SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
“XÂY DỰNG MỘT SỐ TÌNH HUỐNG CĨ VẤN ĐỀ NHẰM
HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ LỚP 11 VÀ 12”

LĨNH VỰC: CÔNG NGHỆ

Năm học: 2021 - 2022

TIEU LUAN MOI download :


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT QUỲNH LƢU 3

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
“XÂY DỰNG MỘT SỐ TÌNH HUỐNG CĨ VẤN ĐỀ NHẰM
HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ LỚP 11 VÀ 12”

LĨNH VỰC: CÔNG NGHỆ

Ngƣời thực hiện

: Nguyễn Thị Lệ Hà

Tổ

: Tự nhiên

SĐT cá nhân

: 0367175942

Năm học

: 2021 - 2022

TIEU LUAN MOI download :


BẢNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt

TT

Nội dung

1

SKKN

Sáng kiến kinh nghiệm

2

THPT


Trung học phổ thông

3

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

4

ĐC

Đối chứng

5

TN

Thực nghiệm

6

LĐC

Lớp đối chứng

7

LTN


Lớp thực nghiệm

8

GV

Giáo viên

9

HS

Học sinh

10

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

11

NXB ĐHSP

Nhà xuất bản Đại học sƣ phạm

12

TT-BGDĐT


Thông tƣ – Bộ Giáo Dục Đào Tạo

TIEU LUAN MOI download :

3


MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài ……. .......................................................................... 1
2. Tính mới của đề tài ..................................................................................... 2
3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 2
4. Đối tƣợng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu ............................................. 2
5. Giả thuyết khoa học: .................................................................................. 3
6. Phƣơng pháp nghiên cứu: ......................................................................... 3
7. Nhiệm vụ ngiên cứu.................................................................................3
8. Kế hoạch nghiên cứu: ............................................................................... 3
9. Đóng góp đề tài ......................................................................................... 4
10. Cấu trúc của đề tài .................................................................................... 4
PHẦN II. NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC XÂY DỰNG
MỘT SỐ TÌNH HUỐNG CĨ VẤN ĐỀ NHẰM HÌNH THÀNH, PHÁT
TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
MÔN CÔNG NGHỆ 11 VÀ 12 ............................................................................ 6
1 Cơ sở lí luận ............................................................................................... 6
2 Cơ sở thực tiễn: ...................................................................................... 11
CHƢƠNG 2: GIẢI PHÁP XÂY DỰNG MỘT SỐ TÌNH HUỐNG CĨ
VẤN ĐỀ NHẰM HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 11 VÀ 12 ......... 15

1. Mục tiêu và đặc điểm môn công nghệ lớp 11 và 12 . ................................ 15
2. Cách thức xây dựng tình huống có vấn đề ............................................... 17
3. Phẩm chất và năng lực có đƣợc ở hs ......................................................... 19
4. Xây dựng một số tình huống có vấn đề ..................................................... 21
CHƢƠNG 3: HIỆU QUẢ ÁP DỤNG SKKN “GIẢI PHÁP XÂY DỰNG
MỘT SỐ TÌNH HUỐNG CĨ VẤN ĐỀ NHẰM HÌNH THÀNH, PHÁT
TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
MÔN CÔNG NGHỆ 11 VÀ 12” ....................................................................... 28
1. Đánh giá hiệu quả của việc vận dụng một số tình huống có vấn đề trong
dạy học môn công nghệ 11 và 12 bằng thực nghiệm sƣ phạm .............................. 28
2. Đánh giá hiệu quả của việc vận dụng một số tình huống có vấn đề trong
dạy học môn công nghệ 11 và 12 bằng kiểm nghiệm thống kê ............................. 30

TIEU LUAN MOI download :

4


3. Đánh giá hiệu quả của việc vận dụng một số tình huống có vấn đề trong
dạy học mơn cơng nghệ 11 và 12 bằng phiếu khảo sát ........................................ 33
4. Một số sản phẩm thu đƣợc của HS thông qua dạy học tình huống có vấn đề
..................................................................................................................... 35
PHẦN III . KẾT LUẬN
1. Ý nghĩa của đề tài và bài học kinh nghiệm .............................................. 37
2. Hƣớng phát triển: ................................................................................... 38
3. Kiến nghị ................................................................................................. 38
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 39

TIEU LUAN MOI download :


5


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Đất nƣớc ta đang bƣớc vào thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc
với mục tiêu Việt Nam chuyển từ một nƣớc nông nghiệp về cơ bản trở thành một
nƣớc công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Để chuẩn bị nguồn nhân lực
đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế, sản phẩm của nền giáo dục phải là những con
ngƣời biết học, biết chung sống, biết làm ngƣời. Bởi vậy, từ Đại hội Đảng lần thứ
VI đến nay, Đảng và Nhà nƣớc ta luôn xác định “Giáo dục và Đào tạo là quốc
sách hàng đầu”. Trong Đại hội XI vừa qua Đảng ta một lần nữa khẳng định: “Phát
triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách
hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển”. Đại hội đã xác
định biện pháp cụ thể là đổi mới cơ cấu tổ chức, nội dung, phƣơng pháp dạy học
theo hƣớng “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa” phát huy tối đa tính sáng tạo, khả
năng vận dụng thực hành của ngƣời học. Mặt khác cuộc cách mạng 4.0 tác động
tới giáo dục là rất lớn, vừa tạo ra cơ hội nhƣng cũng đặt ra những thách thức ngày
càng nhiều hơn, địi hỏi ngành giáo dục có những thay đổi phù hợp và linh hoạt.
Sự xuất hiện nền kinh tế thị trƣờng và nền kinh tế tri thức đang đƣa xã hội
loài ngƣời tới kỷ nguyên mới, trong đó giáo dục cũng phải biến đổi phù hợp với sự
biến đổi của xã hội. Sự nghiệp giáo dục của tất cả các quốc gia đã và đang đối mặt
với những thách thức mới, những nhiệm vụ mới. Trong giáo dục, việc nghiên cứu
tiếp cận những phƣơng pháp và kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học đã và đang
đƣợc tiến hành một cách nhanh chóng và có hệ thống.
Những năm gần đây, nƣớc ta đã và đang thực hiện đổi mới chƣơng trình và
sách giáo khoa phổ thơng từng bƣớc tiếp cận chƣơng trình giáo dục phổ thơng tổng
thể ban hành ngày 26/12/2018, thông tƣ Số: 22/2021/TT-BGDĐT. Bên cạnh đó là

việc đổi mới phƣơng pháp dạy và học với mục đích là làm sao phát huy đƣợc năng
lực tƣ duy sáng tạo của học sinh. Bởi vậy, phải tạo động lực đổi mới phƣơng pháp
dạy học cho giáo viên, hoạt động đổi mới phƣơng pháp dạy học chỉ có thể thành
cơng khi giáo viên có động lực hành động và chuyển hóa đƣợc từ ý chí trở thành
tình cảm và tinh thần trách nhiệm đối với học sinh, đối với nghề dạy học.
Mơn cơng nghệ giữ vai trị quan trọng trong việc hình thành và phát triển
phẩm chất, năng lực từ đó trang bị cho hs tri thức, nền tảng và các năng lực cốt lõi
để theo học, lựa chọn ngành nghề thuộc lĩnh vực kĩ thuật – cơng nghệ. Vai trị của
mơn cơng nghệ trong nhà trƣờng phổ thơng chƣa đƣợc coi trọng vì chỉ là “mơn
phụ”, dẫn đến học sinh không chú trọng học môn này bởi một lý do cơ bản là: Môn
học này thƣờng “khơ khan” đồng thời có những kiến thức tƣơng đối khó và trừu
tƣợng, do vậy học sinh ngại học mơn cơng nghệ cơng nghiệp. Hơn nữa khơng ít gv
cịn nặng dạy học truyền thống, ít trau dồi, tìm tịi, ít đổi mới phƣơng pháp dẫn đến
tiết học khô khan, nhàm chán, không gây hứng thú cho ngƣời học.

TIEU LUAN MOI download :

1


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12”
Trong q trình dạy học, giáo viên phải huy động, khai thác tối đa năng lực tƣ
duy cho hs, tạo cơ hội động viên, khuyến khích hs bày tỏ quan điểm ý kiến của
mình về ván đề đang học.Để làm đƣợc điều đó ngồi các phƣơng pháp: Đàm thoại,
vấn đáp, thảo luận nhóm,..thì việc xây dựng tình huống có vấn đề sẽ kích thích sự
hứng thú, phát huy tính tích cực của hs, từ đó góp phần nâng cao chất lƣợng học
tập.
Xuất phát từ những lí do trên, tơi lựa chọn đề tài “Xây dựng một số tình
huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy

học môn công nghệ lớp 11 và 12” với mong muốn kết quả nghiên cứu của đề tài
sẽ giúp thầy cô và các em học sinh trong việc nghiên cứu và tiếp cận với kiến thức
mới đạt hiệu quả hơn.
2. Tính mới của đề tài
Đề tài tôi nghiên cứu tƣơng đối mới mẻ, khai thác đƣợc các tình huống trong
đó có một số tình huống chứa đựng mâu thuẫn, dẫn lối cho hs mong muốn đi tìm
hiểu để giải quyết mâu thuẫn đó. Đây là một trong những phƣơng pháp dạy học
tích cực.
Hơn nữa đề tài tơi nghiên cứu chƣa có giáo viên môn công nghệ nào ở Huyện
Quỳnh Lƣu thực hiện, với điều kiện thuận lợi trong và ngoài nhà trƣờng tơi mạnh
dạn nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học bộ môn công nghệ
công nghiệp, của nhà trƣờng và một phần nhỏ đóng góp cho nền giáo dục nƣớc
nhà.
3. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, xây dựng một số tình huống có
vấn đề vào dạy học mơn Cơng nghệ 11 và 12 tại trƣờng thpt Quỳnh Lƣu X nhằm
hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. Góp phần nâng cao chất
lƣợng dạy và học, rèn luyện kĩ năng phát hiện, giải quyết vấn đề cho ngƣời học.
4. Đối tƣợng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
* Đối tƣợng nghiên cứu: Một số tình huống có vấn đề trong dạy học mơn
cơng nghệ lớp 11 và 12.
* Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học mơn Cơng Nghệ 11 và 12 ở
trƣờng THPT.
* Phạm vi nghiên cứu:
- Nội dung: Nghiên cứu một số tình huống có vấn đề trong dạy học mơn công
nghệ lớp 11 và 12.
- Địa bàn thực nghiệm sƣ phạm: Trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X, Huyện Quỳnh
Lƣu, tỉnh Nghệ An.

TIEU LUAN MOI download :


2


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
5. Giả thuyết khoa học
Nếu việc xây dựng một số tình huống có vấn đề trong dạy học môn công nghệ
11 và 12 phù hợp sẽ phát triển đƣợc phẩm chất và năng lực cho HS, đáp ứng đƣợc
yêu cầu đổi mới PPDH, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học mơn Công nghệ
ở trƣờng THPT.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
* Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết:
- Nghiên cứu các tài liệu về một số các tình huống có vấn đề trong dạy học
mơn Cơng nghệ.
- Nghiên cứu nội dung chƣơng trình sách giáo khoa môn Công nghệ lớp 11
và 12 THPT.
* Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Điều tra thực trạng việc xây dựng một số tình huống có vấn đề trong dạy học
Công nghệ lớp 11 và 12 ở trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X.
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ở một số lớp tại trƣờng THPT Quỳnh
Lƣu X.
* Phƣơng pháp ứng dụng toán học và thống kê số liệu: Sử dụng phƣơng pháp
thống kê tốn học để trình bày kết quả TN sƣ phạm và kiểm định giả thiết thống kê
về sự khác biệt trong kết quả học tập của hai nhóm ĐC và TN.
7. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn các tình huống có vấn đề trong dạy học
mơn Cơng nghệ 11 và 12.
- Xây dựng một số tình huống có vấn đề trong dạy học môn công nghệ lớp 11
và 12.

- Thực nghiệm sƣ phạm nhằm kiểm nghiệm đánh giá giả thuyết nêu trên.
8. Kế hoạch nghiên cứu
Đề tài đƣợc nghiên cứu và triển khai từ tháng 9 năm 2021 đến tháng
17/4/2022.
STT

1

Thời gian

Nội dung cơng việc

Sản phẩm

Tháng 9/2021

Tìm hiểu thực trạng và
chọn đề tài, viết đề
cƣơng của đề tài.

- Bản đề cƣơng chi tiết của đề
tài.

TIEU LUAN MOI download :

3


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12”

Nghiên cứu lí luận
dạy học tình huống có
vấn đề
2

Tháng10,11,12
/2021

Khảo sát cơ sở thực
tiễn, tổng hợp số liệu .
Trao đổi với đồng
nghiệp và đề xuất sáng
kiến kinh nghiệm.
Kiểm tra trƣớc thực
nghiệm.

3

4

Tháng1/2022

Tháng 2/2022

Áp dụng thực nghiệm:
Dạythử, kiểm tra
thƣờng xuyên.

5


Xử lý số liệu khảo sát đƣợc.
Tổng hợp ý kiến của đồng
nghiệp.

Tổng hợp và xử lý kết quả thử
nghiệm đề tài, đƣa ra những
nhận xét chính xác

Viết sơ lƣợc sáng kiến.

Bản thảo sáng kiến.

Xin ý kiến của đồng
nghiệp.

Tập hợp đóng góp của đồng
nghiệp

- Hồn thành sáng kiến
kinh nghiệm
Tháng 3 đến
17/4/2022

Tập hợp lý thuyết và số liệu
thực tế.

- Chỉnh sửa, bổ sung
sáng kiến kinh nghiệm
sau khi chấm cấp
trƣờng


- Sáng kiến kinh nghiệm chính
thức chấm cấp trƣờng
- Hồn thành sáng kiến nộp Sở

9. Đóng góp đề tài
Đây là đề tài đầu tiên của của huyện Quỳnh Lƣu với nội dung xây dựng tình
huống có vấn đề dạy học trong mơn cơng nghệ lớp11và 12.
- Hồn thiện cơ sở lí luận về dạy học tình huống có vấn đề.
- Đánh giá đúng thực trạng việc vận dụng tình huống có vấn đề trong dạy học
môn công nghệ 11 và 12 của trƣờng nơi cơng tác nói riêng và địa bàn nói chung.
- Xây dựng đƣợc một số tình huống có vấn đề trong dạy học môn công nghệ
lớp 11 và 12.
- Ý nghĩa đề tài: phát triển phẩm chất và năng lực ngƣời học, góp phần nâng
cao chất lƣợng dạy học mơn Cơng nghệ.
10. Cấu trúc đề tài
Ngồi phần đặt vấn đề và kết luận, danh mục từ viết tắt, danh mục tài liệu
tham khảo và phụ lục, đề tài đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng nhƣ sau:

TIEU LUAN MOI download :

4


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn việc xây dựng một số tình huống có vấn
đề nhằm hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học
môn công nghệ lớp 11 và 12.
Chƣơng 2: Giải pháp xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm hình thành,

phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11
và 12.
Chƣơng 3: Hiệu quả áp dụng SKKN “xây dựng một số tình huống có vấn đề
nhằm hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học môn
công nghệ lớp 11 và 12”.

TIEU LUAN MOI download :

5


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
PHẦN 2: NỘI DUNG
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn việc xây dựng một số tình huống có
vấn đề nhằm hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong
dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12.
1. Cơ sở lí luận
1.1. Tình huống có vấn đề.
1.1.1. Những cơ sở khoa học của dạy học nêu vấn đề
a. Cơ sở triết học
Theo quan điểm của triết học duy vật biện chứng thì mâu thuẫn là động lực
của sự phát triển. Nhƣ vậy để tạo ra động lực nhận thức ở HS thì phải tạo ra mâu
thuẫn nhận thức ở các em, mâu thuẫn giữa yêu cầu của nhiệm vụ nhận thức với
kiến thức và kinh nghiệm sẵn có của HS. Nhà tâm lí học ngƣời Nga, Ddanhilop đã
nhấn mạnh: “Động lực của quá trình học tập là mâu thuẫn giữa nhiệm vụ nhận thức
đặt ra trong quá trình dạy học với trình độ kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và trình độ
phát triển trí tuệ của HS”. Tuy nhiên khơng phải có những mâu thuẫn nảy sinh là
có động lực của quá trình dạy học. Mâu thuẫn chỉ trở thành động lực khi HS ý thức
đƣợc đầy đủ những yêu cầu, nhiệm vụ học tập, khi mâu thuẫn nảy sinh vừa sức

giải quyết của HS và khi mâu thuẫn nảy sinh tất yếu do tiến trình dạy học tạo ra.
b. Cơ sở tâm lí học
Tƣ duy nhằm mục đích nhận thức thế giới. Quá trình tƣ duy là quá trình xác
lập những liên hệ giữa các tri thức về thực tại và xây dựng những tri thức
mới.Theo các nhà tâm lí học, con ngƣời chỉ bắt đầu tƣ duy tích cực khi nảy sinh
nhu cầu tƣ duy, nghĩa là khi đứng trƣớc một khó khăn về nhận thức cần phải khắc
phục trong bất kì dạng hoạt động nào. Khó khăn này ngƣời ta gọi là tình huống có
vấn đề. Nhà tâm lí học ngƣời Nga X.L. Rubinstein khẳng định “tƣ duy thƣờng bắt
đầu một vấn đề hay một câu hỏi, tự sự ngạc nhiên hay thắc mắc, từ sự mâu
thuẫn…”Tình huống có vấn đề nhƣ vậy sẽ có tác dụng lơi cuốn cá nhân vào q
trình tƣ duy.
1.1.2. Bản chất dạy học nêu vấn đề
Có nhiều quan điểm khác nhau về bản chất của dạy học nêu vấn đề
Theo Lecner, bản chất của dạy học nêu vấn đề là HS dƣới sự chỉ đạo của GV
tham gia giải quyết những vấn đề mới về nhận thức và thực tiễn trong hệ thống xác
định phù hợp với mục đích giáo dục, giáo dƣỡng và phát triển của quá trình dạy
học.
Okon cho rằng, dạy học nêu vấn đề là toàn bộ những hoạt động nhƣ tổ chức
tình huống có vấn đề, biểu đạt vấn đề và chỉ ra cho HS sự giúp đỡ cần thiết khi giải

TIEU LUAN MOI download :

6


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
quyết vấn đề, kiểm tra cách giải quyết đó và cuối cùng chỉ đạo q trình hệ thống
hóa kiến thức và củng cố kiến thức thu đƣợc.
T.V. Kydriaxep cho rằng, dạy học nêu vấn đề bao gồm việc tạo ra trƣớc HS

những tình huống có vấn đề làm cho HS ý thức đƣợc tình huống và tiếp nhận tình
huống đó, đồng thời giải quyết các tình huống với tính tích cực, tự lực, tự lực cao
dƣới sự chỉ đạo chung, sự định hƣớng của thầy.
Các quan điểm trên đây ù đƣợc diễn đạt dƣới các dạng khác nhau nhƣng đều
thống nhất với nhau ở chỗ:
- Bản chất của lý thuyết dạy học nêu vấn đề là một lý thuết dạy hcj bao gồm
việc tạo ra một hệ thống các tình huống có vấn đề và hƣớng dẫn HS tích cực, tự
giải quyết các tình huống đó.
- Trung tâm của dạy học nêu vấn đề là: “Tình huống có vấn đề”.
1.1.3. Tình huống có vấn đề
“Vấn đề” là những mâu thuẫn trong thiên nhiên và xã hội đề ra cho con ngƣời
phải giải quyết. Trong cuộc sống, con ngƣời ln có những “vấn đề”hay những
nhiệm vụ (bài tốn) cần giải quyết.
Có những nhiệm vụ, những “vấn đề” khi giải quyết khơng địi hỏi sự nỗ lực
hoạt động trí tuệ lớn mà chỉ cần nhớ lại (tái tạo) tri thức, kỹ năng đã biết đông thời
có những nhiệm vụ, “vấn đề” địi hỏi con ngƣời phải sáng tạo, tìm ra tri thức mới
để giải quyết chúng. Những nhiệm vụ, những “vấn đề” nhƣ thế đƣợc coi là các tình
huống có vấn đề.
Điểm cơ bản nhất trong nội hàm khái niệm vấn đề là: Tại thời điểm mà vấn đề
xuất hiện, HS chƣa tìm đƣợc ngay lời giải nhƣng với sự nỗ lực của các em với sự
hƣớng dẫn của GV thì các em sẽ tự giải quyết đƣợc.
Nhƣ vậy, khi HS tự lực giải quyết vấn đề học tập, họ gặp phải khó khăn và
chính khó khăn này thúc đẩy họ hoạt động tìm tịi sáng tạo.Từ đó có thể nhấn
mạnh rằng, vấn đề GV đặt ra phải chứa đựng “mâu thuẫn nhận thức”: mâu thuẫn
giữa trình độ kiến thức, kỹ năng đã có nhu cầu tiếp thu kiến thức, kỹ năng mới.
Lức đầu mâu thuẫn mang tính chất khách quan đối với HS, nhƣng khi HS đã ý
thức đƣợc nó một cách đầy đủ thì no trở thành mâu thuẫn nội tại trong tƣ duy của
HS.
Để cho mâu thuẫn khách quan trở thành mâu thuẫn nội tại trong tƣ duy của
HS thì GV phải biết tổ chức tình huống đặt HS đứng trƣớc mâu thuẫn giữa tri thức

đã biết với tri thức cần đạt tới. Tình huống đó gọi là tình huống có vấn đề. Hay
“tình huống có vấn đề là trạng thái tâm lí xuất hiện khi con ngƣời gặp phải khó
khăn khơng thể giải quyết bằng tri thức đã biết hoặc không thể hành động bằng
cách thức đã có trƣớc đây và họ phải lĩnh hội tri thức mới thì mới giải quyết đƣợc”.

TIEU LUAN MOI download :

7


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12”
Nhƣ vậy tình huống có vấn đề là một khó khăn về lý luận hoặc thực tiễn đƣợc
chr thể ý thức rõ ràng và họ thấy cần thiết, có khả năng vƣợt qua, nhƣng không
phải là ngay tức khắc mà phải trải qua một q trình tích cực suy nghĩ, hoạt động
để biến đổi đối tƣợng hoạt động hoặc điều chỉnh kiến thức sẵn có.
1.2. Phân loại tình huống có vấn đề.
Các tình huống có vấn đề rất đa dạng và phong phú, do vậy cần thiết phải
phân tích phân loại tình huống dựa theo một đặc điểm chung nào đó là điều có ý
nghĩa hết sức quan trọng cả về lí luận và thực tiễn. Tiêu chuẩn cơ bản để phân loại
là những mâu thuẫn trong khái niệm, tri thức, kỹ năng của ngƣời học để giải quyết
tình huống. Qua thực nghiệm T.V. Kudriasep đã phân thành 6 loại tình huống sau:
* Tình huống có vấn đề xuất hiện khi có mâu thuẫn giữa hệ thống tri thức đã
thu nhận đƣợc và những yêu cầu mới xuất hiện trong quá trình giải bài tốn.
- Đó là mâu thuẫn giữa tri thức cũ đã thu nhận đƣợc và những sự kiện đƣợc
tìm thấy trong q trình giải bài tốn.
- Mâu thuẫn giữa một loại tri thức ở các mức độ cao, thấp khác nhau.
- Mâu thuẫn giữa những tri thức khoa học và tri thức trong cuộc sống và hoạt
động thực tiễn.
* Tình huống có vấn đề xuất hiện khi phải lựa chọn trong số những tri thức đã

có với một hệ thống duy nhất cần thiết để giải quyết vấn đề. Tình huống này khơng
chỉ xuất hiện trong q trình học tập mà nó cịn mang nhiều đặc trƣng của thực tiễn
và sản xuất.
* Tình huống liên uan tới việc áp dụng những kiến thức và kỹ năng đã có vào
điều kiện thực tế mới để giải quyết vấn đề.
* Tình huống liên quan đến mâu thuẫn giữa việc có thể giải đƣợc bài tốn về
mặt lý thuyết nhƣng lại khơng giải quyết đƣợc vấn đề trong thực tiễn, hoặc là tình
huống có liên quan tới mẫu thuẫn giữa kết quả đạt đƣợc trong thực tiễn nhƣng lại
thiếu căn cứ lý luận.
* Tình huống liên quan đến mâu thuẫn về tính chất “tĩnh” của sơ đồ và sự cần
thiết đọc sơ đồ trong trạng thái “động” của nó.
Theo phân loại này, bốn tình huống đầu có liên quan tới mọi nội dung mơn
học, hai tình huống sau có liên quan tới mơn kỹ thuật cơng nghiệp có sử dụng hình
ảnh, biểu đồ, sơ đồ.
1.3. Thuận lợi và khó khăn khi xây dựng tình huống có vấn đề.
1.3.1. Thuận lợi
Những thuận lợi trong việc xây dựng một số tình huống có vấn đề phù hợp đó
là:

TIEU LUAN MOI download :

8


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
- Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực với việc tổ chức các hoạt động
dạy học đã đƣợc triển khai tới tất cả các giáo viên trong nhà trƣờng và đã đƣợc
triển khai theo cả chiều sâu lẫn chiều rộng.
- Giáo viên tích cực đổi mới các hình thức tổ chức hoạt động học ở tất cả các

khâu, các phần, các hoạt động.
- Hoạt động khởi động trong tiết học để tạo ra các tình huống có vấn đề đã
đƣợc các giáo viên nghiên cứu, tìm hiểu, vận dụng với những hình thức mới và
đƣợc đánh giá là đem lại hiệu quả nhất định.
1.3.2. Khó khăn
Những khó khăn trong việc xây dựng một số tình huống có vấn đề đó là:
- Giáo viên cịn khó khăn trong việc lựa chọn hình thức khởi động để tạo tình
huống có vấn đề trong các tiết dạy, bài dạy. Thậm chí chƣa nắm chắc ngun tắc
và các bƣớc xây dựng một tình huống có vấn đề.
- Đã xây dựng tình huống có vấn đề nhƣng chƣa thực sự phù hợp, chƣa đem
lại hiệu quả tích cực, chƣa kết hợp giữa lý thuyết với thực hành, với thực tiễn cuộc
sống, giữa kiến thức đã biết với kiến thức cần tìm hiểu.
- Tình huống chƣa tạo đƣợc niềm đam mê, hứng thú và chƣa kích thích đƣợc
sự sáng tạo của học sinh. Vì vậy, bầu khơng khí lớp trầm, có những tiết học ít học
sinh tham gia vào hoạt động này.
- Học sinh đang trong lứa tuổi có sự biến động về tâm lý nên đơi khi các em
cịn mang tâm lý e dè, khơng mạnh dạn tham gia các hoạt động học tập. Đó cũng
chính là khó khăn khiến cho giáo viên khó có thể khơi gợi đƣợc niềm hứng thú cho
các em.
1.4. Giải pháp xây dựng tình huống có vấn đề.
1.4.1. Mục tiêu của giải pháp:
- Nhằm giúp học sinh hứng khởi, nảy sinh tƣ duy tích cực, có động lực tìm tịi
khám phá thiên nhiên, giải quyết các vấn đề đặt ra trong cuộc sống.
- Giúp học sinh phát triển các năng lực về quan sát, hợp tác, làm việc theo
nhóm, kỹ năng đề xuất ý kiến, phƣơng án giải quyết vấn đề.
- Giúp học thích u thích mơn cơng nghệ. Biến hoạt động học tập đơn thuần
thành hoạt động khám phá giải quyết các tình huống có vấn đề.
- Giúp giáo viên có cái nhìn sinh động hơn về cách tiếp cận bài dạy, xây dựng
kịch bản cho tiết dạy trở nên hấp dẫn lôi cuốn học sinh.
1. 4.2. Nguyên tắc xây dựng tình huống có vấn đề.

Các ngun tắc xây dựng tình huống có vấn đề trong dạy học mơn Cơng nghệ
11và 12 đƣợc xây dựng trên cơ sở các nguyên tắc sau:

TIEU LUAN MOI download :

9


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12”
- Tình huống phải phù hợp mục tiêu và nội dung bài học (lĩnh hội kiến thức
mới, kiểm định lý thuyết, ôn lại kiến thức cũ hay rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo,..).
Đồng thời phải phù hợp với đặc điểm, nội dung từng bài học. Nghĩa là thơng qua
tình huống học sinh có thể nắm vững sâu sắc, điều chỉnh việc học tập và tích luỹ
đƣợc các kinh nghiệm vào thực tiễn.
- Bản thân tình huống phải gợi một vấn đề mang tính điển hình, tính phổ biến,
một u cầu hay một bài toán chứa đựng mâu thuẫn (giữa lý thuyết và thực tiễn,
giữa những điều đã biết và những cái cần tìm,…) mà theo ngƣời học có thể đƣa ra
một phƣơng án theo kiến thức đã học để giải quyết tình huống. Những phƣơng án
giải quyết này chƣa phải là điều mà thầy cô muốn dạy. Muốn giải quyết đƣợc,
ngƣời học phải có sự liên kết những kiến thức đã học với thực tiễn, kết hợp với sự
gợi mở của giáo viên.
- Tình huống phải phù hợp với trình độ của học sinh, đồng thời gây đƣợc sự
hấp dẫn, thu hút sự chú ý của học sinh. Đặc biệt phải để ngƣời học tự giác nhận
thức đƣợc trách nhiệm của mình là giải quyết tình huống để đạt đƣợc nhiệm vụ học
tập.
- Tình huống đƣợc xây dựng phải phù hợp với điều kiện có về cơ sở vật chất
của nhà trƣờng phổ thơng.
1. 4.3. Các bước xây dựng một tình huống có vấn đề
Một tình huống có vấn dề đƣợc xây dựng theo các bƣớc sau:

Bƣớc 1: Nội dung tình huống.
Bƣớc 2: Giải quyết tình huống.
Bƣớc 3: Mở rộng tình huống.
Cụ thể từng bƣớc:
Bước 1: Nội dung tình huống.
Giáo viên nêu tình huống có vấn đề bằng cách đặt tình huống dƣới dạng
nhiệm vụ hay yêu cầu nội dung bài học. Học sinh buộc phải suy nghĩ để giải quyết
vấn đề đặt ra trong tình huống trên cơ sở những kiến thức đã học.
Mục đích và cơ sở xây dựng tình huống
Mục đích xây dựng tình huống là giúp học sinh nắm vững kiến thức, kích
thích tƣ duy học sinh, giúp học sinh làm quen với việc phân tích kỹ thuật, lý giải
các kết cấu kỹ thuật có cơ sở khoa học. Qua đó học sinh khơng chỉ nắm vững kiến
thức mà còn phát triển tƣ duy và khả năng lập luận, diễn đạt vấn đề.
Cơ sở xây dựng tình huống: Từ những kiến thức học sinh đã biết mâu thuẫn
với những kiến thức mới đặt ra trong bài học, trên cơ sở đó giáo viên có thể tạo ra
tình huống mà trở ngại đƣa ra vừa sức với học sinh, nhƣng vẫn tạo cho học sinh hy
vọng có thể giải quyết đƣợc vấn đề với sự nỗ lực cao nhất.

TIEU LUAN MOI download :

10


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
Bước 2: Giải quyết tình huống:
Trình tự kiến thức đƣa ra phải lơgíc phù hợp với nội dung bài học và giải
quyết đƣợc tình huống một cách triệt để. Kiến thức các mơn học liên quan đƣợc
đƣa vào sử dụng trong quá trình giải quyết tình huống phải đảm bảo nằm trong
chƣơng trình mà học sinh đƣợc học, đƣợc biết.

Bước 3: Mở rộng tình huống:
Mỗi tình huống đƣợc xây dựng thƣờng điển hình cho một họ tình huống, nên
giải quyết tình huống thƣờng liên hệ với các hiện tƣợng, sự việc tƣơng ứng giúp
học sinh có điều kiện vận dụng ngay kiến thức vừa đƣợc tìm kiếm. Có thể dùng
các tình huống phụ bổ trợ dƣới hình thức câu hỏi hoặc bài tập về nhà yêu cầu học
sinh vận dụng quy trình vừa đƣợc áp dụng để giải quyết tình huống chính để tìm ra
lời giải.
2. Cở sở thực tiễn
Để biết đƣợc thực trạng việc học tập và giảng dạy môn công nghệ lớp 11 và
12 của HS và GV trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X, huyện Quỳnh Lƣu, tỉnh Nghệ An.
Tôi đã tiến hành khảo sát lấy ý kiến HS và GV đang học và dạy môn Công nghệ 11
và 12 của trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X. Từ thực trạng đó là cơ sở cho việc tổ chức,
vận dụng dạy học tình huống vào bài dạy mơn cơng nghệ đƣợc tốt hơn, góp phần
nâng cao chất lƣợng dạy học.
2.1. Nguyên nhân học sinh khó hiểu khi học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12.
Tôi đã tiến hành khảo sát 500 em khối 11 và 12 trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X
bằng câu hỏi (phụ lục 3).
Số phiếu phát ra: 500
Số phiếu thu về hợp lệ: 500
Bảng 1. Nguyên nhân HS khó hiểu khi học môn công nghệ lớp 11 và 12
Câu trả lời

Số lƣợng

Tỉ lệ

Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ môn học chƣa đầy đủ

170


34%

Nội dung bài học trừu tƣợng

210

42%

Phƣơng pháp giảng dạy của GV chƣa hấp dẫn, lôi cuốn

48

9,6%

Ý kiến khác

72

14,4%

TIEU LUAN MOI download :

11


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
45
40
35

30
25
20
15
10
5
0
Cơ sở vật chất, trang
thiết bị phục vụ môn
học chưa đầy đủ

Nội dung bài học trừu Phương pháp giảng
tượng
dạy của GV chưa hấp
dẫn, lơi cuốn

Ý kiến khác

Biểu đồ 1. Ngun nhân HS khó hiểu khi học môn công nghệ lớp 11 và 12
Qua biểu đồ thể hiện kết quả khảo sát cho thấy: 42% HS cho rằng nội dung
bài học trừu tƣợng và 34% cho rằng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ môn học
chƣa đầy đủ. Ý kiến khác của HS nhƣ thiếu thời gian thực hành và thiếu thực tế
chiếm 14,4%, còn phƣơng pháp giảng dạy của GV chƣa hấp dẫn chiếm 9,6%. Đó
là những nguyên nhân thực tế HS khó hiểu mơn kĩ thuật Cơng nghiệp.
2.2. Nhận định học sinh về mức độ chuẩn bị bài mới trƣớc khi đến lớp.
Khảo sát học sinh bằng câu hỏi (phụ lục 3)
Bảng 2. Mức độ chuẩn bị bài mới của HS trước khi đến lớp
Câu trả lời

Số lƣợng


Tỉ lệ %

Ít chuẩn bị

168

33,6%

Chuẩn bị khi GV yêu cầu

230

46%

Thƣờng xuyên chuẩn bị

75

15%

Không chuẩn bị

27

5,4%

Biểu đồ 2.
Mức độ chuẩn bị
bài mới của HS

trước khi đến lớp

Thỉnh thoảng

Thường xun

Ít khi

Khơng có

TIEU LUAN MOI download :

12


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
Qua kết quả biểu đồ khảo sát cho thấy: 46% HS có chuẩn bị bài khi giáo viên
yêu cầu. HS ít khi chuẩn bị bài chiếm 33,6%, so với tỉ lệ % bảng trên con số này
cao thứ hai, HS thụ động chƣa tích cực. Tỉ lệ HS thƣờng xuyên chuẩn bị chiếm
15% con số này khá thấp chứng tỏ HS cò ỷ lại và trơng chờ. Bên cạnh đó cũng số
HS khơng chuẩn bị (chiếm 5,4%), điều này ảnh hƣởng khơng ít đến hiệu quả học
tập.
2.3. Thực trạng về mức độ vận dụng tình huống có vấn đề của giáo viên
nhằm hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học
mơn cơng nghệ lớp 11 và 12.
Để tìm hiểu thực trạng về mức độ vận dụng tình huống có vấn đề của giáo
viên nhằm hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học
môn công nghệ lớp 11 và 12 tôi đã tiến hành khảo sát 11 GV dạy môn công nghệ
công nghiệp trong trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X bằng câu hỏi (Phụ lục 1), kết quả

thu đƣợc:
Bảng 3: Mức độ vận dụng tình huống có vấn đề trong dạy học mơn cơng nghệ
lớp 11 và 12
Các mức độ
Thƣờng xuyên Thỉnh thoảng
Số lƣợng
Phần trăm

Hiếm khi

Không bao giờ

2

3

6

0

18,18%

27,27%

54,55%

0%

Từ bảng số liệu trên thiết lập sơ đồ:


60
50
40
30
20

10
0

Thường xuyên

Thỉnh thoảng

Hiếm khi

Không bao giờ

Biểu đồ 3: Mức độ vận dụng tình huống có vấn đề trong dạy học môn công nghệ
lớp 11 và 12

TIEU LUAN MOI download :

13


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12”
Nhìn vào bảng số liệu trên cho thấy số lƣợng giáo viên hiếm khi vận dụng
tình huống có vấn đề chiếm tỷ lệ cao nhất trong 4 mức trên 54,55%. Mức độ GV
thỉnh thoảng vận dụng chiếm 27,27%, mức độ thƣờng xuyên chiếm tỷ lệ thấp hơn

18,18%, cịn khơng có giáo viên nào chƣa từng vận dụng tình huống có vấn đề vào
bài học cả. Một mặt do nội dung phần này có liên quan đến các mơn học khác nhƣ
hóa học, vật lí, khả năng thực hành thực tế cuộc sống nên HS khó liên hệ, khó nắm
bắt đƣợc đầy đủ vì kiến thức rộng, điều này đòi hỏi giáo viên phải vững về chuyên
môn, phải nắm rõ kiến thức liên môn, kiến thức thực tế, biết sử dụng phƣơng tiện
trực quan nhƣ tranh vẽ, hình ảnh, mơ hình vật thật từ đó xây dựng hệ thống nội
dung phù hợp, từ đơn giản đến phức tạp, từ lý thuyết đến thực tiễn, trên thực tế số
giáo viên giảng dạy môn công nghệ đảm bảo đƣợc các yêu cầu này rất ít nên khả
năng vận dụng tốt dạy học tình huống có vấn đề cịn hạn chế, mức độ vận dụng
khơng nhiều. Mặt khác ở một số trƣờng phổ thơng hiện nay cịn đƣa giáo viên dạy
vật lý sang dạy công nghệ, thƣờng số giáo viên này chỉ hiểu sâu đƣợc một phần nội
dung mơn cơng nghệ nhƣ phần điện dân dụng, cịn các phần khác, đặc biệt là kiến
thức về Động cơ đốt trong còn rất hạn chế nên số giáo viên kiêm nhiệm rất ngại
vận dụng dạy học tình huống có vấn đề vào bài học nên dễ xảy ra tình trạng học
sinh ngồi thụ động, ảnh hƣởng tiếp thu của học sinh, chƣa lôi cuốn đƣợc học sinh
vào hoạt động học tập.
2.4. Thực trạng nhận thức của giáo viên về sự cần thiết vận dụng tình
huống có vấn đề của giáo viên trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12.
Cũng nhƣ các môn học khác, giáo viên môn Cơng nghệ có thể vận dụng dạy
học tình huống có vấn đề vào trong quá trình giảng dạy của mình. Biết lựa chọn
nội dung vận dụng tình huống, vận dụng một cách phù hợp, hợp lý kết hợp các
phƣơng pháp dạy học khác từ đó định hƣớng cho HS con đƣờng giải quyết đƣợc
các tình huống cụ thể, phts triển năng lực và phẩm chất ngƣời học.
Để tìm hiểu thực trạng nhận thức của giáo viên về sự cần thiết xây dựng một
số tình huống có vấn đề trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12.
Tôi đã điều tra bằng câu hỏi (Phụ lục 1) trên 11 GV trực tiếp dạy môn Công
nghệ 11 và 12 trƣờng THPT Quỳnh Lƣu X, kết quả thu đƣợc nhƣ sau:
Bảng 4: Nhận thức của giáo viên về việc xây dựng một số tình huống có vấn
đề của giáo viên trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12.


Cần thiết

Bình thƣờng

Khơng cần thiết

Số lƣợng

9

1

1

Phần trăm

81,82%

9,09%

9,09%

TIEU LUAN MOI download :

14


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
Từ bảng số liệu trên thiết lập biểu đồ:

90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

81,82

Rất cần thiết

Cần thiết
Không cần thiết

9,09

9,09

Biểu đồ 4: Nhận thức của giáo viên về việc xây dựng một số tình huống có
vấn đề của giáo viên trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12
Từ kết quả trên cho thấy hầu hết giáo viên đã nhận thức đƣợc sự cần thiết xây
dựng một số tình huống có vấn đề của giáo viên trong dạy học môn công nghệ lớp
11 và 12, số lƣợng này chiếm tỷ lệ rất cao 81,82%, còn ở các mức độ rất cần thiết,
khơng cần thiết thì số giáo viên nhận thức ở các mức độ này chiếm tỷ lệ thấp
9,09%. Điều này cho thấy nếu giáo viên vận dụng tốt dạy học tình huống có vấn đề
sẽ giúp HS hiểu sâu hơn nội dung kiến thức, giải quyết đƣợc những bài tốn và các

tình huống trong thực tế.
Chƣơng 2: Giải pháp xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm hình
thành, phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học môn công
nghệ lớp 11 và 12.
1. Mục tiêu và đặc điểm môn công nghệ lớp 11 và 12 phù hợp để xây
dựng một số tình huống có vấn đề.
1.1. Mục tiêu
Giáo dục cơng nghệ ở cấp trung học phổ thông tiếp tục phát triển năng lực
cơng nghệ mà học sinh đã tích luỹ đƣợc sau khi kết thúc trung học cơ sở; rèn luyện
ý thức lao động, tác phong công nghiệp cho học sinh. Kết thúc trung học phổ
thơng, học sinh có hiểu biết đại cƣơng và định hƣớng nghề về công nghệ thông qua
các nội dung: thiết kế và công nghệ, công nghệ cơ khí, cơng nghệ điện - điện tử có
năng lực cơng nghệ phù hợp với các ngành nghề kĩ thuật, công nghệ thuộc định
hƣớng Công nghiệp.
1.2. Đặc điểm môn công nghệ 11 và 12
Mỗi mơn học có một đối tƣợng nghiên cứu khác nhau , do đó chúng cũng sẽ
có những đặc trƣng riêng nhất định. Cũng nhƣ các môn học khác mơn cơng nghệ
có những đặc điểm đặc trƣng: tính ứng dụng, tính cụ thể, tính trừu tƣợng và tính
tổng hợp, tích hợp.

TIEU LUAN MOI download :

15


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
Môn công nghệ đòi hỏi kỹ năng thực hành, các nội dung kiến thức có mối
quan hệ mật thiết với đời sống sản xuất, với sự phát triển của khoa học - kỹ thuật
nên những đặc điểm nội dung này đƣợc thể hiện rất cụ thể trong nội dung mơn

cơng nghệ.
a. Tính ứng dụng
Bản thân kỹ thuật đã bao hàm tính ứng dụng. Đó là khoa học về việc ứng
dụng có hiệu quả của những quy luật khoa học vào việc giải quyết các vấn đề trong
thực tiễn của sản xuất đời sống.
Phƣơng tiện kỹ thuật đƣợc con ngƣời chế tạo ra dựa trên cơ sở những nguyên
lý, nguyên tắc khoa học nhằm thoả mãn nhu cầu của con ngƣời.
b. Tính cụ thể và tính trừu tượng
Tính cụ thể đƣợc biểu hiện ở chỗ nội dung môn học phản ánh những đối
tƣợng cụ thể (vật phẩm, thao tác, quá trình kỹ thuật – cơng nghệ cụ thể). Những
nội dung này học sinh có thể trực tiếp quan sát đƣợc ngay trên đối tƣợng thật hoặc
mơ hình.
Tính trừu tƣợng biểu hiện qua hệ thống các khái niệm kỹ thuật, nguyên lý kỹ
thuật…mà học sinh không thể trực tiếp quan sát, tri giác đƣợc. VD: Nguyên lý tạo
thành từ trƣờng quay, sự tạo thành hỗn hợp xăng với khơng khí trong bộ chế hồ
khí, chu trình làm việc thực tế của động cơ đốt trong…
Hai đặc điểm này địi hỏi trong q trình dạy học cần phải thống nhất giữa cụ
thể và trừu tƣợng, giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính, giữa cấu trúc hình
thức bên ngồi với nội dung ngun lý diễn biến bên trong của mỗi đối tƣợng kỹ
thuật.
c. Tính tổng hợp, tích hợp
Tính tổng hợp thể hiện ở chỗ môn học đƣợc xây dựng trên cơ sở nguyên tắc
kỹ thuật tổng hợp. Do đó kiến thức mang tính phổ thơng, chìa khóa, làm cơ sở cho
những nội dung kỹ thuật chuyên ngành sau này.
Tích hợp ở đây đƣợc hiểu với ý nghĩa là một mặt của quá trình phát triển, là
sự thống nhất các phần tử khác nhau trong một chỉnh thể thống nhất ; kết quả q
trình đó là sự ra đời một hệ thống mới mà trong đó các phần tử liên hệ với nhau
chặt chẽ hơn và bản thân thuộc tính của các phần tử cũng có sự thay đổi.
Mơn cơng nghệ mang tính chất tích hợp vì nó là một mơn học ứng dụng, hàm
chứa những phần tử kiến thức thuộc nhiều môn khoa học khác nhau: tốn học, vật

lý, hóa học, kinh tế học, xã hội học…nhƣng lại liên quan, thống nhất với nhau để
phản ánh những đối tƣợng kỹ thuật cụ thể. VD: tốn học là cơng cụ để mơ tả, thực
hiện việc tính tốn, thiết kế các thơng số và kết cấu của động cơ đốt trong. Những
định luật vật lý về chất khí, chất lỏng và nhiệt học là cơ sở để xây dựng nguyên lý
làm việc của động cơ đốt trong..

TIEU LUAN MOI download :

16


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
2. Cách thức xây dựng tình huống có vấn đề trong dạy học mơn cơng
nghệ 11 và 12.
2.1. Các mức độ của tình huống có vấn đề
Mức độ 1: Giáo viên đặt vấn đề, nêu cách giải quyết vấn đề.Học sinh thực
hiện giải quyết vấn đề theo sự hứng dẫn của giáo viên. Giáo viên đánh giá kết quả
làm việc của học sinh và rút ra kết luận
Mức độ 2: Giáo viên nêu vấn đề, gợi ý học sinh tìm ra cách giải quyết vấn đề.
Học sinh thực hiện giải quyêt vấn đề với sự giúp đỡ của giáo viên khi cần.Giáo
viên cùng học sinh đánh giá.
Mức độ 3: Giáo viên cung cấp thơng tin tạo tình huống có vấn đề. Học sinh
phát hiện và xác định vấn đề nảy sinh, tự lực đề xuất các giả thuyết và lựa chọn
giải pháp, học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề. Giáo viên và học sinh cùng
đánh giá.
Mức độ 4: Học sinh tự phát hiện vấn đề nảy sinh trong hoàn cảnh của mình
hoặc cộng đồng, lựa chọn vấn đề giải quyết, tự đề xuất giả thuyết, tự xây dựng kế
hoạch giải, thực hiện kế hoạch, tự đánh giá chất lƣợng, hiệu quả, có ý kiến bổ sung
của giáo viên khi kết thúc.

Nhờ tình huống có vấn đề từ mức độ dễ đến khó mà dạy học nêu vấn đề thật
sự là phƣơng pháp dạy học có tác dụng làm địn bẩy cho sự tích cực học tập và
phát triển tƣ duy của học sinh.
2. 2. Một số cách tạo tình huống có vấn đề
Cách 1: Liên hệ thực tế, đặt ra một vấn đề mới, dẫn nhập vào bài mới
Ví dụ: Dẫn nhập vào bài “Hệ thống khởi động” môn công nghệ 11, giáo viên
có thể tạo ra tình huống:
Ba bạn nhỏ Hà, An, Kiên về quê An ở Cần Thơ chơi. Trên đƣờng về quê,
Kiên reo lên:
- Mình vừa thấy chú kia xuống xuồng khom ngƣời kéo sợi dây từ chiếc máy
dƣới xuồng và thế là xe nổ máy không giống nhƣ xe máy mình bấm đề hoặc đạp
thì nó nổ rồi
- Hà hỏi: Mình cũng đang thắc mắc chiếc máy cày trên ruộng thì làm sao nó
nổ đƣợc vậy?
Hai bạn Kiên, Hà réo An: An ơi, giải thích cho tụi mình đi?
An nói: Đó là các cách khác nhau làm cho động cơ nổ máy, theo các bạn xe
máy, chiếc xuồng, máy cày cái gì làm nó nổ máy đƣợc? Ngun lí của nó hoạt
động nhƣ thế nào? Kể cho mình các cách làm cho động cơ nổ? Hai bạn nghĩ đi,
chiều mình giải thích cho nhé.
Các em đóng vai trị An giải thích cho các bạn Kiên, Hà?

TIEU LUAN MOI download :

17


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
Giáo viên đƣa ra tình huống có vấn đề u cầu học sinh giải quyết vấn đề, học
sinh thao luận, giáo viên dẫn dắt học sinh vào bài mới: Để giải đáp thắc mắc của

Hà, Kiên và một số bạn trong lớp, chúng ta cùng tìm hiểu bài “ Hệ thống khởi
động” cơng nghệ 11.
Cách 2: Chọn một ứng dụng kiến thức mới, đặt học sinh trƣớc một mâu thuẫn
với kiến thức cũ, chƣa thể giải quyết đƣợc bài tốn
Ví dụ: Tại sao xăng dễ cháy hơn dầu mà trong động cơ xăng phải có bugi
châm cháy hịa khí mà động cơ diezen khơng có?Giáo viên đƣa ra một kiến thức
thực tế về nhiên liệu xăng và dầu diezen,tuy nhiên kiến thức mới lại mâu thuẫn
kiến thức cũ, tình huống này đặt ra cho học sinh một thắc mắc lớn, chờ mong sự
giải đáp, kích thích học sinh tị mị, mong muốn tìm hiểu để giải quyết vấn đề (Bài
Hệ thống cung cấp nhiên liệu và khơng khí trong động cơ xăng và ddiezen – công
nghệ lớp 11).
Cách 3: Đƣa ra một bài toán, vận dụng mà vận dụng kiến thức sắp học để giải
quyết nhanh hơn.
Ví dụ: Trƣớc khi dạy mục: cuộn cảm của bài “Điện trở - Cuộn cảm- Tụ điện”
công nghệ 12, giáo viên đƣa ra một tình huống:
Cho cơng thức:
2
, trong đó L: Trị số điện cảm của cuộn dây, tính
bằng henry (H), f: Tần số của dịng điện chạy qua, tính bằng hec (Hz),
: Cảm
kháng, tính bằng ơm.
Dựa vào công thức trên, chứng minh cuộn cảm lại chặn đƣợc dòng điện cao
tần?
Một câu hỏi đặt học sinh vào một tình huống khó giải quyết, chờ đợi sự giải
quyết bài học.
Cách 4: Tình huống có vấn đề thể hiện mâu thuẫn giữa tính đa dạng của tri
thức với sự cần thiết phải lựa chọn lấy một tri thức hợp lí nhất (Nhiều giải pháp lựa
chọn lấy một).
Ví dụ: Khi giảng về “Biểu diễn quy ƣớc” (Kiến thức mà giáo viên muốn mở
rộng phần “Vẽ kĩ thuật”lớp 11) giáo viên phải cho học sinh nắm đƣợc sự cần thiết

của biểu diễn quy ƣớc với chi tiết có ren, mối hàn (Lựa chọn phƣơng án tối ƣu). Để
làm rõ mâu thuẫn và sự cần thiết phải lựa chọn phƣơng án biểu diễn tối ƣu, giáo
viên yêu cầu học sinh vẽ hình chiếu của ren, mối hàn. Học sinh theo quy ƣớc hình
chiếu sẽ rất khó thực hiện (hoặc khơng vẽ đƣợc). Tình huống có vấn đề nảy sinh,
giáo viên dẫn dắt các em thực hiện theo phƣơng án biểu diễn quy ƣớc vào bài học.
Cách 5: Tình huống có vấn đề còn thể hiện ở mâu thuẫn phƣơng pháp sử
dụng kiến thức đã hình thành với sự cần thiết phải thay đổi phƣơng pháp này vào
hoàn cảnh mới.

TIEU LUAN MOI download :

18


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học mơn cơng nghệ lớp 11 và 12”
Ví dụ: Khi giảng bài “Cơ cấu phân phối khí” – Cơng nghệ 11 giáo viên phải
làm rõ để truyền chuyển động từ trục khuỷu đến trục cam phải dùng bánh răng ăn
khớp, nếu hai trục xa nhau phải dùng xích cam khơng thể dùng phƣơng pháp khác
đƣợc để đảm bảo yêu cầu pha phân phối khí.
GV: Trong kỹ thuật dây đai (dây curoa) dùng để làm gì?
HS: Để truyền chuyển động giữa hai trục xa nhau.
GV: Tại sao cơ cấu phân phối khí của xe máy để truyền chuyển động giữa
trục khuỷu và trục cam lại không dùng dây đai?
HS:???
GV: Nêu yêu cầu kỹ thuật của cơ cấu, để đảm bảo đúng pha phối khí, dây
curoa khi truyền sẽ bị trƣợt làm sai pha phân phối khí nên phải truyền động bằng
xích (xích cam).
Các tình huống có vấn đề rất đa dạng, điều quan trọng nhất là phải tìm ra
đƣợc tình huống có vấn đề là những mâu thuẫn của kiến thức đã nêu trên.

Không phải bài dạy nào, phần nội dung nào cũng có tình huống có vấn đề. Vì
vậy tùy bài, tùy nội dung mà áp dụng một cách linh hoạt không gƣợng ép.Không
nhất thiết phải áp dụng phƣơng pháp này cho tồn bài mà có thể áp dụng từng phần
nội dung và kết hợp với phƣơng pháp khác.
3. Phẩm chất và năng lực có đƣợc ở hs khi xây dựng tình huống có vấn đề
phù hợp.
3.1. Định hƣớng phát triển năng lực chung cốt lõi
Giáo viên nghiên cứu kĩ năng lực chung để hiểu bản chất, cấu trúc, yêu cầu
cần đạt. Từ đó mới có cơ sở xây dựng một số tình huống có vấn đề phù hợp.
Bảng 5: Định hướng phát triển năng lực chung cốt lõi
Năng lực

Nội dung, phƣơng pháp, hoạt động

Thành phần năng lực

dạy học góp phần phát triển năng lực
PHƢƠNG PHÁP

Tự chủ và tự học

Có thể xây dựng một số tình huống có vấn đề kết hợp một
số phƣơng pháp dạy học nhƣ: Dạy học dự án; Dạy học
dựa trên giải quyết vẫn đề; Dạy học thực hành, Dạy học
Algorit,..
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
- Giao nhiệm vụ đọc SGK bài học mới cho học sinh, và
khai thác sự chuẩn bị của Học sinh trong bài học mới.
Nhiệm vụ phải rõ ràng nội dung đọc và các câu hỏi, vấn
đề cần thực hiện.


TIEU LUAN MOI download :

19


“Xây dựng một số tình huống có vấn đề nhằm phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong dạy học môn công nghệ lớp 11 và 12”
- Yêu cầu học sinh tìm kiếm và tóm tắt nội dung tài liệu
(từ nhiều nguồn khác nhau) có liên quan đến nội dung bài
dạy.
- Tổ chức cho học sinh thực hành, luyện tập, vận dụng các
nội dung học vào thực tiễn.
- Thảo luận nhóm, sử dụng SGK (hoặc tài liệu đọc) làm tƣ
liệu để học sinh đọc, trả lời câu hỏi, các vấn đề và tình
huống cần giải quyết.
PHƢƠNG PHÁP
Có thể xây dựng một số tình huống có vấn đề kết hợp một
số phƣơng pháp dạy học nhƣ: Dạy học hợp tác theo nhóm
nhỏ; Dạy học dự án; Đóng vai..
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
Giao tiếp và hợp tác

- Sử dụng kĩ thuật tranh luận, phản đối để xem xét sâu
một chủ đề, vấn đề trên nhiều phƣơng diện khác nhau
- Học sinh thực hiện nhiệm vụ dƣới dạng bài trình bày và
thể hiện trƣớc lớp.
- Sử dụng công cụ đánh giá thúc đẩy phát triển.
PHƢƠNG PHÁP
Có thể xây dựng một số tình huống có vấn đề kết hợp một

số phƣơng pháp dạy học nhƣ: Dạy học dựa trên giải quyết
vấn đề; Dạy học dự án; Đàm thoại gợi mở (nêu vấn đề);
Dạy học dựa trên sự khám phá,..
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP

Giải quyết vấn đề và - Đề xuất giải pháp, ý tƣởng mới thông qua kỹ thuật công
sáng tạo
não kết hợp sử dụng sơ đồ tƣ duy.
- Nhiện vụ học tập là câu hỏi gợi mở, câu hỏi vận dụng,
câu hỏi liên hệ kiến thức thực tiễn.
- Nhiệm vụ học tập ngay tại thời điểm đó, học sinh chƣa
có ngay giải pháp thực hiện
- Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết vấn đề thực
tiễn,

TIEU LUAN MOI download :

20