ĐẠI HỌC CƠNG NGHỆ GIAO THƠNG VẬN TẢI
KHOA CHÍNH TRỊ - QPAN - GDTC
*****

TIỂU LUẬN
HỌC PHẦN: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN
Câu hỏi tiểu luận đề 8: “Phân tích tính tất yếu và đặc trưng của kinh tế thị
trường định hướng xã hội ở Việt Nam? Từ đó đưa ra thực trạng và giải pháp
để phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay?”

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thu Thúy
Mã sinh viên: 72DCKT20093
Lớp: 72DCKT22
Khóa: 72
Giảng viên hướng dẫn: Lê Thị Huyền

HÀ NÔI – 2022
1


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU.......................................................................................................3
NỘI DUNG………………………………………………………...……………4
I.

TÍNH TẤT YẾU VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI Ở VIỆT NAM………………………………............4
1.1 Khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam……4
1.2 Tính tất yếu của kinh tế thị trường định hướng xã hội ở Việt Nam………….4

1.3 Đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội ở Việt Nam……………6
II.

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ

TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN
NAY……………………………...…………………………………………….10
2.1 Thực trạng hiện nay……………………………………………………….10
2.2 Giải pháp để phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt
Nam……………………………………………………………………………. 13
KẾT LUẬN…………………………………………………………………….16
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………….17

2


LỜI MỞ ĐẦU
Lịch sử xã hội loài người đã trải qua nhiều mơ hình kinh tế khác nhau như:
nền kinh tế tự nhiên; kinh tế tự cung, tự cấp; kinh tế hàng hóa giản đơn; kinh tế
kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp; kinh tế thị trường (kinh tế hàng hóa đã
phát triển ở trình độ cao). Mỗi một mơ hình kinh tế có những nét đặc trưng riêng,
có vai trị nhất định đối với sự phát triển của xã hội lồi người. Trong số ấy đều
có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm vận
hành và phát triển của các mơ hình này trên thế giới, xuất phát từ đòi hỏi và thực
tiễn phát triển của đất nước đang đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra đường
lối phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Và để đi đến sự nhận
thức tương đối thống nhất về con đường phát triển đất nước bằng và qua kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần một quá trình nghiên cứu, thảo luận
khoa học và đúc kết từ thực tiễn một cách nghiêm túc và sâu sắc.
Kinh tế thị trường là một giai đoạn phát triển tất yếu của lịch sử mà bất cứ

nền kinh tế nào cũng phải trải qua để đạt tới nấc thang cao hơn trên con đường
phát triển và nền kinh tế tư bản chủ nghĩa chính là nền kinh tế thị trường phát triển
đến trình độ phổ biến và hồn chỉnh. Cao hơn nữa đó là nền kinh tế cộng sản chủ
nghĩa mà giai đoạn đầu là nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Để chuyển lên nấc thang
này, nền kinh tế thị trường phải phát triển hết mức, phải trở thành phổ biến trong
đời sống kinh tế - xã hội. Đây là một kết luận lý luận quan trọng. Nó khái quát
quá trình phát triển của lịch sử nhân loại, trong đó, kinh tế thị trường được xác
định là một nấc thang tất yếu, mang tính phổ biến. Tính phổ biến của kinh tế thị
trường thể hiện ở cấu trúc khung chung cho mọi nền kinh tế thị trường.
Trong phạm vi bài tiểu luận này, em xin được trình bày nội dung về tính tất
yếu và đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội ở Việt Nam. Từ đó đưa
ra thực trạng và giải pháp để phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam hiện nay.

3


NỘI DUNG
TÍNH TẤT YẾU VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

I.

ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI Ở VIỆT NAM.
1.1.

Khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một kiểu nền
kinh tế thị trường phù hợp với Việt Nam, phản ánh trình độ phát triển và điều kiện
lịch sử của Việt Nam.

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế vận hành theo
các quy luật của thị trường, đồng thời góp phần hướng tới từng bước xác lập một
xã hội mà ở đó dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng văn minh, có sự điều
tiết của nhà nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa vừa phải bao hàm đầy
đủ các đặc trưng chung vốn có của kinh tế thị trường nói chung, vừa có những đặc
trưng riêng của Việt Nam.
Đây là kiểu mơ hình kinh tế thị trường phù hợp với đặc trưng lịch sử, trình
độ phát triển, hồn cảnh chính trị - xã hội của Việt Nam. Muốn thành công phải
do nhân dân nỗ lực xây dựng mới có thể đạt được.
1.2.

Tính tất yếu của kinh tế thị trường định hướng xã hội ở Việt Nam

Một là, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp
với xu hướng phát triển khách quan của Việt Nam trong bối cảnh thế giới hiện
nay.
Ở Việt Nam, các điều kiện cho sự hình thành và phát triển kinh tế thị trường
đang tồn tại khách quan. Do đó, sự hình thành kinh tế thị trường ở Việt Nam là
tất yếu khách quan. Mong muốn dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh là mong muốn chung của các quốc gia trên thế giới. Do đó, việc định hướng
tới xác lập những giá trị đó trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam là phù hợp và
tất yếu trong phát triển. Song, trong sự tồn tại hiện thực sẽ khơng thể có một nền
4


kinh tế thị trường trừu tượng, chung chung cho mọi hình thái kinh tế - xã hội, mọi
quốc gia, dân tộc.
Thực tiễn lịch sử cho thấy, mặc dù kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đã đạt
tới giai đoạn phát triển cao và phồn thịnh ở các nước tư bản phát triển, nhưng

những mâu thuẫn vốn có của nó khơng thể nào khác phục được trong lịng xã hội
tư bản, nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đang có xu hướng tự phủ định, tự
tiến hóa tạo ra những điều kiện cần và đủ cho một cuộc cách mạng xã hội – cách
mạng xã hội chủ nghĩa.
Do vậy, nhân loại muốn tiếp tục phát triển thì khơng chỉ dừng lại ở kinh tế
thị trường tư bản chủ nghĩa. Với ý nghĩa đó, sự lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam là phù hợp với xu thế của thời đại và
đặc điểm phát triển của dân tộc, sự lựa chọn khơng hề mâu thuẫn với tiến trình
phát triển của đất nước. Đây thực sự là bước đi, cách làm mới hiện nay của các
quốc gia, dân tộc đang trên con đường hướng tới xã hội chủ nghĩa.
Hai là, do tính ưu việt của kinh tế thị trường trong thúc đẩy phát triển Việt
Nam theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thực tiễn trên thế giới và Việt Nam do thấy kinh tế thị trường là phương thức
phân bổ nguồn lực hiệu quả mà loài người đã đạt được so với các mơ hình kinh tế
phi thị trường. Kinh tế thị trường luôn là nguồn thúc đẩy phát triển lực lượng sản
xuất phát triển nhanh và có hiệu quả. Dưới tác động của các quy luật thị trường,
nền kinh tế luôn phát triển theo hướng năng động, kích thích tiến bộ kỹ thuật công nghệ, nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và hạ giá thành.
Xét trên góc độ đó, sự phát triển của kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn với
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội.
Do đó, Việt Nam cần phải phát triển kinh tế thị trường để thúc đẩy lực lượng
sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả, thực hiện mục tiêu của chủ nghĩa xã hội
là dân giàu, nước mạnh, dân chủ công bằng, văn minh. Tuy nhiên trong phát triển
kinh tế thị trường cần chú ý tới những thất bại và khuyết tật của thị trường để có
5


sự can thiệp, điều tiết kịp thời của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Phát
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự lựa chọn cách làm, bước
đi đúng quy luật kinh tế khách quan để đi đến mục tiêu của chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam.

Ba là, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với nguyện
vọng mong muốn dân giàu, nước mạnh, dân chủ công bằng, văn minh của người
dân Việt Nam.
Trên thế giới có nhiều mơ hình kinh tế thị trường nhưng nếu việc phát triển
mà dẫn tới tình trạng dân khơng giàu, nước khơng mạnh, thiếu dân chủ, kém văn
minh thì khơng quốc gia nào mong muốn. Vì vậy, phấn đấu vì mục tiêu dân giàu,
nước mạnh, dân chủ công bằng, văn minh là khát vọng của nhân dân Việt Nam.
Để thực hiện khát vọng đó, thực hiện kinh tế thị trường, trong đó hướng tới những
giá trị mới, do đó, là tất yếu khách quan.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ phá vỡ tính chất
tự cấp, tự túc, lạc hậu của nền kinh tế, đẩy mạnh phân công lao động xã hội, phát
triển ngành, nghề; tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy lực lượng sản xuất
phát triển mạnh mẽ, khuyến khích ứng dụng kỹ thuật cơng nghệ mới bảo đảm
tăng năng suất lao động, tăng số lượng, chất lượng và chủng loại hàng hóa, dịch
vụ góp phần từng bước cải thiện và nâng cao đời sống của nhân dân; thúc đẩy tích
tụ và tập trung sản xuất, mở rộng giao lưu kinh tế giữa các vùng, miền trong nước
và với nước ngồi, khuyến khích tính năng động, sáng tạo trong hoạt động kinh
tế, tạo cơ chế phân bổ và sử dụng các nguồn lực xã hội một cách hợp lý, tiết
kiệm,… Điều này phù hợp với khát vọng của nhân dân Việt Nam.
1.3.

Đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội ở Việt Nam

Sự phát triển của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngồi một
số rất ít đặc trưng phản ánh điều kiện lịch sử khách quan của Việt Nam thì về cơ
bản nó bao hàm những đặc điểm chung của nền kinh tế thị trường trên thế giới.
Về mục tiêu:
6



Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phương thức để phát triển
lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội; nâng
cao đời sống nhân dân, thực hiện “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh”.
Đây là sự khác biệt cơ bản của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Mục đích đó bắt nguồn từ cơ sở kinh tế xã hội của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và là sự phản ánh mục tiêu chính
trị - xã hội mà nhân dân ta đang phấn đấu dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam. Mặt khác, đi đôi với việc phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, quá
trình phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam còn gắn với xây dựng quan hệ sản
xuất tiến bộ, phù hợp nhằm ngày càng hoàn thiện cơ sở kinh tế - xã hội của chủ
nghĩa xã hội.
Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế:
Sở hữu được hiểu là quan hệ giữa con người với con người trong quá trình
sản xuất và tái sản xuất xã hội trên cơ sở chiếm hữu nguồn lực của quá trình sản
xuất và kết quả lao động tương ứng của quá trình sản xuất hay tái sản xuất ấy
trong một điều kiện lịch sử nhất định.
Sở hữu bao hàm nội dung kinh tế và nội dung pháp lý.
Về nội dung kinh tế, sở hữu là cơ sở, là điều kiện của sản xuất. Nội dung
kinh tế của sở hữu biểu hiện ở những lợi ích kinh tế mà chủ thể sở hữu sẽ được
thụ hưởng. Khơng xác lập quan hệ sở hữu, khơng có cơ sở để thực hiện lợi ích
kinh tế. Vì vậy, khi có sự thay đổi phạm vi và quy mơ các đối tượng sở hữu, địa
vị của các chủ thể sở hữu sẽ thay đổi.
Về nội dung pháp lý, sở hữu thể hiện những quy định mang tính chất pháp
luật về quyền hạn, nghĩa vụ của chủ thể sở hữu. Sở hữu luôn là vấn đề quan trọng
hàng đầu khi xây dựng và hoạch định cơ chế quản lý nhà nước với quá trình phát
triển.
Nội dung kinh tế và nội dung pháp lý của sở hữu thống nhất biện chứng trong
một chỉnh thể. Nội dung pháp lý là phương thức để thực hiện lợi ích một cách
chính đáng. Khi khơng xét trong nội dung pháp lý, lợi ích - biểu hiện tập trung
7



của nội dung kinh tế không được thực hiện một cách hợp pháp. Khi không xét tới
nội dung kinh tế, nội dung pháp lý của sở hữu chỉ mang giá trị về mặt hình thức.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế có
nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ
vai trị chủ đạo, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng, kinh tế nhà nước, kinh
tế tập thể cùng với kinh tế tư nhân là nòng cốt để phát triển một nền kinh tế độc
lập tự chủ. Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác, cạnh
tranh cùng phát triển.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam không
chỉ củng cố và phát triển các thành phần kinh tế dựa trên chế độ công hữu là kinh
tế nhà nước và kinh tế tập thể mà cịn phải khuyến khích các thành phần kinh tế
dựa trên sở hữu tư nhân coi đó là động lực quan trọng, thực hiện sự liên kết giữa
các loại hình cơng hữu - tư hữu sâu rộng ở cả trong và ngồi nước. Chỉ có như
vậy mới có thể khai thác được mọi nguồn lực, nâng cao hiệu quả kinh tế, phát huy
được tiềm năng to lớn của các thành phần kinh tế vào sự phát triển chung của đất
nước.
Về quan hệ quản lý nền kinh tế:
Quan hệ quản lý và cơ chế quản lý trong nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có đặc trưng: Nhà nước quản lý và thực hành cơ chế
quản lý là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, sự làm chủ và giám sát của nhân
dân với mục tiêu dùng kinh tế thị trường để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho
chủ nghĩa xã hội, vì “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh”.
Về quan hệ phân phối:
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thực hiện phân
phối công bằng các yếu tố sản xuất, tiếp cận và sử dụng các cơ hội và điều kiện
phát triển của mọi chủ thể kinh tế (phân phối đầu vào) để tiến tới xây dựng xã hội
mọi người đều giàu có, đồng thời phân phối kết quả làm ra (đầu ra) chủ yếu theo

kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực
khác và thông qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội.
8


Quan hệ phân phối bị chi phối và quyết định bởi quan hệ sở hữu về tư liệu
sản xuất. Thực hiện nhiều hình thức phân phối (thực chất là thực hiện các lợi ích
kinh tế) ở nước ta sẽ có tác dụng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội,
góp phần cải thiện và nâng đời sống cho mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội, bảo
đảm cơng bằng xã hội.
Trong các hình thức phân phối đó, phân phối theo lao động và hiệu quả kinh
tế, phân phối theo phúc lợi là những hình thức phân phối phản ánh định hướng xã
hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường.
Về quan hệ giữa gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội:
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải thực
hiện gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội; phát triển kinh tế đi đôi với
phát triển văn hóa - xã hội; thực hiện tiến bộ và cơng bằng xã hội ngay trong từng
chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và từng giai đoạn phát triển của kinh
tế thị trường.
Đây là đặc trưng phản ánh thuộc tính quan trọng mang tính định hướng xã
hội chủ nghĩa nền kinh tế thị trường ở Việt Nam. Bởi đó là điều kiện bảo đảm cho
sự phát triển bền vững của nền kinh tế, vừa là mục tiêu thể hiện bản chất tốt đẹp
của chế độ xã hội chủ nghĩa.
Ngày nay, ở các nước tư bản chủ nghĩa người ta cũng đặt ra vấn đề giải quyết
công bằng xã hội. Song thực chất nó chỉ được đặt ra khi tác động tiêu cực của cơ
chế thị trường đã làm gay gắt các vấn đề xã hội, tạo ra bùng nổ các vấn đề xã hội,
đe dọa sự tồn vong của chế độ tư bản. Còn trong nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, giải quyết công bằng xã hội khơng chỉ là phương tiện để duy trì
sự tăng trưởng ổn định, bền vững mà còn là mục tiêu phải hiện thực hóa.
Tuy nhiên, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội không phải là cào bằng hay

kiểu bình quân, chia đều các nguồn lực và của cải làm ra bất chấp chất lượng, hiệu
quả sản xuẩt kinh doanh và sự đóng góp của mỗi người cho sự phát triển chung
của nền kinh tế. Hoặc cũng không thể dồn mọi nguồn lực cho phát triển xã hội
vượt quá khả năng của nền kinh tế. Ngày nay, thực hiện công bằng xã hội ở nước
ta không chỉ dựa vào chính sách điều tiết thu nhập, an sinh xã hội và phúc lợi xã
9


hội mà còn phải tạo ra những điều kiện, tiền đề cần thiết để bảo đảm cho mọi
người dân đều có cơ hội như nhau trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.
Nhà nước vừa phải quan tâm đầu tư thỏa đáng vừa phải coi trọng huy động các
nguồn lực trong nhân dân để đem lại lợi ích chung cho xã hội và mỗi người.
Với những đặc trưng trên, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam là sự kết hợp những mặt tích cực, ưu điểm của kinh tế thị trường với
bản chất ưu việt của chủ nghĩa xã hội để hướng tới một nền kinh tế thị trường hiện
đại, văn minh. Tuy nhiên, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam đang trong quá trình hình thành và phát triển tất sẽ còn bộc lộ nhiều yếu kém
cần phải khắc phục và hoàn thiện.
II.

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY

2.1.

Thực trạng hiện nay

Kinh tế thị trường ở Việt Nam còn thấp kém. Cơ sở vật chất kỹ thuật cịn ở
trình độ thấp và lạc hậu. Một phần do chúng ta trải qua một thời kỳ dài kháng

chiến do đó cơ sở vật chất kỹ thuật bị tàn phá bởi chiến tranh. Mặt khác chúng ta
xuất phát từ một nước nông nghiệp lạc hậu cộng thêm những khó khăn trong thời
gian qua đã làm cho việc xây dựng cịn gặp nhiều khó khăn. Hiện nay bên cạnh
một số lĩnh vực đã có một số cơ sở đã được trang bị kỹ thuật và công nghệ hiện
đại trong nhiều ngành kinh tế máy móc cũ kỹ công nghệ lạc hậu. Kết cấu hạ tầng
như hệ thống đường giao thông, hệ thống thông tin liên lạc, hệ thống các cơng
trình xây dựng, … cịn rất lạc hậu kém phát triển. Mật độ đường giao thông km
bằng 1% so với mức trung bình của thế giới, tốc độ truyền thơng trung bình cả
nước chậm hơn thế giới 30 lần. Hiện nay hệ thống giao thông của chúng ta chủ
yếu phát triển ở những vùng đồng bằng còn những vùng núi và trung du thì cịn
rất hạn chế. Chính điều này đã làm cho các địa phương các vùng bị chia cắt tách
biệt nhau do đó đã làm cho việc khai thác các tiềm năng ở các địa phương chưa
đạt hiệu quả cao nhiều tiềm năng bị bỏ phí. Sự phân cơng lao động thấp kém kết
hợp với cơ sở vật chất và kết cấu hạ tầng chưa phát triển đã làm cho chuyển dịch
10


cơ cấu kinh tế diễn ra chậm. Nhìn chung nền kinh tế nước ta chưa thốt khỏi nền
kinh tế nơng nghiệp sản xuất nhỏ. Nông nghiệp vẫn thu hút tới 70% lực lượng lao
động nhưng chỉ chiếm 26% trong tổng GDP. Trong cơng nghiệp thì các nghành
cơng nghiệp hiện đại, cơng nghiệp cơng nghệ cao cịn chiếm tỷ lệ nhỏ. Các ngành
công nghiệp truyền thống do công nghệ lạc hậu cũng không đáp ứng được nhu
cầu trong nước nhiều mặt hàng quan trọng vẫn phải nhập khẩu hoặc sản xuất trong
nước thì cũng là những đơn vị liên doanh hoặc doanh nghiệp nước ngồi.
Các loại thị trường đã được hình thành phát triển nhưng chưa đồng bộ. Thị
trường hàng hóa dịch vụ. Đây là thị trường phát triển khá mạnh. cùng với sự phát
triển kinh tế thị trường thì thị trường hàng hóa dịch vụ ngày càng phát triển. Với
số lượng hàng hóa ngày càng nhiều, chủng loại phong phú, chất lượng đa dạng.
Nó lơi cuốn sự tham gia của nhiều thành phàn kinh tế nhiều loại hình doanh
nghiệp. Tuy nhiên thị trường này còn nhiều hiện tượng tiêu cực gây rất nhiều khó

khăn cho cơng tác quản lý và phát triển lành mạnh của thị trường này. Các hiện
tượng như hàng giả, hàng nhập lậu, hàng nhái nhãn hiệu gây sự rối loạn thị trường.
Thị trường hàng hóa sức lao động. Thị trường mới và mang nhiều tính tự phát. Đã
có sự hình thành một số trung tâm giới thiệu việc làm và xuất khẩu lao động nhưng
đã nảy sinh hiện tượng khủng hoảng. Thị trường tiền tệ, thị trường vốn đã có nhiều
tiến bộ. Chúng ta đã có nhiều chính sách thơng thống ưu đãi để phát triển thị
trường này tuy nhiên vẫn còn nhiều điũu trắc trở như nhiều doanh nghiệp nhất là
doanh nghiệp tư nhân rất thiếu vốn nhưng khơng vay được vì vướng mắc thủ tục
trong khi nhiều ngân hàng thương mại huy động được vốn nhưng lại không thể
cho vay để ứ đọng vốn. Thị trường chứng khốn đã được hình thanh nhưng hoạt
động của thị trường này còn chưa mạnh số lượng hàng hóa giao dịch trên thị
trường cịn ít mức huy động vốn chưa cao và số lượng doanh nghiệp đủ điều kiện
tham gia thị trường này cịn rất ít.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có nhiều
thành phần kinh tế tham gia trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo do vậy
11


nền kinh tế ở nước ta có nhiều loại hình sản xuất hàng hóa cùng tồn tại đan xen
với nhau, trong đó sản xuất hàng hóa nhỏ phân tán cịn phổ biến.
Quản lý nhà nước về kinh tế xã hội cịn yếu. Hệ thống luật pháp, cơ chế,
chính sách chưa đồng bộ và nhất quán, thực hiện chưa nghiêm, công tác tài chính,
ngân hàng giá cả, kế hoạch hóa, quy hoạch xây dựng quản lý đất đai còn nhiều
yếu kém, thủ tục hành chính…đổi mới chậm. Thương nghiệp nhà nước bỏ trống
một số trận địa quan trọng, chưa phát huy tốt vai trò chủ đạo trên thị trường. Quản
lý xuất nhập khẩu còn nhiều sơ hở, tiêu cực, một số trường hợp gây tác động xấu
tới sản xuất. Chế độ phân phối còn bất hợp lý. Bội chi ngân sách và nhập siêu còn
lớn. Lạm phát tuy được kiềm chế nhưng chưa vững chắc.
Tóm lại, q trình đổi mới nhận thức về kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa diễn ra chậm, nhất là nhận thức về bản chất và nguyên tắc vận hành của

kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nên đã tạo ra sự thiếu đồng bộ,
thiếu nhất quán và những bất cập trong q trình hồn thiện thể chế kinh tế thị
trường. Do vậy, chưa huy động được tối đa tiềm lực để phát triển kinh tế. Mối
quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội chưa được xử lý phù hợp, rõ ràng,
minh bạch. Tăng trưởng kinh tế còn chậm, chưa bền vững, vẫn ở dưới mức tiềm
năng, lực lượng sản xuất chưa được giải phóng triệt để, năng suất lao động thấp,
khả năng cạnh tranh quốc tế chưa cao. Việc phân bổ các nguồn lực cho phát triển
còn dàn trải, lãng phí, chưa cơng bằng, chưa đem lại hiệu quả cao, vấn đề phân
hóa giàu nghèo, bất bình đẳng xã hội, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng; đời
sống vật chất và tinh thần của một bộ phân dân cư, nhất là nông dân ở nông thôn,
vùng sâu, vùng xa chậm được cải thiện, ít được hưởng lợi từ thành quả tăng trưởng
chung của nền kinh tế. Yếu tố vật chất được đề cao, yếu tố tinh thần, đạo đức có
lúc, có nơi bị xem nhẹ. Do vậy, đã xuất hiện những biểu hiện của chủ nghĩa vị kỷ,
cá nhân, coi trọng đồng tiền, xem thường truyền thống đạo lý, tác động xấu tới
đời sống xã hội.

12


2.2.

Giải pháp để phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa Việt Nam.

Từ thực trạng hiện nay chúng ta cần phải đưa ra những giải pháp để phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Hình thành và phát triển đồng bộ các loại thị trường. Rà sốt, bổ sung, hồn
thiện các quy định pháp luật về kinh doanh phù hợp với điều kiện Việt Nam, bảo
vệ thị trường nội địa, đồng thời tuân thủ những quy định của các tổ chức quốc tế
và khu vực mà Việt Nam tham gia.

Phát triển đa dạng, đồng bộ, ngày càng văn minh, hiện đại các loại thị trường
hàng hoá, dịch vụ. Tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu, đồng thời chú trọng mở rộng và
chiếm lĩnh thị trường trong nước, bảo vệ lợi ích của cả người sản xuất và người
tiêu dùng, nhất là về giá cả, chất lượng hàng hố, vệ sinh, an tồn thực phẩm.
Phát triển mạnh thị trường khoa học và công nghệ gắn với việc bảo hộ quyền
sở hữu trí tuệ, có nhiều hình thức thơng tin giới thiệu các hoạt động và sản phẩm
khoa học, cơng nghệ, hồn thiện các định chế về mua bán các sản phẩm khoa học,
công nghệ trên thị trường. Đẩy mạnh phát triển thị trường lao động, xây dựng chế
độ tiền lương, tiền công theo cơ chế giá cả sức lao động, được hình thành theo cơ
chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.
Tổ chức nghiên cứu lý luận và thực tiễn về bước đi, lộ trình của q trình
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, sự phát triển và hồn thiện của cơ chế thị trường,
các loại thị trường, quá trình hội nhập quốc tế, từ đó phân kỳ q trình phát triển
của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thành các giai đoạn phát
triển khác nhau. Mỗi giai đoạn được xác định bởi các mục tiêu nhất định, những
hình thức và biểu hiện nhất định về cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, về kinh tế thị
trường và định hướng xã hội chủ nghĩa. Điều này sẽ giúp chúng ta nhìn thấy rõ
sự tiến bộ của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong từng thời
kỳ, từng giai đoạn.
Thường xuyên đổi mới, sửa đổi, cụ thể hóa, hồn thiện luật pháp, cơ chế,
chính sách về sở hữu đối với đất đai, tài nguyên, vốn và các loại tài sản công khác
13


để tài nguyên, vốn và các tài sản công được quản lý, sử dụng có hiệu quả, khắc
phục tình trạng thất thốt, lãng phí.
Vận dụng đầy đủ, linh hoạt cơ chế thị trường để phát huy mạnh mẽ và có
hiệu quả mọi nguồn lực, phát triển nhanh và bền vững nền kinh tế, nâng cao đời
sống nhân dân, khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đơi với xố đói, giảm nghèo,
tăng cường đồng thuận xã hội hướng tới mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ,

công bằng, văn minh".
Phát huy quyền tự do kinh doanh theo pháp luật của mọi cơng dân để làm
giàu cho bản thân và đóng góp cho xã hội. Mọi thành phần kinh tế, các chủ thể
tham gia thị trường đều được coi trọng, cùng phát triển lâu dài, hợp tác, cạnh tranh
bình đẳng, lành mạnh và văn minh, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trị chủ đạo.
Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, đồng thời giữ vững, tăng cường tính
độc lập, tự chủ của nền kinh tế. Phát triển kinh tế đi đơi với phát triển văn hố, xã
hội, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bưốc và từng chính
sách. Cơng bằng trong phân phối các yếu tố sản xuất, tiếp cận và sử dụng các cơ
hội, điều kiện phát triển. Phân phối kết quả làm ra chủ yếu theo kết quả lao động,
hiệu quả kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và
phân phối thống qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội.
Xây dựng, cụ thể hóa hệ tiêu chí xác định những đặc trưng của nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam với các nội dung: Về cơ cấu sở
hữu và thành phần kinh tế: là nền kinh tế đa sở hữu, nhiều thành phần; doanh
nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế tự chủ, hợp tác, cạnh tranh bình đẳng theo
pháp luật. Về cơ chế vận hành: là nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường có
sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản Việt
Nam lãnh đạo. Về trình độ phát triển: Có lực lượng sản xuất phát triển ngày càng
hiện đại, cơ cấu hợp lý, tăng trưởng theo chiều sâu, có năng suất, chất lượng, hiệu
quả, sức cạnh tranh cao; là nền kinh tế độc lập, tự chủ và chủ động, tích cực hội
nhập quốc tế….
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý kinh tế của Nhà nước. Nhà nước quản
lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa bằng luật pháp, cơ chế,
14


chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và các nguồn lực kinh tế, giữ vững
ổn định kinh tế vĩ mô, tạo lập, phát triển đầy đủ, đồng bộ các yếu tố thị trường và
các loại thị trường, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao sức cạnh tranh của

nền kinh tế, định hướng phát triển, phát huy mặt tích cực, hạn chế, khắc phục mặt
trái, tiêu cực của cơ chế thị trường, phát huy dân chủ, quyền làm chủ của nhân
dân trong lĩnh vực kinh tế.
Tiếp tục hoàn thiện thể chế, thúc đẩy phát triển nâng cao hiệu quả hoạt động
của doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp nhà nước nhiệm vụ trọng tâm là đẩy
nhanh việc xử lý nợ xấu, thối vốn, cổ phần hóa cơ cấu lại doanh nghiệp, thúc
đẩy đổi mới, nâng cao trình độ cơng nghệ và áp dụng chế độ quản trị doanh nghiệp
hiện đại. Đồng thời, kiểm tra giám sát chặt chẽ không để thất thốt, lãng phí vốn,
tài sản nhà nước. Nhà nước hỗ trợ, khuyến khích phát triển các mơ hình kinh tế
hợp tác, các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa, kinh tế hộ trang trại trong nơng
nghiệp. Hồn thiện cơ chế chính sách để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân, coi
kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế. Phát triển
doanh nghiệp tư nhân Việt Nam lớn mạnh, nâng cao trình độ cơng nghệ, phát triển
nguồn nhân lực, mở rộng thị trường, cải thiện thu nhập, điều kiện làm việc của
người lao động, và tham gia các hoạt động xã hội, bảo vệ môi trường, thực hiện
các trách nhiệm xã hội. Nâng cao hiệu quả các dự án đối tác công tư trong lĩnh
vực xây dựng kết cấu hạ tầng. Ưu tiên những dự án đầu tư nước ngồi có trình độ
cơng nghệ cao, sẵn sàng chuyển giao cơng nghệ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp
trong nước phát triển tham gia có hiệu quả vào chuỗi giá trị tồn cầu.
Để phát triển thành công kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam phải phát huy được sức mạnh về trí tuệ, nguồn lực và sự đồng thuận
của toàn dân tộc. Muốn vậy cần phải thực hiện nâng cao năng lực lãnh đạo của
Đảng, vai trò của nhà nước và phát huy vai trò của nhân dân.

15


KẾT LUẬN
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một kiểu nền kinh tế thị
trường phù hợp với thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Phát triển

kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với những quy luật khách
quan của lịch sử khách quan và hoàn cảnh thực tiễn của Việt Nam.
Nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay mặc dù có nhưng ưu điểm nhưng
khơng phải là hồn hảo vì bên cạnh những thành tựu đạt được thì kinh tế thị trường
cũng gây ra những vấn đề mà bản thân nó khơng thể giải quyết được như lạm
phát, thất nghiệp, khủng hoảng, … bên cạnh đó cơ sở vật chất cịn lạc hậu, các
loại thị trường đã hình thành phát triển nhưng chưa được đồng bộ, …
Để khắc phục những hạn chế thực trạng của kinh tế thị trường định hướng
xã hội chúng ta cần đưa ra những biện pháp như: thực hiện nhất quán chính sách
kinh tế nhiều thành phần, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa – hiện đại hóa ứng dụng
nhanh những tiến bộ khoa học kỹ thuật, hình thành phát triển đồng bộ các loại thị
trường, mở rộng nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại, … từ đó góp phần giúp
nềnkinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng phát triển.

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình kinh tế chính trị Mác – Lênin (dành cho bậc đại học hệ không
chuyên lý luận chính trị.
2. />3. />4. />
17