1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Hiện nay, hình thức thi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn vẫn được sư
dụng trong kì thi tốt nghiệp THPT, trong đó có môn Vật lí. Để đạt được kết qua
cao trong kì thi này, học sinh không chỉ nắm chắc kiến thức môn học mà phai
biết vận dụng các phương pháp giai nhanh, linh hoạt.
Với phần kiến thức lớp 11, hiện nay đề thi tốt nghiệp THPT có 4 câu ở mức
độ nhận biết, thông hiểu hoặc vận dụng thấp trong đó có thể có bài toán xác định
chiều của dòng điện cam ứng trong hiện tượng cam ứng điện từ. Thơng thường
khi xác định chiều của dịng điện cam ứng, chúng ta thường vận dụng định luật
Len – Xơ tức là dòng điện cam ứng có chiều sao cho từ trường mà nó sinh ra
chống lại sự biến thiên của từ thông qua mạch kín, phương pháp này mất nhiều
bước dẫn đến mất nhiều thời gian và dễ nhầm lẫn, không phù hợp với việc thi
trắc nghiệm. Để xác định nhanh chiều của dòng điện cam ứng, chúng ta có thể
vận dụng sự tương tác từ tức là dòng điện cam ứng tương tác với từ trường
ngoài sao cho mạch kín có xu hướng chuyển động chống lại sự biến thiên từ
thông qua mạch kín, phương pháp này mất ít bước tư duy từ đó tiết kiệm được
thời gian làm bài thi trắc nghiệm.
Vì vậy, tôi đã chọn đề tài “Sử dụng sự tương tác từ để xác định nhanh
chiều của dòng điện cảm ứng trong hiện tượng cảm ứng điện từ nhằm nâng
cao chất lượng thi tốt nghiệp THPT mơn Vật lí” làm sáng kiến kinh nghiệm
của mình trong năm học 2021-2022 với mong muốn được chia sẻ cùng đờng
nghiệp.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu kha năng giai nhanh và hiệu qua của học sinh lớp 11 THPT khi
vận dụng “sự tương tác từ” so với phương pháp giai truyền thống, từ đó tiếp tục
áp dụng rộng rãi hơn cho học sinh các khóa sau, giúp các em đạt kết qua cao
hơn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu kha năng vận dụng sự tương tác từ vào việc xác định
chiều của dòng điện cam ứng trong hiện tượng cam ứng điện từ của các em học

sinh lớp 11B37 trường THPT Triệu Sơn 3, từ đó thấy được sự hiệu qua về mặt
thời gian cũng như chất lượng khi áp dụng phương pháp đã nêu.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
1.4.1. Phương pháp sử dụng sự tương tác từ
Xây dựng phương pháp sư dụng sự tương tác từ qua các bài toán mẫu.
1.4.2. Phương pháp chia nhóm đối tượng
Chia học sinh trong lớp 11B37 Trường THPT Triệu Sơn 3 thành 2 nhóm có
trình độ tương đương nhau về bộ môn Vật lí (dựa vào kết qua khao sát lần 2 do
nhà trường tổ chức).
- Nhóm thứ nhất là nhóm thực nghiệm, các em được học cách giai bài toán
xác định chiều của dòng điện cam ứng sư dụng sự tương tác từ.
- Nhóm thứ hai là nhóm đối chứng, các em được học cách giai bài toán xác
định chiều của dòng điện cam ứng theo nguyên tắc từ trường của dòng điện cam
1


ứng làm cho mạch kín có xu hướng chuyển động chống lại sự biến thiên của từ
thông qua mạch kín đó.
1.4.3. Phương pháp thu thập và xử lí dữ liệu
Sau quá trình học tập và ôn luyện, tôi cho học sinh nhóm đối chứng và
nhóm thực nghiệm cùng làm bài kiểm tra khao sát, học sinh ngồi xen kẽ nhau
giữa hai nhóm. Bài kiểm tra gồm 05 câu trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
thuộc chủ đề nghiên cứu, các em làm bài trong 10 phút, sau đó phân tích kết qua
đạt được để thấy được tính hiệu qua của vấn đề nghiên cứu.

2


2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

2.1.1. Hiện tượng cảm ứng điện từ
Là một hiện tượng do Mai-cơn –Fa-ra-đây phát hiện ra, mỗi khi từ thông
qua một mạch mạch kín biến thiên thì trong mạch kín xuất hiện dòng điện mà ta
gọi là dòng điện cam ứng, đây là một hiện tượng quan trọng trong Vật lí và được
ứng dụng rộng rãi trong đời sống, là cách để “biến từ thành điện” trong máy
phát điện hiện nay.
2.1.2. Định luật Len-Xơ về chiều của dòng điện cảm ứng
Theo định luật Len-Xơ dòng điện cam ứng xuất hiện trong mạch kín có
chiều sao cho từ trường mà nó sinh ra có tác dụng chống lại sự biến thiên từ
thông qua mạch kín đó tức chống lại nguyên nhân sinh ra nó.
2.1.3. Sự tương tác từ
Là sự tương tác giữa nam châm với nam châm, giữa dòng điện với dòng
điện hoặc giữa nam châm với dòng điện:
- Với các nam châm khi tương tác thì các cực cùng tên sẽ đẩy nhau và các
cực khác tên sẽ hút nhau.
- Với các dòng điện thì hai dòng điện cùng chiều sẽ hút nhau và hai dòng
điện ngược chiều sẽ đẩy nhau.
- Còn dòng điện tương tác với nam châm thì có thể quy ước dòng điện
như một nam châm theo quy tắc nhất định, rồi dùng sự tương tác giữa hai nam
châm đã nói ở trên.
2.1.4. Dịng điện kín giống như một nam châm
Đối với một thanh nam
châm các đường sức từ đi ra từ cực
Bắc (màu đỏ, ký hiệu là N) và đi
vào cực Nam (màu xanh, ký hiệu
là S) (Hình 1). Để dễ nhớ ta đọc
câu “ra Bắc vào Nam” giống như
địa lí của nước ta.
Đối với một dòng điện qua một mạch kín (ta gọi tắt là dòng điện kín) các
đường sức từ cũng đi ra từ mặt Bắc và đi vào mặt Nam. Vậy theo quy tắc nắm

bàn tay phai nghĩa là nắm bàn tay phai sao
cho ngón cái choãi ra khi đó chiều từ cổ tay
đến các ngón tay là chiều của dòng điện thì
chiều của ngón tay cái chỉ chiều của các
đường sức từ ở phía trong dòng điện kín.
Hoặc có thể dùng quy tắc vặn cái đinh ốc có
nghĩa là vặn cái đinh ốc sao cho chiều quay
của cái đinh ốc là chiều của dòng điện thì
chiều chuyển động tịnh tiến của cái đinh ốc là chiều của các đường sức từ bên
trong dòng điện kín. Chính vì vậy, khi ta nhìn vào dòng điện kín ta thấy:
- Nếu dịng điện chạy theo chiều kim đờng hờ (các đường sức từ bên trong
dòng điện kín đang đi vào, ký hiệu ⊕) thì đó là mặt Nam.
3


- Nếu dịng điện chạy ngược chiều kim đờng hờ (các đường sức từ bên
trong dòng điện kín đang đi ra, ký hiệu ) thì đó là mặt Bắc (Hình 2).
Để dễ nhớ ta đọc câu “Nam cùng Bắc ngược” tức thấy mặt Nam thì dòng
điện kín cùng chiều kim đờng hờ và thấy mặt Bắc thì chiều của dịng điện kín
ngược chiều kim đờng hờ.
2.1.5. Giải bài tốn xác định chiều của dòng điện cảm ứng theo 2 cách
2.1.5.1. Cách giải truyền thống
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ trường ngoài
Theo quy tắc đường sức từ đi ra ở cực Bắc và đi vào cực Nam của một
nam châm. Đối với dòng điện kín thì đường sức từ đi ra mặt Bắc và đi vào mặt
Nam của dịng điện.
Bước 2: Xem từ thơng qua mạch kín tăng hay giảm
Theo công thức tính từ thông qua mạch kín Φ = BS cos α thì:
- Nếu diện tích của mạch kín không đổi, mạch kín ở gần nguồn gây ra từ
trường ngoài (nam châm hoặc dòng điện) hơn tức từ trường mạnh hơn nghĩa là

B tăng thì từ thông qua mạch kín cũng tăng và mạch kín ra xa nguồn gây ra từ
trường ngoài hơn thì từ thông qua mạch kín giam.
- Nếu diện tích của mạch kín không đổi, dòng điện gây ra từ trường ngoài
tăng tức B tăng thì từ thơng qua mạch kín cũng tăng, dịng điện gây ra từ trường
ngoài giam đi thì từ thông qua mạch kín giam.
- Nếu từ trường không đổi, diện tích của mạch kín (S) tăng thì từ thông
qua mạch kín tăng và diện tích mạch kín giam thì từ thông qua mạch kín giam.
- Ngoài ra nếu hướng của véc tơ pháp tuyến với mặt phẳng chứa mạch kín
và hướng của véc tơ cam ứng từ thay đổi thì cũng làm cho từ thông qua mạch
kín thay đổi, lúc đó ta xem số đường sức qua mạch kín tăng hay giam để xác
định từ thông tăng hay giam theo quy ước chỗ nào từ trường mạnh hơn thì vẽ
nhiều đường sức hơn chỗ từ trường yếu.
Bước 3: Xác định chiều của đường sức do dòng điện cảm ứng sinh ra
Theo nguyên tắc của định luật Len-Xơ, để chống lại sự biến từ thông qua
mạch kín thì chiều của đường sức từ do dòng điện cam ứng sinh ra và chiều của
đường sức từ do từ trường ngoài sinh ra sẽ cùng chiều với nhau nếu từ thông qua
mạch kín đang giam và ngược chiều với nhau nếu từ thông qua mạch kín đang
tăng.
Bước 4: Xác định chiều của dòng điện cảm ứng
Dùng quy tắc nắm tay phai (hoặc quy tắc vặn cái đinh ốc) để xác định
chiều của dòng điện cam ứng khi đã biết chiều của đường sức mà nó gây ra.
2.1.5.2. Cách giải dùng tương tác từ
Dòng điện cam ứng sẽ tương tác với nguồn gây ra từ trường ngoài (là nam
châm hay dòng điện) đam bao sự tương tác đó sẽ chống lại sự biến thiên từ
thông qua mạch kín hoặc chống lại sự chuyển động gây ra biến thiên từ thông
qua mạch kín đó.
Trường hợp 1: Nam châm hoặc dòng điện đang chuyển động so với
mạch kín thì dòng điện cam ứng xuất hiện trong mạch kín sẽ tương tác lực từ lên
nam châm hoặc dòng điện và chống lại sự chuyển động đó.
4



Trường hợp 2: Từ trường tại nơi đặt mạch kín tăng hoặc giam thì mạch
kín sẽ chuyển động ra xa hoặc lại gần nguồn gây ra từ trường ngoài để chống lại
sự tăng hoặc giam của từ thông qua mạch kín đó.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Khi giai những bài toán về xác định chiều của dòng điện cam ứng trong
một mạch kín, phần lớn giáo viên đều hướng dẫn học sinh sư dụng phương xác
định sự biến thiên từ thông qua mạch kín, vẽ đường sức từ của từ trường ngoài,
xem từ thông qua mạch kín tăng hay giam, sau đó vẽ đường sức từ do từ trường
cam ứng sinh ra, rồi vận dụng quy tắc nắm bàn tay phai để xác định chiều của
dòng điện cam ứng theo các bước đã nêu trên, dùng nhiều quy tắc, mất nhiều
thời gian dẫn đến nhiều sai sót, học sinh sẽ ngại và bỏ dở bài toán.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Ôn lại hiện tượng cảm ứng điện từ
Giúp học sinh nắm được nội dung của hiện tượng cam ứng điện từ.
2.3.2. Ôn lại định luật Len-Xơ về chiều của dòng điện cảm ứng
- Viết biểu thức của từ thông qua một mạch kín và phân tích những
nguyên nhân dẫn đến sự biến thiên của từ thông.
- Giúp học sinh nắm được nội dung của định luật Len-Xơ về chiều của
dòng điện cam ứng xuất hiện trong một mạch kín.
2.3.3. Ôn lại quy tắc nắm bàn tay phải
Giúp học sinh vận dụng được quy tắc nắm bàn tay phai để xác định được
chiều của đường sức từ do dòng điện trong mạch kín gây ra khi biết chiều của
dòng điện kín. Ngược lại xác định được chiều của dòng điện trong mạch kín khi
biết chiều của đường sức từ mà nó gây ra.
2.3.4. Ôn lại sự tương tác từ
Giúp học sinh nắm rõ sự tương tác giữa các nam châm, giữa các dòng
điện và việc quy ước mặt Bắc và Nam của dòng điện kín.
2.3.5. Tổ chức dạy học

2.3.5.1. Việc phân chia khơng gian nhóm học
Tơi đã dạy cho học sinh lớp 11B37 - Trường THPT Triệu Sơn 3 bài toán
xác định chiều của dòng điện cam ứng trong hiện tượng cam ứng điện từ bằng
việc phân chia không gian lớp thành 2 nhóm học có lực học tương đương nhau,
điều này căn cứ vào điểm khao sát chất lượng thi THPT lần 2 do nhà trường tổ
chức:
- Với nhóm thực nghiệm, tôi xây dựng cho các em sư dụng sự tương tác từ
để xác định chiều của dịng điện cam ứng. Tơi lần lượt đưa ra từng bài toán ví dụ
và hướng dẫn giai bằng việc sư dụng sự tương tác từ.
- Với nhóm đối chứng, tôi cũng lần lượt đưa ra từng bài toán ví dụ như trên
nhưng hướng dẫn các em giai bằng phương pháp thông thường qua 4 bước đã
trình bày ở mục 2.1.5.1.
2.3.5.2. Các bài tốn ví dụ
2.3.5.2.1. Bài tốn chuyển động tịnh tiến của nam châm hoặc vòng dây
mang dòng điện
5


Bài toán số 1:
Cho thanh nam châm thẳng đang
tiến lại gần một vòng dây kín như hình vẽ
bên (Hình 3). Xác định chiều của dòng
điện cam ứng xuất hiện trong vịng dây.
Cách giải thơng thường
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ trường ngoài
Đường sức từ do thanh nam châm gây ra đi ra từ cực Bắc (N) đi vào từ cực
Nam (S) ký hiệu là  như hình vẽ (Hình
4.1), ta chỉ vẽ đại diện một đường thôi
(lẽ ra đường sức từ này phai qua tâm
nam châm nhưng ta vẽ xuống dưới một

chút để không bị che mất trục của vịng
dây).
Bước 2: Xem từ thơng qua mạch kín tăng hay giảm
Vì nam châm đang chuyển động về phía vòng dây làm cho từ trường ở chỗ
vòng dây tăng nên từ thơng qua vịng dây cũng tăng.
Bước 3: Xác định chiều của đường sức do dòng điện cảm ứng sinh ra
Vì từ thơng qua vịng dây đang
tăng nên để chống lại sự biến thiên của
từ thơng qua vịng dây thì đường sức từ
do dòng điện cam ứng trong vòng dây
sẽ ngược chiều với đường sức từ do
nam châm gây nên, ta vẽ một đường
sức từ do dòng điện cam ứng gây ra,
đường  như hình vẽ bên (Hình 4.2).
Bước 4: Xác định chiều của dòng điện cảm ứng
Theo quy tắc nắm bàn
tay phai, ta xác định được
chiều của dòng điện cam ứng
xuất hiện trong vòng dây như
hình vẽ bên (Hình 4.3).
Cách giải dùng sự tương tác từ
Do nam châm chuyển động lại gần
nên vòng dây phai đẩy nam châm ra xa để
chống lại sự chuyển động của nam châm,
vì vậy mặt mà ta đang nhìn thấy của vòng
dây là mặt Bắc (cực Bắc) vì hai cực cùng
tên thì đẩy nhau. Vậy theo quy ước, dòng
điện sẽ ngược chiều kim đồng hồ như hình vẽ bên (Hình 5).

6



Bài tốn số 2:
Một vịng dây kín đang chủn động ra xa
một vòng dây khác đã có dòng điện như hình vẽ
bên (Hình 6). Xác định chiều của dòng điện cam
ứng xuất hiện trong vịng dây chủn động.
Cách giải thơng thường (Hình 7)
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ
trường ngoài
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của đường sức từ do mạch
điện gây ra .
Bước 2: Xem từ thơng qua mạch kín tăng hay giảm
Từ thơng qua vịng dây đang giam vì vịng dây chủn động ra xa mạch
điện.
Bước 3: Xác định chiều của đường sức do dịng điện cảm ứng sinh ra
Vì từ thơng giam nên các đường sức từ do dòng điện cam ứng gây ra 
cùng chiều với các đường sức từ do mạch điện gây ra.

Bước 4: Xác định chiều của dòng điện cảm ứng
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định
chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện trong vòng
dây.
Cách giải dùng sự tương tác từ
Do vòng dây chạy ra xa chính là nguyên nhân
xuất hiện dòng điện cam ứng nên mạch điện phai
hút vòng dây để chống lại sự chuyển động này. Vì
vậy dòng điện cam ứng xuất hiện trong vòng dây
phai cùng chiều với dòng điện trong mạch điện
như hình vẽ bên (Hình 8).

2.3.5.2.2. Bài toán mạch kín đặt trong từ trường
biến thiên
Bài tốn số 3:

7


Cho ống dây có dòng điện đang tăng như hình vẽ (Hình 9). Xác định chiều
của dòng điện cam ứng xuất hiện trong vịng dây kín.
Cách giải thơng thường
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ trường ngoài
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của đường sức từ do ống
dây mang dòng điện gây ra .
Bước 2: Xem từ thơng qua mạch kín tăng hay giảm
Từ thơng qua vịng dây đang tăng vì dịng điện qua ống dây đang tăng.
Bước 3: Xác định chiều của đường sức do dịng điện cảm ứng sinh ra
Vì từ thơng tăng nên các đường sức từ do dòng điện cam ứng gây ra 
ngược chiều với các đường sức từ do ống dây mang dòng điện gây ra.

Bước 4:
định

Xác
chiều của dòng điện cảm ứng
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của dòng điện cam ứng xuất
hiện trong vòng dây như hình vẽ (Hình 10).
Cách giải sử dụng sự tương tác từ
Vì dòng điện trong ống dây đang
tăng nên từ thơng qua vịng dây cũng
tăng. Vì vậy, vịng dây sẽ bị ống dây đẩy

ra xa để giam sự tăng của từ thơng qua
vịng dây, dẫn đến dịng điện qua vòng
dây và dòng điện trong ống dây phai
ngược chiều nhau như hình vẽ (Hình 11).
Bài tốn số 4:
Hai vịng dây đặt đờng phẳng như hình vẽ bên (Hình 12).
Dịng điện trong vòng dây phía ngoài đang tăng. Xác định
chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện trong vòng dây phía
trong.
Cách giải thông thường
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ trường
ngoài
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của đường
sức từ do dòng điện trong vòng dây ngoài gây ra .
Bước 2: Xem từ thông qua mạch kín tăng hay giảm
Từ thơng qua vịng dây trong đang tăng vì dòng điện qua
vòng dây ngoài đang tăng.

8


Bước 3: Xác định chiều của đường sức do dòng điện cảm ứng sinh ra
Vì từ thông tăng nên các đường sức từ do dòng điện cam ứng gây ra 
ngược chiều với các đường sức từ do vòng dây ngoài gây ra.
Bước 4: Xác định chiều của dòng điện cảm ứng
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của dòng điện cam ứng xuất
hiện trong vòng dây phía trong như hình vẽ (Hình 13).
Cách giải sử dụng sự tương tác từ
Vì dòng điện trong vòng dây ngoài tăng dẫn đến từ
thơng qua vịng dây trong cũng tăng. Để chống lại sự

tăng đó thì dòng điện ngoài phai đẩy dòng điện trong để
diện tích của mạch kín có xu thế giam đi để chống lại sự
biến thiên của từ thơng. Vì thế dịng điện cam ứng trong
vịng dây phía trong ngược chiều với dòng điện ở vòng
dây phía ngoài như hình vẽ (Hình 14).
Bài tốn thứ 5:
Dịng điện qua dây dẫn thẳng đang
giam như hình vẽ bên (Hình 15). Xác định
chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện
trong khung dây.
Cách giải thông thường
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ trường ngoài
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của đường sức từ do dòng
điện thẳng gây ra  tại vị trí bên trong
khung dây.
Bước 2: Xem từ thơng qua mạch
kín tăng hay giảm
Từ thơng qua khung dây đang giam
vì dòng điện trong dây dẫn đang giam.
Bước 3: Xác định chiều của đường
sức do dòng điện cảm ứng sinh ra
Vì từ thông qua khung dây đang giam nên các đường sức từ do dòng điện
cam ứng trong khung dây gây ra  cùng chiều với các đường sức từ do dây dẫn
thẳng gây ra.
Bước 4: Xác định chiều của dòng điện cảm ứng
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của dòng điện cam ứng xuất
hiện trong khung dây như hình vẽ (Hình 16).
Cách giải sử dụng sự tương tác
từ
Do dòng điện trong dây dẫn thẳng

đang giam nên từ thông qua khung dây
cũng giam, để chống lại sự giam này
thì khung dây có xu hướng tiến lại gần
9


dây dẫn thẳng nên dòng điện cam ứng ở cạnh gần dây dẫn nhất của khung dây
cùng chiều với dòng điện trong dây dẫn thẳng như hình vẽ (Hình 17).
(Ở cạnh xa dây dẫn lực từ có xu hướng đẩy khung dây ra xa nhưng không thắng
được lực từ tác dụng lên cạnh gần dây dẫn).
2.3.5.2.3. Bài toán chuyển động quay của nam châm hoặc vịng dây
Bài tốn số 6: Một thanh nam châm thẳng
đặt bên cạnh một vòng dây, thanh nam
châm quay quanh trục đi qua tâm của nó từ
vị trí 1 đến vị trí 2 như hình vẽ bên (Hình
18). Xác định chiều của dòng điện cam
ứng xuất hiện trong vòng dây trong quá
trình thanh nam châm quay.
Cách giải thông thường
Bước 1: Xác định chiều đường sức của từ trường ngoài
Đường sức từ do thanh nam châm gây ra có chiều ra từ cực Bắc vào cực
Nam .
Bước 2: Xem từ thơng qua mạch
kín tăng hay giảm
Từ thơng qua vịng dây đang giam vì
sơ đường sức qua vịng dây giam.
Bước 3: Xác định chiều của đường
sức do dòng điện cảm ứng sinh ra
Vì từ thơng qua vịng dây đang giam
nên các đường sức từ do dòng điện cam

ứng trong vòng dây gây ra  cùng chiều với các đường sức từ do nam châm gây
ra.
Bước 4: Xác định chiều của dòng điện cảm ứng
Dùng quy tắc nắm bàn tay phai xác định chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện
trong vòng dây như hình vẽ (Hình 19).
Cách giải sử dụng sự tương tác từ
Vì từ thơng qua vịng dây giam (số
đường sức qua vòng dây giam) nên vòng
dây phai bị nam châm hút về để chống lại
sự giam của từ thơng nên mặt ta đang nhìn
thấy của vịng dây là mặt Bắc nên dịng
điện ngược chiều kim đờng hồ như hình vẽ
bên (Hình 20).
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với
bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
2.4.1. Với học sinh lớp 11B37
Để có cơ sở đánh giá kết qua, tôi chia học sinh lớp 11B37 là lớp tôi phụ
trách giang dạy thành 2 nhóm tương tương nhau về trình độ môn học, sự phân
chia dựa theo điểm khao sát chất lượng thi tốt nghiệp THPT lần 2 do nhà trường
tổ chức.
10


Dưới đây là danh sách nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng kèm theo
điểm khao sát lần 2.
TT
1
2
3
4

5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

NHÓM THỰC NGHIỆM
HỌ VÀ
TÊN ĐIỂM
Ngân Hoàng
Anh
6
Trịnh Anh
Dũng
7
Trần Trung
Duy
8
Nguyễn Thị

Hoa
5.5
Nguyễn Ngọc
Huệ
6
Lại Thị Ngọc
Huyền
7
Lê Huy
Hưng
6.5
Lê Xuân
Hưng
7
Hoàng Mạnh
Khoa
7
Hà Thị
Liên
4
Đặng Thị Ngọc Mai
6.5
Hà Hữu
Nam
8
Nguyễn Quỳnh Nga
6
Hà Văn
Ninh
6

Trịnh Hữu
Quý
7
Nguyễn Văn
Thắng
6.5
Hoàng Duy
Tiệp
8
Lê Văn
Tường
6
An Thị Hà
Yên
7
Vũ Đình
Tuấn
5
TB
6,5

NHÓM ĐỐI CHỨNG
TT
HỌ VÀ
TÊN
ĐIỂM
1 Đào Hữu
Bình
6
2 Hà Minh

Đức
7
3 Lê Văn
Hiếu
7
4 Lê Đức
Hoàng
6
5 Lê Văn
Huy
7
6 Vũ Thị Thanh Huyền
5
7 Lê Nam
Khánh
7
8 Lê Quốc
Khánh
7
9 Nguyễn Trọng Khôi
5.5
10 Nguyễn Thị
Linh
7
11 Trần Văn
Nam
6
12 Phùng Lan
Nhi
6.5

13 Trần Vũ
Phi
7
14 Lại Thị Như
Quỳnh
7
15 Lê Ngọc
Sơn
8
16 Lê Trọng
Thái
4
17 Nguyễn Xuân Thịnh
7
18 Phạm Thị
Thùy
7
19 Hà Thị Như
Ý
6
20 Lê Thị Hai
Yến
7
TB
6,5

Sau đó tôi tổ chức cho học sinh làm đề trắc nghiệm gồm 05 câu thời gian
làm bài thi là 10 phút như sau:
ĐỀ THI KHẢO SÁT MƠN VẬT LÍ – Thời gian 10 phút
Họ và tên:..........................................................Điểm................................

Câu 1: Hình nào biểu diễn đúng chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện
trong vòng dây kín khi cho thanh nam châm chuyển động so với vòng dây trong
những hình sau?

11


Câu 2: Hình nào vẽ đúng chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện trong
khung dây hình vuông trong những hình sau?

Câu 3: Hình nào biểu diễn đúng chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện
trong vòng dây kín trong những hình sau?

Câu 4: Hình nào biểu diễn đúng chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện
trong vòng dây kín trong những hình sau?

12


Câu 5: Hình nào biểu diễn đúng chiều của dòng điện cam ứng xuất hiện
trong vòng dây kín trong những hình sau?

ĐÁP ÁN
CÂU
CHỌN

1
B

2

A

3
B

4
D

5
C

KẾT QUẢ
NHÓM THỰC NGHIỆM
TT
HỌ VÀ
TÊN ĐIỂM
Anh
8
1 Ngân Hoàng
Dũng
8
2 Trịnh Anh
Duy
8
3 Trần Trung
Hoa
6
4 Nguyễn Thị
Nguyễn
Ngọc

Huệ
8
5
Huyền
8
6 Lại Thị Ngọc
Hưng
8
7 Lê Huy
Hưng
8
8 Lê Xuân
Khoa
8
9 Hoàng Mạnh
Liên
6
10 Hà Thị
Mai
6
11 Đặng Thị
Hà
Hữu
Nam
10
12
Nga
8
13 Nguyễn Quỳnh
Ninh

8
14 Hà Văn
Quý
8
15 Trịnh Hữu
Thắng
6
16 Nguyễn Văn
Tiệp
10
17 Hoàng Duy
Tường
8
18 Lê Văn
Yên
8
19 An Thị Hà
Tuấn
8
20 Vũ Đình
TB
7,8

TT
1
2
3
4
5
6

7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

NHÓM ĐỐI CHỨNG
HỌ VÀ
TÊN ĐIỂM
Đào Hữu
Bình
6
Hà Minh
Đức
8
Lê Văn
Hiếu
8
Lê Đức
Hoàng
8

Lê Văn
Huy
4
Vũ Thị Thanh Huyền
6
Lê Nam
Khánh
8
Lê Quốc
Khánh
8
Nguyễn Trọng Khôi
6
Nguyễn Thị
Linh
6
Trần Văn
Nam
6
Phùng Lan
Nhi
8
Trần Vũ
Phi
6
Lại Thị Như
Quỳnh
8
Lê Ngọc
Sơn

8
Lê Trọng
Thái
8
Nguyễn Xuân
Thịnh
8
Phạm Thị
Thùy
8
Hà Thị Như
Ý
6
Lê Thị Hai
Yến
8
TB
7,1

13


Với nhóm thực nghiệm, điểm trung bình khao sát cao hơn và có điểm tối đa
là 10. Với nhóm đối chứng, điểm trung bình khao sát thấp hơn và không có điểm
tối đa là 10. Từ đó tôi nhận thấy hiệu qua của việc sư dụng phương pháp mới là
học sinh giai nhanh hơn và hiệu qua hơn bài toán xác định chiều của dòng điện
cam ứng xuất hiện trong mạch kín trong hiện tượng cam ứng điện từ. Chính vì
vậy, trong thời gian ngay sau đó tôi đã tiến hành dạy cho nhóm đối chứng
phương pháp sư dụng sự tương tác từ theo các bước đã áp dụng cho nhóm thực
nghiệm, các em đã rất hào hứng và làm bài hiệu qua hơn.

2.4.2. Với bản thân
Nhận thấy hiệu qua của phương pháp mới nên ban thân tiếp tục cai tiến, tìm
nhiều ví dụ hay để tiếp tục truyền đạt đến học sinh lớp 11B37 Trường THPT
Triệu Sơn 3 và sẽ truyền đạt cho học sinh lớp 11 các khóa sau, giúp các em đạt
kết qua học tập cao hơn đặc biệt là trong kì thi tốt nghiệp THPT.
2.4.3. Với đồng nghiệp và nhà trường
Sáng kiến kinh nghiệm đã được tôi trình bày cho đồng nghiệp trong nhà
trường, được đồng nghiệp đánh giá cao và áp dụng cho những học sinh lớp 11
khác, đạt hiệu qua tốt, đồng thời được Hội đồng khoa học của Nhà trường xếp
loại A cấp trường và đề nghị gưi đến Hội đồng khoa học Ngành đánh giá, xếp
loại.

14


3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Qua quá trình học tập, quá trình làm bài tập của học sinh, và đặc biệt là qua
kết qua khao sát, việc sư dụng sự tương tác từ để xác định chiều của dòng điện
cam ứng giúp các em rút ngắn được thời gian làm bài thi trắc nghiệm, tạo hứng
thú học tập, đồng thời nâng cao chất lượng học tập, dạy học bộ môn.
3.2. Kiến nghị
Trên đây là cách tôi đã thực hiện đối với học sinh lớp 11B37 - Trường
THPT Triệu Sơn 3, giúp các em giai nhanh và hiệu qua bài toán xác định chiều
của dòng điện cam ứng, từ đó các em cai thiện được kết qua học tập và tự tin
hơn khi tham gia các kì thi, trong đó có kì thi tốt nghiệp THPT môn Vật lí. Tôi
rất mong sáng kiến này sẽ được Hội đồng khoa học Ngành xem xét, đánh giá,
xếp loại để có thể mở rộng phạm vi áp dụng cho nhiều đối tượng học sinh trong
toàn tỉnh, giúp các em đạt được kết qua cao hơn trong bài thi trắc nghiệm môn
Vật lí, nhất là ở kì thi tốt nghiệp THPT.

Tôi xin chân thành cam ơn!
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG

Thanh Hóa, ngày 01 tháng 6 năm 2022
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung
của người khác.

Lê Doãn Đạt

15