Nhận làm bài thuê lý luận chính trị, khoa học xã hội & nhân văn giá rẻ sinh viên
Liên hệ Zalo: 0389632001

TIỂU LUẬN KẾT THÚC HỌC PHẦN
Học phần: KINH TẾ CHÍNH TRỊ
Đề tài số 04 : ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM. GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NHỮNG KHUYẾT TẬT
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

Giáo viên hướng dẫn:
Sinh viên thực hiện:
Lớp:
Mã sinh viên:


Nhận làm bài thuê lý luận chính trị, khoa học xã hội & nhân văn giá rẻ sinh viên
Liên hệ Zalo: 0389632001

MỤC LỤC
I. MỞ ĐẦU...............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................1
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................2
5. Ý nghĩa của đề tài..................................................................................................2
II. NỘI DUNG........................................................................................................... 3
CHƯƠNG 1: ĐẶC TRƯNG CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM.......................................................3
1.1. Khái niệm của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam................................................................................................................... 3
1.2. Sự cần thiết khách quan của việc phát triển kinh tế thị trường định hướng

xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.............................................................................3
1.3. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam................................................................................................................... 5
CHƯƠNG 2: KHUYẾT TẬT TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP
KHẮC PHỤC............................................................................................................8
2.1. Những khuyết tật trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam hiện nay..........................................................................................8
2.2. Giải pháp khắc phục những khuyết tật của nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam................................................................11
III. KẾT LUẬN.......................................................................................................13
IV. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................13


1

I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trải qua hơn 35 năm tiến hành đổi mới, diện mạo đất nước Việt Nam
chúng ta đã có nhiều thay đổi tích cực: nền kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng
khá, tiềm lực quy mô nền kinh tế được tăng lên, đời sống nhân dân từng bước
được cải thiện,…Cùng với những nỗ lực vượt bậc nhằm thúc đẩy sự phát triển
về kinh tế, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã không ngừng quan tâm đổi mới và
hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,
coi đây là khâu đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp phát triển đất nước.
Lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
không phải là sự gán ghép chủ quan giữa kinh tế thị trường và chủ nghĩa xã
hội, mà là sự nắm bắt và vận dụng xu thế vận động khách quan của kinh tế thị
trường trong thời đại ngày nay. Đảng Cộng sản Việt Nam trên cơ sở nhận thức
tính quy luật phát triển của thời đại và khái quát, đúc rút từ kinh nghiệm phát

triển kinh tế thị trường thế giới đã đưa ra chủ trương phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm sử dụng kinh tế thị trường để thực
hiện mục tiêu từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa là mơ hình kinh tế trong thời kì quá độ đi lên chủ
nghĩa xã hội, là một kiểu kinh tế thị trường mới và phù hợp với điều kiện cụ
thể của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế, khuyết tật trong nền
kinh tế này, địi hỏi cần có những giải pháp khắc phục để hoàn thiện hơn nữa
nền kinh tế đất nước trong giai đoạn tới. Với lý do trên, tôi lựa chọn chủ đề:
“Đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Giải
pháp khắc phục những khuyết tật trong nền kinh tế thị trường ở Nhà nước
Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu: Đề tài thực hiện nhằm nâng cao nhận thức về thể
chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, phân tích


2

những khuyết tật và đưa ra giải pháp nhằm phát triển nền kinh tế đất nước
ngày càng vững mạnh.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Phân tích khái niệm, đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
- Phân tích những khuyết tật của nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, đưa ra các giải pháp nhằm khắc
phục những khuyết tật trên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu:

- Về không gian: Lãnh thổ đất nước Việt Nam.
- Về thời gian: Giai đoạn hiện nay
4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp quan sát khoa học,
phương pháp thực nghiệm khoa học và phân tích tổng hợp kinh nghiệm.
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: phương pháp phân tích và tổng hợp
lý thuyết, phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết, phương pháp lịch
sử và logic.
5. Ý nghĩa của đề tài
Về lý luận: Đề tài đóng góp kiến thức lý luận về nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa nói chung và ở Việt Nam nói riêng.
Về thực tiễn: Đề tài đưa ra một số giải pháp nhằm khắc phục những hạn
chế, khuyết tật của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam trong giai đoạn hiện nay.


3

II. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: ĐẶC TRƯNG CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
1.1. Khái niệm của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam
Trước hết, kinh tế thị trường là sản phẩm của văn minh nhân loại,
khơng có mơ hình kinh tế thị trường chung cho mọi quốc gia và mọi giai đoạn
phát triển. Mỗi nền kinh tế thị trường vừa có những đặc trưng tất yếu khơng
thể thiếu của nền kinh tế thị trường nói chung vừa có những đặc trưng phản
ánh điều kiện lịch sử, chính trị, kinh tế - xã hội của quốc gia đó. Kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một kiểu nền kinh tế thị
trường phù hợp với Việt Nam, phản ánh trình độ phát triển và điều kiện lịch

sử của Việt Nam.
Ta có khái niệm sau: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là
nền kinh tế vận hành theo các quy luật của thị trường đồng thời góp phần
hướng tới từng bước xác lập một xã hội mà ở đó dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, cơng bằng, văn minh; có sự điều tiết của Nhà nước do Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo.
1.2. Sự cần thiết khách quan của việc phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu đối
với Việt Nam bởi những lý do cơ bản dưới đây:
Thứ nhất, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là
phù hợp với xu hướng phát triển khách quan của Việt Nam trong bối cảnh thế
giới hiện nay. Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế hàng hóa đã phát triển tới
trình độ cao và tự hình thành khi có đủ các điều kiện cho sự tồn tại và phát
triển. Ở Việt Nam, các điều kiện cho sự hình thành và phát triển kinh tế thị


4

trường đang tồn tại khách quan nên sự hình thành kinh tế thị trường ở Việt
Nam là tất yếu khách quan.
Mong muốn dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh
là mong muốn của mọi quốc gia trên thế giới. Do vậy, việc định hướng xác
lập những giá trị đó trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam là phù hợp và tất
yếu trong phát triển. Thực tiễn lịch sử cho thấy, mặc dù kinh tế thị trường tư
bản chủ nghĩa đã đạt tới giai đoạn phát triển phồn thịnh nhưng những mâu
thuẫn vốn có của nó khơng thể được khắc phục và đang có dấu hiệu tự phủ
định. Chính vì vậy, nhân loại muốn phát triển thì khơng thể dừng lại ở kinh tế
thị trường tư bản chủ nghĩa mà phải tiến tới kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa. Bước đi của Việt Nam thực sự là một lựa chọn đúng đắn phù

hợp với xu thế của thời đại.
Thứ hai, nền kinh tế Việt nam được thúc đẩy phát triển từ tính ưu việt
của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường
luôn là động lực lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả. Dưới tác
động của các quy luật thị trường nền kinh tế ln phát triển theo hướng năng
động, kích thích tiến bộ kỹ thuật – công nghệ, nâng cao năng xuất lao động,
chất lượng sản phẩm và giá thành hạ. Do vậy, Việt Nam cần phải phát triển
kinh tế thị trường để thúc đẩy hiệu quả lực lượng sản xuất và thực hiện mục
tiêu của chủ nghĩ xã hội là “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh”. Mặt khác, cần phải chú ý đến những thất bại và khuyết tật của thị
trường để có sự can thiệp, điều tiết kịp thời của nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự lựa
chọn đúng quy luật kinh tế khách quan để đi đến mục tiêu của chủ nghĩa xã
hội ở Việt Nam.
Thứ ba, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với
nguyện vọng mong muốn dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh của người dân Việt Nam. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam thì những điều kiện cho sự ra đời và tồn tại cùa sản xuất hàng hóa


5

như: phân cơng lao động, các hình thức khác nhau của quan hệ sở hữu về tư
liệu sản xuất không hề mất đi thì việc sản xuất và phân phối sản phẩm vẫn
phải được thực hiện thông qua thị trường.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ phá vỡ tính
chất tự cấp, tự túc, lạc hậu của nền kinh tế; đẩy mạnh phân công lao động xã
hội, phát triển ngành nghề; tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy lực
lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ, khuyến khích ứng dụng kỹ thuật – cơng
nghệ mới bảo đảm tăng năng suất lao động, tăng số lượng, chất lượng và

chủng loại hàng hóa, dịch vụ góp phần cải thiện và nâng cao đời sống của
nhân dân; thúc đẩy tích tụ và tập trung sản xuất, mở rộng giao lưu kinh tế giữa
các vùng miền trong nước với nước ngồi; khuyến khích tính năng động, sáng
tạo trong các hoạt động kinh tế; tạo cơ chế phân bổ và sử dụng các nguồn lực
xã hội một cách hợp lý, tiết kiệm,…Đây chính là những mong muốn của
người dân Việt Nam.
1.3. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam
1.3.1. Về mục tiêu
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có mục tiêu là phát
triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã
hội; nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện “dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh”. Mục tiêu này bắt nguồn từ cơ sở kinh tế - xã hội của
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và sự phản ánh mục tiêu chính trị - xã hội
mà nhân dân ta đang phấn đấu dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam.
Việt Nam đang trên chặng đường đầu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội, lực lượng sản xuất còn yếu kém, lạc hậu nên việc sử dụng cơ chế thị
trường cùng các hình thức và phương pháp quản lý của nền kinh tế thị trường
là để kích thích sản xuất, khuyến khích sự năng động, sáng tạo của người lao


6

động, giải phóng sức lao động, thúc đẩy cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo
đảm từng bước xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.
1.3.2. Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế
Sở hữu là quan hệ giữa con người với con người trong quá tình sản xuất
và tái sản xuất xã hội. Quan hệ này bao hàm nội dung kinh tế và nội dung
pháp lý. Về nội dung kinh tế: sở hữu là cơ sở, điều kiện của sản xuất, biểu

hiện ở khía cạnh những lợi ích mà chủ thể sẽ được hưởng thụ khi xác lập quan
hệ với đối tượng sở hữu. Về nội dung pháp lý: sở hữu thể hiện những quy
định mang tính chất pháp luật về quyền hạn, nghĩa vụ của chủ thể sở hữu. Hai
nội dung này thống nhất biện chứng với nhau nên việc thúc đẩy phát triển
quan hệ sở hữu tất yếu cần chú ý tới cả khía cạnh pháp lỹ cũng như khía cạnh
kinh tế của sở hữu.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh
tế có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà
nước giữ vai trò chủ đạo, cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền
tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân, kinh tế tư nhân là một động lực
quan trọng. Kinh tế nhà nước được xem là đòn bẩy để thúc đẩy tăng trưởng
nhanh, bền vững và giải quyết các vấn đề xã hội; mở đường, hỗ trợ cho các
thành phần kinh tế khác cùng phát triển. Các chủ thể thuộc các thành phần
kinh tế bình đẳng, hợp tác, cạnh tranh cùng phát triển theo pháp luật. Thể chế
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam góp phần phát
triển lực lượng sản xuất, từng bước xây dựng quan hệ sản xuất tiến bộ, phù
hợp theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.3.3. Về quan hệ quản lý nền kinh tế
Ở Việt Nam, nhà nước quản lý và thực hành cơ chế quản lý là nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản, sự làm chủ và giám sát của nhân dân. Đảng lãnh
đạo nền kinh tế thông qua cương lĩnh, đường lối phát triển kinh tế - xã hội và
các chủ trương, quyết sách lớn trong từng thời kỳ phát triển của đất nước;


7

Nhà nước quản lý nền kinh tế thị thông qua pháp luật, các chiến lược, kế
hoạch và cơ chế chính sách trên cơ sở tôn trọng những nguyên tắc của thị
trường, khuyến khích các thành phần kinh tế phát huy mọi nguồn lực.

Mặt khác, Nhà nước sẽ hộ trợ thị trường trong nước khi cần thiết, hỗ
trợ các nhóm dân cư có thu nhập thấp, gặp rủi ro trong cuộc sống nhằm giảm
bớt sự phân hóa giàu nghèo và sự bất bình đẳng trong xã hội mà nền kinh tế
thị trường mang lại.
1.3.4. Về quan hệ phân phối
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thực hiện
phân phối công bằng các yếu tố sản xuất, tiếp cận và sử dụng các cơ hội và
điều kiện phát triển của mọi chủ thể kinh tế để tiến tới xây dựng xã hội mọi
người đều giàu có, đồng thời phân phối kết quả làm ra chủ yếu theo kết quả
lao động, hiệu quả kinh tế, theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác
và thơng qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội.
Quan hệ phân phối bị chi phối và quyết định bởi quan hệ sở hữu về tư
liệu sản xuất. Nền kinh tế nước ta có các loại hình phân phối khác nhau do sự
đa dạng hóa các loại hình sở hữu, thực hiện nhiều hình thức phân phối nhằm
thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội, góp phần cải thiện và nâng cao
đời sống cho nhân dân, bảo đảm công bằng xã hội.
1.3.5. Về quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thực
hiện gắn với tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội; phát triển kinh tế đi
đôi với phát triển văn hóa – xã hội; thực hiện tiến bộ và cơng bằng xã hội
ngay trong từng chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và từng giai
đoạn phát triển của kinh tế thị trường. Ngày nay, thực hiện công bằng xã hội
tạo ra những điều kiện, tiền đề cần thiết để bảo đảm cho mọi người dân đều có
cơ hội như nhau trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản như: Giáo dục,
y tế, việc làm…để họ có thể tự lo liệu và cải thiện đời sống của bản thân, gia
đình, đồng thời góp phần xây dựng đất nước. Nhà nước vừa phải quan tâm


8


đầu tư thoả đáng vừa phải coi trọng huy động các nguồn lực trong nhân dân
để đem lại lợi ích chung cho xã hội và mỗi người.
Với những đặc trưng trên, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam là sự kết hợp những mặt tích cực, ưu điểm của kinh tế thị
trường với bản chất ưu việt của chủ nghĩa xã hội để hướng tới một nền kinh tế
thị trường hiện đại, văn minh. Tuy nhiên, kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam đang trong quá trình hình thành và phát triển nên sẽ còn
bộ lộ những yếu kém, khuyết tật cần phải khắc phục và hoàn thiện.
CHƯƠNG 2: KHUYẾT TẬT TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP
KHẮC PHỤC
2.1. Những khuyết tật trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay
Cho đến nay, xung quanh việc nhận thức về kinh tế thị trường cịn rất
nhiều vấn đề phức tạp, chưa và khó đi tới sự thống nhất. Nhưng có thể khẳng
định rằng: “Kinh tế thị trường là giai đoạn lịch sử có tính tất yếu và phổ biến
trong tiến trình phát triển của mọi quốc gia”. Đó là nền kinh tế vận hành theo
cơ chế thị trường. Nói đến kinh tế thị trường, thực chất là nói tới cơ chế thị
trường trong nền kinh tế.
Cơ chế thị trường mang tính chất năng động, tích cực, kích thích tối đa
hoạt động của các chủ thể kinh tế, hướng đến mục tiêu tối đa hố lợi nhuận,
tối thiểu hố chi phí. Tuy nhiên, cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa Việt Nam ln tồn tại những khuyết tật vốn có của nó.
2.1.1. Hiện tượng độc quyền kinh tế
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam,
mặc dù có sự quản lý và định hướng xuyên suốt của Nhà nước, hiện tượng
độc quyền trong nền kinh tế vẫn xuất hiện. Hiện tượng độc quyền lấn át cạnh
tranh, làm mất tính năng động hiệu quả của nền kinh tế thị trường và làm cho
nền kinh tế trở nên trì trệ. Đây là hiện tượng một doanh nghiệp, tập đoàn độc



9

chiếm việc sản xuất và cung ứng hàng hoá, dịch vụ thuộc một lĩnh vực nào đó
trên thị trường, nhờ đó mà doanh nghiệp độc quyền định giá cả và thu được
lợi nhuận độc quyền.
Khi hiện tượng độc quyền xuất hiện, các nhà độc quyền có thể giảm sản
lượng, nâng cao giá thành sản phẩm. Độc quyền xuất hiện, thì khơng có sức
ép cạnh tranh đối với việc đổi mới kỹ thuật. Trong các lĩnh vực cung cấp các
sản phẩm, dịch vụ phục vụ lợi ích và nhu cầu thiết yếu của người tiêu dùng
như các dịch vụ về điện lực, bưu chính viễn thơng, vật liệu xây dựng, dệt
may…Tình trạng độc quyền ln làm hạ thấp lợi ích của người tiêu dùng vì
nhờ ưu thế độc quyền nên các tổ chức độc quyền không coi trọng việc nâng
cao khả năng cạnh tranh mà vẫn thu được lợi nhuận cao. Trong nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, mầm mống độc quyền
thường xuất hiện trong các doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế của nhà nước, nắm
giữ những ngành nghề sản xuất, kinh doanh trọng yếu. Các tổ chức độc quyền
rất có thể dùng lợi nhuận độc quyền mua chuộc ảnh hưởng của chính phủ
nhằm bảo vệ lợi ích cho mình.
2.1.2. Gia tăng phân hóa, bất bình đẳng trong xã hội
Cơ chế thị trường mang tính năng động, hiệu quả, song ảnh hưởng của
cơ chế thị trường đối với xã hội là một vấn đề không nhỏ. Sự tác động của cơ
chế thị trường sẽ dẫn tới tình trạng phân hố giàu nghèo, bất bình đẳng trong
xã hội, tác động xấu đến đạo đức và đạo đức con người. Sự vận hành tốt nhất
của cơ chế thị trường trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam mở ra những cơ hội tích cực cho sự phát triển và giàu có về
vật chất của các tầng lớp dân cư trong xã hội, song cũng làm khoảng cách
giữa các tầng lớp đó ngày càng tăng lên. Trong xã hội, sự vi phạm quyền con
người, vi phạm chủ quyền quốc gia, tình trạng bất công, sự đe doạ về an ninh,
nạn nghèo đói có nguy cơ tăng lên.



10

2.1.3. Vấn đề đạo đức con người và công bằng xã hội
Trong nền kinh tế thị trường, mục tiêu lợi nhuận đơi khi lại có tác động
tiêu cực đến con người. Nhiều doanh nghiệp sản xuất hàng giả, kém chất
lượng, làm giảm giá trị hàng hoá, mất niềm tin hay thậm chí ảnh hưởng đến
sức khỏe, tính mạng của người tiêu dùng. Mặt khác, có một bộ phận người do
may mắn hay tài giỏi đã trở nên giàu có, đối lập với bộ phận những người
kém cỏi, không gặp may bị thua lỗ, phá sản và bần cùng hoá. Từ đó dẫn đến
sự phân hố xã hội sâu sắc giữa những người chủ với thợ, tư sản với vô sản,
thống trị với bị thống trị, bóc lột với bị bóc lột.
Q trình tích luỹ tư bản tích luỹ sự giàu có về phía giai cấp tư sản,
thống trị và tích luỹ sự nghèo khổ, bần cùng về phía những người vơ sản, làm
th và bị thống trị. Q trình này gây nên những mâu thuẫn sâu sắc. Về cơ
bản, quá trình tích lũy tư bản đi ngược lại hồn tồn với những lý tưởng tươi
sáng của con người, của chủ nghĩa nhân đạo; nó tàn bạo, khơng thương xót,
khơng tình cảm; nó lạnh lùng, tỉnh táo đến mức thơ bạo. Ở đó, cơng bằng xã
hội khơng thể nảy nở.
2.1.4. Khủng hoảng kinh tế và khủng hoảng việc làm
Cơ chế thị trường trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam mang những đặc trưng cơ bản của cơ chế thị trường thuần
tuý, nên khó tránh khỏi những thăng trầm, khủng hoảng kinh tế, thất nghiệp.
Khủng hoảng kinh tế đồng nghĩa với tình trạng dư thừa trong sản xuất, sản
xuất tăng lớn hơn tiêu dùng, còn tiêu dùng giảm, dẫn đến tình trạng hàng hố
khơng bán được, doanh nghiệp khơng thể bù đắp chi phí và thực hiện tái sản
xuất dẫn đến thua lỗ, phá sản.
Khủng hoảng kinh tế làm cho doanh nghiệp suy sụp, người lao động bị
mất việc làm. Thất nghiệp như là biểu hiện cơ bản của khủng hoảng kinh tế.

Tỉ lệ thất nghiệp ngày càng lớn, vì trong cơ chế thị trường, là nền kinh tế mở,
hội nhập, kinh tế tri thức, địi hỏi người lao động phải có trình độ, có năng lực
chuyên môn. Nạn thất nghiệp đưa người lao động tới những mặt trái trong đời


11

sống xã hội. Khơng có việc làm, việc làm khơng phù hợp khả năng, dẫn tới
tâm lý chán nản, bất mãn, làm việc khơng tích cực, khơng hiệu quả. Những
gánh nặng về vật chất, những địi hỏi từ phía gia đình, xã hội đã đưa đẩy
nhiều người lao động tới sự tự huỷ hoại, tệ nạn xã hội như: ma tuý, mại dâm,
tham nhũng…; những suy đồi, tha hoá về đạo đức tăng lên với tốc độ ghê
gớm.
Mặt trái của cơ chế thị trường len lỏi vào trong tất cả những ngõ ngách
nhỏ nhất của xã hội. Bên cạnh đó, một bộ phận giới trẻ khơng có việc làm, dư
thừa tiền bạc, lười lao động, ham hưởng thụ, bị hấp thụ những văn hoá phẩm
độc hại đã phá hoại tới sự phát triển chung thế hệ tương lai của đất nước
2.1.5. Vấn đề môi trường và phát triển bền vững nguồn tài nguyên
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam,
nếu không biết khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý, sẽ dẫn tới
cạn kiện và khó có thể tái sinh. Thực tiễn cho thấy, tài nguyên đất, rừng, nước
và khoáng sản ở Việt Nam do tình trạng khai thác tràn lan, khơng có kế hoạch
mà đang bị sụt giảm với tỉ lệ lớn, ảnh hưởng tới nhiều mặt của đời sống kinh
tế - xã hội quốc gia.
Mặt khác, q trình cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước ln mang
tính hai mặt. Khí thải, chất thải cơng nghiệp, do khơng được xử lý một cách
khoa học nên gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là môi trường
nước và khơng khí. Ngun nhân chính bắt nguồn từ phía các doanh nghiệp,
do chạy theo lợi nhuận mà không quan tâm tới vấn đề mơi trường, làm ơ
nhiễm bầu khơng khí, làm suy thoái nguồn nước, tàn phá rừng đầu nguồn,

rừng phịng hộ. Vấn đề trên chính là một khuyết tật nan giải của nền kinh tế
thị trường ở nước ta hiện nay.
2.2. Giải pháp khắc phục những khuyết tật của nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Tất cả những khuyết tật trên do cơ chế thị trường sinh ra, song bản thân
cơ chế thị trường khơng thể tự khắc phục được. Vì vậy, cần phải có những tác


12

động từ bên ngoài cơ chế thị trường. Ở đây, chính là vai trị kinh tế của nhà
nước. Nhà nước Việt Nam cần can thiệp vào kinh tế, ở những mức độ khác
nhau, để sửa chữa những thất bại, khắc phục những khuyết điểm của thị
trường. Muốn vậy, trước hết Nhà nước ta phải dựa trên những yêu cầu của
quy luật khách quan trong kinh tế thị trường, với mục đích nhằm phát huy
những mặt tích cực và hạn chế những khuyể tật của cơ chế thị trường. Một số
giải pháp cụ thể được đề xuất như sau:
Thứ nhất, thông qua hệ thống luật pháp, Nhà nước phải đảm bảo sự ổn
định về chính trị, kinh tế, xã hội, có cơ chế thơng thống trong đầu tư, tạo ra
những hành lang pháp lý rõ ràng trong hoạt động kinh tế. Mặt khác, Nhà nước
cần đóng vai trị quan trọng trong việc cung cấp các thông tin kinh tế cho
doanh nghiệp cùng với khuyến khích tư nhân chuyển dịch cơ cấu đầu tư, sản
xuất, kinh doanh và điều chỉnh hành vi kinh tế của họ, sao cho có hiệu quả,
nền kinh tế tăng trưởng bền vững.
Thứ hai, Nhà nước ta cần sử dụng các chính sách kinh tế vĩ mơ, đặc
biệt là các chính sách tài chính, tiền tệ để điều tiết hoạt động của nền kinh tế.
Trong một giai đoạn kinh tế nhất định, nền kinh tế thị trường khó tránh khỏi
những chấn động bởi các cuộc khủng hoảng kinh tế và lạm phát. Một kế
hoạch tài chính vĩ mơ, một chính sách tiền tệ ổn định sẽ góp phần điều hồ
những mặt trái đó của cơ chế thị trường. Bên cạnh đó, ln đấu tranh, ngăn

chặn tình trạng độc quyền, nhất là độc quyền trong các lĩnh vực ngành nghề
kinh tế cơ bản để tạo môi trường cạnh tranh công bằng, người dân được
hưởng lợi nhiều nhất từ sự cạnh tranh đó.
Thứ ba, để nền kinh tế thị trường không đi chệch định hướng xã hội
chủ nghĩa, Nhà nước cần khắc phục, hạn chế tối đa những tác động tiêu cực
của cơ chế thị trường đối với xã hội Việt Nam. Đây là một vấn đề có ý nghĩa
quan trọng, nền kinh tế thị trường có thể đem lại hiệu quả kinh tế cao, song nó
khơng tự đem lại những giá trị mà xã hội vươn tới, hay sự phân phối lợi ích
cơng bằng trong các tầng lớp dân cư. Vì vậy, Nhà nước Việt Nam đóng vai trị


13

to lớn trong việc điều chỉnh thu nhập, cải cách tiền lương, cải thiện đời sống
văn hoá tinh thần cho nhân dân; nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo con
người mới xã hội chủ nghĩa để có thể làm chủ khoa học công nghệ và tiến
hành hội nhập với nền kinh tế quốc tế.
Tóm lại, cơ chế thị trường trong nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa là một khái niệm, một vấn đề kinh tế mang tính hai mặt. Cơ chế
thị trường tự phát sinh, tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển của kinh tế
thị trường, ở đâu có sản xuất và trao đổi hàng hố, ở đó có cơ chế thị trường
hoạt động. Cơ chế thị trường luôn mang trong mình những khuyết tật vốn có
của nó và Nhà nước Việt Nam, với vai trò điều tiết kinh tế vĩ mô, sẽ hạn chế
và sửa chữa những khuyết tật của cơ chế thị trường, nhằm ổn định, nâng cao
hiệu quả kinh tế, đồng thời thực hiện công bằng xã hội. Đó cũng chính là mục
đích phát triển của hầu hết các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở các nước xã
hội chủ nghĩa, trong đó có Việt Nam.

III. KẾT LUẬN
Bài luận trên đây đã làm rõ được khái niệm và phân tích tính tất yếu,

những đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam. Đặc trưng ấy được thể hiện thông qua mục tiêu, quan hệ sở hữu và
thành phần kinh tế, quan hệ quản lý nền kinh tế, quan hệ phân phối và quan
hệ giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nền kinh tế
thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế, phù hợp với thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay. Cơ chế thị trường là cơ chế tốt nhất điều
tiết nền kinh tế thị trường ở nước ta. Tuy nhiên, cơ chế thị trường cũng có
những khuyết tật vốn có của nó như: hiện tượng độc quyền kinh tế; sự phân
hóa giàu nghèo, bất bình đẳng trong xã hội; ảnh hưởng đến đạo đức con
người, công bằng xã hội hay gây ra tình trạng khủng hoảnh kinh tế, khủng
hoảng thị trường lao động…Muốn hạn chế những khuyết tật và thúc đẩy mặt


14

tích cực của cơ chế thị trường địi hỏi Đảng và Nhà nước ta phải có những
đường lối, chính sách phù hợp. Mong rằng Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt
Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ quản lý sáng suốt nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và sớm thực hiện được mục
tiêu “dân giàu, nước mạnh, dan chủ, công bằng, văn minh”.


15

IV. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. PGS.TS Ngô Tuấn Nghĩa (2019), giáo trình “Kinh tế chính trị Mác –
Lênin”, NXB Giáo dục, Hà Nội.
2. Đảng Cộng Sản Việt Nam (2017), Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày
03/06/2017 về “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa”.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần
thứ XIII, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
4. ThS. Bùi Thị Huyền (31/07/2017), “Quan điểm và đặc trưng của thể chế
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”. Truy cập từ:
/>5. GS.TS Nguyễn Quang Thuấn (20/01/2022), “Phát triển kinh tế thị trường
định

hướng

xã

hội

chủ

nghĩa

ở

Việt

Nam”.

Truy

cập

/>
từ: