1

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên
cứu của riêng tôi. Các tài liệu được sử dụng ở luận
án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Số liệu và kết
quả nghiên cứu không trùng lặp với các cơng trình
đã được cơng bố.
Tác giả luận án

Nguyễn Thị Huệ


2

MỤC L ỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
MỞ ĐẦU
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1.
Những nghiên cứu có liên quan đến định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Cơng an nhân dân
1.2.
Giá trị của các cơng trình khoa học đã được tổng quan và những
vấn đề đặt ra luận án tiếp tục nghiên cứu
Chương 2 LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC NGHỀ

NGHIỆP CỦA SINH VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG
ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN
2.1.
Các khái niệm cơ bản
2.2.
Đặc điểm hoạt động nghề nghiệp Công an nhân dân
2.3.
Biểu hiện, mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của
sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân
2.4.
Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp
của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân
Chương 3 TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1.
Tổ chức nghiên cứu
3.2.
Phương pháp nghiên cứu
Chương 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ ĐỊNH

5
13
13
28

33
33
55
61
72
87

87
93

HƯỚNG GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CỦA
SINH VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC
CÔNG AN NHÂN DÂN
107
4.1.

Thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên
các học viện, trường đại học Công an nhân dân
4.2.
Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Cơng an nhân dân
4.3.
Phân tích chân dung tâm lý điển hình
4.4.
Biện pháp phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho
sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG BỐ CĨ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

107
144
152
162
175

179
180
189


3

DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
2.1
2.2
2.3
2.4
3.1
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
4.10
4.11
4.12

4.13

TÊN BẢNG

Trang
Các chỉ báo nhận thức về các giá trị đạo đức nghề nghiệp Công
an nhân dân
64
Các chỉ báo thái độ đối với các giá trị đạo đức nghề nghiệp
Công an nhân dân
66
Các chỉ báo hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các giá trị
đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân
67
Các mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh
viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân
71
Phân bố khách thể nghiên cứu
88
Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể
hiện trong quan hệ với Đảng, Nhà nước
107
Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện
trong quan hệ với quần chúng nhân dân
109
Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện
trong mối quan hệ với công việc và đồng nghiệp
111
Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện
trong mối quan hệ với bản thân
113
Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể
119
hiện trong quan hệ với Đảng, Nhà nước

Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện
121
trong quan hệ với nhân dân
Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện
122
trong mối quan hệ với công việc và đồng nghiệp
Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể
124
hiện trong mối quan hệ với bản thân
Mức độ thường xuyên thực hiện hành động học tập, lĩnh hội các
129
quy định của Đảng, Nhà nước, Ngành và Nhà trường
Mức độ thường xuyên thực hiện hành động học tập, lĩnh hội
các kiến thức pháp luật, chuyên môn, nghiệp vụ
131
Mức độ thường xuyên của hành động tự tu dưỡng ở sinh viên
132
Sự khác biệt giữa các nhóm sinh viên chuyên ngành đào tạo khác
nhau về mức độ hành động chiếm lĩnh, hiện thực hóa các giá trị
đạo đức nghề nghiệp
139
Sự khác biệt giữa các nhóm sinh viên tự đánh giá về định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp
142


4

4.14 So sánh đánh giá của cán bộ, giảng viên và tự đánh giá của sinh viên
về mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên

4.15 Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến định hướng giá
trị đạo nghề nghiệp của sinh viên
4.16 Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên
4.17 Hệ số hồi quy mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến
định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên

144
145
147
151

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
TT
4.1
4.2

TÊN BIỂU ĐỒ
Trang
Nhận thức của sinh viên về các giá trị đạo đức nghề nghiệp
115
So sánh mức độ nhận thức của các nhóm sinh viên về các giá
trị đạo đức nghề nghiệp
116
4.3 Tổng hợp thái độ của sinh viên đối với các giá trị đạo đức nghề nghiệp 126
4.4 So sánh thái độ của các nhóm sinh viên độ đối với giá trị đạo
đức nghề nghiệp
127
4.5 Hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá giá trị đạo đức nghề
nghiệp của sinh viên (qua đánh giá của sinh viên và cán bộ,

giảng viên)
133
4.6 Hiệu quả thực hiện các hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá
các giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên
134
4.7 Mức độ hành vi vi phạm của sinh viên
135
4.8 Tổng hợp thực trạng hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các
giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên
136
4.9 So sánh mức độ hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các giá
trị đạo đức nghề nghiệp của các nhóm sinh viên
138
4.10. Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên
140
DANH MỤC SƠ ĐỒ
TT

TÊN SƠ ĐỒ

2.1

Cấu trúc lý thuyết của định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp
của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
Tương quan giữa các mặt biểu hiện định hướng giá trị đạo đức
nghề nghiệp của sinh viên
Tương quan giữa các yếu tố ảnh hưởng với định hướng giá trị
đạo đức nghề nghiệp của sinh viên

4.1

4.2

Trang
85
141
149


5

MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Đạo đức là một giá trị quan trọng đối với nghề nghiệp và cũng là giá trị
phẩm hạnh cần được định hướng, hình thành đối với phẩm chất, năng lực của
mỗi cá nhân. Hiện nay, với sự phát triển đa dạng của hệ thống ngành nghề
trong xã hội, giá trị đạo đức nghề nghiệp, định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp được nhiều nhà khoa học, nhiều lĩnh vực quan tâm. Ở Việt Nam cũng
như trên thế giới đã và đang có những biến đổi và hình thành nhiều xu hướng
nghề nghiệp khác nhau, tạo ra những quan niệm khác nhau về giá trị nghề
nghiệp. Trong đó, “giá trị đạo đức nghề nghiệp được coi là giá trị cốt lõi định
hướng hành vi cho mỗi người lao động trong tổ chức làm việc” [49, tr.293].
Chính vì thế, xun suốt q trình hình thành và phát triển nhân cách nghề
nghiệp của mỗi cá nhân khơng thể bỏ qua vai trị của định hướng giá trị đạo
đức nghề nghiệp mà họ đã chọn.
Công an nhân dân là một lĩnh vực nghề nghiệp đặc thù trong xã hội,
mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an là một người lao động, là một chiến sĩ đứng
trong hàng ngũ của lực lượng vũ trang, với vai trò, nhiệm vụ và trọng trách
cao cả là giữ gìn an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự an toàn xã hội... Giá trị
đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân là một trong những thuộc tính của
nghề, phù hợp với chuẩn mực về nhận thức, thái độ, hành động mà Đảng, Nhà

nước đặt ra cho lực lượng Công an nhân dân. Đối với sinh viên các học viện,
trường đại học Công an nhân dân, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp là
một phẩm chất đạo đức cách mạng được trau dồi và rèn luyện ngay từ những
ngày đầu được tuyển dụng và đào tạo trong Công an nhân dân. Đây cũng là
một trong những mục tiêu quan trọng mà Đảng và Nhà nước đặt ra trong công
tác đào tạo, giáo dục sinh viên ở các trường Công an nhân dân. Với quyết
tâm thực hiện Di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh là “Đảng cần phải chăm lo
giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế
xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách
mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết” [41, tr.498].


6

Trong những năm gần đây, các trường Công an nhân dân đã quan tâm,
chú trọng đến nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, giúp sinh viên lựa chọn những giá
trị, chuẩn mực đạo đức có ý nghĩa, phù hợp với nghề nghiệp. Với mục tiêu
đó, các nhà trường Cơng an nhân dân luôn phát huy và giữ vững những giá trị
tốt đẹp của lực lượng Công an nhân dân, phù hợp với những giá trị đạo đức
truyền thống của dân tộc; đồng thời, định hướng, phát triển các thang giá trị
mới về người chiến sĩ Công an nhân dân trong xu thế toàn cầu đang phát triển
mạnh mẽ về khoa học công nghệ, kinh tế - xã hội ngày nay.
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, vấn đề định hướng giá trị đạo đức
nghề nghiệp của sinh viên các trường Công an nhân dân vẫn còn tồn tại
một số hạn chế, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có cơng
tác giáo dục của các nhà trường. Cơng tác định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp ở các nhà trường còn chung chung, chưa đi sâu, cụ thể vào các giá trị
đạo đức nghề nghiệp; một bộ phận sinh viên nhận thức chưa đầy đủ về giá trị
đạo đức nghề nghiệp, bị ảnh hưởng bởi cơ chế và những việc làm tiêu cực
trong đời sống xã hội. Những sai phạm của một số cá nhân trong ngành Công

an bị xã hội lên án, ảnh hưởng không nhỏ đến niềm tin của quần chúng nhân
dân đối với nghề nghiệp Công an nhân dân. Vì vậy, cơng tác giáo dục, định
hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp trong các nhà trường - nơi đào tạo nguồn
nhân lực cho ngành Công an càng trở nên quan trọng và cấp thiết.
Vấn đề định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của học sinh, sinh viên
nói chung được các nhà khoa học trên thế giới cũng như ở Việt Nam quan
tâm, nghiên cứu. Tuy nhiên, nghiên cứu với nhóm khách thể là sinh viên các
học viện, trường đại học Cơng an nhân dân cịn chưa đề cập đến vấn đề này.
Tìm hiểu và nghiên cứu định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp có ý nghĩa
quan trọng trong việc giáo dục, định hướng giá trị về tư tưởng chính trị, đạo
đức, lối sống, thái độ, hành vi ứng xử trong hoạt động nghề nghiệp nói riêng,
trong cuộc sống sinh hoạt nói chung của sinh viên các học viện, trường đại
học Công an nhân dân.


7

Như vậy, ở cả phương diện lý luận và thực tiễn, có thể khẳng định đối
tượng nghiên cứu của luận án là vấn đề mới, có ý nghĩa quan trọng và mang
tính cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả luận án lựa
chọn: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện,
trường đại học Công an nhân dân làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận, thực tiễn về định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, trên cơ
sở đó đề xuất một số biện pháp tâm lý - sư phạm để phát triển định hướng giá
trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng công tác
giáo dục, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp ở các học viện, trường đại
học Công an nhân dân hiện nay.

Nhiệm vụ nghiên cứu
Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án;
Xây dựng cơ sở lý luận về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của
sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân;
Khảo sát, đánh giá thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp;
thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp
của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân; phân tích chân
dung tâm lý về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học
viện, trường đại học Công an nhân dân;
Đề xuất các biện pháp phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp cho sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Sinh viên, cán bộ, giảng viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
Đối tượng nghiên cứu
Biểu hiện, mức độ và các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo
đức nghề nghiệp của sinh viên.


8

Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Luận án tập trung làm rõ các mặt biểu hiện, mức độ của
định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại
học Công an nhân dân. Đồng thời, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến định
hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên ở các học viện, trường đại
học Công an nhân dân hiện nay.
Về khách thể và địa bàn nghiên cứu: Ở nghiên cứu này, tiến hành khảo
sát 398 sinh viên, 58 cán bộ, giảng viên ở 04 học viện, trường đại học Công
an nhân dân thuộc Bộ Công an gồm: Học viện An ninh nhân dân; Học viện

Cảnh sát nhân dân; Đại học Phòng cháy chữa cháy, Đại học Hậu cần - Kỹ
thuật Công an nhân dân.
Về thời gian: Các số liệu sử dụng phục vụ nghiên cứu của luận án được
khảo sát, điều tra, tổng hợp từ tháng 11 năm 2017 đến tháng 12 năm 2021.
4. Giả thuyết khoa học
Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện,
trường đại học Công an nhân dân hiện nay đang ở mức độ cao nhưng không
đồng đều ở các mặt biểu hiện. Trong đó, mặt hành động ở mức độ thấp hơn so
với nhận thức và thái độ.
Có mối tương quan thuận, có ý nghĩa thống kê giữa các yếu ảnh hưởng với
định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học
Công an nhân dân. Trong đó, các yếu tố nhu cầu, động cơ học tập và rèn luyện;
vai trò nêu gương, điển hình trong Cơng an nhân dân có ảnh hưởng mạnh nhất.
Có thể phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên
các học viện, trường đại học Công an nhân dân thông qua các biện pháp tâm
lý - sư phạm phù hợp như: Tuyên truyền, giáo dục giá trị đạo đức nghề nghiệp
Công an nhân dân cho sinh viên; phát huy tính tích cực của sinh viên trong tự
định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp; tổ chức hoạt động “học tập chủ
động” cho sinh viên; xây dựng mơ hình “Tập thể lớp học kiểu mẫu, sinh viên
gương mẫu” trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân.


9

5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Luận án được nghiên cứu trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của
Chủ nghĩa Mác - Lênin về đạo đức, đạo đức nghề nghiệp, giá trị và định
hướng giá trị; Quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về công
tác giáo dục đạo đức nghề nghiệp và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp;

Tư tưởng về đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chung và đạo
đức nghề nghiệp đối với ngành Cơng an nói riêng; Các quan điểm, Chỉ thị,
Nghị quyết của Đảng uỷ Công an Trung ương về công tác giáo dục, đào tạo.
Luận án được tiếp cận nghiên cứu dựa trên các phương pháp luận trong
Tâm lý học, cụ thể như sau:
Nguyên tắc Quyết định luận duy vật các hiện tượng tâm lý: Giá trị đạo
đức nghề nghiệp là một phẩm chất tâm lý mang bản chất xã hội, lịch sử. Do
vậy, nghiên cứu định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học
viện, trường đại học Công an nhân dân cần thấy được sự quyết định từ điều
kiện xã hội - lịch sử cụ thể và vai trò của các yếu tố bên trong (thể chất, nhu
cầu, động cơ, hứng thú…). Đồng thời, nguyên tắc này chỉ ra con đường đúng
đắn, hiệu quả cho các tác động tâm lý - sư phạm phát triển định hướng giá trị
đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên.
Nguyên tắc thống nhất giữa tâm lý, ý thức và hoạt động: Định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp được hình thành, phát triển và biểu hiện trong
hoạt động của sinh viên gắn với quá trình giáo dục đào tạo tại các học viện,
trường đại học Công an nhân dân; là sản phẩm của hoạt động, đóng vai trị
định hướng, thúc đẩy, điều chỉnh hoạt động của sinh viên. Để củng cố, phát
triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên cần thông qua hoạt
động của họ ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
Tiếp cận phát triển: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp luôn vận
động, biến đổi và phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp và ngày
càng hoàn thiện trên cơ sở của sự rèn luyện, tích luỹ của sinh viên trong thực


10

tiễn hoạt động giáo dục, đào tạo tại các học viện, trường đại học Công an
nhân dân. Do vậy, nghiên cứu, đánh giá định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp phải đặt trong sự vận động, biến đổi và phát triển từ thực tiễn hoạt

động của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
Tiếp cận hệ thống: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp biểu hiện
trên các mặt nhận thức, thái độ và hành động của sinh viên ở các học viện,
trường đại học Công an nhân dân. Những nội dung này tác động qua lại,
chi phối và ảnh hưởng lẫn nhau tạo thành một chỉnh thể thống nhất trong
nhân cách của sinh viên. Đồng thời, định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp chịu sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Vì vậy, nghiên cứu đầy đủ,
toàn diện và đề ra những biện pháp phù hợp để phát triển định hướng giá trị
đạo đức nghề nghiệp đúng đắn cho sinh viên thì cần phân tích các mặt biểu
hiện định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp, mối quan hệ giữa chúng,
cũng như làm rõ các yếu tố ảnh hưởng.
Tiếp cận giá trị - nhân cách: Hoạt động của sinh viên ở các học viện,
trường đại học Công an nhân dân luôn hướng đến những giá trị xác định,
những giá trị này trở thành mục đích, động cơ thúc đẩy họ phấn đấu trưởng
thành theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Đồng thời, chính định hướng giá trị đạo
đức nghề nghiệp của sinh viên đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển của cá nhân,
tập thể, phản ánh sự trưởng thành về nhân cách của mỗi sinh viên.
Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu trong Tâm lý
học với các phương pháp cụ thể sau:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu;
Phương pháp xin ý kiến chuyên gia;
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi;
Phương pháp quan sát;
Phương pháp phỏng vấn sâu;
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động;


11


Phương pháp phân tích chân dung tâm lý;
Phương pháp xử lý và phân tích số liệu bằng thống kê tốn học (qua sử
dụng phần mềm SPSS 20.0).
6. Những đóng góp mới của luận án
Đóng góp về lý luận
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung lý luận cơ bản về giá
trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân. Đồng thời, với hướng tiếp cận
định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp là một phẩm chất nhân cách của
sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, luận án đã nghiên
cứu, bổ sung, phát triển lý luận của Tâm lý học nói chung, Tâm lý học
nhân cách nói riêng. Cụ thể, là kết quả nghiên cứu đã xác định 4 đặc điểm
hoạt động nghề nghiệp Công an nhân dân; đưa ra 48 biểu hiện định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên trên các mặt nhận thức, thái độ,
hành động và luận giải các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo
đức nghề nghiệp của sinh viên ở các học viện, trường đại học Công an
nhân dân hiện nay. Đồng thời, luận án cũng đưa ra được những đặc trưng
cơ bản trong định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học
viện, trường đại học Công an nhân dân.
Đóng góp về thực tiễn
Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, được thể
hiện ở các mặt: nhận thức, thái độ và hành động chiếm lĩnh, hiện thực hóa các
giá trị đạo đức nghề nghiệp; phản ánh một cách khoa học thực trạng định
hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học
Cơng an nhân dân, các nhóm sinh viên có mức độ định hướng giá trị đạo đức
nghề nghiệp khác nhau và chịu sự ảnh hưởng của các yếu tố đến định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp của họ. Đặc biệt, kết quả nghiên cứu thực tiễn cho
thấy mặt hành động trong định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp còn thấp hơn
so với mặt nhận thức và thái độ. Đồng thời, trong quá trình hình thành và phát



12

triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường
đại học Công an nhân dân có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng, trong đó phải kể đến
các yếu tố như: Nhu cầu, động cơ học tập và rèn luyện; vai trị nêu gương, điển
hình trong Công an nhân dân; truyền thống giáo dục gia đình... Kết quả này có
ý nghĩa quan trọng trong hoạt động giáo dục, đào tạo sinh viên ở các học viện,
trường đại học Công an nhân dân. Trên cơ sở đánh giá thực trạng định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên, từ đó xác định các biện pháp nhằm
tác động vào các mặt biểu hiện nhận thức, thái độ và hành động, đồng thời
thông qua các yếu tố ảnh hưởng để tăng cường, phát triển định hướng giá trị
đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên một cách phù hợp, hiệu quả.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ cung cấp thêm cơ sở khoa học giúp
cho Đảng uỷ, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu và các chủ thể ở các học viện,
trường đại học Công an nhân dân vận dụng vào thực tiễn nhằm phát triển định
hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục, đào tạo. Luận án là tài liệu khoa học hữu ích cho cán bộ lãnh
đạo, chỉ huy các đơn vị Công an nhân dân; giảng viên, sinh viên tại các Học
viện, Nhà trường thuộc Bộ Công an nghiên cứu và tham khảo.
8. Kết cấu của luận án
Luận án được trình bày trên các nội dung gồm: Mở đầu, 4 chương, kết
luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục.


13

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Những nghiên cứu có liên quan đến định hướng giá trị đạo đức
nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân
1.1.1. Nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp
Các nghiên cứu ở nước ngoài về đạo đức nghề nghiệp
Trong giai đoạn hiện nay, các quốc gia trên thế giới luôn đề cao vai trò
của giá trị đạo đức nghề nghiệp đối với các nghề khác nhau trong xã hội. Xã
hội càng phát triển, ngành nghề càng trở nên đa dạng, phong phú thì vấn đề
đạo đức nghề nghiệp càng được quan tâm nghiên cứu.
J. R. Rest (1994), Phát triển đạo đức trong các ngành nghề [94],
nghiên cứu đã đề cập đến vai trò nền tảng của đạo đức nghề nghiệp trong việc
phát triển các ngành nghề. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã thống kê các giá trị
đạo đức của các nghề nghiệp khác nhau trong xã hội, chủ yếu được nhắc đến
là nghề bác sĩ, kế toán, giáo viên. Trong nghiên cứu đã thể hiện sự coi trọng
giá trị đạo đức trong các ngành nghề của xã hội. Giá trị đạo đức nghề nghiệp
góp phần điều chỉnh hành vi nghề nghiệp và giúp cá nhân, người lao động,
viên chức, công chức hình thành được những phẩm chất, năng lực nghề.
Rennie (2001), tìm hiểu về Thái độ của sinh viên ngành y khoa [76], để kết
luận: liệu các bác sĩ trong tương lai có trung thực hay khơng. Tác giả đã đề cập
đến đạo đức nghề nghiệp của các bác sĩ. Trong đó, tính trung thực và sự chính
trực là những giá trị đạo đức chính của các bác sĩ, nhà nghiên cứu đã kiểm tra
thái độ và hành vi gian lận của sinh viên cũng như phỏng vấn họ về hành vi vi
phạm đạo đức mà họ có thể gặp phải khi thực hành làm bác sĩ [dẫn theo 76].
Qua nghiên cứu, tác giả đã chỉ ra được thực trạng thái độ của sinh viên ngành y
khoa đối với những hành vi đạo đức của các bác sĩ. Sự không đồng tình đối với
các hành vi phi đạo đức đối với nghề y được sinh viên thể hiện rõ trong thái độ
cảm xúc của họ. Đồng thời, nghiên cứu cũng cho thấy vai trò của các giá trị đạo
đức đối với việc điều chỉnh hành vi nghề nghiệp của sinh viên.



14

B. Bjerregaard, V. B. Lord (2004), Kiểm tra định hướng đạo đức và giá
trị của sinh viên Tư pháp hình sự [76], trong cơng trình nghiên cứu tác giả đã
đề cập đến đạo đức nghề nghiệp có liên quan đến văn hố nghề nghiệp. Cụ
thể, ơng cho rằng các viên chức thực thi pháp luật trong hoạt động nghề
thường phải đối mặt với những cám dỗ hiếm khi gặp phải trong các ngành
nghề khác như: tiếp xúc với một lượng lớn tiền mặt, ma túy, được uỷ quyền
sử dụng vũ lực, vũ khí nhằm hồn thành mục tiêu của họ. Vì vậy mà vấn đề
đạo đức nghề, văn hố nghề nghiệp được coi trọng trong quá trình quản lý và
điều hành của những nhà quản lý, giáo dục…
G. Collste (2012), “Đạo đức nghề nghiệp và ứng dụng” [80], trong
nghiên cứu, tác giả đã đề cập đến “đạo đức nghề nghiệp là đạo đức trong cơng
việc. Có mối quan hệ giữa đạo đức ứng dụng và đạo đức nghề nghiệp, thậm
chí có thể nói rằng, đạo đức nghề nghiệp là sự phản ánh của đạo đức ứng
dụng” [80; tr.17]. Đạo đức nghề nghiệp của bác sĩ, y tá và nhà trị liệu, có một
điểm tương đồng với đạo đức y tế và chăm sóc sức khoẻ. Đạo đức nghề
nghiệp của doanh nhân có những điểm tương đồng với đạo đức kinh doanh,…
Tuy nhiên, đạo đức nghề nghiệp và đạo đức ứng dụng có một số điểm khác
biệt cố hữu. Đạo đức nghề nghiệp dựa trên thực tiễn của một nghề, trong khi
đạo đức ứng dụng chủ yếu là một nỗ lực học tập.
Beikzad (2012), Đạo đức nghề nghiệp. Ở nghiên cứu này, các tác giả
đã đưa ra quan niệm về đạo đức nghề nghiệp trên cơ sở đạo đức công ty và
năng lực nghề nghiệp. Đồng thời, các tác giả đã xây dựng thang đo cho hai
yếu tố năng lực hành nghề và đạo đức công ty. Thang đo năng lực hành nghề
gồm 17 câu hỏi được kế thừa từ nghiên cứu của Beikzad (2012) tại ngân hàng
Agriculture Bank, Iran. Thang đo đạo đức công ty bao gồm 5 câu hỏi được kế
thừa từ nghiên cứu của Valentine và Fleischman (2008) [dẫn theo 60, tr. 84].
Qua kết quả thống kê, phân tích về các cơng trình nghiên cứu liên quan
đến đạo đức nghề nghiệp, cho thấy: các cơng trình này đã chỉ ra thành phần,

cấu trúc và đặc điểm của đạo đức nghề nghiệp, buộc cá nhân hành nghề phải


15

tuân theo. Đó cũng là việc ứng dụng các nguyên tắc đạo đức, chuẩn mực đạo
đức nghề nghiệp trong thực tiễn công việc.
Các nghiên cứu ở Việt Nam về đạo đức nghề nghiệp
Lê Thanh Thập (2005), “Về đạo đức nghề nghiệp” [52], đã quan
niệm đạo đức nghề nghiệp là một nhánh trong hệ thống đạo đức xã hội, là
một loại đạo đức đã được thực tiễn hoá. Lương tâm nghề nghiệp là sự tự
phán xét, tự ý thức về trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp. Nghĩa vụ đạo đức
nghề nghiệp và lương tâm nghề nghiệp có quan hệ mật thiết với nhau.
Đánh mất ý thức về nghĩa vụ đạo đức là đánh mất ý thức về bản thân mình,
làm mất ý nghĩa làm người cũng như giá trị động lực của lao động. Do vậy,
giáo dục đạo đức nghề nghiệp chính là để hình thành nhân cách nghề
nghiệp của mỗi chủ thể; hướng con người vươn tới những giá trị chân,
thiện, mỹ trong hoạt động nghề nghiệp. Tác giả còn khẳng định rằng: Để có
được thành cơng trong sự nghiệp, hoạt động nghề nghiệp của mỗi người
trong bất kỳ lĩnh vực nào cũng địi hỏi phải có những chuẩn mực đạo đức mà
ta gọi là đạo đức nghề nghiệp. Đạo đức nghề nghiệp là những quan điểm, quy
tắc và chuẩn mực hành vi đạo đức xã hội đòi hỏi phải tn theo trong hoạt động
nghề nghiệp, có tính đặc trưng của nghề nghiệp.
Vũ Tình (2016), “Đạo đức trong chương trình đào tạo cơng tác xã hội
với chun nghiệp hố các dịch vụ công tác xã hội ở Việt Nam” [48, tr.51],
tác giả đã đưa ra các yêu cầu cơ bản về phẩm chất đạo đức đối với người là
công tác xã hội bao gồm: Sự thơng cảm và tình u thương con người; niềm
đam mê nghề nghiệp, sự cam kết với nghề nghiệp; trung thực; thái độ cởi mở;
tính kiên trì, nhẫn nại; lịng vị tha; quan điểm cấp tiến; cương trực. Đây là
những phẩm chất mang tính định hướng, thể hiện nguyên tắc đạo đức nghề

trong lĩnh vực Công tác xã hội. Trên cơ sở những giá trị đạo đức mà tác giả
đưa ra, chính là nền tảng để xây dựng, đề xuất những yêu cầu bắt buộc về
chuẩn mực, nguyên tắc đối với nghề nghiệp Công tác xã hội.


16

Trên cơ sở tổng hợp các nghiên cứu, nhóm tác giả Nguyễn Thu Trang,
Trần Tiến Khoa, Lê Thị Thanh Xuân (2014) đã đưa ra các yếu tố ảnh hưởng
đến đạo đức nghề nghiệp đó là: Pháp luật Nhà nước và quy định ngành nghề;
chuẩn mực nghề nghiệp; đạo đức cá nhân; năng lực hành nghề; kiến thức văn
hoá xã hội; đạo đức công ty [60]. Những yếu tố này sẽ là nền tảng để tác giả
tìm hiểu về các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp
nói chung và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học
viện, trường đại học Cơng an nhân dân nói riêng.
Về phương diện Tâm lý học tham vấn, một số nhà khoa học đã bàn luận về
đạo đức nghề nghiệp của nhà tâm lý trong các hoạt động trợ giúp. Theo họ đạo đức
nghề nghiệp là giá trị cốt lõi để định hướng hành vi cho mỗi người lao động trong tổ
chức làm việc. Tác giả Bùi Thị Hồng Thái đã dựa vào 10 biểu hiện về đạo đức đối
với tổ chức làm việc trong bộ Quy điều đạo đức Hoa Kỳ dành cho nhân viên cơng
tác xã hội để xác định các các nhóm yếu tố liên quan đến đạo đức nghề nghiệp của
người trợ giúp tâm lý trong tổ chức làm việc, đó là: a/ Khía cạnh giám sát và đào tạo
trong tổ chức; b/ Khía cạnh đảm bảo quyền lợi cho thân chủ trong tổ chức; c/ Khía
cạnh gắn bó với tổ chức của người trợ giúp [49].
Trần Thị Minh Đức (2013), Nghiên cứu thực trạng hoạt động trợ giúp
tâm lý nhằm xây dựng Bộ Tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cho các nhà Tâm
lý học Việt Nam [12]. Ở đề tài này, tác giả cho rằng tính liêm chính, lịng nhiệt
tình và thái độ làm việc tích cực là một trong những giá trị đạo đức cốt lõi của
các nhà nghiên cứu hoạt động trong lĩnh vực Tâm lý học. Trên cơ sở đó, các
nhà Tâm lý học có thể tham khảo để xây dựng được bộ Quy tắc đạo đức hành

nghề Tâm lý ở Việt Nam.
Các cơng trình nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp đều có những điểm
chung khi khẳng định: Đạo đức nghề nghiệp là những nguyên tắc, quy tắc,
chuẩn mực ứng xử trong nghề nghiệp được xác định trên cơ sở các quy định
của Nhà nước, của hệ thống pháp luật có liên quan và những quy định riêng
của ngành nghề đó.


17

1.1.2. Nghiên cứu có liên quan đến định hướng giá trị nghề nghiệp
Nghiên cứu ở nước ngồi có liên quan đến định hướng giá trị nghề nghiệp
Trong hệ thống các cơng trình nghiên cứu về định hướng giá trị nói
chung, có rất nhiều cơng trình nghiên cứu có liên quan định hướng giá trị nghề
nghiệp. Đặc biệt các cơng trình tập trung vào vấn đề định hướng giá trị nghề
nghiệp ở thế hệ trẻ. Cũng dễ dàng lý giải khi phần lớn các nghiên cứu tập trung
vào nhóm khách thể này (bao gồm: học sinh, sinh viên và những người đầu
tuổi trưởng thành) khi họ quan tâm đến tương lai, nghề nghiệp của mình. Nhiều
câu hỏi nghiên cứu được đặt ra: Thế hệ trẻ quan niệm như thế nào về nghề, giá
trị nào có vai trị trong việc chọn nghề của họ, yếu tố nào ảnh hưởng đến định
hướng giá trị nghề và mức độ thành công của việc chọn nghề, học nghề. Đó là
những vấn đề rất thú vị và có ý nghĩa thực tiễn to lớn trong xã hội hiện nay.
M. Jarlstrom (2000), “Ảnh hưởng của đặc điểm nhân cách lên định
hướng nghề của sinh viên ngành kinh tế ở Phần Lan” [84]. Trong nghiên cứu
này, tác giả đã tiến hành nghiên cứu trên mẫu gồm 533 sinh viên. Kết quả cho
thấy định hướng nghề của sinh viên ngành kinh tế phụ thuộc vào khả năng
hiểu biết kỹ thuật (26%); khả năng quản lý (17%); khả năng tự lập (14%) của
sinh viên. Như vậy, kết quả nghiên cứu đã chỉ ra được các đặc điểm nhân
cách ảnh hưởng đến định hướng nghề của sinh viên. Trong đó, các yếu tố
thuộc về đặc điểm nhân cách được nói đến có liên quan đến năng lực nhận

thức và các năng lực khác của sinh viên.
S.C. Whiston và B. K. Keller (2004), “Nghiên cứu tác động của yếu tố xuất
thân gia đình lên định hướng giá trị nghề nghiệp” [101]. Ở cơng trình này đã
thống kê các nghiên cứu từ những năm 1980 về tác động của xuất thân gia đình
lên định hướng giá trị nghề nghiệp của các thành viên trong gia đình. Kết quả cho
thấy, quan niệm về nghề nghiệp của các thành viên trong gia đình chịu ảnh hưởng
của hồn cảnh gia đình như: nghề nghiệp của bố mẹ; hoạt động của gia đình; sự
tương trợ lẫn nhau, sự gắn bó, tính độc lập giữa các thành viên trong gia đình…


18

M. H. Macera và S.H. Choen (2006), “Nghề tâm lý, hiệu quả của khoá
học định hướng nghề cho sinh viên tâm lý” [88]. Trong nghiên cứu này, các tác
giả đã luận giải về hiệu quả của việc sinh viên tham gia học khoá định hướng
giá trị nghề nghiệp (cách lựa chọn ngành học, cơ hội việc làm, cách nộp đơn
học sau đại học với sự tham gia của những người đang làm nghề tâm lý). Mẫu
điều tra gồm 168 sinh viên. Kết quả khẳng định 93% sinh viên sau khi học đã
thay đổi kế hoạch nghề nghiệp hoặc cảm thấy tự tin hơn về kế hoạch nghề
nghiệp hiện có của mình. Kết quả này cho thấy, các yếu tố của chính q trình
giáo dục, đào tạo (giáo viên, nội dung, phương pháp, mơi trường sư phạm…)
có tác động rất lớn đến định hướng giá trị nghề nghiệp của người học [88].
H. Perho, nhà Tâm lý học Phần Lan đã tiến hành nghiên cứu vấn đề Định
hướng nghề và nghệ thuật sư phạm trong đào tạo giáo viên phổ thông. Kết quả
cho thấy, trong động cơ học tập của sinh viên trường sư phạm, ước muốn được
điểm tốt mạnh hơn ước muốn trở thành người thầy giáo giỏi. Đây là những yếu
tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của giáo viên phổ thơng. Từ đó, ơng
kêu gọi tổ chức lại quy trình tuyển sinh ngành sư phạm [dẫn theo 1].
M. Gerber (2009), đã đưa ra “Các loại định hướng nghề nghiệp” [82],
trong nghiên cứu tác giả đã khái quát có ba loại định hướng nghề nghiệp cơ bản

là: nghề nghiệp độc lập, nghề nghiệp truyền thống và nghề nghiệp thảnh thơi.
Mỗi loại định hướng này đều có đặc trưng riêng và chịu ảnh hưởng bởi nhiều
yếu tố khác nhau như: sự thay đổi cấu trúc của cơ quan; kinh nghiệm của nhân
viên; sự thay đổi thị trường lao động. Trong nghiên cứu đã chỉ ra các mặt biểu
hiện của định hướng nghề nghiệp đó là nhận thức, thái độ (sự hài lòng) với
nghề nghiệp và những hành động trải nghiệm trong thực tiễn nghề nghiệp.
Đồng thời chỉ ra, những người có định hướng nghề nghiệp độc lập thường trẻ
tuổi hơn những người có định hướng nghề nghiệp truyền thống [82].
M. A. McKnight (2009), “Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định
hướng nghiệp của học sinh trung học ở khu vực nông thôn miền Tây Hoa Kỳ”


19

[90], nghiên cứu đã chỉ ra rằng quyết định hướng nghiệp của học sinh chịu tác
động bởi các yếu tố: các yếu tố xã hội chiếm 16%; sự giúp đỡ của người khác
13%; môi trường làm việc 12%; các yếu tố tiếp theo được lựa chọn với tỷ lệ
thấp dần gồm: sự thay đổi vị trí, bậc lương, khả năng tìm kiếm việc làm...
Nghiên cứu cũng khẳng định, ở xã hội hiện đại có nhiều nhân tố tác động đến
định hướng giá trị nghề nghiệp của học sinh, sinh viên như ti vi, đài, báo, các
trang mạng xã hội… Tuy nhiên học sinh, sinh viên vẫn chủ yếu dựa vào các
quan điểm, kinh nghiệm và sự định hướng của cha mẹ, các thành viên trong gia
đình và bạn bè.
D. Dunning (2010), Ảnh hưởng của điều kiện hoàn cảnh đến giá trị
nghề nghiệp - nghiên cứu ở cán bộ ngành Tâm lý giáo dục [81], trong nghiên
cứu đã làm rõ ảnh hưởng của hoàn cảnh đến định hướng các giá trị nghề
nghiệp. Nghiên cứu đã chỉ ra ảnh hưởng của các yếu tố như tuổi, giới tính, các
loại tính cách, mục tiêu công việc…
D.G. Smith và J. E. Rosenstein (2016), “Giới tính và định hướng nghề
nghiệp quân sự” [98], các tác giả đã chỉ ra thực trạng: mặc dù quân đội Mỹ

khuyến khích sự bình đẳng nam, nữ trong cống hiến cho quân đội, song số lượng
phụ nữ trong các đơn vị, đặc biệt là đơn vị chiến đấu của Hải quân luôn luôn
thấp hơn nam giới rất nhiều. Nguyên nhân là do định hướng về vai trò giới đã
khiến phụ nữ ít lựa chọn nghề nghiệp này hơn. Đồng thời, các tác giả cũng khảo
sát trên học viên tại Học viện Hải quân Hoa Kỳ về kỳ vọng gia đình - công việc
của họ. Kết quả cho thấy sự khác biệt về giới tính trong ý định nghề nghiệp là rất
rõ. Cùng được đào tạo trong Học viện Hải quân Hoa kỳ nhưng định hướng giá trị
nghề nghiệp giữa các học viên nam và nữ cũng có sự khác nhau nhất định. Qua
đó, bài báo kết luận, giới tính là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến định hướng
chọn nghề và định hướng giá trị nghề nghiệp quân sự.
Các tác giả M. Abessolo, J. Rossier và A. Hirschi (2017), đã tiến hành
nghiên cứu về “Mối quan hệ giữa các giá trị cơ bản, định hướng nghề nghiệp


20

và nhu cầu nghề nghiệp”. Họ đã sử dụng dữ liệu thực nghiệm để khám phá
các mối quan hệ, các mối tương quan về cấu trúc giữa các thành phần trên.
Trong nghiên cứu này, các tác giả còn đề cấp đến vấn đề khi cá nhân chọn
một nghề nghiệp, việc tính đến các giá trị cơ bản của nghề là một điều quan
trọng đối với một sự lựa chọn nghề nghiệp thoả mãn và phù hợp. Kết quả
cũng đã đóng góp vào hướng nghiên cứu về nghề nghiệp và tổ chức bằng
cách cung cấp một cách hiểu tổng hợp và các kết quả thực nghiệm mới về mối
quan hệ giữa các giá trị cơ bản, định hướng nghề nghiệp và nhu cầu nghề
nghiệp. Trên cơ sở nghiên cứu hiện tại, các tác giả cũng đã đề nghị xem xét
các cấu trúc này để hiểu rõ hơn và thúc đẩy sự lựa chọn nghề nghiệp của cá
nhân và quá trình tự quản lý sự nghiệp suốt đời [71].
Tóm lại, từ những nghiên cứu của các tác giả nước ngoài về định
hướng giá trị nghề nghiệp cho thấy: Các nghiên cứu xuất phát từ nhiều góc
độ tiếp cận khác nhau, được tiến hành trên các khách thể, địa bàn khác

nhau và cũng đã đưa ra các căn cứ khác nhau để xác định các mặt biểu hiện
và các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề nghiệp. Những thành
tựu nghiên cứu trên sẽ là cơ sở quan trọng để luận án kế thừa và đưa ra
quan điểm nghiên cứu về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh
viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
Nghiên cứu ở Việt Nam có liên quan đến định hướng giá trị nghề nghiệp
Những nghiên cứu về định hướng giá trị nghề nghiệp ở Việt Nam vô
cùng phong phú, đa dạng. Cơng trình đã đề cập đến nhiều khía cạnh của vấn
đề định hướng giá trị nghề nghiệp. Trong đó, tập trung đề cập đến các mặt
biểu hiện của định hướng giá trị nghề nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến
định hướng giá trị nghề nghiệp.
Tác giả Nguyễn Văn Tuân (2008), “Định hướng giá trị nghề nghiệp của
học viên các trường đại học quân sự hiện nay” [63], đã khẳng định: Định
hướng giá trị nghề nghiệp của học viên “khơng chỉ diễn ra trong q trình lựa


21

chọn, xác định nghề nghiệp phù hợp với năng lực, trí tuệ và thể lực của học
viên, mà cịn diễn ra trong quá trình học tập, rèn luyện tại nhà trường để củng
cố vững chắc nghề nghiệp quân sự mà họ đã lựa chọn” [63]. Tác giả tập trung
làm rõ một số vấn đề như: nhận thức của học viên về giá trị nghề nghiệp quân
sự; thái độ đối với nghề nghiệp quân sự; hành động được học viên lựa chọn,
thực hiện để tạo nên giá trị nghề nghiệp; đồng thời, chỉ ra các yếu tố ảnh
hưởng đến định hướng giá trị nghề nghiệp, làm cơ sở để giáo dục hình thành
định hướng giá trị nghề nghiệp đúng đắn cho học viên.
Lò Mai Thoan (2010), Định hướng giá trị nghề của học sinh trung
học phổ thông tỉnh Sơn La [56]. Ở nghiên cứu này, tác giả đã khái quát
nhiều quan điểm và nhiều hướng nghiên cứu khác nhau về định hướng giá
trị nói chung và định hướng giá trị nghề của học sinh phổ thơng nói riêng;

đưa ra được các tiêu chí đánh giá trên các mặt biểu hiện của định hướng
giá trị nghề bao gồm: Nhận thức về nghề nghiệp; hứng thú với nghề
nghiệp; hành động hiện thực hoá nghề nghiệp [56, tr.57]. Cũng nghiên
cứu trên nhóm khách thể học sinh phổ thông, tác giả Nguyễn Thị Nhân Ái
cũng chỉ ra ba mặt biểu hiện cơ bản của định hướng giá trị nghề nghiệp
của học sinh phổ thông một số tỉnh Bắc bộ gồm: Nhận thức về các giá trị
nghề nghiệp; sự lựa chọn nghề nghiệp; hành động chiếm lĩnh giá trị nghề
nghiệp đã chọn [1, tr.59].
Phạm Đình Duyên (2020), Định hướng giá trị nghề nghiệp sự phạm
quân sự của giảng viên trẻ ở các trường sĩ quan quân đội [10], tác giả đã chỉ
ra các biểu hiện của định hướng giá trị nghề nghiệp sư phạm quân sự của
giảng viên trẻ ở các trường sĩ quan quân đội gồm: Nhận thức của giảng viên
trẻ về giá trị nghề nghiệp sư phạm quân sự; thái độ (sự lựa chọn, niềm tin) của
giảng viên trẻ đối với giá trị nghề nghiệp sự phạm quân sự; hành động hiện
thực hoá các giá trị nghề nghiệp sư phạm quân sự của giảng viên trẻ.
Đồng thời với việc đề cập đến biểu hiện của định hướng giá trị nghề
nghiệp, các cơng trình nghiên cứu trong nước của các tác giả Nguyễn Văn


22

Tn, Lị Mai Thoan, Nguyễn Thị Nhân Ái, Phạm Đình Duyên...cũng đề cập
đến các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề nghiệp. Trong luận án,
tác giả Nguyễn Thị Nhân Ái đã đưa ra các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng
giá trị nghề của học sinh trung học phổ thơng một số tỉnh đồng bằng Bắc bộ
đó là: Bản thân học sinh, gia đình, nhà trường và xã hội - nghề nghiệp. Trong
đó yếu tố bản thân học sinh là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến định hướng
giá trị nghề của các em. Cụ thể là yếu tố: Nhu cầu và hứng thú nghề của học
sinh trung học phổ thông; khả năng đánh giá bản thân của học sinh trung học
phổ thông; khả năng xây dựng và thực hiện các chương trình hành động nâng

cao năng lực và rèn luyện các phẩm chất nhân cách của học sinh trung học
phổ thông [63],[56],[1], [10].
Vũ Trường Giang (2015), Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị
nghề nghiệp của học viên các trường đại học quân sự hiện nay [14], tác giả
đã xác định hai nhóm yếu tố ảnh hưởng gồm: Yếu tố khách quan (gia đình,
nội dung, chương trình, phương pháp dạy học, mơi trường văn hoá sư phạm
quân sự…), yếu tố chủ quan (vốn tri thức, hiểu biết nghề nghiệp, lý tưởng,
niềm tin với nghề, thái độ yêu nghề, gắn bó với nghề…).
Vũ Quỳnh Châu (2016), “Những yếu tố thanh niên quan tâm khi lựa chọn
nghề học” [6]. Nghiên cứu cũng đã chỉ rõ ảnh hưởng của các yếu tố đến định hướng
nghề nghiệp của thanh niên, có liên quan đến các yếu tố bên trong (đặc điểm cá
nhân) như: Năng lực, hứng thú, sở thích... và những yếu tố bên ngồi như: Thu
nhập, lương, điều kiện làm việc, sự tác động của gia đình, bạn bè.... Qua kết quả
nghiên cứu, tác giả khẳng định các yếu tố bên trong có ảnh hưởng và có ý nghĩa
quan trọng hơn các yếu tố bên ngoài. Thanh niên có xu hướng lựa chọn nghề học
theo hứng thú, sở thích của bản thân. Cịn các yếu tố về thu nhập, lời khun của
gia đình, bạn bè cũng có sự ảnh hưởng nhưng khơng có tính chất quyết định.
Các cơng trình nghiên cứu về định hướng giá trị nghề nghiệp ở nước
ngoài cũng như ở trong nước rất đa dạng, phong phú, đem lại cách nhìn đa
chiều, đầy đủ về biểu hiện, các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề


23

nghiệp nói chung và đối với các giá trị nghề nghiệp cụ thể nói riêng. Trên nền
tảng nghiên cứu dưới góc độ Tâm lý học, Triết học hay Xã hội học, Giáo dục
học thì các tác giả đều tập trung chỉ ra mặt biểu hiện cơ bản, đó là: Nhận thức, sự
hiểu biết; thái độ, tình cảm, xu hướng lựa chọn; hành động, kỹ năng, kỹ xảo.
Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào đề cập cụ thể đến vấn đề định hướng
giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân. Đây cũng là một nội dung mới

mà từ những kết quả trên luận án kế thừa cách tiếp cận để xem xét, đưa ra được
các mặt biểu hiện và các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề
nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Cơng an nhân dân.
1.1.3. Nghiên cứu có liên quan đến đạo đức nghề nghiệp Công an
nhân dân và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân
Các nghiên cứu ở nước ngoài liên quan đến đạo đức nghề nghiệp Công
an nhân dân và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân
A. Juntunen (2008), Sự tha hoá của cảnh sát, đạo đức nghề và giá trị
của cảnh sát [86]. Ở nghiên cứu này, tác giả đã tiến hành khảo sát trên 1000
người dân từ 15 đến 79 tuổi để nghiên cứu 8 nhóm giá trị khác nhau về sự tha
hố và hành vi phi đạo đức nghề của cảnh sát. Khi nghiên cứu về đạo đức
nghề và tha hoá trong tổ chức, nhà nghiên cứu phải nhìn ra xem đạo đức nghề
của tổ chức và giá trị cá nhân đã phù hợp chưa. Giá trị đạo đức nghề có thể
được tìm thấy nhiều hơn ở trong văn hoá của tổ chức thay vì ở những hệ
thống chính sách, giá trị đạo đức nghề nên được hỗ trợ bởi chính sách và
chiến lược của tổ chức. Tác giả cũng đưa ra khuyến nghị để giảm thiểu tha
hoá và hành vi phi đạo đức nghề [86].
M. Josephson (2009), trong tác phẩm Trở thành một sĩ quan hồ bình
gương mẫu [85], tác giả đã đưa ra các quan niệm về đạo đức nghề nghiệp và
giá trị; khẳng định 6 tính cách trụ cột (đặc điểm) của cảnh sát mà có thể được
coi đó là các giá trị đạo đức nghề nghiệp áp dụng cho tất cả mọi người. Đó là:
Đáng tin cậy, cơng bằng, tơn trọng, quan tâm, trách nhiệm, tính cơng dân.


24

Ngoài việc tuân theo những nghĩa vụ đến từ 6 tính cách trụ cột, cảnh sát cịn
phải tn theo những tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp. Tiêu chuẩn đó được
gọi là 5 quy tắc trong việc phục vụ cộng đồng. 5 quy tắc trong đạo đức phục
vụ cộng đồng đó là: Lợi ích cộng đồng, đánh giá khách quan, trách nhiệm

giải trình, dân chủ, sự tơn trọng.
L. Ruibyte, R. Adamoniene (2012), “Các phẩm chất và đặc điểm chính ở
sĩ quan cảnh sát” [95], các tác giả đã nêu ra 90 phẩm chất và đặc điểm của người
cảnh sát như là đạo đức nghề nghiệp của họ. Trong đó các phẩm chất cốt yếu
được sử dụng để đánh giá gồm:
(1). Kỹ năng giao tiếp hiệu quả: Có khả năng giao tiếp rõ ràng, chính
xác, tự tin. Các luận điểm được đưa ra thuyết phục, dễ hiểu, chặt chẽ, sắp xếp
hợp lý và hướng trực tiếp đến chủ đề đang được cân nhắc.
(2). Hướng về cộng đồng: Nhận ra và hiểu được những vấn đề và quan
ngại của cộng đồng. Có sự thấu hiểu về vai trò của cảnh sát trong cộng đồng
dưới sự quản lý của pháp luật. Hiểu được tầm quan trọng của sự hợp tác giữa
cảnh sát và cộng đồng trong việc chỉ ra vấn đề và đưa ra giải pháp.
(3). Kỹ năng liên cá nhân: Năng lực lắng nghe, hiểu, và phản ứng hiệu
quả với người khác để có được thơng tin, sự tn thủ, hay giải pháp. Cởi mở
và thích ứng nhanh trong việc hiểu được động cơ và nhu cầu của người khác,
và đưa vào các giải pháp.
(4). Tôn trọng cá nhân: Cho thấy sự thấu hiểu và khả năng tương tác,
làm việc hiệu quả với những người có hồn cảnh khác nhau, có giá trị, trải
nghiệm, ý tưởng và cách nhìn khác nhau khi giải quyết một vấn đề.
(5). Đánh giá toàn diện/năng lực tư duy lý trí/giải quyết vấn đề: Cho
thấy một chu trình hành động logic dựa trên lý lẽ chặt chẽ. Ưu tiên những
quyết định dựa trên tầm quan trọng của hành vi cần làm.
(6). Trung thực và liêm chính: Cho thấy sự tuân theo những quy tắc luân
lý và đạo đức. Hiểu tầm quan trọng của sự nhất quán trong hành động và những


25

hành vi được quy định trước. Có kỳ vọng cao về chuẩn mực đạo đức của bản
thân và người khác. Sẵn sàng khẳng định bản thân dù đứng trước áp lực nhóm

hay khả năng gây mâu thuẫn để hành động với lòng tự trọng và sự trung thực.
(7). Khả năng làm việc nhóm: Cho thấy năng lực hoạt động thành cơng
khi ở trong nhóm. Hiểu được những vai trị khác nhau của các thành viên
trong nhóm và tầm quan trọng của nỗ lực chung của cả nhóm.
(8). Kiên trì: Quả quyết và kiên định với quá trình thực hiện hành động
hoặc hiện thực hố mục tiêu, đặc biệt trong hồn cảnh khó khăn hay gặp rào
cản đáng kể. Cho thấy động lực nội tại cao và khả năng tập trung mặc dù khó
khăn và thiếu thốn [95].
Đạo đức nghề nghiệp nói chung, đạo đức nghề nghiệp Cơng an nhân
dân được coi là một thuộc tính của nghề nghiệp. Ở các nước trên thế giới,
lực lượng Công an thường được gọi là “police” (cảnh sát). Đạo đức cảnh sát
được nhiều quốc gia đưa vào Bộ luật hoặc các Quy định của ngành để từ đó
các chiến sĩ trong lực lượng phải tuân thủ.
Các nghiên cứu ở Việt Nam liên quan đến đạo đức nghề nghiệp Công an
nhân dân và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân
Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp là một nội dung được đề cập đến
nhiều trong các nghiên cứu định hướng giá trị nhân cách và định hướng giá trị
nghề nghiệp của nhiều tác giả Việt Nam. Đối với vấn đề đạo đức nghề nghiệp
Công an nhân dân và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân
dân được coi là lĩnh vực nghiên cứu đặc thù và có phạm vi nghiên cứu trong
lãnh thổ Việt Nam, vì vậy các nghiên cứu có liên quan luận án chỉ đề cập đến
ở các cơng trình nghiên cứu trong nước.
Lại Ngọc Hải (2002), Định hướng giá trị nhân cách đội ngũ sĩ quan trẻ
Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay [23], đã luận giải làm rõ một số vấn đề lý
luận và thực tiễn về định hướng giá trị nhân cách, tìm hiểu vai trị, đặc trưng định
hướng giá trị nhân cách đội ngũ sĩ quan trẻ Quân đội trên cơ sở đó đề xuất những