Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018

SỰ BIẾN ĐỔI CÁC GIÁ TRỊ PHONG TỤC TRUYỀN THỐNG CỦA TẾT
NGUYÊN ĐÁN HIỆN NAY
Lê Nguyễn Hoàng Thư - 1511666
Phạm Nguyễn Trâm Anh - 1511640
Nguyễn Thị Trầm - 1513506
Nguyễn Thị Tài Lê - 1513485
Phạm Bá Từ Huy - 1511652

Lớp XHK39, Khoa Công tác Xã hội
1.

SƠ LƯỢC VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Trải qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc ta đã hình thành nên một nền
văn hóa đặc sắc, độc đáo và vơ cùng đa dạng. Văn hóa Việt Nam thể hiện bản sắc đặc trưng
qua các phong tục tập quán, lối sống, các dịp lễ Tết, ẩm thực, nghệ thuật… của 54 dân tộc anh
em. Nó đã được giữ gìn, lưu truyền từ đời này qua đời khác, tạo dựng nên một nền văn hóa
Việt Nam đa dạng, riêng biệt nhưng vẫn mang trong mình tính thống nhất chung. Trong đó, Tết
của người Việt (hay Tết Nguyên Đán) là một hình thức phản ánh đầy đủ và rõ nét nhất văn hóa
chung của dân tộc. Khơng chỉ đơn thuần là một nét văn hóa, Tết cịn thể hiện trong nó cả một
kho tàng những đặc trưng nổi bật và thấm đượm tinh hoa cả một nền văn hiến lâu dài của đất
nước. Tết mang trong đó nhiều ý nghĩa đối với mỗi người dân và cả dân tộc Việt Nam, mang
trong mình những điều đẹp đẽ, tình cảm thiêng liêng, triết lí tốt đẹp và cả truyền thống đáng
được trân trọng. Trải qua bao nhiêu biến động của lịch sử nhưng những phong tục cổ truyền
của người Việt vẫn giữ được nét bản sắc dân tộc.
Tết là dịp để người Việt Nam tưởng nhớ, tri ân tổ tiên, nguồn cội, thể hiện truyền thống
“ăn quả nhớ kẻ trồng cây” và tình nghĩa giữa người với người trong cùng một đất nước. Nhưng
nét văn hóa này đang dần bị biến đổi khiđất nước ta bước vào giai đoạn đơ thị hóa, cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Theo Nguyên Xuân Diện (2013): “Người ta không trông

chờ một cái Tết giống như ngày xưa, bởi vì những món ăn, cửa hàng, siêu thị, các thứ thực
phẩm cũng nhiều hơn và người ta khơng cịn chờ đợi Tết để được ăn như mọi khi”. Bên cạnh
đó, xu hướng đi du lịch vào dịp nghỉ Tết dần tăng lên người dân khơng cịn ở nhàđể chúc Tết
và thực hiện các phong tục, lễ nghi trong ngày Tết. Đối với người dân việc nghỉ ngơi bên cạnh
những người thân ở những địa điểm du lịch đã trở thành một nét mới trong hưởng thụ, thưởng
thức Tết của nhiều người. Đồng thời, nền kinh tế thị trường phát triển đã làm thương mại hóa
và làm mất đi bản sắc của ngày Tết.
Một số người thì cho rằng ý kiến cho rằng “Gộp Tết Nguyên Đán vào Tết Tây để bắt
kịp xu thế hội nhập kinh tế mới có thể giúp đất nước phát triển mạnh hơn”. Ý kiến trên chỉ lợi
về mặt kinh tế nhưng còn về mặt giá trị tinh thần thì đã bị mất đi. Ngày Tết của phương Tây
hay phương Đơng đều có giá trị và ý nghĩa riêng của nó, trong khi ngày Tết của Việt Namlà
một nét đẹp văn hóa truyền thống từ lâu đời và đã ăn sâu vào mặt tinh thần của mỗi người dân.
Vì thế việc quan trọng cần làm là giữ gìn và bảo vệ phong tục ngày Tết cổ truyền để không mất
193


Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018

đi bản sắc riêng của văn hóa Việt Nam. Vì vậy, nhóm chúng tơi đã quyết định lựa chọn đề tài
“Sự biến đổi các giá trị, phong tục truyền thống của Tết Nguyên đán hiện nay”, nghiên cứu tại
phường 8, thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Nghiên cứu sẽ chỉ ra sự biến đổi các giá trị truyền
thống của Tết cổ truyền trong tình hình xãhội hiện nay so với trước kia. Trên cơ sở đó đề xuất
các giải pháp về việc giữ gìn, bảo vệnhững nét văn hóa đặc trưng, các giá trị, phong tục trong
ngày Tết.
2.

ĐỐI TƯỢNG, KHÁCH THỂ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

2.1.


Đối tượng nghiên cứu
Sự biến đổi các giá trị, phong tục truyền thống của Tết Nguyên Đán.

2.2.

Khách thể nghiên cứu
Các hộ gia đình tại phường 8, thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng.

2.3.

Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi thời gian: từ năm 2002 đến 2017. Phạm vi không gian: Phường 8, thành phố Đà
Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Phạm vi nội dung:Thực tế sự biến đổi của Tết Nguyên Đán được thể hiện
dưới nhiều phương diện khác nhau nhưng trong nghiên cứu này chỉ tập trung tìm hiểu các
khía cạnh như phong tục, nghi lễ, ẩm thực và sự tương tác xã hội.
3.

MỤC ĐÍCH, MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

3.1.

Mục đích nghiên cứu

Đề tài nhằm chỉ ra sự biến đổi các giá trị truyền thống của Tết Nguyên Đán trong tình
hình xã hội hiện nay so với trước kia. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp về việc giữ gìn, bảo
vệ những nét văn hóa đặc trưng, các giá trị, phong tục trong ngày Tết.
3.2.

Mục tiêu nghiên cứu

•
Mục tiêu tổng quát: Sự biến đổi các giá trị, phong tục truyền thống của Tết
Nguyên Đán hiện nay.
•

Mục tiêu cụ thể: Thực trạng biến đổi các giá trị và phong tục của ngày Tết

Nguyên Đán trong đời sống người dân; Các yếu tố làm biến đổi các giá trị và phong tục
truyền thống của Tết Nguyên Đán; Các động từ sự biến đổi của Tết Nguyên Đán đối với
người dân và hệ quả đối với xã hội.
4.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Những phong tục lễ nghi trong dịp Tết Nguyên Đán rất phong phú và đa dạng, trên đây
là những phong tục, lễ nghi tiêu biểu. Bảng 1 cho chúng ta thấy rõ đa số người dân vẫn còn giữ
194


Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018

nhiều tập tục, lễ nghi cơ bản. Riêng đối với tập tục “làm cây nêu ngày tết” thì chỉ có số ít người
dân đã thực hiện và cịn lưu giữ tập tục này. Đi đơi với đó là những tập tục như “Xem ngày giờ,
hướng xuất hành và “xin chữ đầu năm” có hiện tượng giảm.
Bảng 1. Những phong tục lễ nghi dịp Tết Nguyên Đán
Các phong tục

15 năm trước (%)

Hiện nay (%)


Các phong tục

15 năm trước (%)

Hiện nay (%)

Cúng tất niên

75,0

81,2

Xông đất đầu năm

64,2

53,8

Chợ tết

80,6

78,1

Xem ngày giờ, hướng
xuất hành

61,9


43,8

Làm cây nêu

40,0

21,9

Lì xì

82,5

93,8

Chuẩn bị hoa

75,6

82,5

Xin chữ đầu năm

58,1

46,9

Làm các món ăn
ngày tết

81,9


82,4

Đi thăm mộ tổ tiên

83,1

85,6

Lễ cúng tổ tiên, đón
giao thừa

79,4

80,6

Đi chùa, nhà thờ, đền
miếu

69,4

80,6

Nguồn: Kết quả xử lí số liệu đề tài, 2018

Bảng 2. Các loại sản phẩm được người dân mua khi tham gia chợ tết
Các loại sản phẩm

15 năm trước (%)


Hiện nay (%)

Các loại sản phẩm

15 năm trước (%)

Hiện nay (%)

Bánh, kẹo, mứt

89,4

93,8

Đồ gói bánh chưng,
bánh tét

65,0

40,0

Trái cây

85,6

93,8

Bánh chưng, bánh tét

60,6


81,9

Nhang, đồ vàng mã

75,0

75,6

Các loại thịt

73,1

79,4

Hoa chưng tết

78,1

75,0

Dưa hành, củ kiệu

65,0

66,9

Đồ trang trí nhà

58,1


69,4

Đồ uống các loại

69,4

80,6

Nguồn: Kết quả xử lí số liệu đề tài, 2018

Tết Nguyên Đán là dịp lễ hội đặc biệt quan trọng ở Việt Nma nói riêng và mộ vài nước
châu Á nói chung. Do vậy, trong dịp này người dân thường mua sắm những vật dụng cần thiết
để phục vụ cho lễ hội với nhiều mục đích và ý nghĩa khác nhau. Bảng 2 cho chúng ta thấy có
rất nhiều sản phẩm được người dân mua sắm khi tham gia phiên chợ tết, đa phần các loại đồ
dùng, thực phẩm được chuẩn bị cho dịp tết không thay đổi khi so sánh hiện nay với 15 năm trở
về trước. Nhưng xem xét kĩ hơn chúng ta vẫn thấy phần nào đó có sự thay đổi ở một vài điểm
sau: “Bánh chưng, bánh tét” là món ăn truyền thống trong dịp tết Nguyên Đán, phần lớn nhà
nhà đều tự gói bánh và luộc bánh, vì đây chính là hình ảnh tượng trưng cho khơng khí chuẩn bị
đón tết. Nhưng ta thấy có càng ngày người dân càng ít mua các vật dụng để gói bánh thay vì đó
là mua bánh sẵn ngồi chợ. Vì trong thời đại thị trường ngày nay, đa số người dân bận rộn với
công việc đi đôi với đó là ngày càng ít người biết gói bánh chưng, bánh tét, hơn nữa ở thành thị
lại khơng có nhiều không gian phục vụ cho hoạt động này, thay vào đó có nhiều dịch vụ cung
cấp các sản phẩm làm sẵn cho dịp tết. Do vậy phần lớn người dân hiện nay mua sẵn bánh
chưng, bánh tét chiếm 81,9%.
195


Kỷ yếu tóm tắt Hội nghị nghiên cứu khoa học sinh viên 2018


Bảng 3. Sự thay đổi của các hoạt động trong dịp Tết Nguyên Đán
Các hoạt động

15 năm trước (%)

Hiện nay (%)

Mọi người đi chúc tết nhiều hơn

66,2

27

Mọi người đi chúc tết ít hơn

13,8

60,6

Mọi người đi du lịch nhiều hơn

6,2

74,2

Mọi người ở nhà nhiều hơn

33,3

45,6


Mọi người tụ tập bạn bè nhiều hơn

15,0

64,4

Mọi người ra ngoài ăn uống nhiều hơn

11,9

67,5

Mọi người ở nhà ăn uống nhiều hơn

55,6

14,4

Mọi người chuẩn bị nhiều lương thực, thực phẩm hơn

47,5

20,6

Mọi người đi chùa, nhà thờ, đền miếu,.. nhiều hơn

40,9

46,9


Nguồn: Kết quả xử lí số liệu đề tài, 2018

Tết là dịp nghỉ lễ dài ngày nhất ở Việt Nam. Do vậy, đi đôi với nhu cầu hưởng thụ ngày
càng tăng của đại đa số người dân, các hoạt động trong dịp nghỉ này cũng dần thay đổi. Từ hình
thức tự chuẩn bị và sum họp tại gia đình dần chuyển sang hình thức mua sắm và hướng ngoại
gia nhiều hơn. Bảng trên 3 cho ta thấy đa phần người dân cho rằng “mọi người đi chúc tết
nhiều hơn” 15 năm về trước. Kế đến là sự phổ biến về vấn đề “đi du lịch’ trong dịp tết và “tụ
tập bạn bè”. Cũng trong nghiên cứu này, qua kết quả khảo sát, chúng tôi rút ra được một nhận
định trong khoảng 15 năm về trước những món ăn đa phần người dân tự chuẩn bị chiếm 88,8
% thì hiện nay số người dân mua những thức ăn có sẵn lên đến 71,2%., điều này lí giải cho
nhận định “mọi người ra ngoài ăn uống nhiều hơn” hiện nay được đa số người dân khẳng định.
5.

KẾT LUẬN

Qua kết quả nghiên cứu, nhóm chúng tơi rút ra được một số kết luận về sự tahy đổi của
các hoạt động trong dịp Tết Nguyên Đán, dẫn đến sự thay đổi một số ý nghĩa của những hoạt
động này. Trong dịp Tết Nguyên Đán hiện nay đã có sự thay đổi trong phong tục lễ nghi. Sự
thay đổi này đi theo cơ chế thị trường, nguời dân dần bỏ di những phong tục không cần thiết
phù hợp hơn với thời đại ngày nay nhưng vẫn lưu giữ nhưng phong tục khơng thể thiếu như đi
chợ tết, lì xì, chúc tết, cúng ông bà tổ tiên,…
Với sự phân công lao động trong thị trường ngày nay, đa phần mọi lĩnh vực kinh tế được
chun mơn hóa. Do vậy người dân rất bận rộn trong cơng việc, mặt khác có nhiều loại hình
dịch vụ phục vụ cho nhu cầu ngày tết. Cho nên đa phần người dân tìm đến các dịch vụ tiện ích,
điều này làm mất đi một số hoạt động có ý nghĩa trong dịp tết như gói bánh chưng, làm mứt
bánh, dọn dẹp nhà cửa,… tình trạng này xảy ra đặc biệt ở các đô thị, đi đôi với nhu cầu hưởng
thụ ngày càng tăng của đại đa số người dân, các hoạt động trong dịp nghỉ này cũng dần thay
đổi. Người dân ngày càng hướng ngoại nhiều hơn như “đi du lịch trong dịp tết” và”tụ tập bạn
bè”.


196