BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ NGỌC CHÂU

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC
NHẰM PHÁT TRIỂN VỐN TỪ
CHO TRẺ MẪU GIÁO 3 - 4 TUỔI
Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục mầm non)
Mã số: 9.14.01.01

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2022


Cơng trình được hồn thành tại:
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Lã Thị Bắc Lý
2. PGS.TS. Bùi Thị Lâm

Phản biện 1: GS.TS. Nguyễn Thị Hoàng Yến
Học viện Quản lý giáo dục
Phản biện 2: PGS. TS. Trần Thị Bích Trà
Viện khoa học giáo dục Việt Nam
Phản biện 3: PGS. TS. Hoàng Thị Mai
Trường ĐH Hồng Đức

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường
họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

vào hồi …..giờ … ngày … tháng… năm 2022

Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc Gia, Hà Nội
hoặc Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội


2

DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.

Nguyễn Thị Ngọc Châu (2017), “Thực trạng phát triển vốn từ cho trẻ
3-4 tuổi ở một số trường mầm non, Thành phố Thanh Hóa” Tạp chí

2.

giáo dục, (Đặc biệt), tr.36-39.
Nguyễn Thị Ngọc Châu (2018), “Phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 34 tuổi thông qua hoạt động khám phá thế giới thực vật”, Tạp chí giáo

3.

dục, (438), tr.23-27.
Nguyễn Thị Ngọc Châu (2019), “Phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 34 tuổi thông qua hoạt động khám phá các hiện tượng tự nhiên”, Tạp

4.

chí khoa học, Trường ĐH Sư phạm, HN (64), tr.122-130.
Nguyễn Thị Ngọc Châu (2020), “Một số nghiên cứu về tổ chức hoạt
động khám phá khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo”,


Tạp chí giáo dục, (Số đặc biệt), tr.41 - 45.
5. Nguyễn Thị Ngọc Châu (2021), “Thực trạng tổ chức hoạt động khám
phá khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi”, Tạp
chí khoa học, Trường ĐH Sư phạm, HN (66), tr. 197 – 206.”


1
MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
1.1. Ngơn ngữ là hệ thống tín hiệu đặc biệt, là phương tiện giao tiếp quan
trọng nhất góp phần tạo nên sự gắn kết giữa các thành viên trong cộng đồng,
đồng thời phản ánh đời sống văn hóa của dân tộc. Cùng với chức năng giao
tiếp, ngơn ngữ cịn là cơng cụ để tư duy. Hai chức năng này quan hệ mật thiết
với nhau. Ngôn ngữ phản ánh năng lực tư duy, năng lực trí tuệ của mỗi người
và cũng là phương tiện để thể hiện hiểu biết của con người về thế giới xung
quanh. Khi tư duy của con người phát triển thì ngôn ngữ cũng phát triển, và
ngược lại, khi ngôn ngữ phát triển thì cũng có nghĩa là tư duy phát triển.
Giáo dục ngôn ngữ là nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục mầm non.
Ngôn ngữ giúp trẻ trở thành một thành viên của xã hội, giúp trẻ biểu đạt nguyện
vọng, nhu cầu, là điều kiện để tham gia vào mọi hoạt động xã hội, từ đó, hình
thành nhân cách. Qua các hoạt động ngơn ngữ, trẻ được phát triển tồn diện cả
về tư duy, trí tuệ, thẩm mĩ, đạo đức và các kĩ năng xã hội v.v…Trong các nhiệm
vụ giáo dục ngôn ngữ cho trẻ em, phát triển vốn từ (PTVT) là nhiệm vụ quan
trọng hàng đầu. PTVT giúp trẻ mở rộng vốn hiểu biết, nhận thức thế giới xung
quanh để phát triển tư duy. Trẻ muốn diễn đạt ý nghĩ của bản thân cho người
khác hiểu và hiểu được người khác phụ thuộc rất nhiều vào vốn từ.
1.2. Trẻ ở giai đoạn 3 - 4 tuổi có sự phát triển mạnh mẽ về mọi phương
diện. Đây được xem là “cơ hội vàng” để phát triển ngôn ngữ. Giai đoạn này,

trẻ có nhu cầu giao tiếp, nhận thức thế giới xung quanh, tự khẳng định mình
và tham gia vào các hoạt động. Những nhu cầu này thúc đẩy trẻ khám phá và
tạo cơ hội gia tăng vốn từ nhanh chóng. Vốn từ của trẻ ở giai đoạn này phát
triển nhanh trên mọi phương diện: số lượng từ, cơ cấu từ loại, khả năng hiểu
nghĩa của từ… Do đó, cùng với việc phát triển các thành tố khác như phát
âm, học mẫu câu… thì PTVT là nhiệm vụ quan trọng trong q trình giáo
dục ngơn ngữ cho trẻ, đặc biệt là trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi.
1.3. Ở trường mầm non, tất cả các hoạt động đều có thể PTVT cho
trẻ. Mỗi hoạt động đều có những ưu thế riêng, trong đó khám phá khoa học
(KPKH) là hoạt động có nhiều lợi thế. Thông qua hoạt động này, trẻ không
những thu nhận được vốn kiến thức về các sự vật hiện tượng xung quanh,
biết tên gọi các loài cỏ cây hoa lá, các lồi động vật… mà cịn mở rộng
vốn từ đa dạng, chính xác hóa và tích cực hóa vốn từ. Trẻ sử dụng từ ngữ


2

để gọi tên, mô tả các sự vật hiện tượng. Khi trực tiếp tham gia hoạt động
KPKH, trẻ được sờ, được ngửi, được nghe, được cảm nhận bằng các giác
quan các sự vật, hiện tượng. Vì vậy, việc tiếp thu kiến thức và lĩnh hội vốn
từ của trẻ sẽ gần với thực tế đời sống và trở nên hiệu quả hơn.
1.4. Thực tế hiện nay, khi tổ chức hoạt động KPKH, giáo viên thường
chú trọng tới mục tiêu phát triển nhận thức, mà ít chú ý đến phát triển ngơn
ngữ nói chung, PTVT cho trẻ nói riêng. Việc PTVT chưa được đặt trong
tính hệ thống, trong sự kết hợp giữa các hoạt động với nhau. Trẻ chưa có
nhiều cơ hội được giao tiếp, chia sẻ, diễn đạt ý tưởng của mình; các hoạt
động KPKH chưa thực sự tạo được mơi trường ngơn ngữ tích cực cho trẻ.
Mặt khác, đa số giáo viên cịn gặp khó khăn về biện pháp PTVT cho trẻ
trong hoạt động KPKH. Những nhược điểm, khó khăn này cần được
nghiên cứu để tìm ra các biện pháp khắc phục nhằm nâng cao chất lượng

giáo dục PTVT, phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
1.5. Nghiên cứu về phát triển ngơn ngữ nói chung, PTVT nói riêng cho
trẻ đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm. Tuy nhiên, vấn đề tổ
chức hoạt động KPKH như là phương tiện để PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4
tuổi vẫn chưa có cơng trình nào nghiên cứu một cách hệ thống. Xuất phát từ
những lí do trên, chúng tơi chọn nghiên cứu đề tài “Tổ chức hoạt động khám
phá khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT
cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi góp phần giúp trẻ phát triển ngôn ngữ để giao tiếp
học tập và nâng cao chất lượng chăm sóc - giáo dục trẻ ở trường mầm non.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình giáo dục PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi ở trường mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu giáo 3
- 4 tuổi ở trường mầm non.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động KPKH là một trong những phương tiện hiệu quả để
PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi. Việc tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho
trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi đã có những kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn cịn
nhiều thiếu sót, vốn từ tiếp nhận và vốn từ biểu đạt của trẻ còn một số


3

hạn chế. Nếu xây dựng và thực hiện các biện pháp tổ chức hoạt động
KPKH cho trẻ 3 - 4 tuổi một cách có hệ thống từ thiết kế hoạt động
KPKH dựa trên mục tiêu PTVT và tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm ngôn
ngữ; Xây dựng môi trường khám phá khoa học đa dạng nhằm kích thích

trẻ học từ; Tổ chức hoạt động trải nghiệm, khám phá với đối tượng thực
để trẻ tự tích luỹ vốn từ; Tạo cơ hội cho trẻ sử dụng vốn từ đã học được
trong hoạt động khám phá khoa học vào các hoạt động sinh hoạt hằng
ngày; Phối hợp với gia đình cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi KPKH để củng
cố, tích cực hóa vốn từ sẽ giúp trẻ PTVT tốt hơn - Lấy lại theo luận
ánHoạt động KPKH là một trong những phương tiện hiệu quả để PTVT
cho trẻ 3 - 4 tuổi. Việc tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ
MG 3-4 tuổi đã có những kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn cịn nhiều
thiếu sót, vốn từ biểu đạt và tiếp nhận của trẻ còn một số hạn chế. Nếu
xây dựng và thực hiện các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ
MG 3 - 4 tuổi một cách có hệ thống từ thiết kế hoạt động và môi trường
hoạt động theo mục tiêu PTVT, tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm
khám phá trực tiếp sự vật, hiện tượng và sử dụng từ một cách tích cực,
thường xuyên, gắn với đối tượng cụ thể trong ngữ cảnh có ý nghĩa, phối
hợp tốt giữa gia đình và nhà trường thì sẽ giúp trẻ phát triển VT tốt hơn .
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về tổ chức hoạt động KPKH nhằm
PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi ở trường mầm non.
5.2. Khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho
trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi ở các trường mầm non tại tỉnh Thanh Hóa.
5.3. Đề xuất và thực nghiệm các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH
nhằm PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi ở trường mầm non.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi gồm vốn từ
tiếp nhận và vốn từ biểu đạt.
Các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu
giáo 3 - 4 tuổi được thực hiện ở trường mầm non.
6.2. Khách thể và địa bàn nghiên cứu
- Khảo sát thực trạng:

+ 210 giáo viên mầm non ở 15 trường mầm non công lập tại tỉnh


4

Thanh Hóa.
+ 120 trẻ 3 - 4 tuổi ở 04 trường (trong 15 trường trên).
-Thực nghiệm: 120 trẻ 3 - 4 tuổi ở 02 trường mầm non (trong 15
trường trên).
7. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Cách tiếp cận
- Tiếp cận hoạt động: Sự PTVT của trẻ chỉ có hiệu quả nếu tiến hành
thơng qua các hoạt động phù hợp với hứng thú, khả năng, nhận thức của trẻ,
đặc biệt là hoạt động trải nghiệm, giao tiếp giữa trẻ với bạn bè và người lớn
xung quanh. Ở trường mầm non, hoạt động KPKH có ưu thế riêng đối với
việc tạo môi trường, tạo cơ hội cho trẻ được quan sát, trải nghiệm, tích lũy,
giao tiếp. Do vậy, cần lựa chọn hoạt động với những đối tượng phong phú,
đa dạng, hấp dẫn, phù hợp với trẻ 3- 4 tuổi nhằm giúp trẻ PTVT.
- Tiếp cận hệ thống: Quá trình tổ chức hoạt động KPKH là một bộ
phận hợp thành của quá trình giáo dục trong trường mầm non. Quá trình
này bao gồm nhiều thành tố như: mục đích, nội dung, phương pháp,
phương tiện, đánh giá... Các thành tố này có vị trí, chức năng nhất định và
có tác động qua lại với nhau. Tính hệ thống yêu cầu khi hướng dẫn trẻ
KPKH cần đặt trong mối quan hệ với các điều kiện khách quan khác có
ảnh hưởng đến quá trình tổ chức hoạt động như: điều kiện kinh tế, xã hội,
đặc điểm của môi trường tự nhiên, xã hội của địa phương, điều kiện của
trường mầm non.
- Tiếp cận tích hợp: Vận dụng quan điểm tiếp cận tích hợp, luận án
nghiên cứu tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ có phối hợp nhiều
phương pháp, biện pháp khác nhau. PTVT cho trẻ cần được tiến hành tích

hợp đan cài thông qua các hoạt động và sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Thông
qua tổ chức hoạt động KPKH, giáo viên tạo điều kiện để trẻ trực tiếp tiếp xúc
với đối tượng bằng các giác quan, tiếp thu vốn từ cùng với quá trình hình
thành biểu tượng về các sự vật, hiện tượng trong thế giới xung quanh.
- Tiếp cận phát triển: PTVT của trẻ là một quá trình liên tục mang
tính kế thừa. Nghiên cứu các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ
mẫu giáo 3 - 4 tuổi được dựa trên sự phát triển chung của trẻ, ở từng giai
đoạn các biện pháp tác động nhằm củng cố vốn từ đang có, giúp trẻ đạt
được mức độ phát triển cao hơn. Trên cơ sở kế thừa những kết quả đã đạt
được, tìm kiếm cách thức tác động nhằm nâng cao vốn từ cho trẻ 3 - 4 tuổi


5

thông qua tổ chức hoạt động KPKH ở trường mầm non.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
- Phương pháp xử lí số liệu bằng tốn thống kê.
8. Luận điểm bảo vệ
8.1. Trẻ 3 - 4 tuổi có thể phát triển được vốn từ tiếp nhận và vốn từ
biểu đạt tự nhiên trong quá trình tham gia vào các hoạt động KPKH ở
trường mầm non.
8.2. Vốn từ của trẻ 3-4 tuổi được phát triển thông qua trải nghiệm
ngôn ngữ. KPKH là hoạt động có nhiều lợi thế trong việc tạo cơ hội cho trẻ
tiếp xúc trực tiếp với các đối tượng, sử dụng ngơn ngữ trong bối cảnh có ý
nghĩa, là môi trường tốt cho sự PTVT. Tổ chức hoạt động KPKH có ảnh
hưởng đến sự PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi.
8.3. Các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH có tác động tốt đến PTVT
cho trẻ 3- 4 tuổi khi được thiết kế có mục tiêu rõ ràng và tiến hành trong môi

trường thuận lợi, tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm ngôn ngữ một cách tự
nhiên, tích cực và thường xun.
9. Đóng góp mới của luận án
9.1. Bổ sung, làm phong phú hơn lí luận về PTVT, hoạt động KPKH
và tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi.
9.2. Cung cấp thông tin về thực trạng tổ chức hoạt động KPKH nhằm
PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi của giáo viên ở một số trường mầm non tại
Thanh Hóa làm cơ sở khoa học cho các nhà nghiên cứu, quản lí giáo dục
mầm non trong xây dựng kế hoạch phát triển GD mầm non của địa phương.
9.3. Các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ
mẫu giáo 3 - 4 tuổi đề xuất trong luận án có thể được sử dụng làm tài liệu
tham khảo cho công tác nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên mầm
non ở tỉnh Thanh Hóa. Ngồi ra có thể vận dụng sáng tạo các biện pháp
này ở các trường mầm non có điều kiện giáo dục tương đương để góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục trẻ.
10. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và
Phụ lục, nội dung của luận án gồm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan và cơ sở lí luận của tổ chức hoạt động khám phá


6

khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi;
Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm
phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi;
Chương 3: Biện pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm
phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi;
Chương 4: Thực nghiệm sư phạm.
Chương 1

TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
KHÁM PHÁ KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN VỐN TỪ
CHO TRẺ MẪU GIÁO 3 - 4 TUỔI
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển vốn từ cho trẻ 3-4 tuổi
Thứ nhất: Những nghiên cứu về tốc độ PTVT của trẻ 3-4 tuổi: Theo
hướng này có thể kể đến các tác giả tiêu biểu như: Owens; Gard. Gilman
& Gorman; Linda & Catherine; Lưu Thị Lan; Nguyễn Xuân Khoa;
Nguyễn Thị Phương Nga; Nguyễn Thị Hiên và Nguyễn Thị Tươi. Các tác
giả trên đều khẳng định bước vào giai đoạn 3-4 tuổi, trẻ có tốc độ phát
triển nhanh về vốn từ. Tuy nhiên, mỗi tác giả đưa ra các nghiên cứu khác
nhau về số lượng cụ thể từ mà trẻ đạt được và chất lượng từ của trẻ.
Thứ hai: Những nghiên cứu về mối quan hệ giữa PTVT với phát triển
ngôn ngữ và nhận thức của trẻ em: Theo hướng này có thể kể đến các tác giả
tiêu biểu như J.Piaget; L.S.Vygotsky; E.I. Tikheeva; Justice, L. M., Meier, J.,
& Walpole, S… Các tác giả trên đều khẳng định có mối quan hệ giữa PTVT
với phát triển ngôn ngữ và nhận thức của trẻ em. Trên ngữ liệu tiếng Việt, các
tác giả: Nguyễn Huy Cẩn; Lưu Thị Lan đã nghiên cứu đặc điểm phát âm của
trẻ, vốn từ, tỉ lệ từ loại trẻ sử dụng, đặc điểm câu của trẻ, lỗi sai thường gặp
trong lời nói... trong mối quan hệ với phát triển ngôn ngữ của trẻ ở lứa tuổi
mầm non; đồng thời khẳng định, sự phát triển thành tố này của ngôn ngữ là
điều kiện, tiền đề cho các thành tố khác phát triển.
Thứ ba: Những nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến sự PTVT
của trẻ: Nhiều nghiên cứu đã phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đến
PTVT của trẻ. ở hướng nghiên cứu này có thể kể đến các tác giả Van
Kleeck, A.; Hoff E; Catherine L. Taylor, Daniel Christensen, David
Lawrence, Francis Mitrou, Stephen R. Zubrick; Hoàng Thị Oanh; Lưu
Thị Lan ... Các tác giả đã khẳng định có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự



7

PTVT của trẻ, như: Mơi trường văn hóa - giáo dục, bản thân trẻ
Thứ tư: Về đánh giá vốn từ của trẻ: Kết quả các nghiên cứu đều cho
rằng việc đánh giá vốn từ của trẻ cần tập trung vào đánh giá vốn từ tiếp nhận
(receptive vocabulary) và vốn từ biểu đạt (expressive vocabulary), độ rộng
(số lượng từ) và độ sâu (mức độ hiểu nghĩa của từ). Các bức tranh là công cụ
đánh giá vốn từ được sử dụng phổ biến.
Thứ năm: Những nghiên cứu về phương pháp, biện pháp phát triển
vốn từ cho trẻ mẫu giáo: Có nhiều nghiên cứu xoay quanh đề xuất phương
pháp, biện pháp tổ chức hoạt động nhằm PTVT cho trẻ. Cụ thể: Biện pháp
giao tiếp, tương tác hàng ngày với trẻ để PTVT (tiêu biểu như: Miller, P.H;
Miller, P. J. & Mehler, R. A; Penno, Wilkinson & Moore; Elaine Weitzman
Zucker, Piasta & Kaderavek, McKeown và Beck, Girolametto,
Huttenlocher), Biện pháp đọc sách, kể chuyện, hát và chơi trò chơi tiêu biểu
như: Miller, P.H; Miller, Christ, T. and Wang, C, Hoàng Thị Oanh …).
1.1.2. Những nghiên cứu về tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho
trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
Thứ nhất: Vai trò của hoạt động khám phá khoa học đối với sự phát
triển của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi.
Nghiên cứu theo hướng này có những tác giả tiêu biểu như: Pextalodi
J.H; Worth, K, Nguyễn Thị Thu Hiền... Các tác giả này nhấn mạnh vai trị
to lớn của q trình quan sát, tiếp xúc với thiên nhiên, xã hội đối với việc
lĩnh hội kiến thức, phát triển trí tuệ, ngơn ngữ của trẻ em.
Thứ hai: Các nghiên cứu về hướng dẫn tổ chức hoạt động khám phá
khoa học cho trẻ 3-4 tuổi. Tác giả Marilyn Fleer & Tim Hardy đưa ra những
hướng tiếp cận dạy trẻ mẫu giáo KPKH; Mary & Susan đưa ra các hoạt động
KPKH cho trẻ mẫu giáo dưới hình thức chơi; hay các tác giá như Thomas,
Bloom đã xem KPKH như là một phương tiện để giáo dục phát triển toàn
diện cho trẻ mẫu giáo và xây dựng “ngân hàng” các hoạt động KPKH cụ thể

nhằm hướng dẫn giáo viên mầm non tổ chức KPKH cho trẻ một cách đa
dạng và tạo ra các cơ hội để trẻ tham gia hiệu quả, qua đó PTVT cho trẻ.
1.1.3. Những nghiên cứu về tổ chức hoạt động khám phá khoa học
nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
Thứ nhất: Nghiên cứu sử dụng bài tập, trị chơi, thí nghiệm... trong
q trình cho trẻ KPKH nhằm PTVT. Tác giả Tikheeva E. I cho rằng, con
đường duy nhất để mở rộng vốn từ ở trẻ chính là thường xuyên quan sát các


8

sự vật, hiện tượng. Cho nên, trẻ cần được quan sát với vật thật và biết được
các đặc tính của nó. Quan điểm này cho đến nay vẫn cịn ngun giá trị trong
việc làm giàu vốn từ, phát triển nội dung của từ, giúp trẻ biết sử dụng từ ngữ
đúng đắn trong khi nói. Do đó, chúng tơi sẽ chọn lọc và vận dụng vào việc tổ
chức cho trẻ 3 - 4 tuổi lĩnh hội vốn từ trong hoạt động KPKH.
Thứ hai: Tổ chức hoạt động trải nghiệm và thảo luận về các hoạt
động trong quá trình KPKH nhằm PTVT cho trẻ, có các tác giả như: Smith,
Lauren Lowry, Humphyryes, Lưu Thị Lan, Đinh Hồng Thái, Nguyễn Văn
Cẩn, Lã Thị Bắc Lý, Bùi Thị Lâm... Các tác giả trên đã tập trung nghiên cứu
về sự phát triển ngôn ngữ, các biện pháp phát triển ngôn ngữ, sử dụng hoạt
động KPKH như là phương tiện để phát triển ngôn ngữ và đề xuất một số
biện pháp tổ chức hoạt động để phát triển ngơn ngữ cho trẻ mầm non....
Tóm lại, có nhiều nghiên cứu về vốn từ, PTVT cho trẻ mẫu giáo 3-4
tuổi. Đặc biệt, những nghiên cứu về tổ chức hoạt động KPKH nói chung,
KPKH nhằm PTVTcho trẻ nói riêng đã được quan tâm. Các nghiên cứu
theo hướng này cũng đã hướng dẫn được cách tổ chức hoạt động KPKH
nhằm phát triển toàn diện cho trẻ. Tuy nhiên, nghiên cứu tổ chức hoạt
động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở Việt Nam đến nay
vẫn còn là một khoảng trống. Vì vậy, cần thiết phải nghiên cứu cách tổ

chức hoạt động KPKH để PTVTcho trẻ một cách bài bản, hệ thống, từ đó
xây dựng các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVTcho trẻ mẫu
giáo 3 - 4 tuổi ở trường mầm non.
1.2. Cơ sở lí luận của đề tài
1.2.1. Từ và vốn từ
- Từ tiếng Việt: Theo Đỗ Hữu Châu: “Từ của tiếng Việt là một hoặc
một số âm tiết cố định, bất biến, mang những đặc điểm ngữ pháp nhất
định, nằm trong những kiểu cấu tạo nhất định, tất cả ứng với một kiểu ý
nghĩa nhất định, lớn nhất trong tiếng Việt và nhỏ nhất để tạo câu”.
- Vốn từ: Theo Lê Hữu Tỉnh: “VT của cá nhân là toàn bộ các từ và
đơn vị tương đương từ của ngôn ngữ được lưu giữ trong trí óc của cá
nhân và được cá nhân đó sử dụng trong hoạt động giao tiếp”.
1.2.2. Phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
- Khái niệm vốn từ của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi: VT của trẻ là toàn
bộ các từ và đơn vị tương đương từ của một ngôn ngữ, được lưu giữ trong
trí óc của trẻ dưới dạng tiếp nhận (hiểu nghĩa của từ) hoặc biểu đạt (sử
dụng được từ phù hợp).


9

- Đặc điểm vốn từ của trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi: Vốn từ xét về mặt số
lượng; vốn từ xét về mặt cơ cấu từ loại; khả năng hiểu nghĩa từ của trẻ
- Quá trình học từ của trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi: Các nghiên cứu về
quá trình học từ của trẻ em đều chỉ ra rằng để học được một từ trẻ cần trải
qua các giai đoạn nghe # hiểu # bắt chước # nói.
- Biểu hiện phát triển vốn từ của trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi: Tích lũy số
lượng từ cần thiết cho giao tiếp ngôn ngữ ; tạo ra cơ cấu từ hợp lí; khả
năng hiểu nghĩa của từ, khả năng sử dụng từ trong các ngữ cảnh giao tiếp
có ý nghĩa

- Phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
+ PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi là quá trình sư phạm có mục đích,
có kế hoạch nhằm giúp trẻ gia tăng số lượng từ, hiểu nghĩa (VT tiếp nhận)
và sử dụng từ (VT biểu đạt) trong các ngữ cảnh giao tiếp khác nhau
+ PTVT cho trẻ bao gồm hai mặt: gia tăng về vốn từ tiếp nhận và
vốn từ biểu đạt của trẻ.
+ Trong nghiên cứu này, nội dung PTVT cho trẻ tập trung vào những từ
liên quan đến nội dung khám phá khoa học ở trường mầm non (đồ vật, hiện
tượng tự nhiên, thực vật, động vật và các bộ phận của cơ thể).
1.2.3. Tổ chức hoạt động khám phá khoa học với phát triển vốn từ cho trẻ
mẫu giáo 3 - 4 tuổi
1.2.3.1. Khái niệm hoạt động khám phá khoa học
Hoạt động KPKH của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi là quá trình trẻ trực
tiếp tham gia tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh bằng các giác
quan thông qua các hoạt động: quan sát, so sánh, phân loại, thử
nghiệm, làm thí nghiệm đơn giản, thảo luận,...; qua đó lĩnh hội được
kiến thức, kĩ năng và có thái độ đúng đắn với các đối tượng này.
1.2.3.2. Đặc điểm hoạt động khám phá khoa học của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
Hoạt động KPKH ở trẻ 3 - 4 tuổi cũng giống như mọi lứa tuổi khác.
Tuy nhiên, do ảnh hưởng độ tuổi mà hoạt động KPKH ở trẻ 3 - 4 tuổi ít
mang tính hàn lâm, tính phức tạp cũng như tính mới so với hoạt động
KPKH ở các lứa tuổi lớn hơn. KPKH của trẻ 3 - 4 tuổi là tìm tịi, khám phá
những sự vật hiện tượng ở thế giới xung quanh để có thể nhận biết gọi tên
và biết cách sử dụng từ trong những tình huống cụ thể.
1.2.3.3. Ưu thế của hoạt động khám phá khoa học đối với phát triển vốn
từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
- Hoạt động KPKH tạo môi trường đa dạng cho trẻ tiếp xúc, quan sát,
nhận biết để tích lũy vốn từ



10

- Hoạt động KPKH kích thích trẻ tương tác, trao đổi để sử dụng từ
trong câu
- Hoạt động KPKH tạo cơ hội cho trẻ mở rộng phạm vi sử
dụng của từ
1.2.3.4. Quá trình tổ chức hoạt động khám phá khoa học phát triển vốn
từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
* Khái niệm: tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm phát triển vốn
từ cho trẻ là quá trình giáo viên tiến hành các cơng việc cần thiết để tạo ra
các điều kiện, tác động đến trẻ giúp trẻ tự giác, tích cực, độc lập tham gia
hoạt động KPKH, thơng qua đó vốn từ tiếp nhận và vốn từ biểu đạt trẻ được
tăng lên..
*Mục tiêu tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm phát triển vốn từ
cho trẻ
- Cung cấp cơ hội để trẻ tiếp xúc, quan sát, nhận biết môi trường
xung quanh.
- Tạo cơ hội cho trẻ tương tác và sử dụng ngôn ngữ trong quá trình
khám phá.
- Mang lại cho trẻ sự mới mẻ, đa dạng, hấp dẫn của các đối tượng
trong môi trường xung quanh, tạo cho trẻ thích thú khi tham gia các hoạt
động KPKH.
*Nội dung tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm phát triển vốn từ
cho trẻ
KPKH là một trong ba nội dung thuộc lĩnh vực Giáo dục phát triển
nhận thức (bên cạnh nội dung “Khám phá xã hội” và “Làm quen với một
số khái niệm sơ đẳng về toán”). KPKH được coi là một trong những
phương tiện để PTVT cho trẻ mẫu giáo. Vốn từ cần được phát triển dựa vào
nội dung chương trình giáo dục mầm non.
*Phương pháp, biện pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm

phát triển vốn từ cho trẻ
- Phương pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học: Nhóm
phương pháp trực quan, nhóm phương pháp dùng lời, nhóm phương pháp
thực hành, trải nghiệm.
- Biện pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học: Biện pháp tổ chức
hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ là cách thức cụ thể trong hoạt động
cùng nhau giữa giáo viên với trẻ để thực hiện hoạt động KPKH giúp trẻ đạt
được sự phát triển vốn từ tiếp nhận (hiểu nghĩa của từ) và vốn từ biểu đạt


11

(sử dụng từ đúng ngữ cảnh)
Hình thức tổ chức hoạt động khám phá khoa học: hình thức tổ chức
hoạt động KPKH cho trẻ 3-4 tuổi chủ yếu thông qua học, chơi và các hoạt
động khác (tham quan, dã ngoại, lao động…).
- Đánh giá kết quả tổ chức hoạt động khám phá khoa học: Đánh giá
kết quả tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường mầm
non cần dựa trên mục tiêu giáo dục, trong đó bao gồm cả mục tiêu phát
triển nhận thức và mục tiêu phát triển vốn từ
- Tiến trình tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm phát triển
vốn từ cho mẫu giáo trẻ 3 – 4 tuổi: Bước 1: Thiết kế hoạt động. Bước 2:
Chuẩn bị môi trường hoạt động. Bước 3: Thực hiện hoạt động. Bước 4:
Đánh giá hoạt động..
1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động khám phá khoa
học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ 3 - 4 tuổi
Có 3 yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động KPKH nhằm
PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi là: Đặc điểm phát triển của trẻ 3 - 4 tuổi; môi
trường hoạt động của trẻ; năng lực sư phạm của giáo viên.
Kết luận chương 1

Vấn đề phát triển ngơn ngữ cho trẻ mẫu giáo nói chung, PTVT cho
trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi nói riêng đã được nghiên cứu nhiều trên thế giới và
Việt Nam. Tổ chức hoạt động KPKH có nhiều ưu thế trong việc PTVT cho
trẻ. Khi tham gia các hoạt động KPKH, trẻ có nhiều cơ hội được trực tiếp
khám phá, quan sát, thực hành, trải nghiệm, từ đó phát triển các kỹ năng
ngôn ngữ cũng như PTVT. Tổ chức hoạt động KPKH giúp trẻ có thể nghe,
hiểu, bắt chước và sử dụng từ đúng. Giáo viên là người trực tiếp tổ chức các
hoạt động KPKH, định hướng và tác động sư phạm nhằm PTVT cho trẻ
theo định hướng, mục tiêu giáo dục. Trẻ là chủ thể của quá trình giáo dục.
Trong môi trường giáo dục chú ý môi trường xã hội, giao tiếp giữa các đối
tượng xung quanh trẻ. Những yếu tố này có mối quan hệ tương hỗ, qua lại
lẫn nhau. Do vậy, cần phối hợp các yếu tố trên trong quá trình tổ chức hoạt
động KPKH nhằm PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi ở trường mầm non.


12

Chương 2
THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN VỐN TỪ
CHO TRẺ MẪU GIÁO 3-4 TUỔI
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng
2.1.1. Mục đích khảo sát: Tìm hiểu, đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động
KPKH và mức độ PTVTcủa trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi làm cơ sở khoa học cho
việc đề xuất các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ
mẫu giáo 3 - 4 tuổi.
2.1.2. Khách thể và địa bàn khảo sát: 210 giáo viên dạy lớp 3 - 4 tuổi thuộc
15 trường mầm non trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. 120 trẻ 3 – 4 tuổi của 04
trường mầm non (02 trường thành phố là Trường Mầm non Lam Sơn,
Trường Mầm non Thực Hành – ĐH Hồng Đức, 02 trường nông thôn là

Trường Mầm non Hợp Thắng – Triệu Sơn, Trường Mầm non Lương SơnThường Xuân).
2.1.3. Nội dung khảo sát: (1) Thực trạng nhận thức của giáo viên về sự
cần thiết, mục tiêu, nhiệm vụ phát triển vốn từ cho trẻ 3 - 4 tuổi; (2) Thực
trạng tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ; (3) Sự hỗ trợ chun
mơn từ các nhà quản lí trong tổ chức hoạt động KPKH ; (4) Thực trạng
mức độ vốn từ của trẻ 3 - 4 tuổi.
2.1.4. Phương pháp và công cụ khảo sát: Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến
giáo viên mầm non. Dự giờ, quan sát hoạt động KPKH. Thảo luận nhóm,
phỏng vấn sâu. Đo vốn từ của trẻ gồm vốn từ tiếp nhận và vốn từ biểu đạt
của trẻ 3 - 4 tuổi bằng công cụ của Pham, G., & Tipton, T. (2018). Xử lý số
liệu điều tra bằng phương pháp SPSS và Microsoft Excel 2010
2.1.5.Thời gian điều tra: tháng 01/ 2019 đến tháng 04/2019.
2.1.6. Tiến trình khảo sát
* Chuẩn bị khảo sát: Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến giáo viên về
tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi ở trường mầm non;
xây dựng nội dung thảo luận nhóm, phỏng vấn sâu với giáo viên tại trường
mầm non, xây dựng phiếu quan sát tổ chức hoạt động KPKH, chuẩn bị phiếu
ghi điểm, bộ tranh của công cụ đánh giá vốn từ của trẻ.
* Thực hiện khảo sát thực trạng: Phát phiếu khảo sát giáo viên, tiến
hành thảo luận nhóm, phỏng vấn sâu đối với giáo viên tại trường mầm non,
nghiên cứu hồ sơ, sổ sách của giáo viên, dự giờ hoạt động tại trường mầm


13

non, sử dụng công cụ đánh giá, thang đo của Pham, G., & Tipton, T. (2018)
đo vốn từ của trẻ 3 - 4 tuổi, xử lý kết quả khảo sát.
2.2. Kết quả khảo sát
2.2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tổ chức hoạt động khám
phá khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi

a. Về mức độ cần thiết của việc phát triển vốn từ cho
trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
Đa số giáo viên đều cho rằng PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi rất
cần thiết (chiếm 92,86%), chỉ có 15/210 giáo viên (chiếm 7.14%) cho
rằng cần thiết. Khơng có giáo viên nào phủ nhận sự cần thiết của việc
PTVT đối với trẻ 3 - 4 tuổi. Điều này càng khẳng định, phát triển vốn từ
cho trẻ 3-4 tuổi nói riêng, trẻ mầm non nói chung có vai trị đặc biệt quan
trọng trong Chương trình giáo dục mầm non .
Bỏ biểu đồ này vì ko có nhiều thơng tin, mô tả bằng lời kết quả

Biểu đồ 2.1: Nhận thức của giáo viên về mức độ cần thiết của việc
PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
b.Về mục tiêu phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi: giáo viên
cho rằng mục tiêu PTVT là để Giúp trẻ gia tăng số lượng từ chiếm tỷ lệ cao
nhất (210/210, chiếm 100.00%). Tiếp đó là mục tiêu Giúp trẻ hiểu được
nghĩa của từ (197/210, chiếm 93.81%). Mục tiêu Giúp trẻ sử dụng từ trong
tình huống giao tiếp phù hợp (181/210, chiếm 86.19%). Có 38.09 % giáo
viên cho rằng mục tiêu PTVT là phát âm đúng..- Tên các mục khảo sát
không cần in nghiêng, phần này đang in nghiêng rất tùy tiện
c. Nhận thức của giáo viên về nhiệm vụ phát triển vốn từ cho trẻ 3 - 4
tuổi: 85% giáo viên được khảo sát đã lựa chọ cả 4 nhiệm vụ. Đặc biệt, tất cả
100% giáo viên cho rằng Gia tăng số lượng từ là nhiệm vụ PTVT cho trẻ 3 4 tuổi.


14

2.2.2. Thực trạng giáo viên tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm
phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi
a. Mức độ lồng ghép mục tiêu PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi khi
tổ chức hoạt động KPKH: Việc lồng ghép mục tiêu PTVT cho trẻ 3 - 4

tuổi khi tổ chức hoạt động KPKH được giáo viên thực hiện ở mức độ
“thường xuyên” “thỉnh thoảng”, khơng có giáo viên nào khơng thực hiện .
Tuy nhiên, hầu hết giáo viên đều cho rằng PTVT thông qua tổ chức hoạt
động KPKH đầu tiên là thực hiện mục tiêu Gia tăng số lượng từ ở trẻ, tiếp
theo là Trẻ hiểu được nghĩa của từ, sau mới là Trẻ biết sử dụng từ trong
các hoàn cảnh giao tiếp có ý nghĩa.
b. Nội dung PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi trong các chủ đề của hoạt động
KPKH: Hầu hết giáo viên đều thực hiện đảm bảo mục tiêu PTVT thông
qua các nội dung của KPKH. Tuy nhiên, nội dung chủ đề động vật được
giáo viên tiến hành mức độ lồng ghép PTVT ở mức cao nhất, sau đó lần
lượt đến chủ đề đồ vật, thực vật, các bộ phận của cơ thể con người, một
số hiện tượng tự nhiên.
c. Biện pháp giáo viên đã sử dụng trong tổ chức hoạt động KPKH
nhằm PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi: Các biện pháp có mức độ sử dụng thường
xuyên nhất là Tổ chức hoạt động trải nghiệm gắn với từng chủ đề khám phá,
tiếp đó là Tăng cường cho trẻ quan sát đối tượng kết hợp với sử dụng câu hỏi
mở và Sử dụng trò chơi PTVT. Như vậy giáo viên đã biết áp dụng các biện
pháp phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và đặc trưng của hoạt động KPKH.
d. Về hình thức tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu
giáo 3 - 4 tuổi: Hình thức tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu
giáo 3 - 4 tuổi thông qua học được giáo viên sử dụng nhiều nhất, tiếp theo là
Hoạt động chơi và các hoạt động lao động; Hình thức được giáo viên ít sử
dụng nhất là hoạt động trong sinh hoạt hàng ngày như ăn, ngủ.
e. Về những thuận lợi, khó khăn của giáo viên khi tổ chức hoạt động
khám phá khoa học nhằm phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi:
Thuận lợi: giáo viên nhiệt tình, tâm huyết với nghề, yêu mến trẻ, hiểu trẻ,
biết cách tổ chức các hoạt động để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Trẻ thích
thú khi tham gia các hoạt động KPKH. Điều kiện cơ sở vật chất phong
phú. Giáo dục gia đình và nhà trường phối hợp chặt chẽ. Khó khăn: giáo
viên chưa linh hoạt khi sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động KPKH.

Ngoài ra “áp lực công việc của giáo viên mầm non trong một ngày; thiếu


15

thời gian chuẩn bị tổ chức các hoạt động KPKH” và "Giáo viên chưa nhận
thức rõ về bản chất và ý nghĩa, nhiệm vụ PTVT cho trẻ" là những khó khăn
mà giáo viên gặp phải khi tổ chức các hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ.
g. Về các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động KPKH nhằm phát
triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi: Giáo viên cho rằng yếu tố ảnh hưởng
lớn đến phát triển vốn từ của trẻ là Phương pháp, biện pháp tổ chức hướng
dẫn của giáo viên, tiếp theo là Cơ sở vật chất trang thiết bị, tài liệu, môi
trường giáo dục ở trường mầm non; Sự phối hợp của nhà trường với gia
đình. Cuối cùng, các giáo viên cho rằng Nội dung hoạt động giáo dục là yếu
tố ít ảnh hưởng lớn đến PTVT của trẻ.
h. Về sự hỗ trợ chun mơn từ các nhà quản lí trong tổ chức hoạt
động KPKH nhằm PTVT từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi: Nội dung: Tổ chức
các hội thi về tổ chức hoạt động KPKH hoặc PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi chiếm
tỉ lệ cao nhất; lần lượt đến các nội dung: Cung cấp tài liệu cho giáo viên về
tổ chức hoạt động KPKH hoặc PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi; Tạo điều kiện cho
giáo viên dự giờ liên lớp, liên trường, giữa các lớp cùng độ tuổi về tổ chức
hoạt động KPKH hoặc PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi; Tạo cơ hội cho giáo viên
tham gia tập huấn các chuyên đề về tổ chức hoạt động KPKH hoặc PTVT
cho trẻ 3 - 4 tuổi….. Nội dung mời chuyên gia đến trường tập huấn cho giáo
viên về tổ chức hoạt động KPKH hoặc PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi, là vấn đề
cịn ít được quan tâm nhất..
2.2.3. Thực trạng mức độ phát triển vốn từ của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
Kết quả thực trạng về mức độ PTVT của trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi Nên
đua 1 bảng số liệu vào đây
Giá trị so sánh

N

Giá trị Giá trị
nhỏ nhất lớn nhất

Giá trị
trung
bình

Độ lệch
chuẩn

Vốn từ tiếp nhận (40 từ)

120

21.00

40.00

28.55

3.86

Vốn từ biểu đạt (80 từ)

120

37.00


59.00

47.70

5.33

Trung bình vốn từ của trẻ 3 - 4 tuổi chưa cao. Vốn từ tiếp nhận của
trẻ đạt mức trung bình là 28.55/40 từ. Trung bình vốn từ biểu đạt của trẻ
là 47.70/ 80 từ. Về giới tính: Giá trị trung bình của bé gái và bé trai có


16

chênh lệch nhưng không đáng kể. Về khu vực: Trẻ em ở thành phố có
vốn từ cao hơn trẻ em ở nông thôn.
Đánh giá chung về thực trạng tổ chức hoạt động KPKH nhằm
PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi ở trường mầm non: Qua khảo sát, quan sát, dự giờ,
trao đổi, thảo luận nhóm chúng tơi thấy giáo viên đã nhận thức được mối
quan hệ giữa hoạt động KPKH với sự PTVT của trẻ 3 - 4 tuổi; nhưng chưa
biết việc lồng ghép các hoạt động KPKH vào các nội dung học để nhằm
PTVT cho trẻ còn hạn chếđạt kết quả chưa cao- xem lại ý này. Chính vì vậy,
kết quả vốn từ tiếp nhận và vốn từ biểu đạt của trẻ chưa cao, nhất là vốn từ
biểu đạt .
Kết luận chương 2
Qua nghiên cứu thực trạng tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT
cho trẻ 3 - 4 tuổi, chúng tôi thấy giáo viên mầm non đã nhận thức được sự
cần thiết phải PTVT cho trẻ. Tuy nhiên, họ mới chỉ nhận thức PTVT của trẻ
chủ yếu về mặt số lượng. Kết quả khảo sát cho thấy, vốn từ tiếp nhận và
vốn từ biểu đạt của trẻ chưa cao, chưa đồng đều giữa thành phố và nông
thôn. Hầu như trẻ có vốn từ tiếp nhận tốt hơn vốn từ biểu đạt. Những hạn

chế trong thực trạng tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ là:
giáo viên chưa linh hoạt khi tổ chức hoạt động KPKH; chưa khai thác
được ưu thế của hoạt động KPKH đối với việc PTVT cho trẻ 3-4 tuổi.
Các hạn chế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân như: giáo viên chưa
xác định đúng mục tiêu PTVT cho trẻ; chưa tạo nhiều cơ hội cho trẻ
được trực tiếp tham gia các hoạt động KPKH; còn thiếu kinh nghiệm
trong việc tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ 3-4 tuổi…
Chương 3
BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC
NHẰM PHÁT TRIỂN VỐN TỪ CHO TRẺ MẪU GIÁO 3 - 4 TUỔI
3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp
- Đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục chung và mục tiêu phát triển
vốn từ cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
- Đảm bảo phù hợp với đặc điểm trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
- Đảm bảo phát huy tính tích cực của trẻ trong hoạt động khám phá
khoa học, tăng cường trải nghiệm để phát triển vốn từ
- Đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tiễn


17

- Đảm bảo tính kế thừa và phát triển
3.2. Đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học nhằm
phát triển vốn từ cho trẻ 3 - 4 tuổi
3.3.1. Biện pháp 1: Thiết kế hoạt động KPKH dựa trên mục tiêu phát
triển vốn từ và tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm ngôn ngữ
Thiết kế hoạt động KPKH dựa trên mục tiêu PTVTcho trẻ mẫu giáo
3 - 4 tuổi là xây dựng các hoạt động KPKH có tích hợp PTVT phù hợp với
lứa tuổi và nội dung Chương trình giáo dục mầm non, giúp trẻ khơng chỉ
nhận thức về thế giới xung quanh mà cịn có nhiều cơ hội để PTVT. Thiết

kế hoạt động KPKH là một nội dung trong quá trình xây dựng kế hoạch
KPKH. Trong quá trình thiết kế hoạt động KPKH, giáo viên cần kết hợp
các kiến thức, kĩ năng về ngôn ngữ để trẻ có cơ hội ghi nhớ từ mới, phát
âm, hiểu nghĩa, và biết cách sử dụng từ trong các tình huống cụ thể..
Thiết kế hoạt động KPKH dựa trên mục tiêu PTVT tạo cơ hội cho trẻ
trải nghiệm ngôn ngữ gồm các nội dung: Thiết kế hoạt động dựa trên mục
tiêu PTVT; lựa chọn các hoạt động tăng cơ hội cho trẻ PTVT.
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường khám phá khoa học đa dạng
nhằm kích thích trẻ học từ
Xây dựng môi trường vật chất: Xác định khu vực tổ chức hoạt động
phù hợp với mục tiêu PTVT. Chuẩn bị đồ dùng, nguyên vật liệu phong
phú, đa dạng. Thiết kế, bài trí các góc/ khu vực tổ chức hoạt động KPKH.
Xây dựng môi trường tâm lý: Tạo môi trường thân thiện, ổn định và an
toàn cho trẻ. Tạo nhiều cơ hội cho trẻ được giao lưu bằng lời nói. Quan sát,
xem xét phản ứng, thái độ của trẻ để biết trẻ thích gì, sợ cái gì và có sự điều
chỉnh trong quá trình chuẩn bị tổ chức KPKH.
3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm, khám phá với đối
tượng thực để trẻ tự tích luỹ vốn từ
*Tăng cường cơ hội cho trẻ tham gia trải nghiệm trong các hoạt động
KPKH: giáo viên tăng cường các cơ hội cho trẻ được tiếp xúc trực tiếp
vật thật. Nhờ đó trẻ sẽ có được cảm nhận chân thực về đối tượng, thu
nhận được nhiều thơng tin và hình thành các kinh nghiệm mới. Đây là cơ
sở để trẻ PTVTnói riêng và phát triển các kĩ năng ngơn ngữ nói chung.
* Tận dụng mọi thời điểm và các hoạt động trong ngày để trẻ được
quan sát, khám phá đối tượng theo chủ đề:
Với cùng một chủ đề, giáo viên có thể tạo cơ hội để trẻ được quan sát,
trải nghiệm ở nhiều thời điểm và hoạt động khác nhau trong ngày: giờ học


18


trong lớp, giờ khám phá ngoài trời, giờ ăn, giờ chơi,... Qua đó, trẻ được
quan sát, khám phá bằng các giác quan những điều thú vị của các sự vật,
hiện tượng xung quanh. Những thời điểm phù hợp trong ngày mà giáo viên
có thể tận dụng để trẻ có cơ hội được quan sát, khám phá, trải nghiệm các
đối tượng thực như trong giờ ăn (quan sát các đồ dùng, vật dụng dùng cho
ăn uống, rau, củ, quả, thịt, cá…); trong giờ hoạt động ngoài trời (quan sát
cây cảnh, cây ăn quả, hoa, rau, con vật… ở vườn trường, khu để phương
tiện giao thơng…) Trẻ có thể học vốn từ ở mọi lúc bằng các vật thật.
3.2.4. Biện pháp 4: Tạo cơ hội cho trẻ sử dụng vốn từ
đã học được trong hoạt động khám phá khoa học vào các
hoạt động sinh hoạt hằng ngày
Lồng ghép, tạo cơ hội cho trẻ củng cố vốn từ đã học qua các hình
thức: bài tập, trị chơi, tình huống mới,... trong các hoạt động khác. Nhờ
đó, trẻ có điều kiện để PTVT đồng thời phát huy khả năng tưởng tượng và
sáng tạo. Để phát triển vốn từ một cách có hiệu quả thì việc tổ chức các trị
chơi, các tình huống sẽ là cơ hội để trẻ vận dụng những kinh nghiệm thu
được từ hoạt động KPKH vào các hoạt động khác. Mỗi một hoạt động trẻ sẽ
lại có thêm những kinh nghiệm mới, vốn từ của trẻ vì thế mà được củng cố
và gia tăng.
3.2.5. Biện pháp 5: Phối hợp với gia đình cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi
khám phá khoa học để củng cố, tích cực hóa vốn từ
Giáo viên trực tiếp, gián tiếp trao đổi, thống nhất với cha mẹ trẻ về
Thiếtpháp,
kế hoạt biện
động khám
họchoạt
dựa trên
mục KPKH
tiêu phát triển

nội dung, phương
phápphátổkhoa
chức
động
nhằm PTVT
vốn từ và tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm ngôn ngữ
cho trẻ. Tổ chức các buổi thảo luận, các hội thi ... để trao đổi nội dung
PTVT cho trẻ, khuyến khích sự tham gia của cha mẹ.
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp
Các biện pháp được đề xuất tuân theo tiến trình tổ chức hoạt động
KPKH nhằm PTVTcho trẻ. Mỗi một biện pháp đều được xây dựng theo
một trình tự logic, có sự gắn kết chặt chẽ từ mục tiêu, ý nghĩa; nội dung,
Tổ chức hoạt động
Tạo cơ hội cho trẻ sử dụng
Xây dựng môi trường
cách tiến
hành
và
điều
kiện
thực
hiện
nhưng
tất
cả
đều
tớitrong
mục tiêu
trải
nghiệm,

khám
vốn từhướng
đã học được
khám phá khoa học đa
phá với đối tượng
hoạt động khám phá khoa
nhằm kíchtrẻ.
thích
chung làdạng
PTVTcho
thực để trẻ tự tích luỹ
trẻ học từ

vốn từ

học vào các hoạt động sinh
hoạt hằng ngày

Phối hợp với gia đình cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi khám phá khoa học để
củng cố, tích cực hóa vốn từ


19

Kết luận chương 3
Luận án đã đề xuất được 5 biện pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm
PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi: (1) Thiết kế hoạt động KPKH dựa trên mục tiêu
phát triển vốn từ và tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm ngôn ngữ; (2) Xây dựng
môi trường khám phá khoa học đa dạng nhằm kích thích trẻ học từ; (3) Tổ
chức hoạt động trải nghiệm, khám phá với đối tượng thực để trẻ tự tích luỹ

vốn từ; (4) Tạo cơ hội cho trẻ sử dụng vốn từ đã học được trong hoạt động
khám phá khoa học vào các hoạt động sinh hoạt hằng ngày; (5) Phối hợp
với gia đình cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi khám phá khoa học để củng cố,
tích cực hóa vốn từ. Các biện pháp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau,
tuân theo tiến trình tổ chức hoạt động KPKH. Biện pháp 1 và biện pháp 2
sẽ tạo cơ sở, điều kiện cho hoạt động tổ chức được diễn ra thuận lợi và
đạt hiệu quả. Giáo viên vận dụng biện pháp 3 để tạo cơ hội cho trẻ được
trải nghiệm, trò chuyện với nhau về đối tượng khám phá. Biện pháp 4 sẽ
giúp trẻ một lần nữa được củng cố vốn từ kinh nghiệm đã học, sử dụng nó
trong những điều kiện, hoàn cảnh khác. Biện pháp 5 giúp trẻ sử dụng vốn
từ trong các tình huống giao tiếp phong phú hơn, khơng chỉ ở trường học
mà cịn cả ở gia đình. Các biện pháp đều hướng tới mục tiêu chung là
PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi.
Chương 4
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
4.1. Khái quát về quá trình tổ chức thực nghiệm
4.1.1. Mục đích thực nghiệm: Kiểm chứng tính hiệu quả của các biện pháp


20

tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi đã đề
xuất. Qua đó, xác định sự phù hợp giữa kết quả nghiên cứu với giả thuyết
khoa học đã đề ra.
4.1.2. Đối tượng, thời gian và địa bàn thực nghiệm
- Đối tượng và địa điểm: 120 trẻ ở 2 trường mầm non trên địa bàn
tỉnh Thanh Hóa (Trường mầm non Lam Sơn và Trường mầm non Hợp
Thắng, Triệu Sơn).
- Thời gian: Từ tháng 07/2019 đến tháng 12/2019.
4.1.3. Nội dung và yêu cầu thực nghiệm

4.1.3.1. Nội dung thực nghiệm: Với nhóm thực nghiệm: áp dụng các biện
pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ đã được đề xuất, tuy
nhiên hoạt động vẫn đảm bảo đúng chương trình. Với nhóm đối chứng:
thực hiện những nội dung và hoạt động giáo dục trong Chương trình
GDmầm non hiện hành của Bộ Giáo dục.
4.1.3.2. Yêu cầu thực nghiệm: Trẻ nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng
tương đồng nhau về sự phát triển. Giáo viên của nhóm đối chứng và nhóm
thực nghiệm đều có trình độ đạt chuẩn; có thâm niên trong nghề từ 5 năm
trở lên. Mỗi lớp đều có 02 giáo viên phụ trách và thực hiện theo Chương
trình giáo dục mầm non hiện hành. Cơ sở vật chất, đồ dùng, đồ chơi ở lớp
học tương đối đầy đủ theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
4.1.4. Tiến trình thực nghiệm:
Lựa chọn đối tượng thực nghiệm và đối chứng, xây dựng kế hoạch tổ chức
thực nghiệm và bồi dưỡng giáo viên, đo đầu vào vốn từ của trẻ 3 - 4 tuổi,
tổ chức triển khai các hoạt động theo kế hoạch thực nghiệm, đánh giá kết
quả và xử lí số liệu.
4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm
4.2.1. Kết quả đo vốn từ của trẻ 3 - 4 tuổi trước thực nghiệm
Kết quả thống kê cho thấy giữa các đối tượng thuộc nhóm đối chứng
và thực nghiệm trước thực nghiệm khơng có nhiều khác biệt.
4.2.2. Kết quả đo vốn từ của trẻ sau thực nghiệm
4.2.2.1. Kết quả chung về vốn từ của trẻ nhóm thực nghiệm
Vốn từ tiếp nhận của trẻ đạt mức trung bình là 33.65/40 từ. Trong đó,
có trẻ đạt được mức tối đa là hiểu được 40/40 từ. Trẻ đạt được mức độ tối
thiều là hiểu được 30/40 từ. Vốn từ biểu đạt của trẻ đạt mức trung bình
67.16/ 80 từ. Trong đó, có trẻ đạt được mức tối đa là nói được 76/80 từ.
Trẻ đạt được mức độ tối thiểu là nói được 60/80 từ. Độ lệch chuẩn trong


21


vốn từ tiếp nhận và vốn từ biểu đạt thấp hơn trước thực nghiệm. Đối với
vốn từ tiếp nhận là 2.38. Đối với vốn từ biểu đạt là 3.32. Điều này cho
thấy, sự chênh lệch về vốn từ của trẻ được rút ngắn.
Để kiểm tra độ tin cậy và hiệu quả của các biện pháp đề xuất, nghiên
cứu đã kiểm tra sự khác biệt giữa điểm đánh giá trước và sau thực nghiệm
bằng phần mềm SPSS 20.0 và công thức kiểm định T (Pair Sample T Test).
Kiểm định bằng công thức tính kiểm định các mẫu cặp (Pair Sample
T Test) cho thấy sự khác nhau một cách có ý nghĩa giữa kết quả đánh giá
trước thực nghiệm và sau thực nghiệm với mức ý nghĩa 95% của các đối
tượng nghiên cứu. Giá trị sig = 0.000 < 0.05 ở cả vốn từ tiếp nhận và vốn
từ biểu đạt cho thấy có sự khác biệt trung bình mức điểm đánh giá trước
thực nghiệm và sau thực nghiệm. Mean = 8.16667 và Mean = -25.55000,
có sự khác biệt giữa trước thực nghiệm và sau thực nghiệm cho thấy rằng
sau thực nghiệm trẻ có sự tiến bộ hơn về vốn từ. Việc áp dụng các biện pháp
được đề xuất trong đề tài đã giúp trẻ nâng cao vốn từ một cách đáng kể. Giá
trị sig = 0.000 (< 0.05) trong bảng Paired Sample Correlations cho thấy
các dữ liệu có tương quan với nhau.
Như vậy, kết quả kiểm định cho thấy sự khác biệt giữa kết quả trước
thực nghiệm và sau thực nghiệm là có ý nghĩa. Từ đó, có thể kết luận
rằng các biện pháp được đề xuất trong luận án và áp dụng đã tạo ra thay
đổi trong vốn từ của trẻ
4.2.2.2. So sánh vốn từ của trẻ nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm
Sau thực nghiệm vốn từ của nhóm thực nghiệm cao hơn nhóm đối
chứng. Đối với vốn từ tiếp nhận, nhóm thực nghiệm đạt mức trung bình
là 33.65 từ cịn nhóm đối chứng đạt mức trung bình là 27.56 từ. Đối với
vốn từ biểu đạt, nhóm thực nghiệm đạt mức trung bình là 67.16 từ cịn
nhóm đối chứng đạt mức trung bình là 45.28 từ. Quan sát trực tiếp nhóm
đối chứng sau thực nghiệm cho thấy, vốn từ của trẻ đã có những tiến bộ
hơn so với trước thực nghiệm. Tuy nhiên, sự sự tiến bộ này chỉ tập trung

vào một số trẻ nổi trội trong lớp, còn lại số đông trẻ vốn từ thay đổi
không nhiều. Trẻ chưa chủ động tham gia các hoạt động, chưa chủ động
trả lời các câu hỏi của giáo viên, chưa mạnh dạn nói lên suy nghĩ của
mình. Đối với nhóm thực nghiệm sau thực nghiệm, vốn từ của trẻ đã thay
đổi rất nhiều. Hầu hết các trẻ đều tăng số lượng từ. Ngoài ra, trẻ chủ động
tham gia các hoạt động, chủ động trả lời các câu hỏi của giáo, và thường


22

xun đưa ra các câu hỏi của mình.
- Phân tích kết quả thực nghiệm qua trường hợp nghiên
cứu điển hình
Trường hợp 1: LMT là con đầu trong một gia đình cán bộ sống tại
thành phố Thanh Hóa. 3 tuổi bé mới đi học mẫu giáo. LMT ít nói, nhút
nhát, hay sợ. Trong lớp khơng chơi với bạn bè, hay nhìn ra ngồi cửa đợi
ơng bà đến đón. Mặc dù khơng tự chơi, không chơi với bạn nhưng LMT
vẫn nghe lời cô giáo. Trước thực nghiệm: trẻ hiểu được 30/40 từ; nói được
35/80 từ. Sau thực nghiệm, trẻ hiểu được 40/40 từ đúng; nói được 70/80 từ.
Trường hợp 2: LSP là con thứ 2 trong một gia đình làm nghề tự do
tại huyện Tĩnh Gia. Bé đi học từ 2 tuổi, về nhà chủ yếu chơi với anh. LSP
ưa vận động, mạnh dạn, thích tham gia các hoạt động, thích nói, thích khẳng
định mình, thích đi học, ưa nịnh, thích giúp đỡ các bạn khác nhưng bé nóng
tính và khơng có khả năng tập trung lâu. Trước thực nghiệm: bé hiểu được
23/40 từ, nói được 35/80 từ. Sau thực nghiệm, LSP hiểu 40/40 từ; nói được
72/80 từ.
Kết luận chương 4
Thực nghiệm được tiến hành nhằm đánh giá hiệu quả của các biện
pháp tổ chức hoạt động KPKH nhằm PTVT cho trẻ, qua đó chứng minh cho
giả thuyết khoa học của luận án. Nội dung chương trình thực nghiệm được

xây dựng dựa trên kết quả nghiên cứu lí luận và thực tiễn, bám sát chương
trình giáo dục mầm non, đặc điểm của trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi và điều kiện
giáo dục trẻ ở trường mầm non hiện nay. Kết quả thực nghiệm cho thấy: Sau
thực nghiệm, vốn từ của trẻ 3 - 4 tuổi đã phát triển tốt hơn so với trước
thực nghiệm và so với nhóm đối chứng. Vốn từ tiếp nhận và vốn từ biểu
đạt của trẻ đều tăng, trong đó vốn từ biểu đạt tăng cao hơn, thậm chí có
những từ trước thực nghiệm hầu như khơng có trẻ nào nói được, nhưng sau
thực nghiệm hơn 70% trẻ nói được. Nhóm thực nghiệm vốn từ của trẻ đều
tăng, trẻ khu vực thành phố tăng hơn so với trẻ khu vực nông thôn. Kết
quả thực nghiệm đã khẳng định hiệu quả của các biện pháp tổ chức hoạt
động KPKH nhằm PTVT cho trẻ. Kết quả thực nghiệm được kiểm định
bằng công thức Pair Sample Test khẳng định sự khác biệt có ý nghĩa giữa kết
quả đánh giá sau thực nghiệm với kết quả đánh giá trước thực nghiệm. Kết
quả khác biệt này cho thấy các biện pháp trong q trình tổ chức hoạt động
KPKH đã có tác động tới việc PTVT cho trẻ 3 - 4 tuổi ở trường mầm non.