Đề tài tiểu luận tâm lý trí nhớ ngắn hạn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (0 B, 4 trang )
Đề tài tiểu luận tâm lý
Tình huống 2: Nhớ số điện thoại
Hãy hỏi xin số điện thoại của người bạn ngồi cạnh bạn. Nếu người đó chỉ
đọc 1 lần, hãy thử xem bạn nhớ được bao nhiêu số trong chuỗi số điện
thoại?
- Bạn có nhận thấy bạn đang liên tục nhắc lặp lại số điện thoại đó trong trí
nhớ của mình khơng?
- Bạn nhận thấy người bạn của mình đã chia số điện thoại của mình thành
mấy khúc?
- Hãy giải thích rõ hơn cơ chế ‘phân khúc thơng tin’ (Chunking) và luyện
tập thơng tin của trí nhớ ngắn hạn trong tình huống này?
- Có lẽ đã trải qua một khoảng thời gian, bây giờ hãy đọc lại số điện thoại
của người bạn của mình? Liệu bạn có cịn nhớ nó?
Đặt: A là người ngồi cạnh - người đọc số điện thoại.
B là người nghe số điện thoại.
1. Số điện thoại đã nghe liên tục được lặp đi lặp lại trong trí nhớ nhưng
chỉ có một giới hạn nhất định.
Ví dụ:
Khi A đọc liên tục một dãy số gồm 10 chữ số, B nhận thức được đó là số
điện thoại của A nhưng não bộ chỉ kịp ghi nhớ 6 số, B có thể nhớ mang
mang cả 4 số sau nhưng hành vi nhẩm lại liên tục trong não sẽ khiến B
rơi rớt một vài số mang tính nhớ ngắn hạn. Kết quả là B sẽ liên tục nhẩm
đi nhẩm lại những số B thuộc và chắc chắn đúng (6 số đầu).
Đối với 4 số sau , B chỉ nhớ mang mang nên lúc nhẩm lại não B xuất hiện
suy nghĩ “Mình nghĩ như này có đúng khơng nhỉ?” (hồi nghi vào trí
nhớ) và sẽ thường bỏ qua 4 số cuối để đảm bảo tính đúng đắn.
Trong trường hợp suy nghĩ của B hổng số và não bộ từ điền số vào (hình
dung cụm số quen thuộc như 098, 024,028,...) thì kể cả khi số B nhẩm đi
nhẩm lại liên tục trong đầu là sai thì B vẫn nghĩ dãy số chắc chắn đúng,
nếu được nghe lại dãy số đúng thì rất dễ nãy sinh tình huống lẫn lộn giữa
dãy số sai và dãy số đúng trong suy nghĩ của B.
2. A chia số điện thoại thành 3 khúc (Số của A là số điện thoại cá nhân)
Đây là cách chia thường thấy đối với dãy số điện thoại gồm 10 chữ số.
Thường là 3-3-4 hoặc 4-3-3, nhóm số có số chữ số nhiều nhất thường
xuất hiện ở đầu hoặc đi
Ví dụ:
097-326-9999 (3-3-4) Do ở cuối là nhóm số bốn số 9 nên người nói sẽ vơ
thức gộp lại để tạo thành nhóm số đẹp.
0368-555-329 (4-3-3) Ở giữa có một nhóm số ba chữ số 555, để tạo bộ
đẹp khi đọc, người nói đã gộp 4 số đầu lại thành một nhóm.
3. Cơ chế phân khúc thông tin và luyện tập thông tin của trí nhớ ngắn
hạn.
3.1. Cơ chế phân khúc thơng tin.
Phân khúc là một quá trình mà các phần riêng lẻ của một tập thông tin
được chia nhỏ và sau đó được nhóm lại với nhau thành một tổng thể có ý
nghĩa. Các phần mà thơng tin được nhóm lại nhằm mục đích cải thiện khả
năng lưu trữ tài liệu trong thời gian ngắn, do đó bỏ qua khả năng hạn chế
của bộ nhớ làm việc.
Ví dụ: 0368-555-329
Ở đây, nếu đứng tách lẻ ba nhóm số 0368, 555, 329 thì khơng thể cấu
thành một số điện thoại có 10 chữ số mà chỉ là 3 số có 3 chữ số đặt gần
nhau. Não bộ tự chia lẻ 10 chữ số thành bộ 4-3-3 để tiện cho việc lưu giữ
thông tin cũng như truyền đạt đến người khác.
Cách phân khúc thông tin của A mang tính cá nhân A, nghĩa là cách chia
bộ số dựa trên nhận thức của A và kinh nghiệm trong quá khứ, có thể
được liên kết với tệp thơng tin. Kích thường thường dao động từ 2-6 kí
tự. Có thể liệt kê một số lí do như sau:
- A từng thấy người khác chia như vậy nên chia theo.
- A cố gắng chia gần số chữ số trong số điện thoại.
- A cảm thấy đọc lên thuận miệng và muốn nhóm ra nhóm số đẹp mắt
(555)
-...
Lý giải cho việc A phân khúc thông tin thành bộ 4-3-3.
Giả sử A chia thành nhóm 2-2-4-2 thì ở 3 nhóm đầu 2-2-4 rất dễ liên
tưởng đến định dạng dd/mm/yyyy thay vì hình dung như nhóm số cho số
điện thoại thơng thường.
Giả sử 2 A chia thành 2-3-3-2 thì thay vì chỉ cần nhớ bộ ba nhóm số thì ở
đây cần nhớ bộ 4 nhóm số 03-685-553-29 rời rạc, thiếu tính liên kết và
khơng có nhóm số đặc biệt (555) thuận lợi cho việc ghi nhớ dễ dàng hơn.
Hiện tượng phân khúc như một cơ chế ghi nhớ đơn giản bị ảnh hưởng bởi
các yếu tố chủ quan của người sử dụng.
3.2 Luyện tập thơng tin của trí nhớ ngắn hạn.
Hành động nhẩm đi nhẩm lại ngay lập tức sau khi tiếp nhận thơng tin là
một cách để tạo ra trí nhớ ngắn hạn (thời gian ngắn) về thơng tin đó (số
điện thoại).
Nói cụ thể hơn về trí nhớ ngắn hạn. Nếu hình dung trí nhớ dài hạn là ổ
cứng của máy tính thì trí nhớ ngắn hạn như RAM vậy, chỉ có tác dụng lưu
trữ tạm thời và sẽ biến mất sau khi tắt máy (ngưng hoạt động lưu giữ
thông tin trên trí nhớ ngắn hạn). Trí nhớ ngắn hạn có dung lượng lưu trữ
khoảng “bảy cộng hoặc trừ hai”. Dĩ nhiên, trên cả mặt lí thuyết và thực
hành, có thể tăng trí nhớ ngắn hạn đối với các mục có hàm lượng thơng
tin thấp một cách hiệu quả bằng cách tính nhẩm chúng thành một số
lượng nhỏ hơn các mục có hàm lượng thơng tin cao (tách nhóm số trên
dãy số điện thoại có 10 chữ số).
Ngồi ra, một lí do ảnh hưởng đến trí nhớ ngắn hạn là các lí do cá nhân
(không quen thuộc với cách chia của A/ lần đầu nghe dạng thông tin như
vậy/ etc). Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng con người có xu hướng ghi nhớ
tốt hơn nếu đó là dạng thơng tin quen thuộc. Tuy nhiên, cũng có nhược
điểm là có xu hướng tạo ra các phần quen thuộc.
Ví dụ. 09x, não sẽ tự động chèn x bằng một bộ quen thuộc 098. Sự quen
thuộc đó cho phép nhớ nhiều phần nội dung riêng lẻ hơn nhiều phần nói
chung (con người có xu hướng nhớ đến tổng quát nhiều hơn chi tiết). Nên
việc cần làm là luyện tập đối với thơng tin đó sao cho quen thuộc và có
thể dễ dàng hình dung ngay khi hàm lượng thông tin cao được chia nhỏ.
4. B khơng cịn nhớ số điện thoại của A.
Như đã đề cập đến ở trên, trí nhớ ngắn hạn có dung lượng nhỏ và thời
gian lưu giữ rất ngắn. Việc nhẩm đi nhẩm lại nhằm mục đích chuyển
thơng tin ngắn hạn sang thông tin lưu trữ lâu dài nhưng đã dừng lại. Như
vậy, trí nhớ ngắn hạn sẽ tự đồng làm để lưu trữ thơng tin ngắn hạn mới
(nếu có). B không thể đọc lại được số điện thoại của A.
Trong trường hợp B đã chuyển sang thông tin lưu trữ lâu dài thì B hồn
tồn có thể đọc lại được y nguyên số điện thoại của A (kể cả B tự bổ thêm
thông tin sai).
Do thời gian lưu giữ trí nhớ ngắn hạn của mọi người khác nhau, nên có
thể đối với C hoặc D vẫn có thể nhớ y nguyên số điện thoại của A thì
ngược lại, B đã quên. Và đó là một điều bình thường nếu như tiếp xúc với
thơng tin mới có độ phức tạp cao và chỉ được nghe hướng dẫn một lần.
5. Dẫn nguồn.
- Từ điển tâm lý học APA />- Lyon, Don R. (1977-10-01). "Sự khác biệt cá nhân trong việc thu hồi
nối tiếp ngay lập tức: Vấn đề của việc ghi nhớ?". Tâm lý học nhận thức.
- Sổ tay Oxford về trí nhớ Tulving, Endel; Craik, Fergus I. M.
(2005-05-05)
