BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA ĐÀO TẠO CHẤT LƯỢNG CAO
----------

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
ĐỀ TÀI 1
KHAI CUỘC CỜ VUA:
CÁC NGUYÊN LÝ VÀ MINH HỌA VỚI MỘT THẾ CỜ

Môn học: Thể chất 3 – Cờ Vua
GVHD: Th.S Lê Thị Lan
Lớp: 29CLC
Nhóm 6:
Lê Thụy Tường Vân
Hoàng Tiếng Đạt
Phạm Ngọc Hiệp
Hồ Ngọc Thuận
Trần Anh Tuấn

TP. Hồ Chí Minh, ngày 7 tháng 12 năm 2021

18143053
20143247
19142149
20144319
20147230


MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: KHAI CUỘC CẦN LÀM GÌ? .......................................................... 3

1.1. Khái niệm giai đoạn khai cuộc ..................................................................... 3
1.2. Nguyên lý giai đoạn khai cuộc...................................................................... 3
1.3. Những điều cần lưu ý khi triển khai quân ................................................... 6
1.4. Phân loại khai cuộc ...................................................................................... 7
CHƯƠNG 2: GIẢI CỜ THẾ VÀ BIÊN BẢN 1 VÁN CỜ CỜ MẪU..................... 9
2.1. Giải thế cờ 1/e4– e5, 2/Mf3-Ve7 ...................................................................... 9
2.2. Ván cờ với khai cuộc thoáng ......................................................................... 16
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 22

2


CHƯƠNG 1: KHAI CUỘC CẦN LÀM GÌ?
1.1. Khái niệm giai đoạn khai cuộc
Khai cuộc là giai đoạn mở ra một ván cờ, đây là giai đoạn đầu tiên của một ván cờ
và. Đây là lúc hai đấu thủ bắt đầu triển khai cờ và bắt đầu xây dựng thế trận của mình.
Trong khai cuộc, cả hai bên đều cần phát triển lực lượng nhanh chóng nhằm phù hợp
với ý đồ chiến lược và chiến thuật đã định trước trong mỗi dạng thức khai cuộc. Kỳ
thủ nào triển khai quân tốt và khéo léo sẽ nhanh chóng chiếm được ưu thế của trận đấu.
Đây cũng là lý do một người chơi cờ cần nắm và biết cách ứng phó với nhiều loại khai
cuộc khác nhau.
Có nhiều kỳ thủ thiếu kinh nghiệm cho rằng khai cuộc là giai đoạn không quan
trọng lắm và nhàm chán vì cả hai bên chỉ quan tâm tới việc phát triển quân và nhập
thành. Tuy nhiên các kiện tướng hay đại kiện tướng lại suy nghĩ rất khác. Những người
chuyên nghiệp thường trước khi vào ván đấu đều dành nhiều thời gian để chuẩn bị cho
phần khai cuộc. Bởi vì, nếu khai cuộc mà đi sai lầm thì sẽ bị đối phương chiếm ưu thế,
áp đảo thế trận từ đầu và cho dù có giỏi chiến lược, chiến thuật đến mấy cũng khó mà
lật lại. Có thể nói, khi thi đấu nghiêm túc, khai cuộc quyết định đến 50% chiến thắng.
Nếu đối phương “lọt cuộc” của bạn thì giống như chúng ta chiến đấu tại sân nhà, biết
rõ đường đi nước bước trong khi đối thủ mò mẫm và dễ sai lầm. Đó là nền tảng cho

chiến thắng ở giai đoạn trung cuộc và tàn cuộc.
Từ thế kỷ 15, người ta đã nghiên cứu một loạt các chiến thuật khai cuộc như: khai
cuộc Tây Ban Nha, Cicille, v.v… Nếu là người mới chơi thì tốt nhất nên tìm hiểu một
số chiến thuật khai cuộc. Và tốt nhất là nên nghiên cứu những chiến thuật khai cuộc
cho những ván cờ mở và nửa mở. Việc này sẽ giúp phát triển kỹ năng chiến lược. Sau
khi đã thuần thục rồi thì mới tiến đến nghiên cứu những ván cờ đóng và nửa đóng.
1.2. Nguyên lý giai đoạn khai cuộc
Trong giai đoạn khai cuộc cần nắm vững và thực hiện tốt các nguyên lý sau đây:
a) Nhanh chóng khống chế khu trung tâm
Trong một ván cờ, khu trung tâm là khu vực quan trọng nhất xuyên suốt
từ đầu đến cuối và là tiền đề cho các ưu thế khác. Khu trung tâm đóng một vai
trị hết sức quan trọng trong khai cuộc. Vì thế, việc tranh giành khu trung tâm
là vơ cùng cần thiết dù chơi bất kì khai cuộc hay thế trận nào.
Khu trung tâm chính: gồm 4 ơ nằm chính giữa bàn cờ (e4, d4, e5, d5). Vùng trung
tâm mở rộng: gồm 12 ô xung quanh khu trung tâm chính (c3, d3, e3, f3, c4, f4, c5, f5,
c6, d6, e6, f6). Cần phải:
3


✓ Tiến Tốt (cột c, d, e) lên chiếm giữ và khống chế trung tâm.
✓ Mở đường cho Hậu và Tượng triển khai.

Hình 1.1 Vị trí trung tâm cần chiếm giữ khi khai cuộc

Hình 1.2 Dùng Tốt nhanh chóng chiếm trung tâm
b) Triển khai nhanh chóng và hài hịa tồn bộ lực lượng
✓ Phát triển các quân nhẹ về hướng trung tâm (Mã trước, Tượng sau).

4



Hình 1.3 Phát triển các quân nhẹ (Tượng, Mã)
✓ Nhập thành (đưa Vua vào vị trí an tồn).

Hình 1.4. Nhập thành đưa Vua vào vị trí an tồn
✓ Đưa các quân nặng (Hậu, Xe) ra những vị trí thuận lợi để tham chiến.
Sau khi hoàn tất phát triển các quân nhẹ, các bên sẽ điều các quân nặng (Hậu, Xe)
ra những vị trí thuận lợi hướng về khu trung tâm để tham chiến và hỗ trợ củng cố trung
tâm Tốt. Các quân nặng thường được bố trí thấp để giữ an tồn, tránh bị đối phương
tấn cơng vì giá trị lớn của chúng.
5


c) Xây dựng cấu trúc Tốt vững chắc
✓ Tốt là yếu tố tích cực khi cơ động qn, chưa nói đến khả năng phong cấp của
chúng. Khi di chuyển về phía trước, Tốt hạn chế sự cơ động của các quân đối
phương, nhất là ở trung tâm.
✓ Bố trí Tốt chiếm được không gian; mở đường cho các quân khác triển khai.
Trong khai cuộc, khi hàng ngang cuối cùng chỉ còn lại các quân nặng (Hậu,
Xe), đây là lúc cần tính tốn đến việc tấn cơng đối phương bằng cách chuyển
dịch lực lượng đến những nơi cần thiết. Lưu ý rằng bất kỳ cuộc tấn công nào
cũng liên quan đến việc chuyển động của Tốt. Nói cách khác, Tốt đóng vai trị
rất quan trọng trong bất kỳ cuộc tấn cơng nào trong cả ba giai đoạn của ván cờ
(Khai cuộc - Trung cuộc - Tàn cuộc).

Hình 1.5 Bố trí Tốt vững chắc
Thơng qua các ngun tắc trên có thể thấy trong khai cuộc việc giành quyền
kiểm soát khu trung tâm là điều vô cùng quan trọng và sẽ quyết định được ưu thế của
các đấu thủ với nhau.
1.3. Những điều cần lưu ý khi triển khai quân

Mục tiêu chính khi mới bắt đầu ván cờ là triển khai quân càng nhịp nhàng, càng
nhanh càng tốt và đồng thời gây khó khăn cho đối thủ trong việc triển khai quân. Điều
này đòi hỏi người chơi cờ phải hết sức tinh tế, am tường cách ra quân để không mắc
những sai lầm ngớ ngẩn, đáng tiếc vì một khi mắc sai lầm thì sẽ tạo ra ưu thế cho đối
thủ. Sau đây là vài điểm cần ghi nhớ khi triển khai quân:
6


✓ Một trong những ưu tiên hàng đầu là kiểm soát vùng trung tâm bàn cờ bằng các
con Tốt và những quân cờ khác.
✓ Không di chuyển quá nhiều quân Tốt trong khai cuộc. Khi di chuyển các con
Tốt, nên định sẵn vị trí và cấu trúc cho chúng. Việc này rất quan trọng vì những
khu vực nằm trong tầm kiểm soát của những con Tốt là những khu vực mạnh
nhất.
✓ Đừng di chuyển cùng một quân cờ hơn một lần trong khai cuộc nếu không cần
thiết. Bằng cách này, sẽ khơng bị mất nhịp và có thể tập trung vào triển khai
quân.
✓ Không đưa Hậu vào cuộc quá nhanh. Triển khai Mã đầu tiên, sau đó đến Tượng,
rồi mới đến Hậu, Xe triển khai sau cùng.
✓ Chọn vị trí tốt nhất cho một quân cờ rồi di chuyển nó trực tiếp đến đó. Đừng
mất thời gian để di chuyển xen kẽ các quân cờ.
✓ Khi quyết định nước cờ, hãy chọn quân cờ nào chủ động nhất. Việc này sẽ gây
khó khăn cho đối phương.
✓ Đừng hy sinh quân cờ khi khơng có chủ đích rõ ràng.
Đối với những người mới chơi cờ, việc lựa chọn được thế khai cuộc khá là khó
khăn. Tuy nhiên, mỗi nước đi là một kinh nghiệm mới, nếu có một nước đi nào bạn tin
là đúng thì hãy tiến tới với nó. Nếu sai, đó sẽ là bài học quý báu cho ván cờ sau. Khơng
có một thế khai cuộc nào là tối ưu và cũng không thể luôn luôn không phạm sai lầm
trong khai cuộc, vì thế hãy cứ tự tin vào nước đi của mình và liên tục học hỏi trau dồi
để ngày càng trở nên sắc sảo, tinh tế hơn trong việc chơi cờ.

1.4. Phân loại khai cuộc
Dù ra quân kiểu nào, hội chung vẫn thuộc 3 dạng hệ thống khai cuộc cơ bản sau
đây.
a) Hệ thống khai cuộc thoáng (mở)
Đây là loại khai cuộc rất thích hợp cho những người mới chơi cờ hoặc các em thiếu
nhi, thiếu niên. Trong loại này, phương pháp chơi thiên về chiến thuật, thế trận khá đơn
giản, người nào giỏi chiến thuật sẽ nắm ưu thế. Bao gồm những khai cuộc được bắt
đầu bằng nước đi e4 của quân trắng và quân đen đáp trả ngay bằng e5.
Đặc điểm của khai cuộc này là:
•
•
•
•

Thể hiện rõ ràng các nguyên tắc khai cuộc
Phù hợp với người mới tập chơi khi nhanh chóng triển khai và nhập thành.
Dễ mở trung tâm thành trung tâm thoáng.
Chủ yếu đánh bằng chiến thuật.
7


• Đa số quân sẽ tập trung vào trung tâm.
• Có khá nhiều bẫy khai cuộc
b) Hệ thống khai cuộc nửa thoáng (mở)
Loại khai cuộc này được chơi bởi rất nhiều cấp độ đối thủ từ Đại Kiện tướng đến
các VĐV trong nước. Nhìn chung để chơi khai cuộc nửa thoáng, người chơi cần kiến
thức cả về chiến lược lẫn chiến thuật. Loại khai cuộc này hiếm khi có tỉ số hòa bởi sự
bất đối xứng trong cách ra quân giữa hai bên. Những khai cuộc được bắt đầu bằng bởi
Trắng đi 1.e4 nhưng Đen đáp lại khác e5 (1…e6 hoặc 1…c6). Khai cuộc nửa thoáng
phá bỏ được ưu thế của quân trắng trong việc chiếm thế trung tâm và tạo ra nhiều

phương pháp chơi hơn.
Các đặc điểm của khai cuộc nửa thống là:
• Trung tâm chưa được định hình rõ ràng sau khai cuộc. Thế cờ không quá mở
nhưng cũng khơng hồn tồn đóng. Đen khơng cần đột phá với e5 hay d5 vội,
mà có thể chờ khi phát triển qn hồn tất rồi tìm cách mở trung tâm sau. Vị
trí qn có thể chưa được tối ưu, nhưng sẽ dần củng cố ở trung cuộc.
• Chiến thuật chưa được vận dụng nhiều trong khai cuộc, yếu tố chiến lược và
cấu trúc chốt được xem trọng hơn trong giai đoạn này.
• Tần suất bẫy khai cuộc khơng nhiều như trong dạng khai cuộc thống, và
điều này có lợi hơn cho Đen.
c) Hệ thống khai cuộc kín (đóng)
Đây là loại khai cuộc khó chơi nhất, và khơng thích hợp cho người mới tập và các
em thiếu nhi - thiếu niên. Khai cuộc đóng rất ít chiến thuật, chủ yếu là chiến lược với
những cuộc điều quân. Chiến thuật được sử dụng để đánh khi đã chuẩn bị đủ lực lượng
và mở ra tấn công. Bao gồm những khai cuộc được bên Trắng bắt đầu bằng nước đi
không phải là 1.e4 (1. d4, 1.Mf3, 1.g3,1.c4 …).

8


CHƯƠNG 2: GIẢI CỜ THẾ VÀ BIÊN BẢN 1 VÁN CỜ CỜ MẪU
2.1. Giải thế cờ 1/e4– e5, 2/Mf3-Ve7
Thoạt nhìn vào thì đây là khai cuộc thống, ở khai cuộc này thông thường Đen sẽ
bị mất ưu thế trung tâm. Tuy nhiên, trong hệ thống khai cuộc này, không phải Đen
nhường trung tâm cho Trắng và không tham gia cuộc đấu tranh giành trung tâm, mà ở
đây Đen tạm thời “nhường” trung tâm cho Trắng, sau đó dùng quân gây áp lực lên các
Tốt trung tâm của Trắng. Trong hệ thống khai cuộc này, cuộc đấu tranh giữa 2 bên
được thực hiện với nhịp độ chậm hơn so với khai cuộc thống thơng thường.
a) Các biến xảy ra trong khai cuộc 1/e4-e5, 2/Mf3-Ve7 người cầm quân trắng.
Khai cuộc thoáng - phịng thủ Scotland.

Nước 1: Khai cuộc thống: Trắng e4, Đen e5

Hình 2.1: Các nước cơ bản của khai cuộc thống

9


Nước 2: Trắng Mf3, đen Ve7
Trắng lên mã f3 , tạo điều kiện để đẩy tốt d4, nếu bị ăn trắng sẽ lấy mã để ăn lên
đồng thời tạo được sự kiểm sốt khu trung tâm.

Hình 2.2: Kiểm sốt ơ d4
Nước 3: Trắng d4, đen d6
Trắng lên chốt d4 kiểm soát trung tâm, đe dọa ăn chốt e5.
Đen lên chốt d6 phịng thủ trung tâm ơ e5.

Hình 2.3: Kiểm sốt trung tâm
10


Nước 4: Trắng Mc3, đen c6
Trắng lên mã c3 đe dọa lên mã d5 tấn công vua.
Lúc này đen sẽ lên chốt c6 giữ vững khu trung tâm.

Hình 2.4: Lên mã nhằm tấn công vua
Nước 5: Trắng b3, đen Hc7
Trắng lên chốt b3 mở đường tượng a3 tấn công vào điểm yếu d6.
Đen biết ý đồ , đưa hậu qua c7 phịng thủ.

Hình 2.5: Bảo vệ chốt d6

11


Nước 6: Trắng b2, đen Mf6
Trắng chuyển hướng tượng b2 chỉa về phía trung tâm.
Đen đưa mã f6 củng cố khu trung tâm.

Hình 2.6: Bảo vệ khu trung tâm giữ thế cân bằng
Nước 7: Trắng Hd2, đen b5
Trắng lên hậu d2 chuẩn bị nhập thành.
Lúc này, đen biết ý đồ trắng nhập thành đưa xe tham chiến liền lên chốt b5 chiếm
ưu thế ơ d4 và ơ a4.

Hình 2.7: Lên hậu chuẩn bị nhập thành xa
12


Nước 8: Trắng Vc1, đen a6
Trắng nhập thành xa vua c1, đưa xe d1 chồng hậu tham chiến cột d.
Đen lên chốt a6 bảo vệ chắc chốt b5.

Hình 2.8: Trắng nhập thành xa
Nước 9: Trắng Vb1, đen Tb7
Trắng đưa vua qua b1 nhằm đảm bảo an tồn.

Hình 2.9: Đen đưa tượng bảo bệ khu trung tâm

13



Nước 10: Trắng g3 , đen Ve8
Trắng lên chốt g3 nhằm mưu kế đưa tượng h3 chiếm ưu thế đường chéo.
Lúc này, đen lui vua về lại e8 nhằm đưa tượng f7.

Hình 2.10: Trắng lên chốt nhằm đưa tượng lên tấn công
Nước 11: Trắng Th3 , đen Md7
Trắng qua tượng h3 chiếm ưu thế đường chéo trắng.
Lúc này, đen qua mã d7 giữ vững khu trung tâm.

Hình 2.11: Nước đi thứ 11 đưa tượng chiếm đường chéo trắng
14


Nước 12: Trắng Xe1 , đen Te7
Trắng đưa xe qua e1 tập trung lực lượng trung tâm mở cuộc tổng tiến công.
Lúc này, đen biết ý đồ đưa tượng e7 phịng thủ khu trung tâm.

Hình 2.12: Đưa xe tham chiến
Nước 13: Trắng Mh4, đen b4
Trắng đưa mã h4 nhằm qua f5 tấn công.
Lức này, đen liền lên chốt b4 tấn công mã c3.

15


Hình 2.13: Trắng qua mã h4
2.2. Ván cờ với khai cuộc thoáng
BIÊN BẢN VÁN CỜ
Ngày: 1/12/2021


Thời gian: 21h

Trắng: Phạm Ngọc Hiệp

Đen: Trần Anh Tuấn

STT Trắng

Đen

1

e4

e5

2

d4

exd4

Nhận xét

3

Hxd4

Hf6


Trắng chọn kế hoạch chơi sai lầm: đưa Hậu
nhập cuộc quá sớm. Lúc này Đen có thể lợi
“temp” phát triển bằng cách tấn cơng Hậu
ngay.

4

He3

Mh6

Chắc hẳn Đen sẽ có lợi thế, đưa mã lên tấn
cơng

5

Mc3

Mg4

Đen coi thường nguyên lý, chơi vô kế hoạch
và chỉ hy vọng đối phương mắc sai lầm trong
1 nước.

6

Md5

Hc6


Đen mắc sai lầm nghiêm trọng, thiếu cân nhắc
kỹ lưỡng.

7

Hf4

d6

8

Tb5

Hxb5

Tượng Trắng giằng Hậu bắt vua

9

Mxc7+

Ve7

Sau khi Hậu ăn Tượng thì Mã đã tranh thủ
chèn Tốt, chiếu Vua bắt Hậu làm quân đen
không kịp trở tay

10

Mxb5


Mc6

Đen mất con cờ chủ lực, phòng thủ và chờ cơ
hội tấn cơng lại

11

Me2

h5

Đen đi sai khơng phịng thủ chặt chẽ

12

O-O

Te6

Trắng đi khơng chính xác, đang chiếm ưu thế
nên tấn cơng thay vì nhập thành

13

f3

Mf6

Đen đi sai khiến cho Mã bị kẹt và phòng ngự

trở nên yếu ớt
16


14

Hh4

a6

15

Mbd4

Md8

16

b4

d5

17

Ta3

dxe4

18


fxe4

Ve8

19

e5

Md5

20

Mf4

Mxf4

21

Xxf4

Xc8

22

Xaf1

Tc4

23


Xe1

Tc5

24

Xfe4

Me6

25

bxc5

Xxc5

26

Txc5

Mxc5

27

X4e3

Xh6

28


Xc3

f6

29

Xxc4

Md7

30

exf6+

Vf8

31

Me6+

Vf7

32

Xc8

Mxf6

33


Xf8+

Ve7

34

Mxg7+

Vxf8

35

Mf5

Md5

36

c4

Mc3

37

a3

b5

38


cxb5

axb5

Trắng đi sai thay vào đó nên tấn cơng vào Vua

Đen đi qn khơng chính xác làm mất Chốt
khiến Xe đối thủ tấn công áp đảo

Trắng không quan sát kĩ thay vào đó nên ăn
Xe của đối phương

17


39

Xe7

Md5

40

Xb7

Xc6

41

Hxh5


Xc1+

42

Vf2

Xc2+

43

Vg3

Mf6

44

Hh8+

Mg8

45

Hg7+

Ve8

46

Hxg8#


Chú thích:
V: Vua
H: Hậu
M: Mã
X: Xe
Link ván cờ: />
T: Tượng

Một số nước đi đáng lưu ý:

Hình 2.14: 3/ Hxd4, Hf6
Trắng chọn kế hoạch chơi sai lầm: đưa Hậu nhập cuộc quá sớm. Lúc này Đen có thể
lợi “temp” phát triển bằng cách tấn công Hậu ngay.
18


Hình 2.15: 5/Mc3, Mg4
Đen coi thường ngun lý, chơi vơ kế hoạch và chỉ hy vọng đối phương mắc sai lầm
trong 1 nước.

Hình 2.16: 8/Tb5, Hxb5
Tượng Trắng giằng Hậu bắt vua
19


Hình 2.17: 9/Mxc7+
Sau khi Hậu ăn Tượng thì Mã đã tranh thủ chèn Tốt, chiếu Vua bắt Hậu làm
quân đen khơng kịp trở tay. Sau đó Đen rơi vào thế bị động chờ phản công và trắng
chiếm được ưu thế hồn tồn


Hình 2.18 12/ O-O

20


Trắng đi khơng chính xác, đang chiếm ưu thế nên tấn công bằng cách ăn tốt và
chiếu vua Đen thay vì nhập thành.

Hình 2.19 28/ Xc3, f6
Đen đi qn khơng chính xác làm mất Chốt khiến Xe đối thủ tấn công áp đảo. Tới
đây Đen đã gần như mất hết khả năng để chiến thắng ván cờ.
Kết luận: Trắng tuy có phần mở cờ tương đối ổn định nhưng lại thường mắc lỗi
không quan sát kỹ, bỏ lỡ nhiều cơ hội chiến thắng sớm một cách đáng tiếc, tuy nhiên
Trắng may mắn vì gặp đối thủ Đen khơng biết chơi và chưa có chiến thuật đánh rõ ràng
nên vẫn giành được phần thắng dù nhiều lần lặp sai lầm. Về phần Đen, có phần áp lực
và run sợ sau những lần bị mất quân nên thường có lối đi sai lầm, dẫn tới việc mất ưu
thế ngay từ đầu ván. Dù Trắng có nhiều lúc sơ hở nhưng Đen chưa biết tận dụng những
sơ hở đó để lật ngược ván cờ. Có thể thấy Đen cịn khá yếu trong khả năng phịng thủ
và tổ chức tấn cơng.

21


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Thể chất 3 mơn Cờ Vua – TS. Nguyễn Đức Thành – Đại học Sư Phạm
Kỹ Thuật TP. HCM
2. “Hướng dẫn chơi cờ vua: Cách giành ưu thế ngay từ đầu ván” – Câu lạc bộ Cờ
Thông Minh
Xem chi tiết tại đây.

3. “Hướng dẫn nhập thành trong cờ vua” – thethaohochiminh.com
Xem chi tiết tại đây.
4. “Tổng quan về khai cuộc nửa thoáng” – chess.edu.vn
Xem chi tiết tại đây.
5. “Khai cuộc thoáng” – Trung tâm cờ Hoàng Gia
Xem chi tiết tại đây.

22