BÀI TIỂU LUẬN
MƠN VĂN HĨA VÀ PHÁT TRIỂN

CHỦ ĐỀ: QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA VÀ CON NGƯỜI Ở VIỆT NAM
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

1


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................
3
NỘI DUNG....................................................................................................................
4
1. Lý luận về phát triển văn hóa và con người Việt Nam......................................... 4
1.1. Lý luận về văn hóa....................................................................................................
4
1.2. Lý luận về phát triển.................................................................................................
5
1.3. Quan niệm về phát triển văn hóa..............................................................................
5
2. Quan điểm của Đảng về trọng tâm xây dựng phát triển văn hóa và con
người
hiện
nay..................................................................................................................8
3. Phát triển văn hóa và con người VIệt Nam qua thực tiễn hoạt động văn hóa
nghệ
thuật
ở
Việt

Nam
hiện
nay.....................................................................................13
KẾT
LUẬN ..................................................................................................................16
TÀI LIỆU THAM KHẢO ………..............................................................................
17

2


MỞ ĐẦU
Tư duy về văn hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho rằng: " Văn hóa là sự
tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà lồi
người đã sản sinh ra nhằm thích ứng với nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự
sinh tồn. văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội thể hiện
qua truyền thống văn hóa dân tộcvà hệ giá trị văn hóa. Với tính cách và vai
trị là nền tảng tinh thần của xã hội, văn hóa vừa là mục tiêu vừa là động lực
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Văn hóa là "nguồn lực nội sinh quan
trọng nhất của phát triển".
Tư duy về phát triển Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã
nêu lên một số kinh nghiệm từ thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo việc thực hiện Nghị
quyết Đại hội X là: “Tích cực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế phải gắn với
chú trọng xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, giữ vững truyền thống và bản
sắc văn hóa dân tộc…, phải coi trọng việc kết hợp chặt chẽ giữa tăng trưởng
kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội gắn phát triển kinh tế với
phát triển văn hóa, củng cố quốc phòng an ninh”. Phát triển là một bước
tiến toàn diện và đồng bộ về các mặt kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa và mơi
trường. Phát triển bao hàm sự tăng trưởng về kinh tế gắn liền với bảo đảm
tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát

triển; tăng trưởng kinh tế đi đơi với phát triển văn hóa - giáo dục, phát triển
tồn diện con người, bảo vệ mơi trường sinh thái, bảo đảm ổn định chính trị
và giữ vững an ninh - quốc phòng của Tổ quốc.

3


NỘI DUNG
1.

Lý luận về phát triển văn hóa và con người Việt Nam

1.1. Lý luận về văn hóa
Bàn về văn hóa, từ khi con người bước vào xã hội văn minh đã có rất
nhiều quan điểm khác nhau. Ở phương Đơng, Trung Quốc cổ đại hiểu “văn
hóa” là “văn trị giáo hóa”, phương Tây lấy gốc Latinh là cultura với nghĩa là
“gieo trồng” với hàm ý “gieo trồng trí tuệ”. Các nhà nghiên cứu tổng kết, từ
cổ chí kim có hơn 1000 khái niệm về văn hóa [8, tr 12, 13].
Trong Bản thảo kinh tế triết học năm 1844, Mác đưa ra khái niệm “lực
lượng bản chất con người” để diễn tả về một nguồn sức mạnh cải
biến tự nhiên chỉ có ở con người, đó là văn hóa. Theo đó thì văn hóa được
xem là trình độ người của con người trên con đường tiến hóa.
Trên cơ sở tư tưởng Hồ Chí Minh khi định nghĩa về văn hóa "Vì lẽ sinh
tồn cũng như mục đích của cuộc sống, lồi người mới sáng tạo và phát minh
ra ngơn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ
thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương
thức sử dụng. Tồn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn
hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó
mà lồi người đã sản sinh ra nhằm thích ứng với nhu cầu đời sống và đòi hỏi
của sự sinh tồn”.

Trong thời kỳ đổi mới Đảng ta là việc xác định, văn hóa khơng phải là
một hoạt động riêng biệt có tính chất ngành nghề, cũng khơng phải là một lĩnh vực
hoạt động văn hóa cụ thể. Văn hóa khơng phải chỉ là học vấn, chỉ là văn nghệ,..., mà
còn là nền tảng tinh thần của xã hội, biểu hiện sức sống, sức sáng tạo, sức phát triển,
sức mạnh tiềm tàng và bản lĩnh, cốt cách của dân tộc được thể hiện qua truyền thống
văn hóa dân tộc và hệ giá trị văn hóa thấm nhuần trong mỗi con người, trong cộng

4


đồng và dân tộc. Các bộ phận cơ bản nhất cấu thành nền văn hóa - nền tảng tinh thần
của xã hội là: Tư tưởng, đạo đức, lối sống; học thuật; nghệ thuật; thơng tin đại chúng,
giao lưu văn hóa; thể chế và thiết chế văn hóa v.v.. Văn hóa được lưu giữ, chắt lọc, kế
thừa và phát triển, phát huy qua các thế hệ... trở thành nền tảng tinh thần của mỗi con
người, mỗi cộng đồng dân tộc và xã hội.
Qua khái lược một số quan điểm về văn hóa có thể thấy rằng, là sản
phẩm của con người xã hội, văn hóa phản ánh bản chất con người trong các
mối quan hệ con người với tự nhiên, với xã hội và với chính con người. Nói
cách khác, văn hóa mang bản chất nhân văn, sáng tạo, thể hiện phẩm chất và
sức mạnh của con người trong quá trình phát triển của lịch sử.
1.2.

Lý luận về phát triển

Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê nin: phát triển là một thuật ngữ khoa học
mang tính khái quả về quá trình vận động, biến đổi của thế giới khách quan, coi vận
động là tuyệt đối, đứng im chỉ là tương đối. Bằng tư duy biện chứng có thể thấy rằng:
phát triển là thay đổi về bản chất của mọi sự vật, hiện tượng theo hướng tiến bộ đi lên
với những nội dung mới và hình thức mới phù hợp hơn, có thể thích ứng với những địi
hỏi mới của thực tiễn.

Từ kinh nghiệm từ thực tiễn lãnh đạo của Đảng, Nghị quyết Đại hội X
nêu rõ: “Tích cực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế phải gắn với chú trọng
xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, giữ vững truyền thống và bản sắc văn
hóa dân tộc..., phải coi trọng việc kết hợp chặt chẽ giữa tăng trưởng kinh tế
với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội..., gắn phát triển kinh tế với phát
triển văn hóa, củng cố quốc phịng an ninh”. Theo đó, quan điểm của Đảng về
phát triển là một bước tiến toàn diện và đồng bộ về các mặt kinh tế, chính trị,
xã hội, văn hóa và mơi trường. Phát triển bao hàm sự tăng trưởng về kinh tế
gắn liền với bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và
từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế đi đơi với phát triển văn hóa giáo dục, phát triển tồn diện con người, bảo vệ mơi trường sinh thái, bảo
đảm ổn định chính trị và giữ vững an ninh - quốc phòng của Tổ quốc.
1.3. Quan niệm về phát triển văn hố
Tiến trình lịch sử lồi người cho thấy, đời sống của mỗi con người cũng
như đời sống của xã hội có hai mặt vật chất và tinh thần. Nếu kinh tế là nền
tảng vật chất của xã hội, đáp ứng nhu cầu vật chất của con người và xã hội, thì
văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, đáp ứng nhu cầu tinh thần của con
người và xã hội.

5


Là nền tảng tinh thần của xã hội, văn hóa biểu hiện sự hiểu biết, tài
năng và trí tuệ, đạo đức, lối sống, tâm hồn, tình cảm, thẩm mỹ... của con
người và của cộng đồng dân tộc trong mối quan hệ hài hịa với xã hội, với tự
nhiên. Vì vậy khả năng phát triển của một dân tộc không chỉ dựa vào nền tảng
vật chất (kinh tế) của xã hội mà còn cần phải dựa vào nền tảng tinh thần (văn
hóa) của xã hội. Mặt khác, sự phát triển của quốc gia, dân tộc không chỉ dựa
vào nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, vốn... mà còn ở khả năng phát huy tối
đa nguồn lực con người, là làm cho văn hóa thấm sâu vào trong các lĩnh vực
và hoạt động xã hội, thấm sâu vào mọi lĩnh vực sinh hoạt của con người

Như vậy, trên phương diện lịch sử, giữa văn hóa và phát triển ln có
mối quan hệ hữu cơ đan xen mà cội nguồn, trọng tâm, cũng như động lực đều
nằm chung ở yếu tố con người.
Trong quan hệ với đời sống xã hội, cụ thể là với kinh tế, chính trị, trong
nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lê nin và văn hóa Việt Nam (1948) đồng chí
Trường Chinh phân tích, kinh tế là nền tảng của một xã hội, là cơ sở hạ tầng.
Chính trị, pháp luật, văn hóa là những cái xây dựng trên cơ sở ấy, là kiến trúc
thượng tầng của xã hội.
Trong Thư gửi các họa sĩ nhân dịp triển lãm hội họa 1951, Bác Hồ
khẳng định: “Văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, khơng thể
đứng ngồi, mà phải ở trong kinh tế và chính trị”.
Trên cơ sở nền tảng của chủ nghĩa Mác- Lê nin và tư tưởng Hồ Chí
Minh, cùng kinh nghiệm và lý luận rút ra từ tổng kết thực tiễn, qua các kỳ Đại
hội, Đảng ln có quan điểm rõ ràng về mối quan hệ này. Nghị quyết 05 của
Bộ Chính trị khóa VI (1987) về đổi mới và nâng cao trình độ lãnh đạo, quản
lý văn học, nghệ thuật và văn hóa phát triển lên một bước mới đã xác
định: "Văn hóa là bộ phận trọng yếu của cách mạng tư tưởng và văn hóa, là
một động lực mạnh mẽ, đồng thời là mục tiêu lớn trong sự nghiệp xây dựng
chủ nghĩa xã hội". Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương
Đảng khóa VII (1993) đã xác định: "Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội,
một động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời là một mục tiêu
của chủ nghĩa xã hội". Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành
Trung ương khóa VIII (1998) tiếp tục khẳng định: "Văn hóa là nền tảng tinh
thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế
- xã hội... Xây dựng và phát triển kinh tế phải nhằm mục tiêu văn hóa, vì xã
hội cơng bằng văn minh, con người phát triển tồn diện. Văn hóa là kết quả
của kinh tế đồng thời là động lực của sự phát triển kinh tế các nhân tố văn hóa

6



phải gắn kết chặt chẽ với đời sống và hoạt động xã hội trên mọi phương diện
chính trị, kinh tế, xã hội, luật pháp, kỷ cương... biến thành nguồn lực nội sinh
quan trọng nhất của phát triển". Hội nghị lần thứ mười Ban chấp hành Trung
ương khóa IX (2004) và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X (2006)
đã xác lập vị trí của văn hóa là một trong ba bộ phận hợp thành sự phát triển
bền vững và toàn diện của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Theo đó, văn hóa khơng đứng ngồi phát triển. Văn hóa là nền tảng
tinh thần của xã hội vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển
kinh tế - xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội gắn kết chặt chẽ,
đồng bộ và tương xứng với nhiệm vụ phát triển kinh tế. Phát triển văn hóa là
một q trình có tính tất yếu khách quan trong sự vận động của các lĩnh vực
văn hóa. Như vậy, phát triển văn hóa là hoạt động của chủ thể văn hóa tác
động làm nảy sinh những giá trị mới của nền văn hóa về quy mơ và chất
lượng theo hướng chân, thiện, mỹ, thấm nhuần sâu sắc tinh thần dân tộc,
khoa học, nhân văn, dân chủ, tiến bộ, thúc đẩy toàn bộ các lĩnh vực hoạt động
văn hóa, tạo ra các điều kiện và cơ hội cho con người tham gia vào quá trình
sáng tạo, sản xuất, truyền bá, đánh giá và thưởng thức các giá trị văn hóa,
tạo mơi trường văn hóa lành mạnh làm động lực thúc đẩy q trình xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc [8, tr 59].
Ngược lại, phát triển kinh tế cũng nhằm mục tiêu phát triển văn hóa,
phát triển con người. Kinh tế là cơ sở và điều kiện của phát triển nhưng chưa
phải là toàn bộ sự phát triển. Thực tế giai đoạn sau đổi mới, cùng với chính
sách mở cửa, trong lĩnh vực nghệ thuật những năm 1990, nền mỹ thuật nước ta
đã có bước chuyển đáng kinh ngạc khi mà tranh của một số họa sĩ Việt Nam đã
được lưu thông trong thị trường tranh quốc tế. Đây là một bước tăng trưởng
kinh tế trên thị trường văn hóa nghệ thuật, các họa sĩ về cơ bản đã có những
điều kiện kinh tế tốt chưa từng có kể từ khi mỹ thuật hiện đại được giảng dạy ở
Việt Nam. Nhưng câu hỏi đặt ra là, có phải mỹ thuật Việt Nam đã phát triển

đuổi kịp mặt bằng chung quốc tế về chất lượng nghệ thuật? Nền mỹ thuật Việt
Nam đã thực sự cuyển mình góp phần phát triển và làm tăng giá trị văn hóa
nước nhà? Cũng trong giai đoạn đó đến những năm 2000, hàng loạt triển lãm
mỹ thuật theo các trào lưu mới đã diễn ra, nhưng kết quả như một vết nhơ của
nền mỹ thuật Việt Nam với những triển lãm vải xô và máu ở Văn Miếu (1998),
triển lãm sắp đặt cá ươn và gà chết ở Nhà triển lãm Bộ Văn hóa - Thể thao và
Du lịch 29 Hàng Bài (1999)…, và hàng loạt triển lãm “sắp đặt” dạng đó được

7


cấp phép tổ chức đã gây ra sự phẫn nộ xã hội kéo dài đến đầu những năm 2000.
Qua đó cho thấy, trong phát triển văn hóa, tăng trưởng kinh tế chưa hẳn là
quyết định, bởi trong sự phát triển của xã hội văn minh, đã tăng trưởng kinh tế
phải gắn với đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hóa bảo vệ
mơi trường. Nếu chỉ chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần thì sự tăng trưởng
kinh tế là vơ nghĩa, có hại và thực chất là phản phát triển.
Nguyên Tổng Giám đốc UNESCO, F.Mayor cũng nhấn mạnh: “Kinh
nghiệm của hai thập kỷ qua cho thấy rằng trong mọi xã hội ngày nay, bất luận
ở trình độ phát triển kinh tế nào hoặc theo xu hướng chính trị nào, văn hóa và
phát triển là hai mặt gắn liền với nhau. Hễ nước nào tự đặt ra cho mình mục
tiêu phát triển kinh tế mà tách rời mơi trường văn hóa thì nhất định sẽ xảy ra
những mất cân đối nghiêm trọng cả về mặt kinh tế lẫn văn hóa và tiềm năng
sáng tạo của nước ấy sẽ bị suy yếu rất nhiều. Một sự phát triển chân chính địi
hỏi phải sử dụng một cách tối ưu nhân lực và vật lực của mỗi cộng đồng. Vì
vậy phân tích đến cùng, các trọng tâm, các động lực và các mục đích của phát
triển phải được tìm trong văn hóa... Từ nay trở đi văn hóa cần coi mình là một
nguồn bổ sung trực tiếp cho phát triển và ngược lại phát triển cần thừa nhận
văn hóa giữ một vị trí trung tâm, một vai trị điều tiết xã hội...” [11, H, 1992,
tr23].

Theo đó, khái niệm phát triển phải bao gồm các nhân tố kinh tế, xã hội
cùng các giá trị đạo đức và văn hóa, quy định sự nảy nở và phẩm giá con
người trong xã hội. Nếu như con người là nguồn lực của phát triển, nếu như
con người vừa là tác nhân, vừa là động lực lại vừa là người được hưởng, thì
con người phải được coi là trọng tâm và cũng là mục đích của sự phát triển.
2. Quan điểm của Đảng về trọng tâm xây dựng phát triển văn hóa
và con người hiện nay
Về vấn đề xây dựng, phát triển văn hóa và con người Việt Nam, coi văn
hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng là
sự kế thừa những nội dung cốt lõi nhất đã được khẳng định trong các văn
kiện, nghị quyết của các nhiệm kỳ đại hội trước đây. Đại hội XII của Đảng
một mặt khẳng định những giá trị đạt được từ các kỳ Đại hội trước, mặt khác,
có bước phát triển mới về mặt lý luận về quá trình xây dựng, phát triển văn
hóa, con người Việt Nam trong giai đoạn “đẩy mạnh tồn diện, đồng bộ cơng
cuộc đổi mới; bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững mơi trường hịa bình, ổn

8


định; phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo
hướng hiện đại”.
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Lĩnh vực văn hóa, xã hội
chưa có nhiều đột phá, hiệu quả chưa cao; đời sống của một bộ phận nhân dân
cịn khó khăn”. Trong định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030,
Đảng xác định: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh
nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Tăng đầu tư cho
phát triển sự nghiệp văn hóa. Xây dựng, phát triển, tạo mơi trường và điều
kiện xã hội thuận lợi nhất để khơi dậy truyền thống yêu nước, niềm tự hào
dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; tài

năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và
động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước”. được thể hiện ở một số
vấn đề cơ bản sau:
Một là, xác định phương hướng xây dựng, phát triển văn hóa, con
người Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta
Vấn đề văn hóa và con người qua mỗi kỳ đại hội Đảng là một bước kế
thừa, bổ sung, phát triển phù hợp với hiện thực xã hội, thực tiễn xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc. Trong Văn kiện Đại hội XII, Đảng ta đã thống nhất giữa hai
mặt văn hóa và con người trong một chỉnh thể và được diễn đạt trong một
mệnh đề và chỉ rõ: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển
tồn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân
văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững
chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền
vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh”[3, tr 28-29].
Quan tâm chăm lo cơng tác giáo dục truyền thống văn hóa, lịch sử,
cách mạng, bản sắc văn hóa dân tộc cho mọi người Việt Nam, đặc biệt là cho
thế hệ trẻ, Đại hội XIII của Đảng yêu cầu xác định nghiên cứu, và triển khai
“xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt
Nam gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam” trong điều kiện
“Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế
như ngày nay” [4, t.1, tr.116].
Hai là, chỉ rõ bản chất các mâu thuẫn của quá trình xây dựng, phát
triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ quá độ lênchủ nghĩa xã hội

9


Mâu thuẫn của quá trình xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt
Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, với tính cách như các mặt đối

lập giữa giá trị và phản giá trị; nhân đạo, nhân văn và phản nhân đạo, nhân
văn; cách mạng và phản cách mạng..., Đại hội XII chỉ rõ: “Khẳng định, tơn
vinh cái đúng, cái tốt đẹp, tích cực, cao thượng; nhân rộng các giá trị cao đẹp,
nhân văn. Đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu
chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng
nền văn hóa, làm tha hóa con người. Có giải pháp ngăn chặn và đẩy lùi sự
xuống cấp về đạo đức xã hội, khắc phục những hạn chế của con người Việt
Nam”3, tr 126], nó phản ánh cuộc đấu tranh trên hai phương diện cơ bản: 1.
Đấu tranh giữa giá trị nhân đạo, nhân văn, chân - thiện - mỹ của văn hóa, con
người Việt Nam với những quan điểm sai trái, phản động, phản nhân văn của
các thế lực thù địch và cơ hội chính trị; 2. Đấu tranh giữa một bên là xây
dựng, phát triển giá trị nhân đạo, nhân văn, chân - thiện - mỹ trong văn hóa,
con người Việt Nam với một bên là những tư tưởng tàn tích, lạc hậu chưa
được đào thải và. Trong đó, “thấm nhuần tinh thần dân tộc” được hiểu là sự
bổ sung mới và mục tiêu, tiêu chí của văn hóa, con người Việt Nam.
Đại hội XIII của Đảng xác định: “Lấy giá trị văn hóa, con người Việt
Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền
vững” [4, t. 2, tr.81]. Điều đó, địi hỏi phải kế thừa và phát huy giá trị văn hóa
và con người Việt Nam, truyền thống lịch sử của dân tộc đã được vun đắp nên
qua lịch sử hàng nghìn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước.
Các giá trị và sức mạnh đó của văn hóa và con người Việt Nam đã làm
nên nền tảng tinh thần vững chắc của dân tộc ta; trở thành nguồn lực nội sinh,
động lực quan trọng của phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
Ba là, tư duy lý luận mới của Đảng thể hiện sâu sắc về mối quan hệ
giữa xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện với mục tiêu của
chiến lược phát triển đất nước.
Sau 30 năm đổi mới toàn diện đất nước, “Sự nghiệp xây dựng, phát triển
văn hóa, con người đã được Đảng, Nhà nước quan tâm trong các chính sách
kinh tế - xã hội từ Trung ương đến các địa phương. Thực hiện nhiệm vụ xây
dựng con người đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và

hội nhập quốc tế có bước chuyển biến quan trọng”.. Tuy nhiên, “so với những
thành quả trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, quốc phịng, an ninh, đối ngoại, thành
quả trong lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng; chưa đủ tầm mức để tác động có
hiệu quả xây dựng con người và mơi trường văn hóa lành mạnh”. Đại hội XII

10


đã xác định “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành
một mục tiêu của chiến lược phát triển”[3, tr 123- 126]
Vấn đề này còn được cụ thể hóa ở các quan điểm cụ thể về xây dựng,
phát triển văn hóa, con người như: quan điểm về hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị
chuẩn mực của con người Việt Nam; về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật;
về sự hiểu biết sâu sắc, tự hào, tơn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc; về giá trị
nhân văn, nhân đạo của con người Việt Nam. Với nghĩa bao trùm hơn cả là
xây dựng và hoàn thiện hệ giá trị nhân cách con người Việt Nam trong thời kỳ
mới. Đó là: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực
của con người Việt Nam thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế. Làm cho giá trị văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực, mọi mặt hoạt
động, mọi quan hệ xã hội, thành sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển
bền vững. Xây dựng mơi trường văn hóa lành mạnh, tạo điều kiện để xây
dựng con người Việt Nam đẹp về nhân cách, đạo đức, tâm hồn; cao về trí tuệ,
năng lực, kỹ năng sáng tạo; khỏe về thể chất; nâng cao trách nhiệm xã hội,
nghĩa vụ công dân, ý thức tôn trọng, tuân thủ pháp luật; phát huy tốt vai trò
chủ thể sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc”[3, tr 129].
Theo đó, xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay phải hội tụ
đầy đủ các đức tính: cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng, vơ tư, trung thành với
Đảng, với Tổ quốc, với sự nghiệp cách mạng của nhân dân; có tình thương
u, đồn kết, sống có nghĩa, có tình, trung thực, thẳng thắn, khiêm tốn, nếp
sống trong sạch, lành mạnh, cầu thị tiến bộ và tinh thần trách nhiệm cao trong

đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, phản văn hóa; có kiến thức tồn diện về
chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật; có tính chủ động, linh
hoạt, sáng tạo, ý thức tự trọng, tự chủ, sống và làm việc theo Hiến pháp và
pháp luật, bảo vệ mơi trường; quyết đốn, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách
nhiệm trong lời nói, việc làm của mình. Với phương châm xuyên suốt: “Mỗi
người vì mọi người, mọi người vì mỗi người”[3, tr 78], vì sự phồn vinh của
đất nước, vì hạnh phúc của mỗi con người Việt Nam.
Thực tế văn hóa Việt Nam là một phức hợp, đa dạng phong phú. Tuy
được gọi là thống nhất trong đa dạng, nhưng trong nó ln tồn tại những hạn
chế cố hữu từ đặc tính độc lập tương đối của văn hóa vùng miền, văn hóa
làng... Đại hội XIII với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, lần đầu
tiên đã nêu yêu cầu: “Từng bước vươn lên khắc phục các hạn chế của con
người Việt Nam” [4, t. 1, tr.214]. để được nhận biết, được phê bình, tự phê bình
nghiêm khắc, cần phải được sửa chữa, khắc phục để cho dân giàu, nước mạnh.

11


Đại hội XIII của Đảng xác định: “Lấy con người là trung tâm của phát
triển và được chia sẻ những thành quả của quá trình phát triển” [4, t. 2, tr.81].
Để hoàn thành nhiệm vụ này cần thực hiện tốt hơn các chính sách xã hội, bảo
đảm an sinh và phúc lợi xã hội, phúc lợi văn hóa, an ninh văn hóa, an ninh
con người, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; nâng cao chất lượng cuộc
sống và hạnh phúc của nhân dân. Tǎng đầu tư của nhà nước và xã hội cho
phát triển sự nghiệp vǎn hóa; đổi mới cơ chế, chính sách nhằm nâng cao hiệu
quả đầu tư. Hoàn thiện và bổ sung các cơ chế chính sách để đẩy mạnh xã hội
hóa văn hóa đúng định hướng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế thị trường,
hội nhập quốc tế.
Bốn là, xác định vai trò và các nhiệm vụ có tính tồn diện, sâu sắc về
xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát

triển bền vững đất nước
Trên cơ sở “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu
vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội”[2, tr 50], Đại hội XII
của Đảng xác định: “Các cấp, các ngành phải nhận thức đầy đủ, sâu sắc tầm
quan trọng đặc biệt của văn hóa, con người”[1, tr 55]. Văn hóa thực sự trở
thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan
trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục
tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh”[1, tr 28].
Trong tình hình phát triển trong tình hình mới, trên tinh thần phát triển
văn hóa là nền tảng tinh thần, Đảng ta nhận thức rõ ràng “ Xây dựng, phát
triển, tạo môi trường và điều kiện xã hội thuận lợi nhất để khơi dậy truyền
thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển đất nước
phồn vinh, hạnh phúc” [4, t.1, tr.47]. Đại hội XIII của Đảng xác định: “Lấy
giá trị văn hóa, con người Việt Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan
trọng bảo đảm sự phát triển bền vững”[4, t. 1, tr.25]. Để làm được như vậy,
cần phải phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa nước nhà
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, lấy đó làm động lực cho phát triển đất nước
và hội nhập quốc tế.
Đại hội XIII coi nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là “Xây dựng con người
Việt Nam phát triển tồn diện, gắn kết chặt chẽ, hài hịa giữa giá trị truyền
thống và giá trị hiện đại” [4, t. 1, tr.143]. Đây chính là một vấn đề cịn tồn tại
đã được Đảng chỉ ra từ Đại hội XI (2011) “Chất lượng nguồn nhân lực là một
điểm nghẽn cản trở sự phát triển [2, tr.93]. Đại hội XIII của Đảng xác định
xây dựng con người Việt Nam toàn diện đi cùng “Tiếp tục đẩy mạnh phát

12


triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, trọng tâm là
hiện đại hóa giáo dục, nâng cao chất lượng đào tạo để đáp ứng yêu cầu phát

triển trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc
tế sâu rộng” [4, t. 2, tr.12]và “Chuẩn bị nguồn nhân lực cho chuyển đổi số,
phát triển kinh tế số, xã hội số” [4, t. 2, tr.128].
Trong tình mới hiện nay, cần phát huy sức mạnh mềm văn hóa nằm
ngay trong các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể “Khẩn trương triển khai
phát triển có trọng tâm, trọng điểm ngành cơng nghiệp văn hóa và dịch vụ văn
hóa trên cơ sở xác định và phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam,
vận dụng có hiệu quả các giá trị, tinh hoa và thành tựu mới của văn hóa, khoa
học, kỹ thuật, công nghệ của thế giới” [4, t. 1, tr.145]
3. Phát triển văn hóa và con người VIệt Nam qua thực tiễn hoạt
động văn hóa nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay
Văn hóa nghệ thuật là một trong những biểu hiện đặc trưng của văn hóa
và phát triển văn hóa trong liên hệ phát triển với kinh tế và chính trị. Thực tế
cho thấy từ thời kỳ đổi mới đến nay, chưa bao giờ văn hóa nghệ thuật có điều
kiện phát triển tốt như bây giờ. Các hoạt động văn hóa khơng chỉ diễn ra trong
nước mà cịn được lưu diễn nhiều ở quốc gia khác, đặc biệt là các quốc gia có
cộng đồng người Việt sinh sống như Mỹ, Ba Lan, Pháp, Ca na đa…, truyền
bá và tôn vinh các giá trị văn hóa đặc trưng của Việt Nam ra trường quốc tế,
đời sống văn nghệ sĩ nhờ đó cũng được cải thiện đáng kể, trong đó có sự giao
lưu giữa các nghệ sĩ trong nước với các nghệ sĩ người Việt ở nước ngoài, rất
nhiều nghệ sĩ người Việt ở nước ngoài đã quay trở về Tổ quốc để cống hiến,
đời sống tinh thần trong nước vì thế cũng có sự cải thiện đáng kể. Qua đó cho
thấy sự đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong phát triển văn hóa và
con người Việt Nam đã có những kết quả đáng ghi nhận, khẳng định sự đúng
đắn, khoa học biện chứng trong chiến lược phát triển văn hóa của Đảng và
nhà nước.
Bên cạnh những thành cơng đáng ghi nhận, trong hoạt động văn hóa
nghệ thuật vẫn tồn tại một số vấn đề cản trở sự phát triển văn hóa và con
người Việt Nam, có thể kể đến một số sự kiện đạo tranh trong hoạt động mỹ
thuật như:

Năm 2019, trong một cuộc thi sáng tác tranh cổ động chào mừng 90
năm thành lập Cơng đồn Việt Nam do Cơng đồn Giáo dục Việt Nam tổ
chức, đã có đến bốn tác phẩm đoạt giải khuyến khích của cuộc thi bị tố là sao

13


chép ý tưởng hoặc trùng, nhái một phần nội dung của một số bức tranh đã
được cơng bố trước đó.
Năm 2020, họa sĩ Dương Ngân Hải đã đạo, nhái tranh cổ động
của các họa sĩ nước ngoài bức tranh “Một ASEAN gắn kết và chủ động thích
ứng” mang đi dự thi “Tranh cổ động tuyên truyền – văn hóa nhân Năm chủ
tịch Asean 2020” do Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch tổ
chứcvà đoạt giải (tháng 7/2000).
Mới đây, giới hội họa bắt đầu rộ lên câu chuyện nhiều họa sĩ “tự đạo
tranh của chính mình”. Khơng chỉ nhái ý tưởng hay chép tranh của người
khác, mà khơng ít họa sĩ sẵn sàng vẽ đi vẽ lại nhiều lần một bức tranh trước
đó của chính mình để bán. Nóng nhất là chuyện một họa sĩ nổi tiếng chun
vẽ ngựa. Chưa thấy ơng giải thích gì nhiều quanh việc một nhà sưu tập có đến
mấy bức tranh ngựa ông vẽ giống nhau. [12].
Tương tự như vậy, nhưng sôi động hơn là hoạt động âm nhạc. Showbiz
Việt, đặc biệt là Vpop luôn bi những nghi án “đạo” nhạc mỗi khi ra mắt một
MV mới. Đạo nhạc có nghĩa là đánh cắp giai điệu ca khúc và tự nhận đó là
sáng tạo của bản mình. đó tháng 3/2020, Phạm Hồng Phước bị nghi “đạo”
nhạc khi “Mọi người che mặt sống” khá giống với giai điệu “Apple is A” của
nhóm T-ara. Trong giới Vpop thì có lẽ hiện tại Sơn Tùng M-TP là vướng
scandal “đạo” nhạc kỷ lục, trong 8 năm lên tới 12 lần, gần như MV nào ra
cũng dính lùm xùm “đạo” nhạc. cuối tháng 2/2021, gây rúng động cả làng
Vpop là liên tiếp 2 lần bị tố “đạo” nhạc…[13] nhạc sĩ Dương Khắc Linh đạo,
nhái hai sáng tác "Lời chưa nói" và "Đã biết sẽ có ngày hơm qua" của Trịnh

Thăng Bình từ 8 năm trước. Ca sĩ Mỹ Tâm từng bị nhạc sĩ Vũ Xn Hùng tố
cáo ca khúc "Anh thì khơng" vi phạm bản quyền.
Ngoài ra, nhiều ca sĩ khác như Bảo Thy, Đơng Nhi, Tóc Tiên… đều
từng bị dư luận chỉ trích gay gắt vì bắt chước phong cách hoặc đạo nhạc [14]
Gần đây nhất là hàng loạt câu chuyện ồn ào về việc làm từ thiện thiếu
minh bạch của các ca sĩ, nghệ sĩ trên tất cả các phương tiện thông tin đại
chúng với từ khóa “sao kê”.
Qua một số vấn đề trên cho thấy, văn hóa nghệ thuật đã có những bước
phát triển đáng kể, nhưng trong nó vẫn tồn tại nhiều vấn đề làm cản trở tiến
trình phát triển văn hóa. Có rất nhiều ngun nhân để giải thích cho các vấn
đề này, trong đó: cơ bản nhất vẫn là vấn đề con người. Trong hoạt động văn
hóa nghệ thuật, con người ở đây là những người làm nghệ thuật - chủ thể sáng

14


tạo. Ở con người chủ thể sáng tạo lại cũng có nhiều lý do tác động: hạn chế về
tri thức và năng lực sáng tạo; đáp ứng nhu cầu thị hiếu thấp; lợi ích cá nhân…
Tiếp đến là trong thời đại công nghệ phát triển ngày nay, trên phương diện
văn hóa, có rất nhiều luồng văn hóa cùng xâm nhập trong khi mặt bằng tri
thức chung còn nhiều hạn chế dẫn đến sự tiếp nhận chưa có sự chọn lọc. Cuối
cùng là đối tượng chủ thể nêu trên phần lớn là những cá nhân sáng tạo trong
phạm vi nghệ thuật mang tính thị trường, đáp ứng thị hiếu số đơng, nhưng đã
sử dụng sức mạnh của truyền thông tạo nên sự ảnh hưởng mang tính dây
chuyền trong hoạt động nghệ thuật cũng như tác động ngược từ một bộ phận
công chúng nghệ thuật hạn chế về năng lực thẩm mỹ.
Qua thực tiễn trên có thể thấy, để phát triển văn hóa trước hết và quan
trọng hơn hết vẫn là xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện chân –
thiện – mỹ mới có thể xây dựng được mơi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp
với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội

nhập quốc tế. Xây dựng phát triển văn hóa, con người Việt Nam khơng tách
rời mà phải trong chính trị và kinh tế, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả
hoạt động văn hóa, hướng tới phát triển cơng nghiệp văn hóa đi đơi với xây
dựng, hồn thiện thị trường dịch vụ và sản phẩm văn hóa. Chủ động hội nhập
quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại trên cơ sở chọn lọc để
làm phong phú thêm giá trị văn hóa truyền thống.

15


KẾT LUẬN
Trong tư duy lý luận cũng như thực tiễn cho thấy, văn hóa và phát triển
là hai phạm trù có tính độc lập tương đối nhưng lại có mối quan hệ biện
chứng quyết định sự phát triển, tiến bộ, văn minh của xã hội lồi người, trong
đó con người vừa là chủ thể, vừa là động lực mang tính quyết định đến sự
phát triển hay suy tàn của một dân tộc, một quốc gia. Trên cơ sở đó, ngay từ
ngày đầu nắm giữ vai trị lịch sử của mình, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi
đây là vấn đề hàng đầu, để rồi qua mỗi kỳ Đại hội, Đảng ln có sự kế thừa,
bổ sung theo tình hình mới để hồn thiện hơn vấn đề này trong văn hóa và
phát triển. Đúc rút từ kinh nghiệm và thực tiễn, mà Nghị quyết Trung ương khóa XI
của Đảng đã đưa ra 6 nhiệm vụ cơ bản đối với quá trình xây dựng và
phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững
đất nước, Đảng ta xác định:“Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc, con người Việt Nam phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu
phát triển bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa”[1, tr 49-57].
Đại hội XII của Đảng đã có sự bổ sung, phát triển mới về phương diện
lý luận trong việc định ra các nhiệm vụ thực hiện q trình xây dựng, phát
triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới, xác định: “phát huy
nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng

con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây
dựng mơi trường văn hóa lành mạnh”[3, tr 78đi đơi với: “Tiếp tục đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà
nước đối với lĩnh vực văn hóa”[3, tr 53]. Để xử lý tốt mối quan hệ biện chứng
giữa văn hóa, con người và phát triển, Đại hội XIII của Đảng một lần nữa
nhấn mạnh: “Phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam: khơi

16


dậy mạnh mẽ khát vọng phát triển của dân tộc, tinh thần yêu nước, tự hào, ý
chí tự cường và lịng nhân ái, tinh thần đồn kết, đồng thuận xã hội; xây dựng
mơi trường và đời sống văn hóa phong phú, đa dạng, văn minh, lành mạnh,
hội nhập quốc tế, đề cao ý thức, trách nhiệm, đạo đức xã hội, sống và làm việc
theo pháp luật” [4, tr.221 – 222]

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
Đảng Cộng sản Việt Nam:Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp
hành Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1998
2.
Đảng Cộng sản Việt Nam:: Văn kiện Hội nghị lần thứ chín Ban
Chấp hành Trung ương khóa XI
3.
Đảng Cộng sản Việt Nam:Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XII của Đảng, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016
4.
Đảng Cộng sản Việt Nam:Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XIII của Đảng, NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021
5.


C. Mac và Ăngghen: Tồn tập, NXB Chính trị quốc gia Sự thật, H 2000

6.

Hồ Chí Minh , Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H, 1995, t3

7.

HCM: Tồn tập, NXB CHính trị quốc gia Sự thật, H2011, t. 7,

8.

Giáo trình văn hóa và phát triển, NXB Lý luận chính trị, 2021.

9.

Tạp chí Cộng sản, số 820 (2-2011), tr18-19

10.

Trường Chinh: Chủ nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam, NXB Sự thật,

H1974
11.
Ủy ban quốc gia về Thập kỷ quốc tế phát triển văn hóa: Thập kỷ thế
giới phát triển văn hóa. Bộ văn hóa Thơng tin và thể thao
12.
Bảo
Bình,

Nhái
tranh:
kết. 10/08/2020

Chuyện

dài

chưa

hồi

13.
Hàng loạt ca khúc Vpop bị nghi ngờ "đạo nhạc", lỗi tại ai?07:00,
23/03/2021 />
17


14. Chuyện đạo nhạc ở Việt Nam: Lùm xùm vì chưa có chế tài xử
lý08:31 01/09/2018 />
18