1. Thực trạng quản trị rủi ro hối đoái tại Việt Nam.
Tỷ giá hối đoái của đồng Việt Nam được hình thành trên cơ sở cung cầu ngoại tệ trên
thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện
điều tiết tỷ giá hối đối thơng qua việc sử dụng các cơng cụ của chính sách tiền tệ và
thực hiện phương án can thiệp trên thị trường ngoại tệ.
Chế độ tỷ giá hối đoái của đồng Việt Nam hiện nay là chế độ tỷ giá thả nổi có quản lý
do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xác định trên cơ sở rổ tiền tệ của các nước có quan
hệ thương mại, vay, trả nợ, đầu tư với Việt Nam phù hợp với mục tiêu kinh tế vĩ mơ
trong từng thời kỳ”. Theo đó, NHNN sẽ can thiệp vào thị trường hối đoái với mục tiêu
ổn định tỷ giá, kiểm soát lạm phát, phù hợp với các mục tiêu chung của chính sách
tiền tệ.
Trên thực tế, tỷ giá VND trong năm 2020 được neo tương đối ổn định với USD (Hình
2). Các hành động can thiệp của NHNN là phù hợp với nguyên tắc thị trường, với
thông lệ quốc tế và không vi phạm về “thao túng tiền tệ”

Tuy nhiên, đến đầu năm 2021 các chính sách về tỷ giá hối đối lại có sự biến động
mạnh, NHNN đã bất ngờ không niêm yết tỷ giá ngoại tệ giao ngay và ngừng mua
ngoại tệ giao ngay. Thay vào đó, NHNN yết tỷ giá kỳ hạn 6 tháng có thể hủy ngang
đối với USD. Từ ngày 17/02/2021, NHNN đã giãn tần suất mua can thiệp trên thị
trường ngoại hối chỉ còn 1 lần trên tuần và đến ngày 08/6/2021, NHNN ngừng áp
dụng hủy ngang. Nhìn chung, vào thời điểm cuối tháng 6/2021 giá mua USD kỳ hạn 6
tháng đã được NHNN điều chỉnh giảm tối đa là 150 đồng so với giá USD giao ngay
1 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12


vào đầu năm 2021. Đầu tháng 8/2021, NHNN tiếp tục giảm giá mua USD trên Sở giao
dịch NHNN nhưng đã ngưng hoạt động mua kỳ hạn mà chuyển sang mua USD giao
ngay. Có thể tóm tắt hoạt động điều chỉnh giá mua USD của NHNN thành năm
điểm chính:

• Thứ nhất, ngừng yết giá mua USD giao ngay và ngừng mua ngoại tệ giao

ngay.
• Thứ hai, kéo dài thời gian mua USD kỳ hạn lên thành 6 tháng thay vì 3
tháng như trước đây.
• Thứ ba, giá mua USD kỳ hạn 6 tháng được điều chỉnh giảm liên tục.
• Thứ tư, hủy bỏ điều khoản có thể hủy ngang đối với các hợp đồng kỳ hạn
được ký từ tháng 6/2021.
• Thứ năm, vào ngày 11/8/2021, NHNN đã ra quyết định tiếp tục hạ giá mua
USD và thay đổi phương thức mua kỳ hạn sang giao ngay.
Việc NHNN ngừng mua ngoại tệ giao ngay và liên tục giảm giá mua USD kỳ hạn
là động thái cho thấy, NHNN đang muốn làm chậm lại việc tăng dự trữ ngoại hối nói
chung, đặc biệt là USD. Hành động này sẽ có tác động trực tiếp làm cho tỷ giá
USD/VND không tiếp tục tăng và có thể có xu hướng chững lại trong những tháng
cuối năm 2021. Trên thực tế, vào ngày đầu tiên bỏ niêm yết tỷ giá USD giao ngay, tỷ
giá USD/VND trên thị trường liên ngân hàng đã có dấu hiệu giảm nhẹ.
Việc NHNN cho phép các ngân hàng thương mại (NHTM) được phép hủy ngang
hợp đồng kỳ hạn thực chất là cho phép các NHTM có thể thanh lý hợp đồng kỳ hạn
trước hạn, tức chuyển các hợp đồng kỳ hạn chưa đến hạn thành hợp đồng giao ngay.
Do đó, ý nghĩa là cơng cụ chính sách của các hợp đồng kỳ hạn bị suy giảm. Do đó,
ngày 08/6/2021, NHNN đã chính thức khơng cho phép hủy ngang các hợp đồng kỳ
hạn đã ký kết, điều này hàm ý rằng, VND không chịu áp lực giảm giá trị trong 6 tháng
cuối năm 2021. Về mặt học thuật, thì tỷ giá kỳ hạn chính là tỷ giá giao ngay dự tính
của thị trường tại thời điểm đến hạn.
Việc NHNH ấn định tỷ giá kỳ hạn 6 tháng được ký kết vào giữa năm 2021 và đến
hạn cuối năm 2021 được cho là thơng điệp chính sách phát đi từ NHNN rằng: “tỷ giá
giao ngay tại thời điểm cuối năm 2021 sẽ biến động xoay quanh tỷ giá giá kỳ hạn”.
Như vậy, tỷ giá kỳ hạn đến hạn cuối năm 2021 có thể được xem là tỷ giá mục tiêu
trong điều hành chính sách tiền tệ của NHNN. Như vậy, việc NHNN điều chỉnh giá
mua USD kỳ hạn theo hướng không để VND giảm giá kỳ hạn có tác động đến việc ổn
định tỷ giá USD/VND, kiềm chế lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô mà không tạo ra
lợi thế cạnh tranh thương mại không công bằng theo mục tiêu của chính sách tiền tệ

đã đặt ra.
2 | NHĨM 05 – CHƯƠNG 12


•

Có thể lý giải hàm ý chính sách mà nhà nước đưa ra như sau:

- Thứ nhất, việc NHNN không niêm yết tỷ giá giao ngay và ngừng mua ngoại tệ giao
ngay, mà thay vào đó là việc niêm yết giá mua kỳ hạn chứng tỏ NHNN đã chủ động
và tự tin trong việc kiểm soát tỷ giá cho đến cuối năm 2021. Vì tỷ giá kỳ hạn chính là
tỷ giá giao ngay kỳ vọng của thị trường tại thời điểm hợp đồng kỳ hạn đến hạn, điều
này chứng tỏ NHNN có khả năng dự báo và kiểm sốt tỷ giá USD/VND trong thời
hạn tương đối dài mà không cần can thiệp vào thị trường ngoại hối trong ngắn hạn.
Bên cạnh đó, động thái điều chỉnh giảm giá mua kỳ hạn USD hàm ý việc củng cố giá
trị của VND so với USD. Trên thực tế, tính đến tháng 4/2021, tỷ giá USD/VND đã
tương đối ổn định khi tỷ giá trung tâm chỉ tăng 52 đồng, tương ứng với 0,3% so với
đầu năm 2021 (Hình 3).

Hơn nữa, việc NHNN ngừng mua ngoại tệ giao ngay, tức ngừng can thiệp vào thị
trường giao ngay (khơng cịn là người can thiệp cuối cùng), đã tạo ra cơ chế thị trường
thực sự trên thị trường ngoại tệ giao ngay; theo đó, tỷ giá giao ngay USD/VND sẽ
biến động tự do theo quy luật cung cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối.

- Thứ hai, NHNN đã sử dụng tỷ giá như một công cụ hữu hiệu để kiềm chế lạm phát.
Do tác động của dịch Covid-19, lạm phát của Mỹ đã đạt mức 4,16% vào tháng 4 năm
2021 (Hình 4). Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) cho rằng, đây chỉ là xu hướng nhất
thời và lạm phát sẽ ổn định trở lại vào năm 2022. Các tổ chức như Quỹ Tiền tệ quốc tế
(IMF), Ủy ban châu Âu và Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đều đồng
tình với FED và dự đoán rằng, mức lạm phát từ năm 2022 của Mỹ sẽ dao động trong

mức 1,7 đến 2,5% một năm. Trong khi đó, mục tiêu kiểm sốt lạm phát của Việt Nam
trong năm 2021 là 4%, phù hợp với dự báo của IMF, khi cho rằng mức lạm phát của
Việt Nam sẽ được duy trì ổn định ở mức 4% một năm (Hình 5). Như vậy, theo Học
3 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12


thuyết ngang giá sức mua, thì tỷ giá USD/VND được kỳ vọng sẽ ổn định và có thể
khơng tăng trong năm 2021. Đây được xem là cơ sở khoa học để NHNN tiến hành các
hợp đồng kỳ hạn 6 tháng mua USD với mức tỷ giá thấp hơn tỷ giá giao ngay hiện
hành. Hơn nữa, việc duy trì tỷ giá ổn định trong những tháng cuối năm cịn có tác
động đến việc kiểm soát lạm phát của Việt Nam trong năm 2021.

- Thứ ba, theo thống kê của Tổng cục Hải quan, trong 4 tháng đầu năm 2021, kim
ngạch nhập khẩu từ Trung Quốc đã tăng 66%, chiếm 1/3 tổng kim ngạch nhập khẩu
hàng hóa cả nước. So với 4 tháng đầu năm 2020, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của
Việt Nam từ Trung Quốc đã tăng 54%; đồng thời, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu
lớn nhất của Việt Nam đối với các mặt hàng thiết bị cơ giới, cơng cụ, linh kiện,… là
những máy móc, thiết bị, ngun vật liệu phục vụ cho đầu vào sản xuất trong nước.
4 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12


Do đó, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, nếu tỷ giá CNY/VND tăng quá mức sẽ gây
khó khăn thực sự cho các doanh nghiệp nhập khẩu nói riêng, có thể dẫn đến đứt gãy
chuỗi sản xuất của nền kinh tế nói chung và gây áp lực lạm phát cho nền kinh tế.
Xét về góc độ quan hệ tỷ giá, tương quan giá trị giữa USD và CNY là khó dự đoán,
song xu hướng diễn biến thị trường từ cuối năm 2020 sang nửa đầu năm 2021 cho
thấy, USD đang có xu hướng giảm giá với CNY (Hình 7). Điều này cũng logic về lý
luận, đó là, lạm phát được dự báo trong năm 2021 của USD là 3,4% và CNY là 1,9%,
nên USD được kỳ vọng sẽ giảm giá và CNY được kỳ vọng sẽ lên giá.


Xu hướng USD giảm giá so với đồng CNY trong thời gian qua cũng là nhân tố khiến
cho NHNN phải có phản ứng chính sách kịp thời. USD giảm giá với CNY; trong khi
đó, VND lại được neo giá trị với USD thì thực chất là VND cũng giảm giá với CNY
và nếu NHNN tiếp tục để VND giảm giá với USD, thì VND thực chất là đã giảm 2 lần
với CNY. Việc VND giảm giá sâu so với CNY là một lo ngại thực sự khi mà đầu vào
cho nền kinh tế Việt Nam đang phụ thuộc rất lớn vào thị trường Trung Quốc. Như vậy,
thông qua việc điều chỉnh giảm giá mua USD kỳ hạn trong những tháng cuối năm
2021, NHNN đã phát đi tín hiệu về chính sách tỷ giá mục tiêu là sẽ chủ động không để
VND giảm giá so với USD. Kết quả là, VND tránh được việc phải giảm giá 2 lần so
với CNY. Có thể nói, hành động điều chỉnh giá mua USD kỳ hạn 6 tháng của NHNN
có tác động tích cực đến tình hình nhập khẩu, bảo đảm sản xuất của nền kinh tế được
ổn định, không bị đứt gãy, nhất là trong bối cảnh đại dịch như hiện nay.

- Thứ tư, về tương quan lãi suất và tỷ giá của USD và VND: Nhằm hạn chế tình trạng
đơ la hóa, Việt Nam đã có những biện pháp mang tính chính sách như Quyết định số
2589/QĐ-NHNN ngày 17/12/2015 của Thống đốc NHNN thì mức lãi suất tối đa đối
với tiền gửi bằng USD là 0%. Mức lãi suất này là rất kém hấp dẫn nếu so với mức lãi
5 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12


-

-

suất tiền gửi bằng VND tại các NHTM. Mức lãi suất tiền gửi bằng VND kỳ hạn 1 năm
dao động trung bình từ 5% đến 7%. Tuy nhiên, do lượng kiều hối và số vốn đầu tư
trực tiếp nước ngoài FDI chảy vào Việt Nam lớn, nên lượng USD ngoài ngân hàng và
nhu cầu găm giữ ngoại tệ, đặc biệt là USD, sẽ là rất lớn (Phạm và Nguyễn, 2020). Do
đó, hành động điều chỉnh giảm giá mua USD kỳ hạn của NHNN càng khiến cho USD
kém hấp dẫn trong mắt người dân đang nắm giữ USD, là cơ hội để Việt Nam loại trừ

tình trạng đơ la hóa.
Thứ năm, hành động điều chỉnh tỷ giá mua USD kỳ hạn được xem là sự nỗ lực của
NHNN trong đàm phán với Bộ Tài chính Mỹ. Năm 2020, Mỹ đưa Việt Nam và Thụy
Sĩ vào danh sách điều tra các quốc gia “thao túng tiền tệ”. Theo đó, Mỹ cáo buộc Việt
Nam can thiệp một chiều và kéo dài trên thị trường ngoại tệ nhằm hạ giá VND. Tuy
nhiên, với hành động không niêm yết tỷ giá giao ngay và không mua giao ngay USD,
thì các NHTM đã bị hạn chế trong việc bán USD giao ngay cho NHNN. Thay vào đó,
việc niêm yết kỳ hạn USD là minh chứng chứng tỏ NHNN sẽ không can thiệp vào thị
trường một cách liên tục. Với các hợp đồng kỳ hạn 6 tháng cho thấy, NHNN sẽ chỉ
can thiệp vào thị trường ngoại tệ với chu kỳ 6 đến 12 tháng. Như vậy, hành động của
NHNN đã hạn chế vi phạm tiêu chí về “can thiệp” của Bộ Thương mại Mỹ. Hơn thế
nữa, việc liên tục có những đợt điều chỉnh giảm giá mua USD kỳ hạn cho thấy, trong
tương lai, tỷ giá USD/VND được giữ ổn định hoặc giảm. Do đó, NHNN đã xóa bỏ đi
nghi ngờ của Mỹ về việc can thiệp vào thị trường nhằm điều chỉnh giảm giá VND, từ
đó kích thích hoạt động xuất khẩu của Việt Nam ra thế giới nói chung và sang Mỹ nói
riêng. Sự nỗ lực này đã được đền đáp khi vào ngày 19/7/2021, NHNN và Bộ Tài chính
Mỹ đã đạt được tuyên bố chung về vấn đề chính sách tiền tệ của Việt Nam. Bà Yellen,
Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ đã đánh giá cao những nỗ lực và cam kết của NHNN
trong việc điều hành chính sách tỷ giá, cũng như giải quyết được các lo ngại về “thao
túng tiền tệ” từ Bộ Tài chính Mỹ đối với Việt Nam.
Thứ sáu, những động thái mới nhất của NHNN cho thấy, các hành động trước đó đã
thực sự có những kết quả tích cực và thị trường đã trở lại trạng thái bình thường. Ngày
11/8/2021, NHNN đã giảm giá mua vào USD trên Sở Giao dịch NHNN và ngừng mua
hợp đồng kỳ hạn, quay trở lại mua USD giao ngay.
Hành động tiếp tục giảm giá mua USD trên Sở Giao dịch NHNN vào ngày 11/8/2021
đã tiếp tục củng cố tín hiệu về chính sách tỷ giá mục tiêu là sẽ khơng để USD tăng giá
so với VND cho đến hết năm 2021. Không những thế, do tỷ giá liên ngân hàng đã
giảm 1% tính từ lần điều chỉnh giảm giá mua USD kỳ hạn 6 tháng của NHNN, việc
NHNN tiếp tục giảm giá mua USD là hoàn toàn phù hợp với diễn biến của thị trường
trong điều kiện nguồn cung ngoại tệ đang dồi dào.

6 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12


Bên cạnh đó, hành động ngừng mua ngoại tệ kỳ hạn, chuyển sang mua USD giao ngay
của NHNN là biểu hiện cho thấy, thị trường đã trở lại trạng thái bình thường. Với việc
thành cơng đưa ra tun bố chung về vấn đề chính sách tiền tệ giữa Mỹ và Việt Nam
vào ngày 19/7/2021, cáo buộc “thao túng tiền tệ” và các đe dọa về áp dụng biện pháp
hạn chế thương mại đã chính thức được phía Mỹ gỡ bỏ. Trong bối cảnh này, các hành
động điều chỉnh tỷ giá, can thiệp vào thị trường ngoại tệ của NHNN là vô cùng cần
thiết nhằm ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo tính thơng suốt của thị trường ngoại tệ
giao ngay, nơi mà NHNN với vai trò người mua bán cuối cùng là điều không thể
thiếu. Thực vậy, việc ngừng mua USD kỳ hạn, chuyển sang mua USD giao ngay sẽ
giúp cho thị trường được bổ sung một lượng VND tức thời, từ đó tạo điều kiện giúp
cho các NHTM có thể tiếp tục hạ lãi suất. Bên cạnh đó, cũng nhờ vào khoản cung tiền
lớn và ngay lập tức này, thanh khoản hệ thống được kỳ vọng sẽ duy trì trạng thái dồi
dào, từ đó bình ổn được lãi suất liên ngân hàng.
Tóm lại, có thể kết luận rằng Những hành động của NHNN trong năm 2021 đã hàm ý
về việc sẽ duy trì chính sách tỷ giá USD/VND ổn định; theo đó, đồng VND sẽ khơng
bị định giá thấp, mà ngược lại, cịn có khả năng tăng giá trong tương lai. Những điều
chỉnh tỷ giá của NHNN là phù hợp với diễn biến thị trường, giải tỏa được nghi ngờ
của Mỹ đối với việc Việt Nam thao túng tiền tệ nhằm chiếm ưu thế trong thương mại.
Bên cạnh đó, việc ổn định tỷ giá cũng được coi như là cơng cụ hữu hiệu trong việc
kiểm sốt lạm phát của Việt Nam.
Còn hiện nay, trong những ngày đầu tháng 3/2022, thị trường tài chính tồn cầu vẫn
đang tiếp tục xoay quanh xung đột giữa Nga – Ukraine và các biện pháp trừng phạt
kinh tế của phương Tây. Diễn biến căng thẳng địa chính trị và quan hệ kinh tế toàn
cầu đã khiến các đồng tiền trú ẩn an tồn đều tăng so với trước đó, trong đó, điển hình
là đồng USD đã có những biến động trên thị trường thế giới.
Đối với tỷ giá USD/VND trong nước, theo ghi nhận chưa có diễn biến tăng đột biến
do Việt Nam không chịu tác động trực tiếp. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, áp lực đối

với đồng VND đã xuất hiện khi đồng USD có xu hướng mạnh lên ở thị trường quốc tế
và áp lực lạm phát cao hơn từ giá dầu tiếp tục tăng cao
Báo cáo mới đây của Cơng ty Chứng khốn Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
(BSC) cho rằng nguồn cung ngoại hối sẽ vẫn dồi dào trong năm 2022. Mặt khác, tình
trạng xuất siêu dự tính sẽ tiếp tục trong năm 2022 khi các yếu tố vĩ mô vẫn đang ủng
hộ. Theo tính tốn của BSC, con số này ước tính đạt 5,2 – 6,9 tỷ USD. Cùng với đó,
nguồn kiều hối ước tính có tốc độ tăng trưởng trung bình 3 năm ở mức 4,4% và đạt
18,9 tỷ USD vào năm 2022.
7 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12


Hiện Ngân hàng Nhà nước vẫn duy trì chính sách thu mua ngoại tệ nhằm nâng cao dự
trữ ngoại hối nhằm kiểm soát ảnh hưởng của ngoại tệ. BSC cho rằng, tỷ giá liên ngân
hàng nhiều khả năng sẽ nằm trong khoảng từ 23.100 – 23.200 đồng/USD (tăng 0,7% 1,2% so với năm 2021). BSC nhấn mạnh có 2 lý do để đưa ra dự báo trên, đó là: Thứ
nhất, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) dừng việc thu mua trái phiếu và nâng lãi suất 3
lần trong năm 2022, sẽ khiến nguồn cung USD suy giảm và từ đó, tăng mạnh giá trị
đồng tiền này trên tồn cầu. Thứ hai, Mỹ loại Việt Nam ra khỏi danh sách thao túng
tiền tệ và quyết định gia tăng mối quan hệ thương mại song phương là tín hiệu tốt cho
chính sách gia tăng dự trữ ngoại hối của NHNN. Điều này có thể đảm bảo biến động
của tỷ giá nằm dưới biên độ 2% của NHNN.
Nhằm tiếp tục để cân đối nguồn ngoại tệ, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam vừa ký quy chế mua bán ngoại tệ trong việc điều hành thị trường ngoại hối; đồng
thời, tạo thuận lợi cho ngân sách nhà nước cân đối ngoại tệ, phục vụ cho các khoản
chi ngân sách nhà nước bằng ngoại tệ.
Theo đó, việc triển khai quy chế mua bán ngoại tệ sẽ tiếp tục tăng cường sự phối hợp
của Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc thực hiện nhiệm vụ tài
chính, ngân sách, điều hành chính sách tiền tệ, quản lý ngoại hối nhằm thực hiện mục
tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phát triển kinh tế. Tuy nhiên, một số cơ chế cụ thể
của mua/bán ngoại tệ như giá ngoại tệ, rủi ro tỷ giá, tính minh bạch trong quy chế
chưa được cơng bố.

Hiện Việt Nam vẫn đang có cán cân thương mại thặng dư, dự trữ ngoại hối đang ở
mức cao nhất lịch sử, trong khi nền kinh tế vĩ mơ được duy trì ổn định. Theo dữ liệu
của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), dự trữ ngoại hối của Việt Nam đến cuối năm 2020 đạt
94,8 tỷ USD, đánh dấu chuỗi gia tăng mạnh mẽ kể từ năm 2016.

8 | NHÓM 05 – CHƯƠNG 12