Đề tài: “RÈN

LUYỆN PHONG CÁCH DIỄN ĐẠT CỦA
ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRẺ
Ở CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN ĐỘI
HIỆN NAY THEO PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH”

MỤC LỤC


22

Chương 1.
1.1.
1.2.
Chương 2.

Trang
MỞ ĐẦU
1
PHONG CÁCH DIỄN ĐẠT HỒ CHÍ MINH
12
Quan niệm, vai trị phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh
12
Nội dung, giá trị phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh
25
RÈN LUYỆN PHONG CÁCH DIỄN ĐẠT HỒ CHÍ
31
MINH CỦA GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRẺ
Ở CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN ĐỘI

HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
2.1. Thực trạng phong cách diễn đạt cho đội ngũ giảng viên lý

31

luận chính trị trẻ trong Học viện, trường Đại học quân đội
hiện nay theo phong cách Hồ Chí Minh
2.2. Giải pháp rèn luyện phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh của

34

giảng viên lý luận chính trị trẻ trong Học viện, trường Đại
học quân đội hiện nay theo phong cách Hồ Chí Minh
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

67
70
77

2


3
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh - con người của tinh hoa và khí phách của dân tộc,
Người là biểu tượng, sức mạnh và là hồn cốt của dân tộc Việt Nam có sức sống
trường tồn, sức lan tỏa rộng lớn theo thời gian. Người là anh hùng giải phóng dân
tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất đã được UNESCO tôn vinh và ghi nhận. Trong đó,

phong cách Hồ Chí Minh nói chung và phong cách diễn đạt của Người nói riêng là
một bộ phận quan trọng trong tồn bộ di sản vơ giá mà Người để lại cho dân tộc ta.
Diễn đạt là nội dung gắn liền với hoạt động hằng ngày của mỗi con người và
là cầu nối giữa chủ thể và đối tượng trong q trình giao tiếp, góp phần gắn kết
thơng tin một cách hiệu quả. Trong diễn đạt thì nói và viết là hai kỹ năng cơ bản
quan trọng của q trình tiếp nhận và lĩnh hội thơng tin, cũng như quá trình giảng
dạy của người giảng viên. Một bài giảng, nhất là bài giảng lý luận chính trị cho dù
có kiến thức chun sâu, chuẩn bị cơng phu, chu đáo đến đâu, nhưng nếu khơng có
khả năng, phong cách diễn đạt tốt thì bài giảng đó vẫn khó có thể truyền thù đầy đủ
cho người học.
Hiện nay, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại
học qn đội về cơ bản có trình độ lý luận chính trị tốt, có phẩm chất, đạo đức, lối
sống trong sạch lành mạnh; có kiến thức lý luận sâu sắc, làm chủ được tri thức;
ln tìm tịi đổi mới, nâng cao trình độ, kỹ năng sư phạm của người giảng viên đáp
ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, so với
mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của các Học viện, trường Đại học
quân đội thì cịn nhiều hạn chế, bất cập. Biểu hiện như trong diễn đạt thì cịn dài
dịng, chưa mạch lạc; diễn giải cịn lúng túng trong trình bày; thiếu linh hoạt, sáng
tạo, khoa học trong triển khác các nội dung trong quá trình giảng dạy dẫn đến hiệu
quả và chất lượng chưa thực sự được như mong muốn.
3


44
Trong học tập lý luận chính trị đã có những biểu hiện như: thiếu niềm tin vào
chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, khơng thực sự tin tưởng vào đường
lối chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, cũng như con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; suy thoái về đạo đức lối sống, mờ nhạt về lý
tưởng cách mạng, chạy theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp;
thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh...Điều này, có rất nhiều nguyên

nhân khác nhau, trong đó khơng thể khơng kể đến vai trị của cơng tác tuyên truyền
giáo dục, nhất là chất lượng công tác giảng dạy lý luận chính trị ở các Học viện,
trường Đại học trong quân đội hiện nay chưa thực sự phù hợp, chưa thu hút, cuốn
hút, kích thích thái độ học tập của người học. Để khắc phục vấn đề này, trước hết
cần phải làm tốt công tác giảng dạy lý luận chính trị; nâng cao phương pháp, phong
cách diễn cho đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ; nhằm mục đích khắc phục
tình trạng chán nản khi học các mơn lý luận chính trị đối với người học. Đây được
xem là khâu then chốt, cầu nối, quyết định đến chất lượng giảng dạy và học tập các
môn lý luận chính trị ở các Học viện, trường Đại học quân đội ta hiện nay.
Việc rèn luyện phong cách diễn đạt của đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ
ở các Học viện, trường Đại học quân đội hiện nay thực sự có ý nghĩa cần thiết, quan
trọng, đáp ứng tốt yêu cầu giáo dục, đào tạo trong thời kỳ mới; góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục, đào tạo trong quân đội nói riêng và cả nước nói chung. Đây là
nhân tố trực tiếp góp phần củng cố, phát triển, nâng cao và hồn thiện phẩm chất, năng
lực, trình độ của đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ. Với ý nghĩa lý luận và thực
tiễn trên đây, Ban đề tài chọn vấn đề: “Rèn luyện phong cách diễn đạt của đội
ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học quân đội
hiện nay theo phong cách Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

4


5
Nghiên cứu về phong cách Hồ Chí Minh nói chung và phong cách diễn đạt
Hồ Chí Minh nói riêng là vấn đề được các nhà khoa học quan tâm trong thời gian
qua. Xoay quanh vấn đề phong cách và phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh đã có
nhiều cấp, nhiều ngành và nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, tuy nhiên cịn
ở mức độ khác nhau. Tiêu biểu có các nhóm cơng trình nghiên cứu sau:
2.1. Các cơng trình nghiên cứu về phong cách và phong cách Hồ Chí Minh

* Sách đã xuất bản:
- Cuốn “Phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh” của
Đặng Xuân Kỳ [58]. Các tác giả cho rằng, hệ thống phương pháp
cách mạng Hồ Chí Minh bao gồm: Lấy thực tế Việt Nam làm
điểm xuất phát, lấy cải tạo, biến đổi hiện thực Việt Nam làm mục
tiêu cho mọi hoạt động cách mạng; tập hợp, huy động lực lượng
toàn dân tham gia vào sự nghiệp cách mạng; dĩ bất biến, ứng vạn
biến; nắm vững thời cơ, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa
thời, thế và lực; biết thắng từng bước.
Các tác giả cho rằng, phong cách Hồ Chí Minh là sự tổng hợp của: Phong
cách tư duy; phong cách làm việc; phong cách diễn đạt; phong cách ứng xử; phong
cách sinh hoạt.
- Cuốn “Những nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh” của Ban Tuyên giáo Trung ương [11].
Cuốn sách tập trung khai thác trên ba phạm trù cơ bản: Tư
tưởng Hồ Chí Minh; đạo đức Hồ Chí Minh và phong cách Hồ
Chí Minh. Cuốn sách cũng đã đề cập một phần nhất định về
phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó định hướng
cho việc xây dựng phong cách diễn đạt cho đội ngũ cán bộ,
đảng viên hiện nay.

5


6
- Cuốn “Phong cách làm việc Hồ Chí Minh - giá trị lý luận và thực tiễn” của
Phạm Ngọc Anh [2]. Tập thể các tác giả đã đi nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện
về nội dung phong cách làm việc Hồ Chí Minh.
Theo đó, phong cách làm việc Hồ Chí Minh, nói ngắn gọn
là cách thức hoạt động, rõ nhất là trong lãnh đạo, quản lý của Hồ

Chí Minh. Khi nói đến phong cách làm việc Hồ Chí Minh chính là
nói đến phong cách cơng tác, phong cách lãnh đạo của Hồ Chí
Minh đối với sự nghiệp cách mạng. Đồng thời khẳng định, phong
cách làm việc Hồ Chí Minh đã kết tinh thành các giá trị phổ biến,
có sức lan tỏa lâu bền qua các thời kỳ cách mạng, là hạt ngọc quý,
là biểu tượng để mọi người ca ngợi, chiêm ngưỡng và là tấm
gương mẫu mực để mọi người học tập, phấn đấu và làm theo.
Từ đó, các tác giả đi đến khẳng định, việc tìm hiểu, học tập phong cách làm việc Hồ Chí
Minh để vận dụng vào đổi mới phong cách, lối làm việc, đổi mới phương thức lãnh đạo
của Đảng là việc làm có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, nhất là trong bối cảnh hiện
nay.
- Cuốn “Học tập phong cách tư duy Hồ Chí Minh” của Trần Văn Phịng [91].
Cơng trình đã đi sâu luận giải các đặc trưng phong cách tư duy Hồ Chí Minh và cho
đó là phong cách tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo, thiết thực, gắn với thực tiễn đất
nước. Ngoài ra, nét đặc trưng đó khơng chỉ thể hiện trong tư duy, trong tư tưởng mà
còn thể hiện cả trong hành động cách mạng, trong kháng chiến cũng như trong xây
dựng đất nước. Bàn về cơ sở hình thành phong cách tư duy của Người, nhóm tác
giả cho rằng: đó chính là phong cách tư duy phương Đông; là chủ nghĩa Mác Lênin mà đặc biệt là phương pháp biện chứng duy vật; là bản sắc cá nhân của chính
tư duy Hồ Chí Minh.
- Cuốn “Phong cách tư duy Hồ Chí Minh với việc xây dựng đội ngũ cán bộ
lãnh đạo, quản lý ở nước ta hiện nay” của Nguyễn Thị Thanh Dung [25]. NXB Chính
6


7
trị quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách đã khái quát một cách có hệ thống những nội dung cơ
bản của phong cách tư duy Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó tác giả đã đề xuất một số giải
pháp nhằm góp phần xây dựng phong cách tư duy khoa học cho đội ngũ cán bộ lãnh
đạo, quản lý ở nước ta hiện nay. Đây chính là cơ sở, tiền đề quan trọng gắn liền với
diễn đạt, bởi nếu có tư duy khoa học, đúng đắn, sáng tạo thì sẽ góp phần to lớn trong

diễn đạt của mỗi người cán bộ, đảng viên.
- Cuốn “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào xây dựng phong cách làm việc
của cán bộ, lãnh đạo, quản lý ở nước ta hiện nay” của Nguyễn Thế Thắng [110]. Cơng
trình đã đi sâu nghiên cứu về các nội dung của phong cách làm việc Hồ Chí Minh đối
với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Trên cơ sở đó vận dụng vào việc xây dựng phong
cách làm việc cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ta hiện nay.
- Cuốn “Phong cách Bác Hồ đến cơ sở” của Hồng Khanh [59].

Cơng trình chủ yếu khai thác phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh với phong
cách làm việc thể hiện tính quần chúng hết sức giản dị, gần gũi với mọi người, với nhân
dân, kể cả khi Người lên mặt trận hay ra cánh đồng, vào xưởng máy hay dự lớp
học...Người đều thể hiện một phong cách gần gũi, ấm áp chan chứa tình người. Đặc
biệt, cuốn sách đã làm nổi bật phong cách của Hồ Chí Minh khi xuống cơ sở, việc đầu
tiên là người xem nơi ăn, chốn ở, đến nhà ăn của tập thể, nhà vệ sinh trước rồi mới tới
hội trường để nói chuyện với mọi người, với đơn vị. Tác phong của Người thể hiện sự
7


8
sâu sát, tỷ mỉ, thiết thực, là mẫu mực của phong cách người lãnh đạo, người đày tớ của
nhân dân.
- Cuốn “Học Chủ tịch Hồ Chí Minh chúng ta học gì” [34], của Phạm Văn
Đồng. Cuốn sách đã khái quát diễn đạt và ngơn từ mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử
dụng là rất tự nhiên, nhuần nhuyễn, phù hợp với trình độ nhận thức, sự hiểu biết và
cách suy nghĩ của mọi đối đối tượng khác nhau. Khi viết và nói, bao giờ Người
cũng chú ý làm sao để mọi người đều hiểu được và làm theo được. Nhờ đó bài viết,
bài nói của Người rất giản dị, mộc mạc, gắn với thực tế đời sống nhân dân; không
khô khan, giáo điều, cứng nhắc, sáo rỗng; tuy nhiên ln có sức thuyết phục mạnh
mẽ và đi vào lịng người.
* Luận văn, luận án:

- Cuốn Xây dựng phong cách tư duy quân sự Hồ Chí Minh cho học viên chỉ
huy tham mưu cấp phân đội ở Trường sĩ quan Lục quân 1 hiện nay của Ngô Xuân
Trường [114]. Đây là cơng trình đã đi sâu làm rõ khái niệm, cơ sở hình thành và
những đặc trưng cơ bản của phong cách tư duy quân sự Hồ Chí Minh. Làm rõ thực
trạng về phong cách tư duy quân sự của đội ngũ học viên đào tạo sĩ quan chỉ huy tham
mưu cấp phân đội ở Trường sĩ quan Lục quân 1 trước mục tiêu, yêu cầu đào tạo trong
tình hình mới, nhiệm vụ mới. Nêu lên một số giải pháp chủ yếu về xây dựng, rèn
luyện theo phong cách tư duy quân sự Hồ Chí Minh cho học viên đào tạo sĩ quan chỉ
huy tham mưu cấp phân đội ở Trường sĩ quan Lục quân 1 hiện nay.
- Cuốn Nghệ thuật lãnh đạo chính trị của Hồ Chí Minh của Nguyễn Thành
Trung [113]. Cơng trình đi sâu nghiên cứu về nghệ thuật lãnh đạo trong lĩnh vực
chính trị. Theo đó, tác giả đã chỉ ra bản chất, biểu hiện, vai trị nghệ thuật chính
trị của Hồ Chí Minh đối với đời sống xã hội nói chung và đối với Đảng ta hiện
nay nói riêng. Nghệ thuật lãnh đạo chính trị là một giá trị trong quá trình lãnh
đạo cách mạng của Đảng nói chung và của Hồ Chí Minh nói riêng, đồng thời, là
một nấc thang của phong cách lãnh đạo. Bản chất của nghệ thuật lãnh đạo hay
văn hóa lãnh đạo cũng chính là sự phát triển ở trình độ cao của phong cách lãnh
8


9
đạo Hồ Chí Minh được biểu hiện trong thực tiễn các hoạt động cách mạng của
Người.
- Cuốn, Đổi mới phong cách lãnh đạo của cấp ủy cơ sở ở Đảng bộ Trường Sĩ
quan Lục quân 2 hiện nay [111] của Nguyễn Thế Thắng. Cơng trình đã đi sâu phân
tích về nội dung của phong cách lãnh đạo, chỉ ra sự phát triển của tình hình, nhiệm vụ
và yêu cầu đổi mới phong cách lãnh đạo của cấp ủy cơ sở ở Đảng bộ Trường Sĩ quân
Lục quân 2 hiện nay. Trên cơ sở đó tác giả đã đề xuất một số giải pháp cơ bản về đổi
mới phong cách lãnh đạo của cấp ủy cơ sở ở Đảng bộ Trường Sĩ quan Lục quân 2 hiện
nay.

* Bài tạp chí:
- Bài “Phong cách làm việc khoa học của Chủ tịch Hồ Chí Minh” của tác giả
Lê Văn Yên [117]. Bài viết đã đề cập đến nguyên tắc các trong phong cách làm
việc của Hồ Chí Minh, đó là làm việc phải giữ nghiêm phép nước, kỷ cương, kỷ
luật; đồng thời kèm theo đó làm việc phải biết phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật,
thường xuyên rút kinh nghiệm trong quá trình làm việc thì mới có hiệu quả cao.
- Bài “Phong cách lãnh đạo, quản lý” của Trần Nhật Duật [27]. Tác giả
cho rằng: Phong cách lãnh đạo, quản lý là một thuộc tính của nhân cách người lãnh
đạo, quản lý. Theo đó, phong cách lãnh đạo, quản lý là hệ thống các phương pháp
hành động, cách thức ứng xử tương đối ổn định và là đặc trưng của người lãnh đạo,
quản lý nhằm đạt tới mục tiêu xác định của tổ chức. Về bản chất, phong cách lãnh
đạo, quản lý phản ánh đặc điểm cá nhân người lãnh đạo, quản lý thông qua hệ
thống các phương pháp hành động tương đối ổn định và đặc trưng của họ khi xử lý
các tình huống trong lãnh đạo, quản lý.
- Bài “Những nét đặc sắc trong phong cách tư duy Hồ Chí Minh” [100], tác
giả Cao Thái. Bước đầu đã phác thảo được những nét lớn trong phong cách tư duy
Hồ Chí Minh. Đó là tư duy vượt lên mọi thành kiến tư tưởng; có sự thống nhất giữa
tình cảm cách mạng và lý trí khoa học, gắn lý luận với thực tiễn; tổng kết kinh
nghiệm để làm giàu tri thức; mọi suy nghĩ đều hướng tới hành động cải tạo và xây
9


10
dựng xã hội; luôn luôn coi trọng điều kiện khách quan, phát huy tối đa nỗ lực chủ
quan và tính tự giác cách mạng. Tác giả kết luận: đứng trước những nhiệm vụ cách
mạng mới mẻ, chúng ta khơng có con đường nào khác ngoài con đường nâng cao
phương pháp tư duy lý luận, mà phương pháp tư duy Hồ Chí Minh là một mẫu
mực.
- Bài “Tính biện chứng trong tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh” [101], của tác
giả Hoàng Minh Thảo. Bài viết đã đề cập một số đặc điểm lớn về phong cách tư

duy quân sự của Hồ Chí Minh như: kế thừa tư tưởng sáng tạo để phát triển; năng
động chủ quan trong việc giải quyết mâu thuẫn trong qn sự; khơng có qn sự đơn
thuần, nó vận động gắn liền với các hoạt động khác. Tác giả đã nêu rõ sự xuyên suốt
của tính biện chứng trong tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh là đặt quân sự trong mối
quan hệ tổng thể, thống nhất, tồn diện với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, tư
tưởng… đồng thời đặt các mối quan hệ đó trong từng thời điểm lịch sử cụ thể để giải
quyết các vấn đề quân sự với nhau.
2.2. Các công trình nghiên cứu về phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh
* Sách đã xuất bản:
- Cuốn“Tài liệu học tập và làm theo phong cách Hồ Chí Minh” [23] của
Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Các tác giả đã
đã đi sâu nghiên cứu, phân tích, luận giải và chỉ ra khái niệm phong cách diễn Hồ
Chí Minh và những biểu hiện chủ yếu của phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh đó là:
Phải xác định rõ chủ đề, đối tượng, mục đích, phương pháp diễn đạt; diễn đạt ngắn
gọn chân thực; diễn đạt dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm, sát với đối tượng cụ thể thiết thực.
Đây là những cơ sở, nhận thức ban đầu để Ban đề tài tiếp thu, nhận thức và tiếp tục
bổ sung phát triển phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh sát với đối tượng mới, liên
quan điến diễn đạt, giảng dạy...
- Cuốn “Phong cách Hồ Chí Minh” [71] của Đỗ Hồng Linh và Vũ Kim
Yến. Trong đó các tác giả đã có đề cập đến một số bài viết và phân tích, luận giải
10


11
khá sâu sắc, đồng thời chỉ ra những đặc trưng cơ bản của phong cách diễn đạt Hồ
Chí Minh.Theo đó, cài nói, bài viết của Người rất giản dị, mộc mạc, thực tế, khơng
khơ khan, hình thức, đặc biệt ln có sức thuyết phục mạnh mẽ với mọi người, mọi
đối tượng; diễn đạt hết sức ngắn gọn, rõ ràng; diễn đạt sử dụng ca dao, tục ngữ để
giáo dục dân ta.
- Cuốn“Những mẩu chuyện nhỏ có ý nghĩa lớn về tư tưởng, đạo đức, phong

cách Hồ Chí Minh” [96] của PGS, TS Đường Vinh Sường. Trong đó tác giả đã
luận giải và chỉ ra những nét đặc trưng cơ bản trong phong cách Hồ Chí Minh và
những đặc điểm nổi bật trong cách nói, cách viết của Hồ Chí Minh. Theo đó, cách
nói, cách viết chân thực, ngắn gọn, trong sáng, giản dị, dễ hiểu.
- Cuốn “Sự nghiệp báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh” của Nguyễn Thành
[105]. Cuốn sách cung cấp những tư liệu quý về Chủ tịch Hồ Chí Minh trên
phương diện là một nhà báo, một chiến sĩ cách mạng trên mặt trận báo chí cách
mạng. Đề cập đế những quan điểm của Người về nguyên tắc của nghề làm báo, đạo
đức người làm báo, trong đó Người hết sức coi trọng cách viết báo, phong cách
chính luận của báo chí đối với sự nghiệp cách mạng. Mặc dù tác giả không đề cập
đến phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh, tuy nhiên các viết, các nói của báo chí chính
là một hình thức biểu hiện cụ thể của phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh được biểu
hiện rõ nét trong thực tiễn cách mạng của Người.
* Các bài báo:
- Bài viết “Phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh”[108] của tác giả Mạch Quang
Thắng đăng trên Tạp chí Quốc phịng tồn dân. Bài viết đã chỉ ra đặc điểm của
phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh đó là cách nói, cách viết giản dị, cụ thể, thiết
thực; diễn đạt cơ đọng, hàm súc, trong sáng; có lượng thông tin cao, sinh động, gần
gũi với nhân dân; diễn đạt ln ln biến hóa, nhất qn trong đa dạng và sáng tạo.
- Bài viết “Đặc trưng phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh” [4] của Phạm
Ngọc Anh - Hà Tiến Linh đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị. Bài viết đã chỉ ra
11


12
những đặc trưng cơ bản của phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh đó là: Xác định rõ chủ
đề, đối tượng, mục đích của bài nói, bài viết; tính chân thực; tính ngắn gọn; tính trong
sáng, giản dị, dễ hiểu…
- Bài “Phong cách diễn đạt” [5] của Vũ Ngọc Am, đăng trên Tạp chí Quốc
phịng tồn dân. Bài viết đã đề cập đến phong cách Hồ Chí Minh có nội dung rất

phong phú được thể hiện trong tất cả các lĩnh vực sinh hoạt và hoạt động của
Người, trong đó có phong cách diễn đạt (hay cịn gọi là phong cách nói và viết)
được Người thể hiện sinh động và sâu sắc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội.
- Bài viết “Học tập cách nói và viết của Hồ Chí Minh trong cơng tác giáo
dục lý luận chính trị” [36] của Nguyễn Thúy Đức. Bài viết bàn về cơng tác giáo
dục lý luận chính trị có vai trò rất quan trọng trong giác ngộ cách mạng, nâng
cao nhận thức chính trị, thống nhất ý chí và hành động của cán bộ đảng viên và
nhân dân ta, nhằm thực hiện tốt đường lối, nhiệm vụ cách mạng do Đảng đề ra.
Đây là bài viết đề cập đến vị trí, vai trị cơng tác giáo dục chính trị đối với vấn
đền giác ngộ cách mạng cho các đội tượng.
Các cơng trình nghiên cứu về phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh trên đây hầu
hết chỉ mới tiếp cận dưới dạng các bài báo khoa học, đề cập đến các dấu hiệu, đặc
trưng nhận biết về phong cách diễn đạt theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Phần lớn các
cơng trình chỉ tiếp cận, đi sâu nghiên cứu, luận giải một cách chung nhất về phong
cách diễn đạt Hồ Chí Minh, chưa có điều kiện đi sâu nghiên cứu vào mối tượng cụ
thể như giảng viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học quân đội
hiện nay. Tuy nhiên, những nghiên cứu trên đây là cơ sở, tiền đề quan trọng để
nhóm tác giả kế thừa và tiếp tục nghiên cứu phát triển, bổ sung những nội dung và
giá trị mới của phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh cho đối tượng giảng viên lý luận
chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học trong quân đội hiện nay, góp phần nâng
cao khả năng diễn đạt, truyền thụ kiến thức cho người học. Đây là vấn đề mới, gắn
12


13
với đối tượng mới, thực sự mang lại những giá trị lý luận và thực tiễn to lớn trong
nghiên cứu và giảng dạy các mơn lý luận chính trị nói chung, đồng thời góp phần
vào việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học ở các Học
viện, trường Đại học trong quân đội hiện nay.

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục tiêu nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu một cách hệ thống phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh và
vận dụng vào rèn luyện phong cách diễn đạt cho đội ngũ giảng viên lý luận chính
trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học quân đội hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Làm rõ quan niệm, vai trò, đặc trưng phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh.
- Làm rõ các nội dung, giá trị phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh.
- Đánh giá thực trạng phong cách diễn đạt của giảng viên lý luận chính trị trẻ
ở Học viện, trường Đại học quân đội hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu rèn luyện theo phong cách của đội ngũ
giảng viên lý luận chính trị trẻ ở Học viện, trường Đại học quân đội hiện nay theo
phong cách Hồ Chí Minh.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là rèn luyện phong cách diễn đạt của đội
ngũ giảng viên giảng dạy lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học quân
đội hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài:
- Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu việc rèn luyện phong cách diễn đạt của đội
ngũ giảng viên giảng dạy lý luận chính trị trẻ đang trực tiếp giảng dạy ở các Học
viện, trường Đại học trong quân đội hiện nay. Đề tài không nghiên cứu đội ngũ
giảng viên này ở các trường trung cấp, cao đẳng, trường quân sự quân khu, quân
13


14
đoàn, cũng như các trường ngoài quân đội.
- Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu, điều tra, khảo sát phong cách diễn đạt của
đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học trong quân

đội, không nghiên cứu các hoạt động diễn đạt khác ngoài giảng dạy.
- Về thời gian, đề tài chủ yếu khảo sát thời gian từ năm 2012 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu của đề tài
5.1. Cơ sở lý luận:
Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận, phương pháp luận duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các
quan điểm và đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta về trí thức, về đội ngũ
giảng viên lý luận chính trị; các quan điểm về xây dựng đội ngũ nhà giáo trong các
nhà trường quân đội, quan điểm về giáo dục, đào tạo; các Chỉ thị, Nghị quyết của
Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phịng, Tổng cục Chính trị về rèn luyện phong cách
diễn đạt cho đội ngũ cán bộ Quân đội nói chung và giảng viên Học viện, trường
Đại học quân đội hiện nay nói riêng.
5.2. Cơ sở thực tiễn:
Cơ sở thực tiễn của đề tài là phong cách diễn đạt của đội ngũ giảng viên lý
luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học trong quân đội hiện nay đối với
việc giảng dạy các môn học lý luận chính trị. Những đánh giá, khảo sát, báo cáo,
tổng kết của Cục nhà trường, Bộ Tổng Tham mưu; các báo cao của các Học viện,
trường Đại học trong quân đội…
5.3. Phương pháp nghiên cứu:
Trên cơ sở phương pháp luận mácxit, đề tài sử dụng chủ yếu là phương pháp
chun ngành: phương pháp lơgíc - lịch sử, đồng thời có sự kết hợp với các phương
pháp khác như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, khảo sát thực tiễn, điều tra
xã hội học...để luận giải khoa học những vấn đề của đề tài đặt ra.
6. Cái mới của đề tài
14


15
Góp phần xác định rõ hơn quan niệm, vai trị, đặc trưng, nội dung, giá trị
của phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh và việc rèn luyện phong cách này cho

đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học trong quân
đội hiện nay. Góp phần làm rõ thực trạng về phong cách diễn đạt của giảng viên
lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học trong quân đội. Từ đó đề xuất
được một số giải pháp chủ yếu nhằm rèn luyện phong cách của giảng viên lý
luận chính trị ở các giảng viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học
trong quân đội hiện nay.
Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong việc rèn luyện phong
cách diễn đạt cho đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự nói
chung, góp phần thúc đẩy và nâng cao chất lượng trong nghiên cứu, giảng dạy
lý luận chính trị cho đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội hiện nay.
7. Giá trị và hướng sử dụng đề tài
- Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ giá trị, đặc trưng phong cách diễn
đạt Hồ Chí Minh.
- Là cơ sở, điều kiện để rèn luyện phong cách diễn đạt cho đội ngũ giảng
viên lý luận chính trị trẻ ở các Học viện, trường Đại học quân đội hiện nay.
- Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy phong
cách diễn đạt Hồ Chí Minh ở các Học viện, Nhà trường trong Quân đội hiện nay.
8. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, đề tài gồm 2 chương (4 tiết), kết luận và danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.

Chương 1
PHONG CÁCH DIỄN ĐẠT HỒ CHÍ MINH
1.1. Quan niệm, vai trò phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh
15


16
1.1.1. Quan niệm về phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh
* Quan niệm về phong cách:

- Theo quan điểm của các học giả phương Tây, “phong cách” được hiểu như
là một hiện tượng độc đáo, cá biệt trong văn học, nghệ thuật. Từ đó, người ta chia nội
hàm phong cách theo 5 nghĩa khác nhau: Thứ nhất, đó là tổng thể các dấu hiệu đặc
trưng về nghệ thuật của một thời đại, một xu hướng, một bút pháp cá nhân của người
nghệ sĩ; hoặc là tổng thể các dấu hiệu đặc trưng, đặc biệt, những thuộc tính riêng có
của ai đó khác với người khác. Thứ hai, là tổng thể các phương pháp sử dụng công cụ
ngôn ngữ đặc trưng của một nhà văn, một tác phẩm nào đó. Thứ ba, phong cách thể
hiện nét đặc sắc có tính chất chức năng của ngôn ngữ nghệ thuật biểu đạt. Thứ tư,
phong cách là cách thức thể hiện những biện pháp riêng của mình. Thứ năm, phong
cách là cách thể hiện cá nhân như cách nói, cách ăn mặc, cách viết, cách làm việc,
cách lãnh đạo…
- Theo Đại từ điển tiếng Việt, do NXB Văn hóa Thơng tin ấn hành năm 1998.
Phong cách được hiểu theo bốn nghĩa cơ bản sau: Thứ nhất, phong cách là vẻ riêng
biệt trong lối sống, làm việc của một người hay một hạng người nào đó. Thứ hai,
phong cách là một dạng của ngơn ngữ có những đặc điểm trong lựa chọn, kết hợp
và tổ chức các phương pháp ngôn ngữ liên quan tới giao tiếp. Thứ ba, phong cách
được hiểu là toàn bộ các thủ pháp sử dụng phương tiện ngôn ngữ đặc trưng cho
từng nhà văn, tác phẩm, thể loại văn học. Thứ tư, việc lựa chọn phương tiện ngôn
ngữ theo nguyên tắc tu từ [116, tr.1337].
- Theo Đặng Xuân Kỳ, phong cách không chỉ được hiểu theo nghĩa hẹp, giới hạn
trong văn học, nghệ thuật, mà còn “được hiểu theo nghĩa rộng tức là lề lối, cung cách, cách
thức, phong thái và phẩm cách, trở thành nền nếp ổn định của một người hoặc của một lớp
người, được thể hiện trong tất cả các mặt hoạt động như lao động, học tập, sinh hoạt, ứng
xử, diễn đạt (nói và viết)…tạo nên những giá trị, những nét riêng của chủ thể đó [58, tr.
153].
16


17
Từ những quan niệm và cách hiểu trên đây về phong cách, chung quy lại

phong cách được hiểu theo hai nghĩa (nghĩa rộng và nghĩa hẹp). Tuy nhiên, dù hiểu
theo nghĩa rộng hay nghĩa hẹp thì, “phong cách” bao giờ cũng là cái riêng, độc đáo
có tính hệ thống, ổn định và phản ánh nét đặc trưng của một con người cụ thể.
Phong cách khơng phải là cái có từ bẩm sinh, có sẵn mà nó được hình thành từ sự
phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện không ngừng của chủ thể. Phong cách của mỗi người
bao giờ cũng là sản phẩm của những điều kiện, hoàn cảnh lịch sử nhất định, được
tạo nên bởi các nhân tố như truyền thống văn hố, lối sống, thói quen, điều kiện
sống, phong tục tập quán, sự trải nghiệm thực tiễn, dấu ấn cá nhân…, ln mang tính
ổn định và được thể hiện trong tất cả mọi lĩnh vực sống và hoạt động của chủ thể.
Từ những quan niệm về phong cách trên đây, bước đầu chúng tôi xin đưa ra
khái niệm phong cách như sau: Phong cách là những hoạt động có ý thức, được
rèn luyện thành nền nếp, tương đối ổn định của một người, một lớp người, hay một
cộng đồng người, tạo nên sự khác biệt, có giá trị đối với xã hội, được biểu hiện
trong cuộc sống của con người.
* Quan niệm về phong cách Hồ Chí Minh:
Về nhận thức của Đảng, từ trước Đại hội VII (tháng 6/1991), Đảng ta thường
dùng khái niệm “tác phong” để nói về “tác phong của Chủ tịch Hồ Chí Minh”.
Theo đó, “tác phong” được hiểu là phong cách làm việc và phong cách cơng tác của
Hồ Chí Minh. Từ Đại hội VII trở về sau, “tác phong” được thay bằng “phong cách”
trong cụm từ “Tiếp tục bồi dưỡng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh”. Từ đây, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thường được nói liền
với nhau, thể hiện những đặc trưng phong phú trong toàn bộ cuộc sống và hoạt
động của Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam.

17


18


Ảnh minh họa
Phong cách Hồ Chí Minh là những đặc trưng, giá trị phong phú trong toàn bộ
cuộc sống và hoạt động của Hồ Chí Minh. Phong cách Hồ Chí Minh mang đậm dấu
ấn cá nhân của Hồ Chí Minh và gắn liền với giá trị tư tưởng, đạo đức của Người. Đó
là phong cách của một nhân cách lớn, siêu việt, với trí tuệ lỗi lạc, đạo đức trong
sáng; là phong cách của một vĩ nhân, một chiến sĩ cộng sản lỗi lạc, một nhà văn hóa
lớn. Phong cách Hồ Chí Minh có nội hàm rộng lớn, được thể hiện trong mọi lĩnh vực
sống và hoạt động của Người, tạo thành một chỉnh thể nhất quán, có giá trị to lớn về
khoa học, đạo đức, thẩm mỹ và mang giá trị nhân văn rộng lớn.
Phong cách Hồ Chí Minh được thể hiện trong mọi lĩnh vực sống và hoạt động
thực tiễn của Người; là một chỉnh thể với nội dung nhiều tầng ý nghĩa, phát triển
theo lơgíc đi từ suy nghĩ (phong cách tư duy) đến nói, viết (phong cách diễn đạt) và
biểu hiện ra qua hoạt động sống hàng ngày (phong cách làm việc).
Việc xác định hệ thống phong cách Hồ Chí Minh xuất phát từ cuộc đời hoạt
động cách mạng hết sức phong phú của Hồ Chí Minh, một người đã từng sống ở
nhiều nơi, hoạt động trên nhiều lĩnh vực, đảm nhiệm nhiều cương vị khác nhau. Có
thể nói: phong cách Hồ Chí Minh là hình mẫu, là biểu tượng phong cách của con
người Việt Nam trong thời đại mới, đó là phong cách của một con người với nhân
18


19
cách siêu việt, cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp, cái trí minh mẫn, cái hành mực
thước; phong cách của một lãnh tụ thiên tài, một chiến sĩ cộng sản lỗi lạc của
phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, một danh nhân văn hóa kiệt xuất và
phong cách của một nhà lãnh đạo tài ba của dân tộc. Phong cách Hồ Chí Minh
khơng chỉ để cho người đời ca tụng, sùng bái, đề cao, mà quan trọng hơn cả phong
cách của Người là tấm gương tiêu biểu cho mọi người học tập và noi theo, tu
dưỡng và rèn luyện mình. Phong cách đó khơng phải chỉ người Việt Nam, từ lao động
chân tay đến lao động trí óc, từ già đến trẻ, từ miền ngược đến miền xi, từ người tu

hành đến các chính khách, thương gia đều tìm thấy ở phong cách Hồ Chí Minh những
mong muốn và khát vọng; mà cả người nước ngoài ở phương Đông hay ở phương
Tây, khi tiếp xúc với Hồ Chí Minh đều cảm thấy rất gần gũi, khơng xa lạ, khơng có sự
so sánh phân biệt, khơng q cao siêu, khơng có khoảng cách; trái lại rất gần gũi, ấm
áp, chan chứa tình người.
Từ quan niệm trên đây, với cách tiếp cận phong cách theo nghĩa rộng như đã
trình bày ở trên, bước đầu chúng tôi xin đưa ra khái niệm về phong cách Hồ Chí
Minh như sau: Phong cách Hồ Chí Minh là những nền nếp ổn định trong hoạt động
thực tiễn cách mạng của Người, mang đậm cốt cách, dấu ấn độc đáo của Hồ Chí
Minh, được thể hiện trong tư duy, diễn đạt, làm việc, ứng xử, sinh hoạt...và có giá
trị to lớn đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam.
* Quan niệm về phong cách diễn đạt:
Diễn đạt nghĩa là tỏ rõ nội dung tư tưởng, tình cảm bằng ngơn ngữ hoặc một
hình thức biểu đạt nào đó của chủ thể. Phong cách diễn đạt phụ thuộc vào phẩm chất
chính trị, đạo đức, trình độ, năng lực, khí chất của cá nhân chủ thể; tùy vào vị trí, chức
năng, nhiệm vụ, điều kiện làm việc, sinh hoạt; sự giáo dục, rèn luyện của chủ thể, sự
trải nghiệm của cá nhân góp phần tác động nên phong cách diễn đạt ở trình độ cao hay
thấp. Phong cách diễn đạt là cách thức nói và viết ổn định, mang sắc thái của mỗi
19


20
người. Là cái đời thường, dung dị, nhưng phản ánh các phẩm chất bên trong của con
người.
Phong cách diễn đạt theo nghĩa hẹp thường được hiểu: Là những đặc điểm có
tính chất hệ thống về tư tưởng và nghệ thuật, biểu biện qua các ngôn từ của người
nghệ sĩ trong các thể loại sáng tác. Là sự đồng nhất ổn định của một hệ thống hình
tượng, những phương tiện và thủ pháp, biểu cảm trong nghệ thuật. Phong cách diễn
đạt theo nghĩa rộng, được hiểu là một hệ thống tổng hợp những phương pháp, cách
thức, thủ pháp riêng, tiêu biểu, ổn định của một người, một lớp người được diễn đạt

thơng qua văn từ (nói và viết) nhằm đạt tới mục đích xác định của chủ thể. Mỗi
người đều có phong cách diễn đạt tư tưởng của mình bằng lời nói và chữ viết. Nhờ
đó tư tưởng có thể giao lưu vượt qua mọi giới hạn của không gian và thời gian. Tư
tưởng của những vĩ nhân vẫn còn lại mãi với đời theo cách “Văn dĩ tải đạo” - Tức
là văn chương là chiếc thuyền chở đạo đức mang lại giá trị cho con người.
Phong cách diễn đạt là những lề lối, cách thức, phong thái, phong độ, phẩm
cách đã trở thành nền nếp ổn định của một người hoặc một lớp người, được thể
hiện thông qua diễn đạt (nói và viết), tạo nên những giá trị xã hội mang đậm nét
riêng biệt của chủ thể đó.
Theo đó, phong cách diễn đạt được hiểu: là một hệ thống tổng hợp những
phương pháp, cách thức, thủ pháp riêng, tiêu biểu, ổn định của một người, một lớp
người, một cộng đồng người được biểu hiện thơng qua văn từ (nói và viết), nhằm
đạt tới mục đích mang lại hiệu quả cao nhất cho chủ thể.
Phong cách diễn đạt là cách thức nói và viết mang giá trị ổn định, thể hiện sắc
thái, ngữ điều, ngôn từ, biểu đạt của mỗi người, một lớp người, một cộng đồng
người. Là cái đời thường, dung dị, được biểu đạt bằng hành động, cử chỉ phản ánh
các phẩm chất bên trong của con người. Phong cách diễn đạt của một người là sự
phản ánh tâm hồn, tư tưởng, đạo đức của họ bằng những hành động, việc làm cụ thể.
* Quan niệm về phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh:
20


21
Xét về tư duy, nhận thức con người nhận biết tự nhiên và xã hội thơng qua bộ
óc và qua các giác quan của con người. Bán cầu đại não của con người chỉ dẫn suy
nghĩ và hành động trên cơ sở tồn bộ tâm láy và tình cảm của con người ấy đó. Mà
tâm tính của con người chỉ được coi là chuẩn mực khi phù hợp với bản chất của tự
nhiên và xã hội mà người đó sống, tức là phù hợp với môi trường sống. Con người
thường diễn đạt ý nghĩ và hành động của mình ra bên ngồi (hướng ngoại) thơng
qua ngơn ngữ (nói, viết) và cử chỉ (hành động). Về ngơn ngữ nói và viết, Hồ Chí

Minh ln sử dụng ngơn ngữ đại chúng (bình dân) để mọi người đều hiểu được,
nghe được, tức là chuyển tải đúng, đủ và hết những thông tin cần thiết để đem đến
cho mọi người. Trong đó, đáng chú ý nhất là: ngắn gọn, súc tích; đủ thơng tin cần
thiết; hấp dẫn. Có được cả ba điểm này trong phong cách diễn đạt của một người là
không hề đơn giản. Viết và nói ngắn gọn, súc tích nhưng lại không cộc lốc, tối
nghĩa là cả một vấn đề lớn, mà khơng phải ai cũng có và làm được, đồng thời cịn
phải đủ lượng thơng tin cần thiết. Thơng thường là người ta hay viết và nói dài rồi
viện cớ do nhiều thông tin bắt buộc phải như vậy. Nhưng kỳ thực điều đó chỉ đúng
một phần, bởi có khơng ít người viết và nói rất dài nhưng vẫn thiếu thông tin, kể cả
những thông tin rất cơ bản. Hồ Chí Minh hay phê bình những người này là nói dài,
mà thơng tin lại ít, thậm chí “rỗng tuếch”, “ sáo rỗng”, khơng có nội dung, làm mất
thì giờ của người khác. Vì vậy, viết ngắn, nói ngắn, nhưng lại dễ hiểu và hấp dẫn
người đọc, người nghe như Hồ Chí Minh khơng phải ai cũng có được. Và ngay đối
với Người, để có phong cách diễn đạt đó cũng phải trải qua quá trình rèn luyện
nghiêm túc, lâu dài trong thực tế cuộc sống, công tác. Bởi, phong cách diễn đạt nó
khơng phải là tính bẩm sinh của mỗi người, mà nó được hình thành thơng qua sự
phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện, trau dồi và định hình trong quá trình sống, làm việc
và sự trải nghiệm của Hồ Chí Minh. Nó ln chịu sự tác động, chi phối của hồn
cảnh, điều kiện sống, truyền thống văn hóa, lối sống, thói quen, thậm chí là của tập
qn của dân tộc Việt Nam. Sự tác động này, không quyết định chi phối làm nên
21


22
phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh. Từ đó, chúng ta có thể thấy, phong cách Hồ
Chí Minh là những nét riêng của Người trong cuộc đời hoạt động cách mạng sôi
nổi, phong phú, vô cùng cao thượng của một người anh hùng giải phóng dân tộc,
nhà văn hóa kiệt xuất và được rèn dũa qua nhiều năm tháng gian khổ, hy sinh để
dấn thân cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội - giai cấp, giải phóng
con người.


Di chúc thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh tài sản tinh thần vơ giá
của Đảng và nhân dân ta
Phong cách diễn đạt của Chủ tịch Hồ Chí Minh được thể hiện rõ nhất trong
tồn bộ những tác phẩm phẩm Người để lại cho chúng ta và cịn được thể hiện qua
các bài nói, bài viết bằng chính văn từ của Người trong thực tiễn. Trong tác
phẩm Đường kách mệnh (1927) để coi như là một tuyên ngơn của Chủ tịch Hồ Chí
Minh khi diễn đạt tư tưởng của mình: “Sách này muốn nói cho vắn tắt, dễ hiểu, dễ
nhớ. Có lẽ sẽ có người chê rằng văn chương cụt quằn. Vâng! Đây nói việc gì thì nói
rất giản tiện, mau mắn, chắc chắn như 2 lần 2 là 4, khơng tơ vẽ trang hồng gì cả...
22


23
Sách này chỉ ước ao sao đồng bào xem rồi thì nghĩ lại, nghĩ rồi thì tỉnh dậy, tỉnh rồi
thì đứng lên đoàn kết nhau mà làm cách mệnh. Văn chương và hy vọng sách này
chỉ ở trong hai chữ: Cách mệnh! Cách mệnh!! Cách mệnh!!! [65, tr.283]. Một dẫn
chứng khác là Chánh cương vắn tắt của Đảng, Sách lược vắn tắt của Đảng,
Chương trình tóm tắt của Đảng, Điều lệ vắn tắt của Đảng do Người soạn thảo và
được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng đầu năm 1930 là rất vắn tắt. Trong đó,
“Chánh cương vắn tắt của Đảng” chỉ có 01 trang (265 chữ); “Sách lược vắn tắt của
Đảng” chưa đầy 01 trang (251 chữ); “Chương trình tóm tắt của Đảng” khoảng 0,5
trang (179 chữ); “Điều lệ vắn tắt của Đảng Cộng sản Việt Nam” có khoảng 02 trang
(592 chữ), nhưng các văn kiện đó lại đáp ứng được đầy đủ các tiêu chí làm thành
cương lĩnh của một đảng chính trị. Đó là: 1. Mục tiêu của Đảng; 2. Lý luận chính
trị nền tảng của Đảng; 3. Con đường để đạt mục tiêu; 4. Lực lượng lãnh đạo của
Đảng; 5. Lực lượng quần chúng thực hiện mục tiêu; 6. Phác thảo một xã hội tương
lai khi đảng chính trị nắm được chính quyền; 7. Phương pháp cách mạng của Đảng;
8. Quan hệ quốc tế của Đảng. Báo cáo chính trị Đại hội tồn quốc lần thứ II của
Đảng (tháng 02 - 1951) do Hồ Chí Minh chủ trì soạn thảo, trình bày chỉ có 25

trang, nhưng chứa đựng đầy đủ tư tưởng, quan điểm, đường lối, phương châm,…
lãnh đạo của Đảng đối với cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống thực dân Pháp
xâm lược. Hồ Chí Minh phản đối cách nói, viết đã rỗng mà lại dài, chứ khơng phản
đối cách nói, bài viết dài mà đủ, không thừa; đồng thời Người cho rằng, khơng phải
nhất thiết lúc nào đó và về cái gì đó cũng phải nói, viết ngắn mới tốt. Khi viết,
Người hay xuống dịng, có lẽ là để người đọc khỏi thấy ngồn ngộn chữ. Thơng qua
ngơn ngữ nói và viết, Hồ Chí Minh biểu đạt tư tưởng của mình phù hợp với từng
đối tượng người nghe, người xem.

23


24

Thăm lớp học chính trị của giáo viên cấp II, cấp III tồn miền Bắc, Chủ
tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Vì lợi ích mười năm phải trồng cây, vì lợi ích
trăm năm phải trồng người” (13/9/158)
Phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh là một hệ thống những lề lối, cách
thức, phong thái, phong độ, phẩm cách có tính chất hệ thống ổn định thơng qua
hình tượng, phương tiện và thủ pháp, biểu cảm, được thể hiện trong hoạt động diễn
đạt (nói và viết), tạo nên những giá trị, những nét riêng biệt của Hồ Chí Minh. Nói
cách khác, phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh là tổng hợp những phương pháp, thủ
pháp, biện pháp, hình thức, cách thức riêng, tiêu biểu, ổn định của Người được diễn
đạt để truyền tải tới đối tượng xác định nhằm hướng vào độc lập dân tộc, mang lại
hạnh phúc, ấm no, tư do cho nhân dân, cho dân tộc.
Với những cương vị khác nhau và hoạt động ở nhiều nơi khác nhau, Hồ Chí
Minh dùng nhiều thể loại rất phong phú, đa dạng để nói và viết nhằm vào nhiều đối
tượng trong các tầng lớp nhân dân bao gồm từ công nhân, nơng dân, những người
lao động bình thường ít học hay mù chữ đến những trí thức, bác học, văn nghệ sỹ,
24



25
chính khách, những người đứng đầu Nhà nước các đảng phái, các tơn giáo...
Phong cách diễn đạt của Người có sự kết hợp hài hòa giữa cái dân gian và
cái bác học, cái cổ điển và cái hiện đại, giữa phong cách phương Đơng và phong
cách phương Tây, từ đó tạo thành sức cuốn hút mạnh mẽ đối với người nghe, người
đọc, người xem. Mọi người có thể cảm nhận thấy từ lời nói, bài viết của Hồ Chí
Minh đều rất sát thực, gần gũi và có giá trị to lớn đối với chính mình, đúng như một
tấm gương để soi chiếu, điều chỉnh cho hiệu quả.
Phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh bao gồm một hệ thống những văn từ,
được Người diễn đạt cất lên thành tiếng, trở thành một dàn hợp xướng độc đáo với
hàng trăm cách điệu, nhịp điệu, âm hưởng khác nhau, nhưng đều có chung một
mục đích là vì dân, vì nước, vì dân tộc. Biểu hiện rất phong phú, đa dạng, sâu sắc
trong sự nghiệp cách mạng của Người. Dàn hợp xướng đó, khi thì hùng hồn đanh
thép, khi thì nhỏ nhẹ hiền hịa, khi châm biếm chua cay, khi đùa vui hóm hỉnh, khi
linh hoạt hiện đại, khi thâm trầm cổ kính, khi rộn ràng tưng bừng, khi xót xa đau
đớn, khia thì nhắn nhủ một cách đầy yêu thương, trìu mến...Đây là vốn liếng ngơn
từ giàu có của một người đi nhiều, đọc nhiều, chịu khó học hỏi nhiều, từng thâu
thái được từ ngọn nguồn và từ nhiều nền văn hóa khác nhau. Tính nhân văn cao
nhất trong phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh chính là viết ngắn, nói ngắn để người
nghe, người đọc thấu hiểu mục đích cách mạng, rồi đoàn kết, tập hợp, để mau mau
cứu lấy giống nòi, giành lại độc lập, tự do cho dân cho nước.
Mỗi người đều có phong cách diễn đạt tư tưởng của mình bằng lời nói và
chữ viết. Đối với Hồ Chí Minh, nói và viết khơng chỉ đơn thuần là một hành động
thơng tin mà cịn là q trình tác động lên người nghe, người đọc, nhằm thuyết
phục, cảm hóa, nâng cao nhận thức, thay đổi quan niệm và hành vi hướng mọi
người vào các hoạt động thực tiễn cách mạng phù hợp với xu hướng tiến bộ của xã
hội, thời đại.
25