ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA HÓA HỌC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài:
VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ
“HÓA HỌC TRONG VIỆC PHỊNG CHỐNG CHÁY NỔ”
TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI

Sinh viên thực hiện:

PHẠM BÁ PHÚ QUANG, lớp 17SHH, khóa 2017

Người hướng dẫn:

ThS. BÙI NGỌC PHƯƠNG CHÂU
Phương pháp giảng dạy, Khoa Hóa học,
Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các
kết quả nghiên cứu trong luận án hoàn toàn trung thực và chưa có ai cơng bố trong
bất kì cơng trình khoa học nào khác.
Tác giả

Phạm Bá Phú Quang

i


LỜI CÁM ƠN
Được sự đồng ý của nhà trường, sự giúp đỡ của GV hướng dẫn, tơi đã hồn
thành phần NCKH này.
Đầu tiên, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến cô Bùi Ngọc Phương Châu,
người trực tiếp hướng dẫn, động viên và giúp đỡ chúng tôi trong quá trình thực hiện đề
tài.
Ngồi ra, chúng tơi cũng xin gửi lời cảm ơn đến tất cả các thầy cô trong khoa
và phòng Khoa học đã tạo điều kiện tốt cho tôi học tập, làm việc và nghiên cứu.
Sau cùng, tôi xin cảm ơn cha mẹ, là những người sinh thành, dưỡng dục tơi nên
người.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng thời gian có hạn nên đề tài nghiên cứu
khơng tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những lời góp ý chân thành.

Đà Nẵng, tháng 3 năm 2021

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................................................... i
LỜI CÁM ƠN ............................................................................................................................................... ii
MỤC LỤC .................................................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................................................... vi
DANH MỤC HÌNH ẢNH VÀ BIỂU ĐỒ ................................................................................................. vii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................................................1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DUNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO
DẠY HỌC CHUN ĐỀ HĨA HỌC TRONG VIỆC PHỊNG CHỐNG CHÁY NỔ ..........................6
1.1. Lịch sử về vấn đề nghiên cứu - Một số nghiên cứu về vấn đề DHDA trên thế giới và Việt
Nam. 6
1.2.

Dạy học dự án ...............................................................................................................................7

1.2.1.

Khái niệm dạy học dự án ......................................................................................................7

1.2.2.

Đặc điểm của DHDA .............................................................................................................9

1.2.3.

Tiến trình DHDA.................................................................................................................11

1.2.4.

Ưu và nhược điểm của DHDA............................................................................................13

1.3.

Thực trạng DHDA trong dạy học hóa học ở cấp THPT trên địa bàn TP Đà Nẵng .............13

1.3.1. Mục tiêu điều tra .......................................................................................................................13
1.3.2 Phương pháp điều tra ................................................................................................................14

1.3.3. Kết quả điều tra .........................................................................................................................15
1.3.4. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................................................18
CHƯƠNG 2. VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ “HÓA HỌC
TRONG VIỆC PHỊNG CHỐNG CHÁY NỔ” .......................................................................................20
2.1. Phân tích đặc điểm cấu trúc nội dung chun đề trong mơn Hóa học lớp 10 chương trình giáo
dục phổ thơng mới ..................................................................................................................................20
2.1.1. Mơn Hóa học trong chương trình GD phổ thơng mới ............................................................20
2.1.2. Vị trí, cấu trúc, nội dung chun đề Hóa học trong việc phòng chống cháy nổ ....................22
2.2. Xây dựng hệ thống dự án cho chuyền đề Hóa học trong việc phòng chống cháy nổ .................24
2.2.1. Nguyên tắc chọn nội dung để xây dựng chủ đề dự án ............................................................24
2.2.2. Xây dựng dự án cho học tập .....................................................................................................25
2.2.3. Các bước thực hiện DHDA cho dạy học chuyên đề Hóa học trong việc phòng chống cháy nổ
..............................................................................................................................................................26
2.3. Thiết kế bài dạy cho chuyên đề Hóa học trong việc phịng chống cháy nổ ................................30

iii


2.3.1. Kế hoạch tổng quát về thời gian ...............................................................................................30
2.3.2. Bộ câu hỏi định hướng .............................................................................................................32
2.3.3. Tiêu chí đánh giá.......................................................................................................................33
2.3.4. Tóm tắt kiến thức bài học .........................................................................................................45
2.3.5. Các trò chơi bổ trợ.....................................................................................................................60
2.3.6. Thí nghiệm bổ trợ chuyên đề ....................................................................................................65
2.3.7. Phiếu học tập .............................................................................................................................68
2.3.8. Hướng dẫn một số kĩ năng .......................................................................................................68
2.3.9. Mục tiêu chung..........................................................................................................................71
2.3.10. Tiến trình dạy học ...................................................................................................................71
2.3.10. Dự đốn sản phẩm của dự án .................................................................................................92
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ...........................................................................................106

KẾT LUẬN CHUNG VÀ KHUYẾN NGHỊ ..........................................................................................111
4.1. Kết luận ..........................................................................................................................................111
4.2. Kiến nghị ........................................................................................................................................111
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................................................113

iv


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
PCCC

Phòng cháy chữa cháy

HS

Học sinh

GV

Giáo viên

DHDA

Dạy học dự án

ĐHSP

Đại học Sư phạm

PPDH


Phương pháp dạy học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

TN

Thực nghiệm

TP

Thành phố

TK

Thư kí

NT

Nhóm trưởng

DA

Dự án


NL

Năng lực

GQVĐ

Giải quyết vấn đề

GD

Giáo dục

PPDHTC

Phương pháp dạy học tích cực

ST

Sáng tạo

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

CNTT

Công nghệ thông tin

GD&ĐT


Giáo dục và Đào tạo

SĐTD

Sơ đồ tư duy

v


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Danh sách các trường có HS thực hiện điều tra ...................................... 14
Bảng 1.2. Mức độ hiểu biết về DHDA của học sinh ............................................... 15
Bảng 1.3. Mức độ áp dụng phương pháp DHDA trong dạy học ............................. 16
Bảng 1.4. Thống kê trình độ CNTT của HS ............................................................ 18
Bảng 2.1. Phân bố nội dung chuyên đề trong các bậc học ....................................... 21
Bảng 2.2. Các nội dung trọng tâm của chun đề Hóa học trong việc phịng chống
cháy nổ ..................................................................................................................... 22
Bảng 2.3. Các dự án sử dụng cho chun đề Hóa học trong việc phịng chống cháy
nổ .............................................................................................................................. 25
Bảng 2.4. Ví dụ về phân cơng nhiệm vụ các thành viên trong nhóm ...................... 28
Bảng 2.5. Kế hoạch tổng quát về thời gian dự án (10 tiết) ...................................... 30
Bảng 2.6. Tiêu chí đánh giá sự cộng tác .................................................................. 34
Bảng 2.7. Biểu mẫu cơng cụ đánh giá q trình (dành cho HS) .............................. 35
Bảng 2.8. Biểu mẫu công cụ đánh giá đồng cấp ...................................................... 36
Bảng 2.9. Hướng dẫn sử dụng công cụ đánh giá đồng cấp ...................................... 37
Bảng 2.10. Bảng đánh giá dự án Bình chữa cháy mini ............................................ 40
Bảng 2.11. Bảng đánh giá dự án Mặt nạ phòng độc ................................................ 41
Bảng 2.12. Bảng đánh giá dự án Khảo sát ý thức PCCC của người dân tại địa
phương...................................................................................................................... 42

Bảng 2.13. Bảng đánh giá dự án Tập huấn các kĩ năng khi xảy ra hỏa hoạn .......... 44
Bảng 2.14. Tìm hiểu hứng thú của học sinh đối với dự án ...................................... 79
Bảng 2.15. Hoạt động GV và HS trong tiết báo cáo và đánh giá dự án .................. 88
Bảng 3.1. Danh sách các GV tham gia nhận xét .................................................... 107
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát ý kiến chuyên gia ....................................................... 108

vi


DANH MỤC HÌNH ẢNH VÀ BIỂU ĐỒ
Hình 1.1. Sơ đồ những đặc điểm của DHDA ............................................................ 9
Hình 1.2. Quy trình tổ chức DHDA ......................................................................... 11
Hình 1.3. Tiến trình DHDA ..................................................................................... 11
Hình 1.4. Biểu đồ thống kê hiệu quả khi làm việc nhóm của HS ............................ 16
Hình 1.5. Biểu đồ thống kê lựa chọn nhiệm vụ của HS ........................................... 17
Hình 1.6. Biểu đồ thống kê việc áp dụng kiến thức của HS .................................... 17
Hình 1.7. Thống kê trình độ CNTT của HS ............................................................. 19
Hình 2.1. Khả năng phản ứng với CO2 của Mg ....................................................... 56
Hình 2.2. Bình chữa cháy CO2 ................................................................................. 57
Hình 2.3. Bình chữa cháy bột khơ............................................................................ 57
Hình 2.4. Vụ cháy nhà thờ Đức Bà. ......................................................................... 61
Hình 2.5. Cháy rừng Amazon 2019. ........................................................................ 61
Hình 2.6. Chung cư Carina ...................................................................................... 61
Hình 2.7. Nhà máy Rạng Đơng ................................................................................ 61
Hình 2.8. Thí nghiệm mơ phỏng ngun lý bình chữa cháy .................................... 66
Hình 2.9. Tam giác cháy .......................................................................................... 75
Hình 2.10. Sơ đồ các phương pháp làm ngừng sự cháy .......................................... 76
Hình 2.11. Hướng dẫn giải ví dụ 1 ........................................................................... 89
Hình 2.12. Hướng dẫn giải ví dụ 2 ........................................................................... 90
Hình 2.13. Hướng dẫn giải ví dụ 3 ........................................................................... 91

Hình 2.14. Cấu tạo bình chữa cháy mini .................................................................. 93
Hình 2.15. Bước 2 – Cắt vỏ chai thành hình chữ U ................................................. 95
Hình 2.16. Bước 6 – Dán băng keo xung quanh cạnh vỏ chai chữ U ...................... 95
Hình 2.17. Mặt nạ phịng độc mơ phỏng hồn chỉnh ............................................... 96
Hình 2.18. Thực hành thốt khỏi đám cháy – Ln giữ người ở vị trí thấp ............ 99
Hình 2.19. Một số tranh cổ động người dân PCCC ............................................... 105
Hình 3.1. Biểu đồ thể hiện đánh giá của chuyên gia về thời gian, nội dung các dự án
trong dạy học chuyên đề ........................................................................................ 109

vii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1.

Xuất phát từ mục tiêu giáo dục hiện nay của Bộ Giáo dục và Đào tạo
Trong bối cảnh hiện nay, các nước đang trên đà hội nhập quốc tế. Điều đó đã ảnh

hưởng sâu sắc tới mọi mặt của cuộc sống. Theo đó, hệ thống giáo dục (GD) cũng đặt ra
nhiệm vụ phải đổi mới căn bản và toàn diện. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI
về đổi mới căn bản tồn diện GD và đào tạo (Nghị quyết số 29-NQ/TW) đã khẳng định
"Phải chuyển đổi căn bản toàn bộ nền GD từ chủ yếu nhằm trang bị kiến thức sang phát
triển phẩm chất và NL người học, biết vận dụng tri thức vào giải quyết các vấn đề thực
tiễn, chuyển nền GD nặng về chữ nghĩa, ứng thí sang một nền GD thực học, thực nghiệp".
Hệ thống GD thay vì tập trung vào sự ghi nhớ kiến thức của học sinh (HS) mà đã dần tập
trung vào sự phát triển năng lực (NL) chuyên môn giúp các em được rèn luyện, chuẩn bị
hành trang trước khi bước vào xã hội mới.
1.2.


Xuất phát từ ưu điểm của dạy học dự án
Phát triển những NL cần thiết cho HS là một trong những yêu cầu cấp thiết của xã

hội hiện nay. Chương trình đổi mới của Bộ GD đã xác định những NL chung cần phát triển
cho HS, đó là NL tự học, NL GQVĐ và sáng tạo.
Phát triển các NL chung cho HS có thể thực hiện bằng nhiều biện pháp khác nhau,
song việc sử dụng các phương pháp dạy học (PPDH) tích cực trong đó có PPDH dự án
(DA) được xác định là một PPDH có hiệu quả. Dạy học dự án (DHDA) là một phương pháp
(PP), một hình thức dạy học thực hiện các quan điểm dạy học (DH) hướng vào người học,
định hướng hoạt động và dạy học tích hợp. DHDA giúp phát triển, mở rộng kiến thức, phát
triển các kĩ năng thơng qua các nhiệm vụ mang tính mở, khuyến khích người học tìm tịi,
hiện thực hóa những kiến thức đã học trong quá trình thực hiện DA và tạo ra những sản
phẩm học tập của chính mình. DHDA góp phần giúp HS gắn lí thuyết với thực hành, tư duy
và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc hình thành và phát triển NL,
hình thành trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc.
1


1.3.

Xuất phát từ đặc điểm mơn Hóa học và đặc điểm nội dung chuyên đề học tập
Trong chương trình GD phổ thơng, Hố học là mơn học thuộc nhóm mơn khoa học

tự nhiên ở cấp THPT, được HS lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và NL của
bản thân. Mơn Hố học giúp HS có được những tri thức cốt lõi về hoá học và ứng dụng
những tri thức này vào cuộc sống, đồng thời có mối quan hệ với nhiều lĩnh vực GD khác.
Cùng với Toán học, Vật lí, Sinh học, Tin học và Cơng nghệ, mơn Hố học góp phần thúc
đẩy GD STEM, một trong những xu hướng GD đang được coi trọng ở nhiều quốc gia trên
thế giới.
Trong mỗi năm học, những HS có định hướng nghề nghiệp cần sử dụng nhiều kiến

thức hoá học được chọn ba chuyên đề học tập phù hợp với nguyện vọng của bản thân và
điều kiện tổ chức của nhà trường. Các chuyên đề này nhằm thực hiện yêu cầu phân hoá sâu,
giúp HS tăng cường kiến thức và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để
giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp.
Cùng với đó, Bộ GD đưa ra thông tư 2020 “Quy định việc lồng ghép kiến thức và
kỹ năng về phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ vào chương trình giảng dạy, hoạt động
GD trong các cơ sở GD”.
Với ba lý do trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài: “Vận dụng DHDA vào dạy học
chun đề Hóa học trong việc phịng chống cháy nổ”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1.

Mục đích nghiên cứu
Vận dụng DHDA trong dạy học chuyên đề học tập Hóa học trong việc phịng chống

cháy nổ, góp phần đổi mới PPDH, đổi mới PP đánh giá kết quả học tập của HS và nâng cao
kết quả dạy học Hóa học theo chương trình mới 2018 của Bộ GD.
2.2.

Nhiệm vụ nghiên cứu
2.2.1. Nghiên cứu lí luận và thực tiễn

2


Nghiên cứu lí luận: nghiên cứu những vấn đề lí luận liên quan đến DHDA; cơ sở
phương pháp luận DHDA và vai trị của DHDA trong Hóa học ở cấp THPT; nghiên cứu
chương trình dạy học chuyên đề học tập kết hợp với DHDA.
Nghiên cứu thực tiễn: Nghiên cứu, tìm hiểu về một số vấn đề thực tiễn liên quan
đến GD THPT; phân tích chương trình chun đề học tập, điều tra thực trạng sử dụng

DHDA.
2.2.2. Nghiên cứu sử dụng PPDH dự án
Nghiên cứu sử dụng PPDH dự án trong chun đề học tập Hóa học trong việc phịng
chống cháy nổ, nâng cao nhận thức của HS và lan tỏa đến cộng đồng.
2.2.3. Thiết kế và sử dụng công cụ đánh giá
Thiết kế và sử dụng công cụ đánh giá trong DHDA và thiết kế kế hoạch bài dạy có
sử dụng DHDA trong chun đề Hóa học trong việc phịng chống cháy nổ.
2.2.4. Đánh giá mức độ khả thi của đề tài
Sử dụng phương pháp chuyên gia hoặc tiến hành tại một số trường THPT trên địa
bàn TP Đà Nẵng, lấy ý kiến chuyên gia nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của
DHDA.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1.

Khách thể nghiên cứu
Q trình DH Hóa học ở trường THPT.

3.2.

Đối tượng nghiên cứu
Xây dựng DHDA vào chuyên đề học tập Hóa học trong việc phịng chống cháy nổ.

4. Phạm vi nghiên cứu
4.1. Nội dung nghiên cứu
Các chuyên đề học tập trong chương trình Hóa phổ thơng. Trong đó, chọn chun
đề “Hóa học trong phịng chống cháy nổ”, ứng dụng các PPDH tích cực để giảng dạy.
4.2.

Địa bàn nghiên cứu
Một số trường THPT ở TP Đà Nẵng.

3


4.3.

Thời gian nghiên cứu
Từ tháng 9/2020 đến tháng 4/2021.

5. Giả thuyết khoa học
Nếu sử dụng DHDA trong các chuyên đề mở rộng, đặc biệt là chuyên đề “Hóa học
trong việc phòng chống cháy nổ” kết hợp với các PP và kĩ thuật dạy học tích cực khác một
cách linh hoạt và sử dụng bộ công cụ đánh giá phù hợp với đối tượng sẽ góp phần phát
triển tồn diện cho HS, nâng cao chất lượng dạy và học cho HS THPT.
6. Các nhóm PP sử dụng trong PP nghiên cứu
6.1.

Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu tổng quan các tài liệu lí luận dạy học có liên quan đến đề tài như: Luật

GD, các chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi mới GD phổ thông; phương háp dạy
học tích cực, DHDA ở THPT.
Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống hóa,
khái quát hóa các tài liệu đã thu thập được.
6.2.

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phân tích chương trình mới mơn Hóa học THPT phần chun đề học tập “Hóa

học trong việc phịng chống cháy nổ”.
- Phương pháp chun gia: Trao đổi và lấy ý kiến chuyên gia về các đề xuất trong

khóa luận.
6.3.

Phương pháp xử lí thơng tin
Sử dụng PP thống kê toán học trong khoa học GD để xử lí phân tích kết quả TNSP

nhằm xác định các tham số thống kê có liên quan để rút ra kết luận.
7. Những điểm mới của khóa luận
- Xây dựng nội dung dạy học cho chuyên đề “Hóa học trong việc phịng chống cháy
nổ”.
- Chun đề “Hóa học trong việc phòng chống cháy nổ” là một trong ba chuyên đề
học tập thuộc lớp 10 trong chương trình GD phổ thông mới được bộ GD ban hành vào năm
2018, nhưng theo lộ trình, đến năm học 2022 – 2023 mới bắt đầu áp dụng cho khối lớp 10.
Hiện chưa có đề tài nào nghiên cứu về chuyên đề này.
4


- Đề xuất vận dụng DHDA trong dạy học chuyên đề học tập. Xác định nguyên tắc,
quy trình, sử dụng DHDA; lựa chọn nội dung, đề xuất hệ thống chủ đề dự án, các câu hỏi
định hướng nghiên cứu, thiết kế một số kế hoạch bài dạy có sử dụng DHDA và TNSP.
8. Cấu trúc của khóa luận
Ngồi phần kết luận chung và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục. Khóa luận
có 3 phần
Phần 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng DHDA vào dạy học hóa học
chun đề “Hóa học trong việc phịng chống cháy nổ”.
Phần 2: Vận dụng DHDA trong dạy học chuyên đề “Hóa học trong việc phịng chống
cháy nổ”.
Phần 3: Thực nghiệm sư phạm.

5



CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DUNG DẠY
HỌC DỰ ÁN VÀO DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ HĨA HỌC TRONG VIỆC PHỊNG
CHỐNG CHÁY NỔ
1.1.

Lịch sử về vấn đề nghiên cứu - Một số nghiên cứu về vấn đề DHDA trên thế
giới và Việt Nam.
Một số tác giả như Kilpatrick [13], W.H, Thomas J.W [16], [17] đã khảo sát những

cơ sở lí luận của DHDA; một số tác giả đi vào nghiên cứu tác dụng DHDA trong quá trình
dạy học như Knoll. M [14], nghiên cứu về sự tạo hứng thú học tập trong DHDA và DHDA
trong đào tạo và phát triển quốc tế,... Một số tổ chức GD của Mỹ cũng đã tổ chức nghiên
cứu và tài trợ cho hoạt động nghiên cứu vận dụng DHDA như: Viện nghiên cứu GD Buck
[18]; Tổ chức GD Quốc gia,... Các tổ chức này đã cung cấp cho giảng viên, sinh viên các
tài liệu và phương tiện hỗ trợ cho DHDA và tổng hợp các kinh nghiệm để việc dạy và học
theo PP này đạt hiệu quả tốt hơn.
Trong phong trào cải cách GD, các nhà sư phạm Mỹ đã đưa DHDA vào sử dụng ở
các trường phổ thông để hồn chỉnh cơ sở lí luận của PPDH này. DHDA được coi là PPDH
quan trọng, điển hình để thực hiện quan điểm dạy học lấy HS làm trung tâm nhằm khắc
phục những nhược điểm của DH truyền thống - coi GV là trung tâm của quá trình dạy học.
DHDA được ứng dụng ở mọi cấp học từ GD phổ thông, đào tạo nghề, hệ cao đẳng, đại học
trong hầu hết các môn học và ngành học.
Với các nước thuộc hệ thống Xã hội Chủ nghĩa trước đây, khái niệm DHDA hầu
như không được coi như là PPDH. Tuy nhiên những tư tưởng, hình thức dạy học tương tự
DHDA có thể thấy được trong các mơ hình trường học lao động của Nga từ sau cách mạng
Tháng Mười năm 1917 như mơ hình trường học lao động của Blonxki, Makarenko. Trong
các trường này HS thường được giao các nhiệm vụ lao động phức hợp và đòi hỏi các em
phải thực hiện một cách tự lực, sáng tạo.


6


DHDA cũng được sử dụng khá phổ biến trong tất cả các cấp học ở một số nước châu
Á như: Thái Lan, Singapo, Hồng Kong (Trung Quốc) với các DA học tập thuộc nhiều lĩnh
vực khác nhau.
Ở Việt Nam những hình thức dạy học tương tự DHDA đã được sử dụng trong đào
tạo như ở trường Đại học Kiến trúc, Đại học Kỹ thuật thể hiện qua đồ án tốt nghiệp các
ngành học; hình thức bài tập lớn, tiểu luận, khoá luận thực hiện trong hầu hết các trường
ĐH và được coi là một tiêu chí trong q trình đào tạo. Trong các hình thức này, sinh viên
tự lực thực hiện những nhiệm vụ học tập mang tính nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của GV.
Trong GD phổ thông, vào những năm 1960 - 1980, ở các trường phổ thông lao động
cũng có những hoạt động gần gũi với DHDA, ví dụ như trường Thanh niên Lao động Xã
hội chủ nghĩa Hịa Bình và một số trường THPT ở các TP (THPT Trần Hưng Đạo - Hải
Phịng).
Đã có một số luận án nghiên cứu và vận dụng DHDA trong dạy học hóa học ở trường
THPT và đào tạo GV ở các trường đại học như: ở Intel [6] đã nghiên cứu vận dụng DHDA
vào dạy học phần phi kim chương trình THPT nhằm hình thành cho HS các NL cần thiết
để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Trong đó tập trung vào việc đề xuất hệ thống các
DA phần hóa học phi kim và PP tổ chức thực hiện, thiết kế bộ công cụ đánh giá hiệu quả
DHDA trong dạy học hóa học THPT. Tác giả tập trung nghiên cứu, đánh giá tính hiệu quả
của DHDA và biện pháp tổ chức hoạt động học tập thực hiện hiệu quả DA, không đề cập
đến việc phát triển NL cụ thể của HS.
Với bộ mơn Hóa học, DHDA đã được GV và SV các trường ĐH quan tâm nghiên
cứu vận dụng (ĐHSP Hà Nội, ĐHSP TP Hồ Chí Minh, ĐHGD- ĐHQG Hà Nội, ĐHSP Quy
Nhơn,...). Như các nghiên cứu của Nguyễn Thị Diệu Thảo (2009) [7], Trần Thị Thu Huệ
(2011) [10], Trần Văn Thành (2012) [11], Nguyễn Thị Thanh (2012), Bùi Thị Minh Dương
(2012), Trần Thị Huyền Trang (2012), Phạm Thị Duyên (2014), Phạm Thị Bích Đào (2015).
1.2.


Dạy học dự án

1.2.1. Khái niệm dạy học dự án
7


DHDA hay dạy học theo dự án (Teaching project - Project based learning) [1], [3]
được hiểu là một PPDH để thực hiện các quan điểm dạy học: định hướng hành động, dạy
học GQVĐ và quan điểm dạy học tích hợp. DHDA góp phần gắn lí thuyết với thực hành,
tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực việc phát triển NL làm việc
tự lực, NL GQVĐ phức hợp, NL sáng tạo, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm
việc của người học.
Đã có nhiều tổ chức, các nhà nghiên cứu GD nghiên cứu về DHDA và đưa ra khái
niệm khác nhau về DHDA.
Theo John Thomas (2000) và các nhà GD Mỹ [12], [13], [16], thì DHDA là q trình
mơ phỏng và giải quyết các vấn đề thực tế. Trong đó HS tự lựa chọn đề tài và thực hiện các
DA học tập dựa trên sở thích và khả năng của bản thân. Các DA học tập không chỉ giúp HS
học tốt bài trên lớp mà cịn mở rộng ra ngồi phạm vi lớp học khi các em được phát huy trí
thơng minh của mình để hồn thành dự án đã chọn.
Bộ GD Singapore thì xác định DHDA là một hoạt động học tập nhằm tạo cơ hội cho
HS tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế
cuộc sống. Quá trình học theo DA giúp HS củng cố kiến thức và xây dựng các kĩ năng hợp
tác, giao tiếp và học tập độc lập, chuẩn bị hành trang cho các em trong sự nghiệp học tập
suốt đời và đối mặt với các thử thách trong cuộc sống.
Theo Cục GD Hồng Kông [15], DHDA là một hoạt động tìm hiểu sâu về một chủ
thể cụ thể với mục tiêu, tạo cơ hội để người học thực hiện nghiên cứu vấn đề thông qua
việc kết nối các thông tin, phối hợp nhiều kĩ năng, giá trị và thái độ nhằm xây dựng kiến
thức và phát triển khả năng và thái độ học tập suốt đời.
Theo Intel [6], DHDA là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện, thực

hành và đánh giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả DA là những
sản phẩm hành động có thể giới thiệu được.
Như vậy, có nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau về DHDA. Hiện nay DHDA
được nhiều tác giả coi là một hình thức tổ chức dạy học vì khi thực hiện DA có sử dụng
nhiều PPDH cụ thể. Tuy nhiên với bình diện rộng của PPDH người ta cũng gọi là PPDH
8


DA. Khi đó cần hiểu đó là một PPDH phức hợp [1]. DA là một bài tập tình huống mà người
học phải giải quyết bằng các kiến thức theo nội dung bài học.
Trong khóa luận này chúng tơi sử dụng khái niệm: DHDA là một hình thức (phương
pháp) dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp
giữa lí thuyết và thực tiễn, thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này
được người học thực hiện với tính tự lực cao trong tồn bộ q trình học tập, từ việc xác
định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra điều chỉnh, đánh giá quá
trình và kết quả thực hiện. Làm việc nhóm là hình thức làm việc cơ bản của DHDA.
1.2.2. Đặc điểm của DHDA
DHDA có những đặc điểm được xác định và mơ tả bằng sơ đồ sau [1], [3]:

Hình 1.1. Sơ đồ những đặc điểm của DHDA
- Định hướng thực tiễn: Chủ đề của DA xuất phát từ những tình huống của thực tiễn
xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ DA cần chứa đựng
những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học. Các DA học tập gắn việc
học trong nhà trường với việc GQVĐ của thực tiễn đời sống xã hội.
- Định hướng hứng thú người học: HS được tham gia đề xuất và chọn đề tài, nội
dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của HS cần
được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện DA.
9



- Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện DA có sự kết hợp giữa nghiên
cứu lí thuyết và vận dụng lí thuyết vào hoạt động thực tiễn, thực hành.
Thơng qua đó kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lí thuyết cũng như rèn luyện kĩ
năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học.
- Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện DA, các sản phẩm được tạo ra.
Sản phẩm của DA bao gồm những thu hoạch lí thuyết, những sản phẩm vật chất của hoạt
động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu.
- Định hướng kĩ năng mềm: Làm việc theo DA sẽ hỗ trợ phát triển cả kĩ năng tư duy
siêu nhận thức lẫn tư duy nhận thức như: hợp tác, tự giám sát, tìm kiếm, phân tích dữ liệu
và đánh giá thơng tin. Đồng thời, HS cịn có cơ hội hình thành và rèn luyện các kĩ năng
mềm cần có của con người trong thế kỉ XXI như: kĩ năng học tập và thích ứng, kĩ năng thu
thập và xử lí thơng tin, kĩ năng sống và hoạt động nghề nghiệp,…
- Tính phức hợp: Nội dung DA có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn
học khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp (liên mơn học).
- Tính tự lực cao của người học: Trong DHDA, người học cần tham gia tích cực và
tự lực vào các giai đoạn của q trình dạy học. GV chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn,
giúp đỡ. Tuy nhiên, mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm, khả năng của HS và mức
độ khó khăn của nhiệm vụ.
- Cộng tác làm việc: Các DA học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có
sự cộng tác phân cơng cơng việc giữa các thành viên trong nhóm. DHDA địi hỏi và rèn
luyện tính sẵn sàng và kĩ năng cộng tác giữa các thành viên tham gia, giữa HS và GV cũng
như với các lực lượng xã hội khác.
Ngoài các đặc điểm trên, chương trình dạy học Intel cho rằng DHDA cịn có thêm
đặc điểm quan trọng [6] là: Định hướng kĩ năng mềm; định hướng CNTT.
Từ đặc điểm của DHDA ta thấy rằng bản chất của DHDA là người học lĩnh hội kiến
thức và kĩ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn (DA học
tập), kết thúc DA người học phải tạo ra sản phẩm cụ thể.
10



1.2.3. Tiến trình DHDA
Quy trình tổ chức DHDA gồm 6 bước: Lựa chọn chủ đề, lập kế hoạch, thu thập
thông tin, xử lí thơng tin, trình bày kết quả, báo cáo kết quả đánh giá [3]. Để thuận lợi cho
việc tổ chức các hoạt động 6 bước trên được gói lại thành 3 bước chính và được mơ tả bằng
sơ đồ sau:

Hình 1.2. Quy trình tổ chức DHDA
Tiến trình DHDA cũng được đề xuất theo 5 bước: Xây dựng ý tưởng DA, xây dựng
kế hoạch thực hiện DA, thực hiện DA, báo cáo kết quả và đánh giá [5]. Được mơ tả bằng
sơ đồ sau:

Hình 1.3. Tiến trình DHDA
11


Những hoạt động quan trọng trong các bước của quy trình gồm:
Bước 1: Xây dựng ý tưởng DA - Quyết định chủ đề.
GV và HS cùng nhau đề xuất ý tưởng, xác định chủ đề và mục tiêu của DA. GV có
thể giới thiệu một số hướng đề tài để HS lựa chọn và cụ thể hóa. HS thảo luận nhóm lựa
chọn và quyết định chủ đề và xây dựng các tiểu chủ đề. Tiểu chủ đề là những vấn đề nghiên
cứu cụ thể. HS sử dụng kĩ thuật lập sơ đồ tư duy (SĐTD), khăn trải bàn để xây dựng tiểu
chủ đề.
Bước 2: Xây dựng kế hoạch
HS với sự hướng dẫn của GV xây dựng kế hoạch cho việc thực hiện DA. Nhóm HS
cần xác định các nhiệm vụ cần làm, thời gian dự kiến, vật liệu, kinh phí, phương pháp tiến
hành, dự kiến sản phẩm và phân công cơng việc trong nhóm và ghi trong sổ DA.
Bước 3: Thực hiện dự án
Các thành viên thực hiện công việc theo kế hoạch đã đề ra cho nhóm và cá nhân. HS
tiến hành các hoạt động trí tuệ và hoạt động thực tiễn, thực hành để hoàn thành sản phẩm
DA. Các hoạt động gồm: Thu thập thơng tin, tìm câu trả lời cho câu hỏi nghiên cứu từ các

nguồn khác nhau.
Bước 4: Trình bày sản phẩm dự án
Sản phẩm của DA có thể được trình bày giữa các nhóm trong 1 lớp, có thể giới thiệu
trước tồn trường hay ngồi xã hội theo hình thức báo cáo văn bản, trình bày bằng
PowerPoint, kịch tiểu phẩm, áp phích, mơ hình,...
Bước 5: Đánh giá dự án
GV và HS đánh giá quá trình thực hiện và kết quả DA, từ đó rút ra những kinh
nghiệm cho việc thực hiện các DA tiếp theo. Kết quả của DA cũng có thể được đánh giá từ
bên ngoài (GV, HS lớp khác, nhà trường - cơ sở quản lý GD,...)

12


Việc phân chia các giai đoạn của DHDA chỉ mang tính tương đối. Trong thực tế các
hoạt động ở các giai đoạn có thể xen kẽ và thâm nhập lẫn nhau. Việc tự kiểm tra, đánh giá,
điều chỉnh cần được thực hiện trong tất cả các giai đoạn của DHDA.
1.2.4. Ưu và nhược điểm của DHDA
DHDA được xác định có những ưu điểm cơ bản sau:
- DHDA đã gắn lí thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội
giúp cho hoạt động học của HS trong nhà trường đa dạng hơn, cùng một nội dung học tập
nhưng tổ chức hoạt động học theo những cách khác nhau thì tạo nên được các sản phẩm
khác nhau.
- Kích thích động cơ, hứng thú học tập của HS, phát huy tính tự lực, trách nhiệm,
sáng tạo, phát triển NLGQVĐ phức hợp, NL hợp tác, NL đánh giá, rèn luyện tính kiên
nhẫn, ý thức trách nhiệm trong học tập.
DHDA có những nhược điểm sau:
- DHDA khơng phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lí thuyết mang tính hệ thống
cũng như rèn luyện hệ thống kĩ năng cơ bản.
- DHDA đòi hỏi nhiều thời gian, phương tiện vật chất và tài chính phù hợp. Đồng
thời DHDA yêu cầu GV phải có trình độ chun mơn và nghiệp vụ vững vàng. Với DA cần

sự tích hợp cơng nghệ, đặc biệt CNTT cịn địi hỏi người học phải có kiến thức nền tảng
nhất định về tin học.
DHDA thường áp dụng với những nội dung có liên quan đến vấn đề thực tiễn. Phần
dạy học chuyên đề trong chương trình GD phổ thông mới là rất phù hợp.
1.3.

Thực trạng DHDA trong dạy học hóa học ở cấp THPT trên địa bàn TP Đà
Nẵng

1.3.1. Mục tiêu điều tra
- Tìm hiểu thực tế dạy học chương trình hóa học lớp 10 nâng cao ở trường phổ thông
nhằm thu được một số thông tin sau: GV gặp thuận lợi, khó khăn gì trong q trình DH;
13


mức độ phổ biến của việc vận dụng DHDA vào dạy học Hóa học; khả năng HS tiếp nhận
DHDA.
- Đánh giá thực trạng DH theo quan điểm dạy học tích cực trong CT SGK hiện hành.
1.3.2 Phương pháp điều tra
- Xây dựng phiếu điều tra về nhận thực của HS và GV về PPDH dự án trong dạy học
Hóa học.
- Đối tượng: GV THPT và HS lớp 10 – 12 của các trường THPT trên địa bàn Đà
Nẵng.
- Thời điểm điều tra: từ tháng 3/2021 – 4/2021.
- Số lượng điều tra:
Bảng 1.1. Danh sách các trường có HS thực hiện điều tra
STT

Tên trường


Số lượng HS tham gia
khảo sát

1

THPT Chuyên Lê Quý Đôn

12

2

THPT Phan Châu Trinh

28

3

THPT Thái Phiên

30

4

THPT Nguyễn Trãi

4

5

THPT Hermann Gmeiner


2

6

THPT Trần Phú

6

7

THPT Thanh Khê

4

8

THPT Hòa Vang

2

9

THPT Sơn Trà

2

10

THPT Nguyễn Khuyến


4

11

THPT Nguyễn Hiền

18
14


12

Skyline

2

13

THPT Nguyễn Văn Thoại

2

Tổng

116

1.3.3. Kết quả điều tra
*


Chúng tôi điều tra trong 116 HS với 15 câu hỏi. Trong phạm vi khóa luận này

chúng tơi nêu kết quả thống kê ý kiến trả lời cho 5 câu hỏi chính, cụ thể như sau:
Về vận dụng DHDA trong dạy và học:
a. Em có biết tới DHDA khơng?
Bảng 1.2. Mức độ hiểu biết về DHDA của học sinh
Có

Khơng

Số lượng

Phần trăm %

Số lượng

Phần trăm %

58

50

58

50

b. Em đã từng được trải nghiệm PPDH dự án chưa?
Bảng 1.3. Mức độ áp dụng phương pháp DHDA trong dạy học
Đã từng


Chưa từng

Số lượng

Phần trăm %

Số lượng

Phần trăm %

64

55,2

52

44,8

Tính đến thời điểm 4/2021 khảo sát cho thấy rằng chỉ 50% số lượng HS tham gia
khảo sát có biết tới khái niệm DHDA, và chỉ 44,8% số lượng HS tham gia khảo sát đã từng
được trải nghiệm DHDA. Điều này cho thấy rằng DHDA vẫn còn mới mẻ, chưa có tính
phổ biến rộng rãi trên địa bản TP Đà Nẵng, mặc dù đã có các đợt tập huấn về các PPDH
tích cực cho GV.
Về phương pháp học tập:
15


a. Khi làm việc nhóm, hiệu quả làm việc nhóm của em so với làm việc cá nhân:
Kết quả làm hiệu quả làm việc nhóm của HS so với làm việc cá nhân được thể hiện
qua biểu đồ Hình 1.4.


Hình 1.4. Biểu đồ thống kê hiệu quả khi làm việc nhóm của HS
b. Khi tham gia học tập theo nhóm, em thích là:
Kết quả lựa chọn vai trị bản thân trong học tập theo nhóm của HS được thể hiện ở
biểu đồ Hình 1.5.

Hình 1.5. Biểu đồ thống kê lựa chọn nhiệm vụ của HS
c. Em có thường vận dụng kiến thức đã học vào đời sống không?

16


Kết quả thống kê việc áp dụng kiến thức của HS vào thực tiễn được thể hiện trong
Hình 1.6.

Hình 1.6. Biểu đồ thống kê việc áp dụng kiến thức của HS
Về trình độ CNTT
Trình độ CNTT của HS tham gia khảo sát được thể hiện ở bảng 1.4. và biểu đồ hình
1.7.
Thơng qua khảo sát, khả năng sử dụng CNTT của HS hiện đang ở mức tốt.
Bảng 1.4. Thống kê trình độ CNTT của HS
Mức độ
Trình độ CNTT

Khơng thành

Thành thạo

Rất thành thạo


1,7 %

53,5 %

44,8 %

13,8 %

60,3 %

25,9 %

thạo
Khả năng sử dụng
internet
Khả năng sử dụng máy vi
tính

17