ĐỀ THI VIẾT TIỂU LUẬN LỚP N05
MÔN LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
Thông tin sinh viên
Họ và tên: Đỗ Duy Phú
MSSV: 451212
Lớp: N05
Đề bài
Phân tích nguyên nhân, hệ quả của q trình giao lưu, tiếp xúc giữa văn minh
phương Đơng và văn minh phương Tây thời cổ đại.

1


MỤC LỤC
Mở Đầu................................................................................................................... 3
1. Nguyên Nhân ................................................................................................... 3
1.1 Chiến tranh .................................................................................................... 3
1.2 Thương Mại................................................................................................... 4
1.3 Truyền giáo ................................................................................................... 5
1.3.1 Kito giáo.................................................................................................. 5
1.3.2 Hồi giáo ................................................................................................... 5
1.3.3 Phật giáo.................................................................................................. 5
1.4 Di dân ............................................................................................................ 6
2. Hệ quả ................................................................................................................ 6
2.1

Cách mạng về giá ...................................................................................... 6

2.2

Văn hóa trở nên đa dạng ............................................................................ 7

2.3

Các ngành khoa học phát triển .................................................................. 8

Kết Luận ............................................................................................................... 10

2


Mở Đầu
Ơi Đơng là Đơng, Tây là Tây và Đơng Tây không bao giờ gặp gỡ.
Cho đến khi đất trời có mặt tại tịa phán xử tốicao của thượng đế
Nhưng sẽ chẳng có Đơng, cũng chẳng có Tây,
chẳng có ranh giới, chẳng có giống nịi, cũngchẳng có sinh sơi.
Khi hai người đàn ông mạnh mẽ đứng đối diện nhau,
dù họ đến từ nơi tận cùng của trái đất.1
Đại thi hào người Anh Kipling
Thuật ngữ phương Đông, phương Tây đã xuất hiện từ sớm trong lịch sử,
cụ thể là xuất phát đầu tiên ở khu vực Nam Âu (Hy Lạp, bán đảo Bakkans) vào
thời cổ đại. Lúc đó con người chưa tìm ra Tân lục địa nên người Hy Lạp gọi khu
vực mặt trời lặn so với họ là phương Tây, các vùng đất còn lại (Châu Á, châu
Phi) gọi là phương Đơng. Sự phân loại này mang tính chất tương đối và chỉ là sự
quy ước của con người.
Nhắc tới nền văn minh phương Đông là nhắc tới những trung tâm văn
minh như: Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Quốc với những thành tựu rực rỡ
vô cùng. Song cũng phải đặt nó trong mối quan hệ với nền văn minh phương Tây
Hy Lạp và La Mã. Ngay từ rất sớm, các nền văn minh ấy đã có sự giao lưu tiếp
xúc với nhau. Thông qua các hoạt động như chiến tranh, buôn bán, truyền giáo
v.v...,2

1. Nguyên Nhân
1.1 Chiến tranh
1
2

Đông và Tây có thể gặp nhau khơng? | Sức khỏe và đời sống.
Giáo trình lịch sử văn minh thế giới|Vũ Dương Ninh, 2010.
3


Cuối thế kỷ IV TCN, Alếchxăngđrơ Makêđônia chinh phục phương Đông
đến tận miền Tây Bắc Ấn Độ. Sự việc này đã để lại một hậu quả khách quan là
đã thúc đẩy sự giao lưu về kinh tế văn hóa giữa hai khu vực. Sau khi đế quốc
Makêđônia tan rã, trên đất đai mà Alếchxăngđrơ chinh phục được ở Tây Á và
Đơng Bắc châu Phi đã hình thành các quốc gia như Ai Cập của vương triều
Ptôlêmê, Xini của vương triều Xêlơcút, Pécgammum, Páctia, Bắctơria mà lịch sử
gọi là những nước Hy Lạp hóa và giai đoạn lịch sử từ khi Alếchxăngđrơ bắt đầu
chinh phục phương Đông (năm 334 TCN) đến khi Ai Cập bị biến thành một tỉnh
của La Mã (năm 30 TCN) gọi là thời kỳ Hy Lạp hóa.3
1.2 Thương Mại
Trong thời kỳ này, quan hệ buôn bán giữa phương Đông và phương Tây
càng được đẩy mạnh. Trong quá trình chinh phục, Alếchxăngđrơ đã lập nhiều cứ
điểm quân sự. Về sau, một số trong đó đã phát triển thành những thành thị mà
trước hết phải kể đến thành phố Alếchxăngđrơ ở Ai Cập. Alếchxăngđrơ là kinh
đô của Ai Cập thời vương triều Ptôlêmê, đồng thời là một thương cảng quốc tế.
Thời cổ đại, sự giao lưu buôn bán được thực hiện thông qua hai con đường
chủ yếu là đường bộ và đường biển Các thương nhân đã tạo ra hai con đường đã
đi vào lịch sử nhân loại: con đường tơ lụa và con đường hương liệu.
Trên những con đường hoang, khách buôn tụ nhau ca hát, kể cho nhau
nghe về phong tục tập quán xứ mình, về kiến thức khoa học, triết lý, tôn giáo, thế

giới quan. Từ một hoạt động thuần tuý trao đổi hàng hóa, những "thương lái
đường dài” đầu tiên đó của thế giới trở thành
Ngoài khu vực Tây Á và Bắc Phi, phương tây còn tiếp xúc với văn minh
Trung Quốc. Từ sớm người Trung Quốc đã dệt đc những tấm vải lụa đẹp đc cư
dân nhiều nc ưa chuộng nên khoảng từ thế kỉ II TCN đã hình thành một con

3

Sự tiếp xúc giữa các nền văn minh| Kipkis.
4


đường thông thương xuất phát từ vùng Trường An kinh đô của Trung Quốc đi
qua Trung Á rồi Tây Á rồi đến bờ Đông Địa Trung Hải, gọi là “con đường tơ
lụa”. Từ đó hàng hố đc chuyền sang phương Tây. Góp phần giao lưu văn hố
Đơng Tây.
1.3 Truyền giáo
1.3.1 Kito giáo
Kitô giáo xuất hiện vào thế kỷ thứ I ở các tỉnh phía đơng của đế quốc La
Mã với chế độ chiếm hữu nô lệ. Đế chế La Mã tiến hành nhiều cuộc chiến tranh
xâm lược tàn khốc, tạo ra nhiều mâu thuẫn và xung đột gay gắt trong đời sống xã
hội. Trong bối cảnh ấy đã làm nảy sinh những tư tưởng được giải phóng và tự
do. Bên cạnh đó, vùng Trung Cận đơng là nơi tiếp giáp 3 châu lục, dân cư ở đây
vốn theo đa thần giáo, trong quá trình thống nhất của đế chế đã xuất hiện yêu cầu
thống nhất về tư tưởng, trong đó có nhu cầu về tơn giáo độc thần, vì vậy Kitô
giáo đã ra đời trên cơ sở của Do Thái giáo vốn đang tồn tại ở vùng này.
Thời cổ đại là thời kỳ Kitô giáo xuất hiện và hoạt động trong cộng đồng
người Do Thái nhưng bị những người theo Do Thái giáo đả kích và chính quyền
La Mã đàn áp. Sang thế kỷ II, tầng lớp quý tộc dần theo Kitơ giáo làm thay đổi
vị trí và ảnh hưởng của nó, đến cuối thế kỷ II, Kitơ giáo trở thành quốc giáo của

Đế chế La Mã.
1.3.2 Hồi giáo
Đạo Hồi rất gần với đạo Do Thái và đạo Thiên Chúa và hai thế giới Hồi
Giáo và Thiên Chúa Giáo ít khác nhau về ý thức hệ hơn là về chính trị và kinh tế.
Rồi vào các thời đại khác nhau và tại các địa điểm khác nhau, các người kế tiếp
Mohammed đã biến đổi giáo luật, làm bành trướng Đế Quốc Hồi Giáo, lấn át hai
đế quốc Byzantine và Ba Tư, mở mang tầm ảnh hưởng rộng lớn hơn cả Đế Quốc
La Mã với phạm vi trải dài từ Tây Ban Nha tới Ấn Độ.
1.3.3 Phật giáo
5


Ngay sau khi thành đạo (vào khoảng giữa sau thế kỉ thứ 6 TCN - có tài
liệu cho đó là vào năm 589 TCN theo Phật giáo Nam Tông hay năm 593 TCN
theo Phật giáo Bắc Tơng) thì Thích Ca đã quyết định thuyết giảng lại hiểu biết
của mình. 60 đệ tử đầu tiên là những người có quan hệ gần với Thích Ca đã hình
thành tăng đồn (hay giáo hội) đầu tiên. Sau đó, những người này chia nhau đi
khắp nơi và mang về thêm ngày càng nhiều người muốn theo tu học và phổ biến
phật giáo sang các nước lân cận.
1.4 Di dân
Ngồi ra cịn phải kể đến là con đường di dân. Các cuộc di dân tự nhiên
xảy ra trong thời nguyên thủy và cổ, trung đại. Các tộc người khác nhau, sau
những cuộc di cư, đã đến với nhau, sống cạnh nhau, xen kẽ nhau, dẫn đến sự tiếp
xúc và giao lưu văn hóa.
2. Hệ quả
2.1 Cách mạng về giá
Nhờ có sự gia lưu bn bán mà hàng hóa giữa phương đơng và phương
tây được trao đổi từ đó khiến cho giá cả của nhiều mặt hàng tăng cao thành các
mặt hàng xa xỉ phẩm.
Thời kỳ đầu, những bậc đế vương và những nhà quý tộc của La Mã thích

lụa Trung Hoa đến mức họ cho cân lụa lên và đổi chỗ lụa đó bằng vàng với cân
nặng tương đương. Chuyện cũng nói rằng Nữ hồng Ai Cập Cleopatra lúc đó chỉ
diện váy lụa Trung Quốc mà thôi.
Người Trung Hoa chuyển đi tơ lụa, thuốc súng, giấy và gốm sứ bằng Con
đường tơ lụa. Đổi lại, những kiến thức về thiên văn học giúp Trung Quốc làm
sâu thêm những hiểu biết của mình về vũ trụ. Những bản vẽ Mặt Trăng, ngôi sao
đã chứng tỏ sự khao khát tìm tịi của người Trung Hoa về vũ trụ.
Một mặt hàng khác cũng được người châu âu ưa chuộng là các loại gia vị
của Ấn Độ. Loại gia vị phổ biến nhất là hạt tiêu đen (black pepper hay Piper
6


nigrum) có nguồn gốc từ miền Nam Ấn Độ, đã được con người sử dụng từ
khoảng 2000 năm trước CN. Theo một cách bí ẩn, hạt tiêu đã rời khỏi Ấn Độ,
đến với Ai Cập cổ đại và được nhồi vào trong mũi của Pharaon Ramses (13031213 trước CN) trong quá trình ướp xác. Sau cuộc chinh phục Ai Cập vào năm
30 trước CN, những loại gia vị "kỳ lạ" đã làm tị mị những người La Mã, qua đó
mở ra con đường biển hướng thẳng tới miền Nam Ấn Độ.
Khơng chỉ xuất hiện trong nhà bếp, gia vị cịn rất được ưa chuộng trong y
học hay cho các nhu cầu xa hoa hơn như dầu thơm, dầu tắm cho giới quý tộc.
Trong giai đoạn này giá của gia vị cũng được đẩy lên cao tới mức khủng
khiếp, những ghi chép cho thấy dưới thời Hoàng đế La Mã Diocletian, một
pound gừng (khoảng 0.4 kg) có giá 5000 ngày lương của một lao động phổ thông
(khoảng gần 14 năm làm việc không một ngày nghỉ)! Người La Mã nhận thức
được giá trị thương mại to lớn của gia vị và đã tổ chức nhiều cuộc thám hiểm
bằng đường biển xa hơn nữa về phía Đơng để tìm kiếm gia vị. Tiêu biểu trong đó
là một hạm đội gồm 120 chiếc thuyền đã thực hiện một chuyến hải trình từ
Alexandria, qua Ấn Độ, tới Trung Quốc và Đông Nam Á sau đó quay lại trong
vịng một năm. Tuyến đường này khơng chỉ tạo nên "con đường gia vị" trên biển
phục vụ cho nhu cầu của đế chế La Mã mà còn kết nối eo biển Malacca với châu
Âu trong hơn 1500 năm sau đó.4

2.2 Văn hóa trở nên đa dạng
Từ khoảng thế kỷ XI TCN, người Phênixi đã đi lại buôn bán khắp vùng
Địa Trung Hải, đã chiếm được nhiều đất đai ở đây làm thuộc địa. Do sự tiếp xúc
đó, vào khoảng thế kỷ IX, VIII TCN, người Hy Lạp đã học tập hệ thống chữ cái
của Phênixi để đặt ra chữ Hy Lạp và về sau từ chữ Hy Lạp đã phát triển thành
chữ Xlavơ và chữ Latinh.

4

Gia vị và hành trình mở rộng thế giới. |Wikiwi, Spiderum.
7


Ảnh hưởng của văn hóa Hy Lạp đối với phương Đơng cịn thể hiện rõ rệt
ở mặt nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc. • Khi đi đến bất cứ nơi nào trong vùng
đất Trung Á, người ta sẽ tìm thấy một chút nghệ thuật Hi Lạp cịn sót lại dưới
hình thức này hay hình thức khác. Đó có thể là đồng tiền xưa vào thế kỷ thứ VII
có khắc tượng thần trong thần thoại Hi Lạp như thần “mĩ thuật” mà ta quen biết
dưới tên thần Venus, hay tượng thiếu niên với những đường nét thật Hi Lạp. Một
trong những vùng thấy ảnh hưởng của Hi Lạp rất mạnh mẽ là tiểu quốc
Gandhara. Thậm chí tại nước Ấn Độ xa xôi, các tượng Phật được tạo nên trong
thời kỳ muộn hơn một ít cũng chịu ảnh hưởng rõ rệt của nghệ thuật điêu khắc Hy
Lạp.
2.3 Các ngành khoa học phát triển
Triết học, minh triết các vùng phương Tây lẫn các vùng phương Đơng đã
hội tụ lại với nhau góp phần tạo nên nền văn hóa Hy lạp – La Mã phát triển rực
rỡ. Tư tưởng khoa học và tôn giáo của Tây Á và Ai Cập cịn góp phần đáng kể
vào sự hình thành và phát triển của triết học Hy Lạp cổ điển. Điều đặc biệt là
những thành tựu nổi bật về thiên văn học, toán học, thần thoại ở Ai Cập và
Babilon đã thực hiện chức năng động cơ cho sự nảy sinh của triết học Hy Lạp.Sự

giao lưu mang tính thế giới giữa văn hóa Đơng – Tây chính là đặc điểm chủ yếu
của các nền văn minh Hy Lạp và La Mã. Triết học Hy Lạp – La Mã hậu kỳ còn
tiếp nhận một cách trực tiếp những ảnh hưởng từ tri thức khoa học, tôn giáo khác
nhau và từ triết học tôn giáo của phương Đông. Hầu như tất cả các học thuyết
của các trường phái triết học chủ yếu đều mang đặc điểm của các nền văn hóa
hội tụ phương Đơng – phương Tây. 5
Toán học, thế kỷ VI TCN, một số nhà khoa học Hy Lạp cổ đại như Talét,
Pitago đã đi du lịch Lưỡng Hà, Ai Cập, do đó đã tiếp thu được nhiều thành tựu
5

Sự gặp gỡ văn hóa phương đơng và phương tây| Thạc sĩ Nguyễn Văn Đồn.
8


tốn học của những nước này, trên cơ sở đó đã phát triển thành định lý về quan
hệ giữa ba cạnh của tam giác vuông. Người Ai Cập đã sáng tạo ra chữ số thập
phân hệ đếm tiến vị, biết tính diện tích hình trịn hình tam giác, họ cũng là người
biết dùng đòn bầy trong xây dựng. Người Lưỡng Hà biết đến bốn phép tính:
cộng, trừ, nhân, chia từ rất sớm biết khai căn bậc 2, bậc 3 sử dụng hệ đếm lấy 10;
60 làm cơ sở. Việc phát minh ra con số 0 ở người Ấn Độ đã hoàn thiện hệ thống
10 chữ số tử 0 đến 9 có ý nghĩa vơ cùng to lớn đối với nhân loại. Thơng qua giao
lưu những kiến thức tốn học và vật lí từ Phương Đơng được người Phương Tây
tiếp nhận và phát triển lên một tầm cao mới.
Sử học, thế kỷ V TCN, nhà sử học Hy Lạp Hêrôđốt cũng từng đi du lịch
nhiều nơi ở phương Đông, do vậy đã biên soạn được một số tác phẩm về lịch sử
của Atxiri, Babilon, Ai Cập. Những tư liệu lịch sử mà Hêrôđốt ghi lại được như
việc xây dựng Kim tự tháp ở Ai Cập cổ đại là vô cùng quý giá.
Thiên văn học và lịch, Sau khi ở Ai Cập về, năm 45 TCN, người đứng đầu
nhà nước La Mã là Xêda (Caius Julius Ceasar) đã mời nhà toán học và thiên văn
học Ai Cập là Xôdigien (Sosigène) dựa vào lịch Ai Cập để cải cách lịch của La

Mã. Lịch mới của La Mã mang tên Xêda gọi là lịch Giuyliêng (Julien), mỗi năm
có 365 ngày, cứ 4 năm nhuận 1 ngày. Đây là loại lịch thông dụng trên thế giới
hiện nay.

9


Kết Luận
Những điều nói trên cho thấy rằng, điều quan trọng ngày nay là chúng ta
hiểu rõ được mặt mạnh và mặt yếu của mỗi mỗi khu vực văn hóa để kết hợp bổ
sung cho nhau nhằm xây dựng một the giới lồi người bền vững. Khơng nên
tuyệt đối hóa một khía cạnh nào của văn hóa khu vực mà khơng thấy được mạnh
khiếm khuyết của nó. Thống nhất trong đa dạng chính là nguyên tắc thúc đẩy sự
hợp tác, bổ sung những cái hay cái tốt cho nhau để cùng tồn tại và phát triển. Hội
nhập Đơng -Tây nói riêng và tồn thế giới nói chung chính là vecto chỉ hướng
chủ đạo và mục đích cuối cùng để là người có được một ngơi nhà hịa bình và ổn
định. Và nói đúng theo tinh thần tư tưởng của Kipping: Khi các dân tộc gặp gỡ
nhau trong mối quan hệ bình đẳng và trong tình anh em thì sẽ khơng cịn Phương
Đơng, Phương Tây, khơng cịn ranh giới phân chia giữa các giống nòi, chủng
tộc.

10


Danh mục tham khảo
1. Giáo trình lịch sử văn minh thế giới|Vũ Dương Ninh, 2010.
2. Sự tiếp xúc giữa các nền văn minh| Kipkis.
3. Gia vị và hành trình mở rộng thế giới. |Wikiwi, Spiderum
4. Sự gặp gỡ văn hóa phương đơng và phương tây| Thạc sĩ Nguyễn Văn
Đồn.

5. Đơng và Tây có thể gặp nhau khơng? | Sức khỏe và đời sống.

11