HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC TOÀN DIỆN VÀ
TIẾN BỘ XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (CPTPP)NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI,
VẤN ĐỀ ĐẶT RA
VÀ GIẢI PHÁP CỦA VIỆT NAM
1
CÁC NỘI DUNG CHÍNH
1. CPTPP- (TPP-11) TIẾN TRÌNH VÀ NỘI DUNG CỐT LÕI
2. TÁC ĐỘNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA KHI CPTPP
(TPP-11) CÓ HIỆU LỰC
3. NHỮNG GIẢI PHÁP TRỌNG TÂM CẦN CĨ CỦA VIỆT NAM
4. Phụ lục: Tóm tắt 30 chương nội dung TPP-12
Lưu ý: Tên hiệp định dịch lấy theo Bộ Công Thương và Báo Nhân
Dân thống nhất:
“Hiệp định đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương”
(Comprehensive and Progressive Agreement for TransPacific Partnership - CPTPP)
Vì bị treo 20 điều nên có ý kiến dịch "progressive" là từng bước, tức:
"Hiệp định đối tác toàn diện và từng bước xuyên Thái Bình Dương".
2
CPTPPTIẾN TRÌNH VÀ NỘI DUNG CỐT LÕI
Tại Hội nghị Cấp cao APEC năm 2002 tổ chức tại Mê-hi-cô, 3
nước Chi-lê, Niu Di-lân và Xinh-ga-po (P3) phát động đàm
phán Hiệp định Pacific Three Closer Economic Partnership
(P3)-tức Hiệp định ba đối tác kinh tế chặt chẽ hơn Thái
Bình Dương
Tháng 4 năm 2005, Bru-nei xin gia nhập, biến P3 thành P4.
Từ 2005, Hiệp định mang tên đầy đủ tiếng Anh là Trans-Pacific
Strategic Economic Partnership Agreement) là Hiệp định Đối
tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương. Viết tắt là
TPP-Gọi tắt là Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương
Năm 2007: Hoa Kỳ bắt đầu tiếp cận và tham gia thảo luận với
các nước P-4.
Tháng 9/2008: Hoa Kỳ thông báo sẽ tham gia đàm phán Hiệp
định Thương mại Tự do toàn diện với nhóm P-4 ;
3
Trước khi tuyên bố tham gia TPP, Mỹ đã mời Việt Nam cùng
tham gia Hiệp định (từ năm 2006, Xinh-ga-po đã rất tích cực
mời Việt Nam tham gia TPP - P4, nhưng khi đó Việt Nam chưa
nhận lời)
Tháng 11/2008: Hoa Kỳ, Australia, Peru và Việt Nam
thông báo sẽ cùng đàm phán với các quốc gia P-4 nhằm đi đến
ký kết một Hiệp định Thương mại “thế hệ tiếp theo
Đầu năm 2009, Việt Nam quyết định tham gia Hiệp định
TPP với tư cách thành viên liên kết.
Tháng 11 năm 2010, Việt Nam đã chính thức tham gia
đàm phán TPP sau khi tham gia 3 phiên đàm phán TPP
với tư cách thành viên liên kết.
Tháng 10 năm 2010, Ma-lai-xia chính thức tham gia vào TPP
4
Tháng 3/2010: Vòng đàm phán đầu tiên diễn ra tại
Australia (các bên tham gia: Australia, Chi Lê, Peru,
Singapore, Việt Nam, Hoa Kỳ, Brunay và New Zealand);
Tháng 10/2010: đàm phán tại Brunei (có thêm Malaysia tham
dự);
Tháng 6/2011 và tháng 9-2014: tđàm phán tại Việt Nam …
Tháng 7/2012: vòng đàm phán thứ 13 tại -Hoa Kỳ có them
Mehico va canada lần lượt tham gia TPP.
Tháng 8/2013 : Vòng thứ 19 tại Brunei –thêm Nhật Bản tham
gia
5
Kết thúc đàm phán TPP vào ngày 5-10-2015 sau hơn 20
vịng và 5 năm đàm phán chính thức và nhiều cuộc gặp
gỡ giữa kỳ.
Chiều thứ 5 ngày 05/11/2015, Tổng thống Obama đã chính
thức thơng báo ý định ký kết Hiệp định TPP tới quốc hội nước
này, cùng thời điểm các nước thành viên TPP cơng bố tồn văn
bản gần chính thức nhất của Hiệp định.
Bộ trưởng 12 quốc gia TPP đã chinh thức ký hiệp định
TPP ở Auckland - New Zealand hôm 4-2-2016.
Bộ trưởng Thương mại Úc Andrew Robb là người đầu
tiên ký vào biên bản thỏa thuận và Bộ trưởng New
Zealand Todd McClay ký sau cùng. Những người tham dự
buổi lễ reo hò khi hiệp định được ký kết.
6
Sau khi ký kết, các nước sẽ khởi động tiến trình phê chuẩn, dự
kiến mất khoảng 2 năm. Trong vịng 2 năm đó, bất cứ lúc nào
cả 12 nước hồn tất việc phê chuẩn thì TPP sẽ có hiệu lực.
Nếu vì lý do nào đó mà khơng đủ 12 nước phê chuẩn thì các
nước sẽ chờ cho hết 2 năm. Khi đó, việc tiếp theo là tính xem
đã có bao nhiêu nước phê chuẩn.
Nếu có ít nhất 6 nước phê chuẩn và tổng GDP của những
nước phê chuẩn chiếm trên 85% GDP của tất cả các nước
TPP thì hiệp định sẽ có hiệu lực giữa những nước đó.
12 nước TPP đang tham gia 80 FTA khác nhau
TPP gồm 800 triệu dân, 40% GDP và hơn 30% thương
mại tồn cầu.
TPP có nội dung chính dài hơn 500 trang, lại kèm theo hàng
chục biểu cam kết, thỏa thuận song phương của các thanh viên
7
3 đặc điểm chính của Hiệp định TPP:
1. Tiếp cận thị trường một cách toàn diện: Thuế quan, phi thuế và
các lĩnh vực về thương mại hàng hóa, dịch vụ và đầu tư; bảo tồn, bảo vệ
môi trường, người llao động và cơng đồn; SHTT, mua sắm và đầu tư
cơng…
2. Tiếp cận mang tính khu vực trong việc đưa ra các cam kết: Phát
triển chuỗi sản xuất và cung ứng, thương mại không gián đoạn; bảo tồn
và tạo thuận lợi cho việc hội nhập qua biên giới, mở cửa thị trường trong
nước. Tạo ra nền tảng cho việc hội nhập kinh tế khu vực và xuyên khu
vực châu Á – Thái Bình Dương.
3. Giải quyết các thách thức mới và cần bằng lợi ích: Thúc đẩy đổi
mới, năng suất và tính cạnh tranh; phát triển nền kinh tế số; cân bằng vai
trò của các doanh nghiệp Nhà nước; hỗ trợ DNVVN; tạo ra các cơ hội và lợi
ích mới cho doanh nghiệp, người lao động và người tiêu dùng của các
nước thành viên; các nền kinh tế và doanh nghiệp đều có thể hưởng
lợi, đáp ứng được những cam kết và tận dụng được đầy đủ những
lợi ích của Hiệp định.
8
TPP là Hiệp định có những tiêu chuẩn cao, tham vọng, toàn
diện và cân bằng,
Mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hỗ trợ tạo ra và
duy trì việc làm; tăng cường đổi mới, năng suất, và sức
cạnh tranh; nâng cao mức sống; giảm đói nghèo, thúc đẩy
quản lý hiệu quả, minh bạch, bảo vệ người lao động, và
bảo vệ môi trường.
Mục tiêu cuối cùng là mở cửa thương mại và hội nhập cho
toàn khu vực.
Kỳ vọng sẽ trở thành một khn khổ thương mại tồn diện,
cân bằng lợi ích, có chất lượng cao và là khn mẫu cho các
Hiệp định thế kỷ 21.
Có cơ chế cho phép một số Bên thêm thời gian chuyển tiếp.
9
Hàn Quốc, Đài Loan, Philippines, Lào, Colombia, Costa
Rica và Thái Lan, muốn tham gia đàm phán TPP
Ngày 29/3/2018, Chính phủ Thái Lan đã yêu cầu Bộ Thương
mại nước này xem xét chi tiết về cách thức gia nhập CPTPP. Phó
Thủ tướng Somkid Jatusripitak nói với VOA tiếng Việt: "Đây là
một vấn đề quan trọng", "Nếu khơng có vấn đề gì, chúng tôi sẽ
gia nhập vào năm nay". (Theo
/>)
Hàn Quốc tỏ ý muốn tham gia TTP tại hội nghị thượng đỉnh của
WTO tổ chức tại Bali, Indonesia, vào tháng 12-2013.
Mỹ đã từng mời Nga và Trung Quốc tham gia TPP.
10
LÝ DO VÀ TÁC ĐỘNG CỦA MỸ RÚT KHỎI TPP
Cú sốc với TPP:
Ngày 23/1/2017 , Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức rút nước này
khỏi TPP sau 3 ngày nhậm chức tổng thống,
Ngày 30-1-2017, Hoa Kỳ đã có thư gửi các nước tham gia Hiệp định Đối tác xuyên
Thái Bình Dương (TPP) thơng báo chính thức rút khỏi Hiệp định này.
Tổng thống Mỹ Donald Trump thực hiện lời hứa tranh cử của mình về rút
khỏi TPP nhằm giữ việc làm và thúc đẩy ngành sản xuất công nghiệp của
Mỹ
Thay vì TPP, Mỹ sẽ đàm phán các thỏa thuận thương mại cơng bằng song
phương” với từng quốc gia, trong đó có VN…
Tổng thống Trump cũng đang có kế hoạch đàm phán lại Thỏa thuận Tự do
mậu dịch Bắc Mỹ (NAFTA) với Canada và Mexico nhằm giành được những
điều khoản hấp dẫn hơn cho Mỹ.
11
Mỹ có dân số gấp 3,5 lần và diện tích rộng gấp khoảng 28 lần
Việt Nam;
Mỹ chiếm ¼ tổng GDP,1/5 tổng nhập khẩu toàn cầu, là trung
tâm tài chính lớn nhất và nguồn động năng phát triển mạnh
nhất của thế giới
Thu nhập bình quân của một hộ gia đình Mỹ là 53.650
USD/năm.
Hơn 31.000 sinh viên Việt Nam hiện đang học tập tại Hoa Kỳ.
Hằng năm có hơn nửa triệu lượt du khách Mỹ sang VN, và đang
tiếp tục tăng trong năm 2018.
12
Việt Nam - Hoa Kỳ sau 22 năm thiết lập quan hệ đã có Hiệp định
thương mại song phương BTA và những cam kết thông qua WTO,
đang khởi động lại Hội đồng Hiệp định khung về thương
mại và đầu tư song phương (TIFA).
Hoa Kỳ là đối tác toàn diện; thị trường xuất khẩu (nhất là nông
sản) lớn thứ hai(quý 1-2018, đạt 9,6 tỷ USD sau EU đứng số 1
với 9,8 tỷ USD) và xuất siêu hàng đầu của Việt Nam, chiếm
khoảng 20% xuất khẩu hàng năm của VN và VN chiếm
1,3% tổng nhập khẩu hàng năm của Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ xuất siêu sang Việt Nam về dịch vụ và xếp thứ
8/112 nước có FDI ở Việt Nam, với 815 dự án, tổng vốn 10,07 tỷ
USD.
Hơn 1,5 triệu Việt Kiều ở Mỹ chiếm hơn 40% tổng kiều hối về VN
hàng năm. TP.HCM nhận 60% kiều hối hàng năm của cả nước
13
Nhìn chung, sau khi Mỹ rút lui, có 4 kịch bản về TPP:
1. TPP sẽ chết yểu do Mỹ rút khỏi TPP, một số nước thấy TPP khơng
có Mỹ sẽ khơng cịn có ý nghĩa, nên khơng tìm cách cứu vãn tình hình.
2. TPP khơng có Mỹ nhưng mở rộng thành viên mới, tức TPP-11 +
một số nước thành viên mới.
3. TPP tồn tại ở dạng đa phương hoặc song phương với sự tham
gia của Mỹ sau khi Mỹ yêu cầu đàm phán lại TPP để bảo vệ lợi ích
Mỹ theo quan điểm của Tổng thống mới, các nước thành viên khác đồng
tình, phải mất thêm thời gian và cơng sức để “mặc cả” với Mỹ.
4. TPP tồn tại mà khơng có Mỹ-TPP-11 nước thành viên cịn lại vẫn
quyết tâm thực hiện TPP với một số điều chỉnh cần thiết vì lợi ích chung
và hài hịa lợi ích các quốc gia thành viên.
14
Việt Nam đã phối hợp với Nhật Bản và các nước khác
thực hiện nhiều cuộc đàm phán đểể̉ duy trì TPP.
Đột phá quan trọng nhất được ghi nhận tại cuộc họp cấp Bộ
trưởng tổ chức bên lề Tuần lễ Cấp cao APEC tại Đà Nẵng, với
việc thông qua tên gọi mới của Hiệp định TPP gồm 11
thành viên là Hiệp định Đối tác Tồn diện và Tiến bộ
xun Thái Bình Dương (CPTPP), đồng thời thống nhất các
nội dung cơ bản của Hiệp định này.
Cuối tháng 1-2018, tại Nhật Bản, 11 nước đã kết thúc tồn bộ
nội dung đàm phán cịn lại, bao gồm các nội dung liên quan
đến lao động của Việt Nam, bảo lưu về văn hóa của Canada,
bảo lưu về cơ chế dành cho Tập đoàn Petronas của Malaysia...
15
Ngày 21-2-2018, văn bản cuối cùng của Hiệp định Đối tác Tồn
diện và Tiến bộ xun Thái Bình Dương (CPTPP) được công bố
(đúng 1 năm sau Mỹ rút khỏi TPP).
Cùng với các nước, Việt Nam cũng đã công bố lời văn tiếng Việt của Hiệp
định tại Cổng Thông tin Điện tử của Bộ Công Thương.
Ngày 8-3-2018 tại Santiago, Chile các nước đã ký kết Hiệp định
CPTPP
Hiệp định sẽ đi vào thực hiện 60 ngày sau khi đủ Quốc hội 6 nước
(không xét theo tổng GDP như TPP) tham gia ký hiệp định thơng
qua (dự kiến có hiệu lực vào cuối năm 2018 hoặc nửa đầu năm 2019).
(nước thứ 7 trở đi, thì CPTPP sẽ có hiệu lực sau 60 ngày kể từ khi thông
báo bằng văn bản là Quốc hội của mình đã thơng qua-MP)
Việt Nam đang cùng các nước để hoàn tất các thủ tục pháp lý
trên.
16
Nội dung chính của Hiệp định CPTPP gồm các văn kiện:
I- Lời văn của Hiệp định CPTPP:
Gồm Lời mở đầu và 7 điều khoản
Điều 1- Tích hợp Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương,
Điều 2-Tạm đình chỉ thực hiện một số điều khoản,
Điều 3-Hiệu lực,
Điều 4-Rút khỏi Hiệp định,
Điều 5-Gia nhập,
Điều 6-Rà soát Hiệp định CPTPP,
Điều 7-Các lời văn xác thực;
17
II- Phụ lục Danh mục một số điều khoản của TPP tạm
đình chỉ thực hiện theo Hiệp định CPTPP:
20 điều khoản tạm hỗn so với TPP và chỉ được kích hoạt lại về
sau với sự đồng ý của 11 nước (phần văn bản gốc với 30
chương của TPP vẫn được kèm vào trong phụ lục của CPTPP),
cụ thể gồm:
11 điều khoản liên quan đến sở hữu trí tuệ, vốn là các điều
khoản Mỹ yêu cầu đưa vào.
2 nghĩa vụ liên quan đến Chương Mua sắm của Chính phủ
7 nghĩa vụ còn lại liên quan tới 7 Chương là Quản lý hải quan
và Tạo thuận lợi Thương mại; Đầu tư; Thương mại dịch
vụ xuyên biên giới; Dịch vụ Tài chính; Viễn thơng; Mơi
trường; Minh bạch hóa và Chống tham nhũng.
18
Ngồi các nội dung chính thức trên, cũng như với Hiệp định TPP
trước đây, các nước dự kiến cũng ký một số Thư trao đổi về
các nội dung quan tâm riêng của mỗi nước sau khi Hiệp định
CPTPP được ký chính thức.
Ngồi ra, Phụ lục này cịn điều chỉnh lại nội dung dẫn
chiếu liên quan tới thời điểm có hiệu lực cho phù hợp hơn
với Hiệp định CPTPP đối với bảo lưu về các biện pháp khơng
tương thích trong dịch vụ và đầu tư của Brunei và bảo lưu về
doanh nghiệp nhà nước của Malaysia.
19
Tồn văn Hiệp định CPTPP do Bộ Cơng Thương cơng bố:
KHẲNG ĐỊNH LẠI các vấn đề đã được thể hiện trong lời mở đầu Hiệp
định Đối tác xuyên Thái Bình Dương, được ký tại Auckland ngày
4/2/2016 (sau đây gọi là “Hiệp định TPP”);
HIỆN THỰC HĨA nhanh chóng các lợi ích của Hiệp định TPP thông qua
Hiệp định này (tức CPTPP-MPhong) và tầm quan trọng về kinh tế và
chiến lược của các lợi ích đó;
ĐĨNG GĨP nhằm duy trì mở cửa thị trường, thúc đẩy thương mại thế
giới và tạo ra những cơ hội kinh tế mới cho người dân thuộc mọi mức
thu nhập và hoàn cảnh kinh tế;
THÚC ĐẨY hơn nữa hội nhập và hợp tác kinh tế khu vực giữa các Bên;
TĂNG CƯỜNG cơ hội thúc đẩy tự do hóa thương mại và đầu tư khu
vực;
20
KHẲNG ĐỊNH LẠI tầm quan trọng của việc thúc đẩy trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp, bản sắc và sự đa dạng văn hóa, bảo vệ và bảo tồn mơi trường,
bình đẳng giới, quyền lợi của người bản địa, quyền lao động, thương mại, phát
triển bền vững, tri thức truyền thống, cũng như tầm quan trọng của việc bảo
lưu quyền quản lý của mình vì các lợi ích cơng cộng;
HOAN NGHÊNH các quốc gia hoặc các lãnh thổ hải quan riêng biệt tham gia
Hiệp định này (CPTPP mang tính mở cao-Mphong);
ĐÃ NHẤT TRÍ như sau:
Điều 1: Tích hợp Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương
1. Các Bên theo đây nhất trí rằng, theo các điều khoản của Hiệp định này, các
điều khoản của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương, được ký tại Aukland
ngày 4/2/2016 (“Hiệp định TPP”) được tích hợp, bằng cách tham chiếu, vào
thành một phần của Hiệp định này với những sửa đổi phù hợp, ngoại
trừ Điều 30.4 (Gia nhập), Điều 30.5 (Hiệu lực), Điều 30.6 (Rút khỏi) và Điều
30.8 (Lời văn xác thực).[1]
(Chú ý các số trong ngoặc vuông bôi màu đỏ là chú giải ở Phụ lục dưới Hiệp
Định -MPhong)
21
2. Vì mục đích của Hiệp định này, các dẫn chiếu tới ngày ký trong
Hiệp định TPP được hiểu là ngày ký Hiệp định này.
3. Trong trường hợp có bất kỳ sự khác biệt nào giữa Hiệp định này
với Hiệp định TPP thì khi Hiệp định TPP có hiệu lực, Hiệp định
này sẽ được ưu tiên áp dụng ở mức độ khác biệt đó.
Điều 2: Tạm đình chỉ thực hiện một số điều khoản
Tại thời điểm Hiệp định này có hiệu lực, các Bên sẽ tạm đình chỉ
thực hiện các điều khoản quy định tại Phụ lục của Hiệp định
này, cho đến khi các Bên đồng ý kết thúc việc tạm đình chỉ thực
hiện một hay nhiều hơn các điều khoản đó. [2].
22
Điều 3: Hiệu lực
1. Hiệp định này sẽ có hiệu lực sau 60 ngày kể từ ngày ít nhất
sáu nước ký kết hoặc ít nhất 50 phần trăm số nước ký kết của
Hiệp định, tùy trường hợp nào cho giá trị nhỏ hơn, thông báo cho
Cơ quan lưu chiểu bằng văn bản rằng họ đã hoàn thành các thủ tục
pháp lý hiện hành của mình.
(tức 60 ngày sau khi đủ 6 nước thông qua tại Quốc hội-MP)
2. Đối với bất kỳ nước ký kết nào của Hiệp định này mà với nước
đó Hiệp định chưa có hiệu lực theo khoản 1, Hiệp định này sẽ có hiệu
lực sau 60 ngày kể từ ngày nước ký kết đó thơng báo bằng văn bản
cho Cơ quan lưu chiểu rằng họ đã hoàn thành các thủ tục pháp lý
hiện hành của mình.
(Tức nếu nước thứ 7 trở đi phê chuẩn mn, thì CPTPP sẽ có hiệu
lực với họ sau 60 ngày kể từ khi họ thông báo bằng văn bản là Quốc
hội của mình đã thơng qua-MP)
23
Điều 4: Rút khỏi Hiệp định
1. Bất kỳ Bên nào đều có thể rút khỏi Hiệp định này bằng cách
gửi thông báo bằng văn bản tới Cơ quan lưu chiểu. Bên rút khỏi
Hiệp định sẽ đồng thời thông báo cho các Bên khác về việc rút
khỏi Hiệp định thông qua các đầu mối chung được chỉ định tại
Điều 27.5 (Đầu mối liên lạc) của Hiệp định TPP.
2. Việc rút khỏi Hiệp định sẽ có hiệu lực sau 6 tháng kể từ khi
một Bên gửi thông báo bằng văn bản cho Cơ quan lưu chiểu
theo khoản 1, trừ khi các Bên đồng ý về một khoảng thời gian
khác.
Nếu một Bên rút khỏi Hiệp định, Hiệp định này vẫn có hiệu lực
với các Bên còn lại.
24
Điều 5: Gia nhập
Kể từ ngày có hiệu lực của Hiệp định này, bất kỳ một quốc gia hoặc
lãnh thổ hải quan riêng biệt nào đều có thể gia nhập vào Hiệp định
này, theo các điều khoản và điều kiện được thống nhất giữa các
Bên của Hiệp định với quốc gia hoặc lãnh thổ hải quan riêng biệt
đó.
Điều 6: Rà sốt Hiệp định Đối tác Tồn diện và Tiến bộ
xun Thái Bình Dương
Bên cạnh Điều 27.2 của Hiệp định TPP (Các chức năng của Ủy ban),
nếu việc có hiệu lực của Hiệp định TPP sắp xảy ra hoặc nếu Hiệp
định TPP có xu hướng khơng thể có hiệu lực, các Bên, theo yêu cầu
của một Bên, sẽ rà soát việc vận hành của Hiệp định này nhằm
xem xét bất kỳ sự sửa đổi nào đối với Hiệp định này và các vấn đề
có liên quan.
25