SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT TRẦN ÂN CHIÊM

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI
HÌNH ẢNH NGƯỜI ANH HÙNG CÁCH MẠNG TRONG
HAI TÁC PHẨM “RỪNG XÀ NU” CỦA NGUYỄN TRUNG
THÀNH VÀ “NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH” CỦA
NGUYỄN THI (VĂN HỌC 12)

Người thực hiện: Trịnh Thị Hiền
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực (mơn): Văn

THANH HỐ NĂM 2018
1

download by :


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài.
Chương trình Ngữ văn lớp 12, tác phẩm văn xuôi chiếm một số lượng lớn
trong chương trình văn học. Vì vậy, việc tìm hiểu, khám phá tác phẩm văn xuôi
một cách đúng đắn, có hiệu quả cao vẫn đang là một thử thách lớn với giáo viên
và học sinh, nhất là học sinh lớp 12 cần trang bị một vốn kiến thức vững chắc để
thi tốt nghiệp và thi vào các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp.
Thế nhưng, có nhiều cách để tìm hiểu tác phẩm văn xi: Có thể đi từ cốt
truyện, tình tiết, biến cố, nhân vật,... Đặc biệt, có những tác phẩm ca ngợi hình

ảnh người anh hùng cách mạng trong những năm kháng chiến ác liệt của dân tộc
. Bởi vì, hiện thực hào hùng của thời đại cách mạng nước ta 1945 – 1975 làm
cho hình ảnh người anh hùng cách mạng xuất hiện và phát triển, bởi hiện thực
đó địi hỏi mọi người phải gắn kết lại một khối và mỗi người trong đó phải sống
vượt cao hơn khả năng mình hiện có. Sau Cách mạng tháng Tám, toàn Đảng và
toàn dân tộc ta ý thức điều đó rất rõ, do đó tất cả đều hướng về Tổ quốc, dân tộc,
kháng chiến và mỗi người đều sống vượt lên chính mình. Nhờ thế họ lập được
những thành tích phi thường mà nếu trong hồn cảnh bình thường khó giải thích
Như vậy, trong những năm kháng chiến chống quân xâm lược Pháp và
Mỹ, hình ảnh người anh hùng cách mạng là nhân tố làm nên phong cách thời
đại, là mảng đất khơi nguồn đề tài cho văn học Việt Nam giai đoạn 1945 – 1975
đã đạt nhiều thành tựu lớn, đặc biệt là trong mảng tác phẩm thể hiện phẩm chất
anh hùng của con người Việt Nam trong hai cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại
chống lại kẻ thù xâm lược thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Hai truyện ngắn “
Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và “Những đứa con trong gia đình” của
Nguyễn Thi là hai tác phẩm đã thành công trong sự khắc họa những hình tượng
nhân vật tiêu biểu cho hình ảnh người anh hùng cách mạng cao đẹp, cho lòng
yêu nước và căm thù giặc sâu sắc, sức mạnh chiến đấu của dân tộc Việt Nam
chống giặc ngoại xâm. Đó cũng chính là lí do tơi đề cập đến đề tài này: Giúp
học sinh nắm vững hình ảnh người anh hùng cách mạng trong tác phẩm “Rừng
xà nu” của Nguyễn Trung Thành và tác phẩm “Những đứa con trong gia đình”
của Nguyễn Thi.
Lựa chọn đề tài này nhằm giúp học sinh cảm thụ được giá trị tác phẩm.
Không chỉ ở góc độ văn học mà cả văn hóa, lịch sử dân tộc trong quá trình
dựng nước và giữ nước của hai bản anh hùng ca thời chống Mỹ hào hùng.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
- Nhằm giúp học sinh THPT nhận biết được các dạng đề tổng hợp kiến thức,
có cùng nội dung khi viết về một chủ đề, để các em quen với việc làm bài có sự
so sánh, đối chiếu trong quá trình học và làm văn.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.

- Học sinh lớp 12C2,12C4 Trường THPT Trần Ân Chiêm (Trong đó 12C2 tơi
dạy thực nghiệm,12C4 tơi dạy đối chứng, không áp dụng phương pháp của đề
tài)
2

download by :


- Đề tài quan tâm đến việc góp phần nâng cao chất lượng trong việc dạy
học kết hợp chủ đề của HS trong nhà trường.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
- Để thực hiện đề tài này tôi sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp tài
liệu, thể nghiệm thuyết trình và phát vấn trong quá trình giảng dạy.
- Từ việc tìm hiểu đặc điểm chung về tác phẩm văn xuôi giáo viên hướng
dẫn học sinh nắm vững tác phẩm văn học thơng qua việc phân tích hình ảnh
người anh hùng cách mạng trong hai tác phẩm.
- Trong quá trình làm rõ hình ảnh người anh hùng cách mạng trong tác
phẩm “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và tác phẩm “Những đứa con
trong gia đình” của Nguyễn Thi, chúng tơi đặt trong tương quan so sánh với
những bài viết khác liên quan đến vấn đề nội dung của đề tài để làm rõ cho nội
dung mà đề tài đang nghiên cứu.
2. PHẦN NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Để học sinh không bị lúng túng, hiểu sâu nắm vững, có cơ sở lý luận chặt 
chẽ và vận dụng được vào bài kiểm tra, biến kiến thức chung của khoa học 
thành trí tuệ riêng của bản thân mình, khi giảng dạy văn bản truyện tôi đã: 
Trước tiên giúp học sinh nắm vững đặc trưng thi pháp của thể loại truyện 
ngắn: Là thể văn xuôi tự sự có qui mơ nhỏ, thường có cốt truyện, nhân vật, lời 
kể. Truyện ngắn là một lát cắt của đời sống nhưng lại có khả năng bao trùm 
được cả hiện thực rộng lớn của xã hội, đi sâu vào những mảnh nhỏ của cuộc

đời và diễn tả được diễn biến cảm xúc tinh tế trong hồn người. Bên cạnh đó yêu
cầu học sinh đọc kỹ truyện để tiếp cận hiệu quả văn bản qua con đường đọc hiểu. Giáo viên phải định hướng học sinh giọng đọc, tìm hiểu ý nghĩa nhan đề,
nắm vững bối cảnh xã hội ra đời, đặc điểm tình huống truyện, hình tượng nghệ
thuật, chủ đề tư tưởng, hình ảnh người anh hùng cách mạng, hiểu được ý nghĩa
xã hội rộng lớn.
2.2. Thực trạng.
2.2.1. Đặc điểm tình hình.
- Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy - học của ngành giáo 
dục nói chung, sự quan tâm của các cấp ngành, sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ 
thông tin trong các giờ học cũng như hướng dẫn soạn giảng ở sách giáo viên và 
kinh nghiệm giảng dạy của bản thân người thầy giáo, giờ học đã thu được
những thành công nhất định. 
- Thể loại truyện ngắn là thể văn xuôi quen thuộc trong nhà trường mà học sinh
dễ tiếp cận. Đã vậy cả hai tác phẩm đều ra đời trong bối cảnh trọng đại của lịch
sử giữ nước với nhiều tấm gương anh dũng đã đi vào huyền thoại đẹp đẽ mà gần
gũi vô cùng trong tâm thức người dân đất Việt. 
- Về phía học sinh đã phát huy được vai trị chủ động sáng tạo trong q trình
học. Giờ học Ngữ văn các em đã hứng thú say sưa và có tình u đối với bộ
mơn
khoa học này. Tuy vậy do những yếu tố khách quan lẫn chủ quan khiến việc
3

download by :


thấm nhuần vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng vẫn đang cịn là một vấn
đề đáng nói. 
Bên cạnh những thuận lợi nói trên vẫn cịn tồn tại một số những khó khăn
gây ảnh hưởng đến hiệu quả giờ học. Đó là: 
- Xu thế xã hội trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển như vũ bão đã tác

động đến tâm lý học sinh chỉ chú trọng các môn khoa học tự nhiên hơn khoa
học xã hội. Tồn tại cách học thụ động đọc chép, chưa hiểu được học văn là cả 
một quá trình cảm thụ nghệ thuật đầy sáng tạo.
- Một phần học sinh còn mờ nhạt trong kiến thức về thể loại truyện ngắn. 
Văn bản tự sự đòi hỏi người học phải hiểu rõ đặc trưng thể loại cũng như nét 
phong cách nhà văn. Đọc - hiểu văn bản truyện yêu cầu học sinh phải có thời 
gian, trải qua nhiều cơng đoạn: tóm tắt cốt truyện, cảm nhận ý nghĩa nhan đề, 
tình huống truyện, phân tích nhân vật, rút ra ý nghĩa giá trị nội dung và nghệ 
thuật ...
- Học sinh còn chưa nắm vững các phương diện biểu hiện cơ bản của cảm 
hứng yêu nước, chưa hiểu được thực chất của hình ảnh người anh hùng cách
mạng
2.2.2. Thực trạng của việc dạy tác phẩm văn học trong trường phổ thông
Trong trường Trung học Phổ thông, học sinh thường lúng túng trong việc khai
thác tác phẩm văn xuôi. Nhất là khó khăn trong việc tìm hiểu các lớp nội dung, nghệ
thuật trong tác phẩm văn xi. Vì thế, ta không được mơ hồ, hỗn độn, phi chân lý khi
cảm nhận và khắc sâu nội dung của tác phẩm. Muốn nắm vững, khắc sâu cái hay của
tác phẩm bên cạnh các phương pháp tiếp cận khác chúng ta không thể bỏ qua việc đi
sâu vào các lớp nội dung của tác phẩm, đến việc hình dung ra các chi tiết, sự kiện,
hình ảnh, lớp hình tượng nhân vật được miêu tả,... của tác phẩm. Với đề tài này, người
viết muốn đưa ra một khía cạnh tìm hiểu về nội dung trong tác phẩm văn xi. Từ đó,
hướng dẫn học sinh tìm hiểu cụ thể nội dung tác phẩm qua giờ học tác phẩm tự sự và
giờ làm văn phân tích các khía cạnh nội dung trong tác phẩm tự sự. Người viết sẽ cụ
thể hoá vấn đề này trong hai tác phẩm văn xuôi trong trường phổ thông như: “Rừng
xà nu” của Nguyễn Trung Thành và tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” của
Nguyễn Thi.
Trong trường THPT hiện nay, học sinh thường có những quan niệm rất
sai lệch trong việc học môn Ngữ văn. Nhất là đối với học sinh khối 12, các em
rất chủ quan và xem nhẹ việc học môn Ngữ văn. Ở trên lớp, trong một tiết học
nhiều học sinh trả lời câu hỏi của giáo viên một cách máy móc, thiếu tư duy, suy

nghĩ kỹ tuy các em có tham khảo bài học nhưng thiếu cơ sở, chưa hiểu cặn kẽ
vấn đề. Bên cạnh đó cũng có một số học sinh có thói quen thụ động, nghe, ghi
chép những gì giáo viên nói mà khơng tham gia vào tìm hiểu bài giảng, cịn lơ là
trong tiết học hoặc nói chuyện riêng… Từ chỗ khơng hiểu bài, học sinh sẽ chán
nản, buông xuôi việc học. Thậm chí trốn tiết đi chơi hoặc chơi các trị chơi ảnh
hưởng đến việc học tập. Khi chuẩn bị bài học hay làm văn, các em còn lệ thuộc
vào tài liệu hay làm theo một cách máy móc. Như vậy, thường lạc đề hoặc
khơng trình bày đúng nội dung u cầu.
4

download by :


Thực tế hiện nay, ở trường THPT Trần Ân Chiêm đa số học sinh các em
có lực học trung bình, nên việc cảm thụ phân tích một tác phẩm văn học là một
việc hết sức khó khăn đối với các em. Bên cạnh đó, các em rất chây lười, thụ
động trong q trình học, khơng chịu suy nghĩ sáng tạo mặc dù giáo viên cố
gắng định hướng cách tiếp cận khám phá tác phẩm cho các em. Mà học văn
không phải chỉ thụ động đọc chép mà là cả một quá trình cảm thụ nghệ thuật đầy
sáng tạo để nắm vững nội dung, tư tưởng của tác phẩm.
Việc học sinh khơng thích thú với mơn văn cũng có nhiều lí do như đã
nêu ở trên tuy nhiên có một nguyên nhân đó là: Thầy cơ giáo chưa thực sự tạo ra
sự cuốn hút học sinh bằng bài giảng của mình mà điều quan trọng nhất là có
những phương pháp định hướng, hướng dẫn thích hợp trong một bài giảng văn.
Trước tình trạng học tập như trên, thầy cơ giáo phải đầu tư suy nghĩ để
tìm ra các biện pháp có hiệu quả trong giáo dục và đào tạo học sinh. Đây cũng là
lý do để tôi viết đề tài này. Qua đề tài này mong rằng với những gì trong thực tế
giảng dạy của mình, làm thế nào góp phần vào việc nâng cao chất lượng giảng
dạy của giáo viên và việc học tập của học sinh đối với bộ mơn Ngữ văn THPT
nói chung và Ngữ văn 12 nói riêng.

Qua nghiên cứu, tơi nghĩ rằng đó cũng là điều kiện để học sinh u thích
mơn học, biết việc học tập là cần thiết, nhất là đối với những học sinh lớp 12 có
học lực trung bình đặc biệt là học sinh yếu, kém. Từ đó giúp các em có cơ hội
phát huy tính sáng tạo năng động. chủ động chuẩn bị bài, tham gia tốt vào nội
dung bài học, biết khám phá tìm ra những tri thức mới cho mình. Trước thực
trạng này, với sáng kiến kinh nghiệm “Giúp học sinh nắm vững hình ảnh người
anh hùng cách mạng qua tác phẩm “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và
“Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi” một phần nào đó giúp các em
lớp 12 nắm vững và khắc sâu kiến thức tác phẩm văn học.
2.3. Các giải pháp sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.3.1. Giải pháp 1. Giúp học sinh hiểu thế nào là hình ảnh người anh hùng cách
mạng trong văn học ?
Dựa vào những khái niệm, định nghĩa của các nhà lý luận, phê bình, nghiên
cứu văn học Việt Nam, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh hiểu nội hàm khái niệm
này như sau: Hình ảnh người anh hùng cách mạng trong văn học là sự thể hiện của
lòng yêu nước thiết tha, căm thù giặc sâu sắc, tinh thần chiến đấu bất khuất chống lại
kẻ thù xâm lược để bảo vệ Tổ quốc của con người Việt Nam trong kháng chiến chống
Pháp và chống Mỹ, là sự trung thành với lí tưởng cách mạng được thử thách trong
những hoàn cảnh khốc liệt, qua đó bộc lộ được vẻ đẹp của phẩm chất anh hùng có tính
chất tiêu biểu cho cả dân tộc.
2.3.2. Giải pháp 2. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu hồn cảnh ra đời của tác phẩm
* Truyện ngắn “Rừng xà nu”
Truyện ngắn “Rừng xà nu” được viết vào giữa năm 1965, lúc cuộc chiến tranh
giải phóng miền Nam ở vào một bước ngoặc chuyển từ chiến tranh “đặc biệt” sang
chiến tranh “cục bộ”, hàng chục vạn quân viễn chinh Mỹ ồ ạt đổ vào miền Nam, lực
lượng cách mạng phải đương đầu với những thách thức to lớn, nhưng vẫn kiên trì mục
5

download by :



tiêu và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Nguyễn Trung
Thành lúc ấy đang hoạt động báo chí trong lực lượng qn giải phóng miền Trung
Trung bộ, đã khịp thời viết bài tùy bút nổi tiếng “Đường chúng ta đi”, được xem như
một bài hịch của thời chống Mỹ.
* Truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình”
“Những đứa con trong gia đình” của nhà văn Nguyễn Thi gắn liền với khơng
khí của những ngày kháng chiến chống đế quốc Mỹ quyết liệt và hào hùng, và tác
phẩm đã ra đời trong hồn cảnh đó, năm 1966. Câu chuyện kể về những đứa con
trưởng thành trong gia đình lớn cách mạng, hun đúc những vẻ đẹp truyền thống của
quê hương.
* Hai truyện ngắn: “Rừng xà nu” (1965) và “Những đứa con trong gia đình”
(1966) đều ra đời trong giai đoạn ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước,
khi đế quốc Mỹ đổ quân vào miền Nam nước ta, dân tộc ta đứng trước trận chiến một
mất một còn để bảo vệ độc lập tự do, bảo vệ quyền sống. Đó là bối cảnh lịch sử để từ
đó hai tác phẩm ngợi ca hình ảnh người anh hùng cách mạng, với chất sử thi đậm đà.
2.3.3. Giải pháp 3. Giúp học sinh định hướng phân tích, tìm hiểu về: Hình ảnh
người anh hùng cách mạng trong tác phẩm thể hiện rõ ở những hình tượng
nhân vật mang phẩm chất anh hùng bất khuất, từ đau thương trỗi dậy để chiến
đấu chống lại kẻ thù xâm lược
* Họ đều là những người con được sinh ra từ truyền thống bất khuất của
gia đình, của quê hương, của dân tộc
+ Truyện ngắn “Rừng xà nu”
Cụ Mết, Tnú, Mai, Dít, Bé Heng và những người dân làng Xơ Man họ đều sinh
ra trên mảnh đất Tây Nguyên với những bản trường ca hùng tráng về chàng Đăm San
dũng mãnh, dám táo bạo đi tìm bắt nữ thần mặt trời về làm vợ, chàng Xinh Nhã hiếu
thảo kiên trì, quyết chí đi báo thù cho cha để cứu lấy người mẹ bất hạnh bị kẻ quyền
thế bắt làm nô lệ… Truyện ngắn này đã xây dựng cả một hệ thống nhân vật, thể hiện
sự tiếp nối của các thế hệ cách mạng của làng Xô Man ở Tây Nguyên. Các nhân vật
trong tác phẩm họ không phải ai khác mà chính là những anh hùng Núp của giai đoạn

cách mạng hiện tại nối tiếp truyền thống của quê hương, đất nước. Cụ Mết là gạch nối
giữa lịch sử và hiện tại, là thế hệ chiến đấu từ thời chống Pháp, anh Quyết là người cán
bộ cách mạng, người đã gieo mầm cách mạng trong đồng bào Tây Nguyên, rồi Tnú,
Mai và tiếp đó là Dít, cả bé Heng – các thế hệ nhân dân Tây Nguyên truyền thống nối
tiếp truyền thống, tiếp nối cuộc chiến đấu, càng về sau càng trưởng thành mau lẹ.
Đặc biệt, Tnú là người con của dân làng Xô Man, cha mẹ mất sớm và được dân
làng cưu mang, nuôi dưỡng. Cũng như người dân làng "có cái bụng thương núi,
thương nước", Tnú đã sớm có lịng u thương nhân dân, làng xóm. Từ tấm lịng này,
Tnú đã mở rộng thành tình u gắn bó trung thành, thủy chung sâu nặng với cách
mạng, cán bộ cách mạng. Bởi ngay từ khi còn là một cậu bé, Tnú được cụ Mết, người
gìn giữ và truyền ngọn lửa cách mạng từ thế hệ này sang thế hệ khác cho hay: "Cán bộ
là Đảng. Đảng còn núi nước này cịn". Vì vậy ngay từ chặng đầu của cuộc đời, Tnú
đã xuất hiện với tư cách của người anh hùng Tây Nguyên thời chống Mỹ. Dù còn nhỏ,
6

download by :


Tnú đã sớm tỏ ra gan góc táo bạo, đầy quả cảm như Kim Đồng, Lê Văn Tám, Vừ A
Dính...
+ Truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình”
Chiến và Việt sinh ra trong gia đình có truyền thống u nước, căm thù giặc:
Cha là cán bộ cách mạng, má là người phụ nữ Nam Bộ kiên cường trong đấu tranh,
hai con tiếp nối lí tưởng của cha mẹ. Là những đứa con trong một gia đình nơng dân
một lịng một dạ đi theo cách mạng và có những mối thù riêng đối với quân giặc.
Chiến và Việt - hai chị em đồng thời là hai nhân vật chính của tác phẩm khơng cịn
cha mẹ. Cha bị địch giết hồi chín năm (kháng chiến chống Pháp) cịn mẹ thì chết vì
trúng đạn đại bác của Mỹ. Họ lớn lên trong sự dìu dắt, đùm bọc của ơng Năm (người
chú ruột) và sau này là của đoàn thể, đồng đội (một gia đình mới thân thiết của họ).
* Họ đã chịu nhiều đau thương, mất mát do kẻ thù gây ra, tiêu biểu cho

đau thương mất mát của cả dân tộc
+ Truyện ngắn “Rừng xà nu”
Mở đầu tác phẩm là hình ảnh “Làng ở trong tầm đại bác của giặc…”. Chỉ
chưa đầy mười chữ mà Nguyễn Trung Thành dựng lên được cả một tư thế của sự sống
trong sự đối diện cùng cái chết, ngày nào cũng như ngày nào cả dân làng Xô Man luôn
hứng chịu làn bom đạn kẻ thù. Như vậy, cái tồn sinh nằm trong vòng đe dọa của sự
hủy diệt bạo tàn. Bên cạnh đó là một chuỗi dài của những đau thương: Những quần
chúng bị giặc giết vì ni cán bộ. Anh Xút bị treo trên cây vả đầu làng. Bà Nhan bị
chặt đầu cột tóc treo đầu súng. Tấm lưng Tnú - khi đó cịn là một cậu bé - ngang dọc
vết dao chém, máu chảy ra rồi đặc quệt lại, tím như nhựa xà nu. Rồi chính người cán
bộ, anh Quyết hi sinh. Rồi Mai gục xuống, cả đứa con của hạnh phúc, của tình u
cũng chết dưới địn đánh tàn bạo của kẻ thù. Còn Tnú, anh chứng kiến cảnh vợ con bị
kẻ thù tra tấn đến chết, bản thân bị giặc đốt mười đầu ngón tay. Lửa xà nu đốt cụt
mười ngón tay anh, lửa xà nu như thiêu đốt trong lồng ngực, như cháy cả ruột anh…
Như vậy, những đau thương, mất mát của dân làng Xơ Man nói riêng, của Tây
Ngun nói chung cũng chính là những nỗi đau mất mát của cả dân tộc.
+ Truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình”
Nếu những đau thương, mất mát do bọn đế quốc gây ra mà dân làng Xô Man
gánh chịu khơng thể nói hết được bằng lời trong tác phẩm “Rừng xà nu” thì ở tác
phẩm “Những đứa con trong gia đình” cũng đầy những nỗi đau thương khơng thể kể
hết được. Trước hết, gia đình của Chiến và Việt có một hồn cảnh đặc biệt. Đây
khơng phải là một gia đình bình thường trong hồn cảnh của cuộc sống thời bình mà
là một gia đình đi suốt một mạch từ cuộc kháng chiến chống Pháp đến cuộc kháng
chiến chống Mỹ (như Tố Hữu đã viết: “Miền Nam đi trước về sau”). Hai chị em lớn
lên mồ côi cha và mẹ. Nhưng họ khơng mất cha mẹ một cách bình thường. Kẻ thù
Pháp rồi Mỹ đã giết hại cha mẹ họ một cách dã man. Chiến và Việt chứng kiến cái
chết của ba má: Cha họ bị giặc Pháp chặt đầu, Má thì trúng đạn pháo giặc Mỹ khi bà
đi đấu tranh ở Mỏ Cày về bị giặc bắn đuổi theo. Nhưng trong gia đình họ có một cuốn
sổ gia đình do chú Năm biên chép, một nửa cuốn sổ chú chép những đau thương, tổn
thất do kẻ thù của đất nước gây ra cho gia đình này: thím Năm bơi xuồng đi rọc lá

chuối bị ca-nông Mỏ Cày bắn bể xuồng, chết còn mặc cái quần mới, trong túi còn hai
7

download by :


đồng bạc. Ơng nội nghe súng nổ, sợ bị đứt dây ra nắm giàm bị, lính tổng Phịng vào
nói: “Mày là du kích!” rồi bắn vào giữa bụng ơng nội…. Như vậy, mối thù sâu nặng,
chồng chất cần được trả, đó là ý nghĩa đầu tiên mà cuốn sổ gia đình của chú Năm nhắn
gửi cho những đứa con của gia đình.
+ Có thể nói, những đau thương, mất mát trong hai tác phẩm đó đã hun
đúc tinh thần chiến đấu, lòng căm thù giặc sâu sắc của con người Việt Nam. Biến
đau thương thành sức mạnh chiến đấu cũng là một biểu hiện của hình ảnh người
anh hùng cách mạng: Tnú lên đường đi lực lượng dù mỗi ngón tay mất đi một đốt,
Chiến và Việt cùng vào bộ đội, coi việc đánh giặc trả nợ nước thù nhà là lẽ sống. Họ
chiến đấu bởi sức mạnh của lòng căm thù giặc, cũng là bởi sức mạnh của tình u
thương, vì: chỉ có cầm vũ khí đứng lên, ta mới có thể bảo vệ được những gì thiêng
liêng nhất, bảo vệ tình u và sự sống. Chân lí đó đã được minh chứng qua số phận và
con đường cách mạng của những người dân Nam Bộ trong hai tác phẩm trên, chân lí
đó cũng được rút ra từ thực tế đau thương mất mát nên nó càng có giá trị, càng phải
khắc sâu vào lòng người.
* Họ đều mang phẩm chất anh hùng, bất khuất, là những con người Việt
Nam kiên trung trong cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm
+ Truyện ngắn “Rừng xà nu”
“Rừng xà nu” là khúc ca hùng tráng về con người và mảnh đất Tây
Nguyên.Đó là những con người bất khuất, kiên cường mà mới nhắc đến ta tưởng như
nhà văn vẫn còn xúc động, khâm phục và kính trọng.
Đầu tiên là Cụ Mết – già làng, gợi liên tưởng vẻ đẹp của cây xà nu cổ thụ tỏa
rợp bóng mát, che chở, dẫn dắt dân làng, ni dưỡng, gìn giữ mạch nguồn, sức sống
cho mảnh đất quê hương.

Nhân vật Tnú – một cây xà nu trẻ khỏe, hiên ngang, kiên cường, bất khuất, bất
diệt trong đại ngàn xà nu của mảnh đất Tây Nguyên. Cuộc đời và số phận của nhân
vật này mang ý nghĩa tiêu biểu cho số phận và phẩm chất của con người Tây Nguyên.
Tnú từ nhỏ đã gan dạ, đi liên lạc bị giặc bắt được, tra tấn dã man vẫn không khai. Anh
vượt ngục trở về, lại là người lãnh đạo thanh niên làng Xô Man chống giặc, bị đốt
mười ngón tay vẫn khơng kêu rên trước mặt kẻ thù. Đó chính là tính cách của một con
người gan góc và táo bạo, dũng cảm và trung thực, đó cũng là một con người gắn bó
và trung thành với cách mạng.
Nhân vật Dít - Một cây xà nu non tơ tràn trề sức sống, trong bão táp bom đạn
kẻ thù vẫn vươn lên, lớn lên phơi phới, toả nhiều nét tươi trẻ đáng u. Dít cũng là
hình ảnh của chị Mai năm nào sẽ nối tiếp con đường của Mai, noi theo cụ Mết, Tnú,
chống giặc, giữ làng bảo vệ quê hương.
Nhân vật bé Heng – Một cây xà nu mới mọc đang vươn lên hướng lấy ánh
nắng mặt trời. Một đại biểu của thế hệ măng non trưởng thành, đang bước vào con
đường đấu tranh cách mạng của các thế hệ cha anh. Hôm Tnú về phép, anh gặp Heng
ở con nước lớn nó dẫn anh vào làng. Nó thuộc từng hố chơng, từng ác chiến điểm.
Heng mang một khẩu trường mát...đội một cái mũ sụp xin được của anh giải phóng
quân nào đó, mặc một chiếc áo bà ba dài phê sát đít, vẫn đóng khố, súng đeo ngang
8

download by :


lưng ra vẻ một anh lính thực sự. Heng lớn lên, chắc chắn sẽ kế tục xứng đáng truyền
thống cách mạng của các thế hệ đi trước.
+ Truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình”
Những đứa con trong gia đình của nhà văn Nguyễn Thi gắn liền với khơng khí
của những ngày kháng chiến chống đế quốc Mỹ quyết liệt và hào hùng.
Chú Năm thể hiện đầy đủ bản tính tự nhiên của người nông dân Nam bộ hiền
lành chất phác, giàu cảm xúc mơ mộng nội tâm. Một người từng trải qua đắng cay của

cuộc đời làm mướn trước cách mạng, để thành bản tính ít nói. Đau thương hằn sâu từ
cuộc đời gian khổ và với tư cách chứng nhân của tội ác của thằng Tây, thằng Mỹ và
bọn tay sai phải chăng đã làm nên nét đa cảm trong gương mặt với đôi mắt lúc nào
cũng mở to, mọng nước. Nhân vật đã thể hiện vẻ đẹp của tấm lòng sắt son, ý thức
trách nhiệm của thế hệ đi trước.
Má của Chiến và Việt là hội tụ phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Nam Bộ
anh hùng trong kháng chiến. Những ấn tượng tác giả để lại đậm nét trong người đọc
về nhân vật này là về tính gan góc từ khi cịn là con gái. Người đàn bà hết lòng thương
yêu chồng con ấy đã phải trải qua thời khắc dữ dội khi kẻ thù chặt đầu chồng, nhưng
má đã vượt lên đau thương để ni dạy đàn con khơn lớn trưởng thành. Hình ảnh
người mẹ ấy bồng con cắp rổ đi theo thằng giặc đòi đầu chồng, một người mẹ hiên
ngang đối mặt với họng súng quân thù như gà mẹ xoè cánh che chở đàn con, khiến kẻ
thù phải run sợ trước đôi mắt của người vượt sơng vuợt biển.
Chị Chiến - Kí ức của Việt gắn với hình ảnh của chị Chiến, với kỷ niệm tuổi
thơ trong trẻo của hai chị em. Người con gái ấy có cá tính riêng, có những nét giống
má, gan góc, chăm chỉ, đảm đang tháo vát. Hai chị em kề tuổi nên có lúc cịn rất trẻ
con, nhưng bao giờ trong những lần cãi vã thì chị cũng nhường em: từ chuyện đi bắt
ếch đến chuyện thành tích bắn chết tên lính Mĩ chị Chiến bao giờ cũng nhường. Đến
khi tham gia công việc cách mạng, Chiến tỏ ra chín chắn hơn Việt. Những mất mát
đau thương đã khiến cô gái ấy sớm trưởng thành, nhưng khơng hề làm chai sạn tâm
hồn giàu nữ tính. Lúc nào Chiến cũng có cái gương nhỏ, như những người con gái
mới lớn nào cũng thích làm duyên. Câu chuyện của hai chị em trước đêm tòng quân
đã chứng tỏ khả năng quán xuyến, thay thế vai trò của mẹ để chăm em, khiến cho bản
thân cậu em thân thiết phải ngạc nhiên vì chứng kiến một chị Chiến giống in như má,
răm rắp nghe theo sự cắt đặt của chị. Chiến là khúc sơng sau trong dịng sơng của gia
đình, khúc sơng sau bao giờ cũng chảy được xa hơn khúc sơng trước đó, Chiến đi bộ
đội để trả thù nhà, với quyết tâm như dao chém đá: “Tao đã thưa với chú Năm rồi. Đã
làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: nếu giặc cịn thì tao mất vậy à”.
Việt - Người chiến sĩ ấy vốn là đứa trẻ gan dạ từng chứng kiến cảnh kẻ thù
quăng đầu cha mà xông tới nhằm thằng liệng đầu mà đá. Được dìu dắt từ ấu thơ, Việt

cũng đã biết làm cảnh giới, chiếc ná cao su thành vật báo hiệu khi có động. Bản tính
hồn nhiên của một cậu bé mới lớn thể hiện ra ở sự hiếu thắng, lúc nào cũng giành phần
hơn, nhưng từ sâu thẳm là tình cảm yêu thương những người ruột thịt, tự hào với
truyền thống quê hương. Việt bị thương trong trận đánh lại lạc mất đơn vị, vẫn chắc
tay súng quyết tâm tiêu diệt kẻ thù. Những lần ngất đi tỉnh lại của Việt giữa bãi chiến
trường ngổn ngang xác giặc đã giúp anh có thêm sức mạnh tình thương vượt lên cái
9

download by :


chết để trở về đội ngũ. Còn trước kẻ thù, Việt vụt lớn lên, chững chạc trong tư thế
người anh hùng.
+ Hình ảnh người anh hùng cách mạng khơng chỉ thể hiện ở từng nhân
vật , mà còn thể hiện ở tập thể nhân vật anh hùng, và mỗi nhân vật đều tượng
trưng cho phẩm chất của cả cộng đồng: Cụ Mết, Tnú, Mai, Dít, Heng trong “Rừng
xà nu”; ba, má, chú Năm Chiến, Việt trong “Những đứa con trong gia đình”. Họ đều
là những con người yêu quê hương đất nước, gắn bó với bn làng, với gia đình, với
người thân yêu. Tình yêu Tổ quốc của họ bắt đầu từ những tình cảm bình dị đó, cho
nên nó càng bền bỉ, càng có sức mạnh lớn lao khiến kẻ thù phải run sợ.
Tóm lại, các nhân vật của hai truyện ngắn đều đã vượt lên nỗi đau và bi kịch cá
nhân để sống có ích cho đất nước. Những đau thương của họ cũng chính là đau
thương của dân tộc trong những năm tháng thương đau của chiến tranh. Tinh thần quả
cảm, kiên cường của họ cũng chính là tinh thần của cả dân tộc Việt Nam, là biểu hiện
cao đẹp của hình ảnh người anh hùng cách mạng.
2.3.4. Giải pháp 4. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu hình ảnh người anh hùng cách
mạng thể hiện ở sức sống bất diệt của con người Việt Nam trong cuộc chiến đấu
ác liệt
* Trong tác phẩm “Rừng xà nu”, dân làng Xô Man từ người đã bị giặc giết
như bà Nhan, anh Xút, mẹ con Mai, anh Quyết đến những người đang sống, từ cụ

Mết, Tnú, Dít, cậu bé Heng…họ khác nào những cây xà nu của nhiều thế hệ đứng bên
nhau, vừa ham ánh sáng mặt trời, hướng tới lí tưởng, vừa sinh sơi nẩy nở khỏe để tạo
ra sức mạnh “ ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng” trước bom đạn của kẻ
thù che chở cho nhau và bảo vệ lấy chính mình. Mặt khác, họ cũng như rừng cây xà
nu mặc dù “ Trong rừng hàng vạn cây, khơng có cây nào khơng bị thương, cạnh một
cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn
mũi tên lao thẳng lên bầu trời”. Cũng như các thế hệ làng Xô Man, lớp này tiếp lớp
khác dứng lên, tiếp tục cuộc chiến đấu. Anh Quyết hi sinh thì có Tnú, Mai ngã xuống
giữa tuổi thanh xn tràn đầy nhựa sống như cây xà nu bị chặt đứt ngay giữa thân
mình thì Dít vươn lên thay thế trở thành bí thư chi bộ, chính trị viên xã đội, rồi những
bé Heng thế hệ tiếp nối của Dít như cây xà nu non hứa hẹn trở thành cây xà nu cường
tráng tiếp nối cha anh. Tầng tầng, lớp lớp những người dân Xô Man Tây Nguyên tiếp
nối đứng lên kiên cường chiến đấu với quân thù để bảo vệ quê hương đất nước mình.
Rõ ràng, cả dân làng Xô Man là một tập thể anh hùng. Dân tộc Việt Nam là dân tộc
anh hùng. Từ nền tảng vững chắc của chủ nghĩa anh hùng đã bừng sáng lên những
tấm gương anh hùng.
* Trong tác phẩm “Những đứa con trong gia đình”, Ơng nội bị giặc giết,
cha của Chiến và Việt trở thành cán bộ Việt Minh, cha bị giết hại dã man, má Việt tiếp
tục nuôi con và chiến đấu, đến khi má ngã xuống thì anh em Chiến và Việt lại tiếp nối
con đường chiến đấu, thực hiện lí tưởng của gia đình, và trong dịng sơng truyền thống
của gia đình, họ là khúc sơng sau nên hứa hẹn đi xa hơn cả thế hệ trước.
Tác phẩm thành công khi đã đem lại cho người đọc sự hình dung về mảnh đất
Nam Bộ anh dũng và đau thương trong những ngày kháng chiến chống Mỹ. Đặc biệt,
bằng sự am hiểu sâu sắc bản chất của người dân Nam Bộ yêu nước, tác giả đã dựng
10

download by :


nên những con người vừa bình thường giản dị nhưng lại có vẻ đẹp, tầm vóc phi

thường của con người thời đại chống Mỹ cứu nước. Giọng kể chuyện giản dị, xây
dựng đối thoại tự nhiên và nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật đặc sắc đã để lại ấn
tượng khó qn về những đứa con trong gia đình cách mạng. Đồng thời còn phát hiện
sâu sắc về sự trưởng thành của thế hệ trẻ Việt Nam trong chiến đấu. Vẻ đẹp ấy kết tinh
hình ảnh người anh hùng cách mạng Việt Nam, sức mạnh làm nên chiến thắng của
nhân dân Việt Nam, một phẩm chất cao q cịn để lại những tấm gương cho thế hệ
sau noi theo.
Sự tiếp nối và kế thừa đó đã làm nên hình ảnh người anh hùng cách mạng của
con người Việt Nam thời chống Mỹ, là sức sống bất diệt giúp họ vượt qua bao đau
thương do kẻ thù gây ra để tiếp tục chiến đấu và chiến thắng. Họ tiêu biểu cho tuổi trẻ
của thành đồng Tổ quốc lớn lên trong khói lửa bom đạn và đã trưởng thành vững
vàng, xứng đáng, tỏa sáng hình ảnh người anh hùng Cách mạng.
2.3.5. Giảipháp 5. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về yếu tố sử thi trong hai tác
phẩm
* Cả hai tác phẩm đều viết về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước hào
hùng và bi tráng của dân tộc. Trong đó, “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành
viết về quá trình trưởng thành trong nhận thức cách mạng của đồng bào dân tộc Tây
Nguyên, đó là nhận thức về một chân lĩ tất yếu: "Chúng nó đã cầm súng, mình phải
cầm giáo" - phải lấy bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng. Còn
“Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi tập trung ca ngợi tinh thần yêu nước
và truyền thống cách mạng của một gia đình nơng dân Nam Bộ. Như vậy tuy đề tài có
giống nhau nhưng chủ đề ở mỗi tác phẩm lại khác nhau. Cả hai tác phẩm đều viết về
những vấn đề lớn, liên quan đến vận mệnh dân tộc, đó là về cuộc kháng chiến giành
độc lập tự do của dân tộc Việt Nam.
* Cả hai tác phẩm đều khắc họa được những nhân vật có cuộc đời và số
phận bi tráng: chịu nhiều mất mát, đau thương bởi chiến tranh, sớm gắn bó với cuộc
chiến đấu chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Nhân vật Tnú đi làm liên lạc từ những
ngày còn bé. Việt xung phong đi bộ đội khi chưa đầy 18 tuổi. Tnú bị kẻ thù giết hại cả
vợ và cậu con trai chưa đầy tháng tuổi. Việt chứng kiến cái chết bi thương của cha, mẹ
do bàn tay kẻ thù và bom thù. Tnú bị kẻ thù quấn giẻ tẩm nhựa cây xà nu đốt cụt 10

đầu ngón tay. Việt bị thương nặng giữa chiến trường. Cuộc đời và số phận bi tráng của
hai nhân vật điển hình cho cuộc đời và số phận của cả dân tộc trong cuộc kháng chiến
chống Mỹ cứu nước.
* Cả hai tác phẩm đều ca ngợi tinh thần yêu nước ngời sáng của con người
Việt Nam trong chiến đấu chống quân thù. Đau thương, mất mát không đè bẹp
được tinh thần và ý chí của con người Việt Nam. Vượt qua những nỗi đau và những
vết thương lớn, đồng bào miền Nam và đồng bào các dân tộc Tây Nguyên mang theo
mối thù sâu nặng ra chiến trường và lập được những chiến công lớn trả mối thù nhà,
nợ nước. Với hai bàn tay thương tật, mỗi ngón cụt một đốt, Tnú vẫn lập chiến công và
được thưởng phép về thăm làng. Còn rất trẻ nhưng Việt đã dũng cảm bắn cháy xe bọc
thép của quân thù. Các nhân vật trong cả hai tác phẩm đều điển hình cho truyền thống
anh hùng bất khuất của dân tộc Việt Nam.
11

download by :


* Cả hai tác phẩm đều khắc dựng những chi tiết nghệ thuật bi tráng có ý
nghĩa biểu tượng cao. Ở truyện ngắn “Rừng xà nu” là hình ảnh những cánh rừng xà
nu bị bom dội "hàng vạn cây không có cây nào khơng bị thương". Có những cây bị
đạn đại bác chặt đứt ngang nửa thân mình đổ ào ào như một trận bão. Ở chỗ vết
thương nhựa ứa ra ... rồi bầm lại thành từng cục máu lớn. Và đơi bàn tay Tnú  cháy
rừng rực như những bó đuốc lớn... Ở truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình” là
hình ảnh Việt và má chạy theo thằng giặc xách lủng lẳng cái đầu của ba Việt để đòi
đầu ba mang về chơn cất. Đó là những chi tiết tố cáo tội ác của kẻ thù và khắc họa một
cách sống động về những đau thương của dân tộc Việt Nam.
* Giọng điệu tác phẩm mang cảm hứng ngợi ca rõ nét. Ngợi ca sự bất
diệt của thiên nhiên và con người trên mảnh đất Tây Nguyên: Cứ thế hai, ba
năm nay, rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn ra che chở cho làng... Nhìn ra xa đến hút
tầm mắt vẫn khơng thấy gì khác ngồi những cánh  rừng xà nu nối tiếp đến chân

trời..  Ngợi ca truyền thống cách mạng của gia đình, của quê hương và nhân dân
Nam Bộ: Truyền thống gia đình ta dài như sơng... mỗi đứa một khúc mà ghi
vào... Trăm sông đổ về một biển. Mà biển nước ta thì rộng vơ cùng...
GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM
I. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức: - Nắm chắc kiến thức đã học từ hai tác phẩm «  Rừng xà nu »
của Nguyễn Trung Thành và «  Những đứa con trong gia đình » của Nguyễn Thi.
- Thấy được hình ảnh người anh hùng cách mạng được thể hiện rõ nét qua hai
tác phẩm thơng qua hồn cảnh ra đời , đặc điểm tính cách của nhân vật.
2. Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng cảm nhận , so sánh, tổng hợp, khái quát vấn đề.
- Bồi dưỡng cho học sinh tinh thần yêu nước, thấy được trách nhiệm đối với đất nước.
- Biết vận dụng các tri thức đó để tìm hiểu và hệ thống hóa những tác phẩm sẽ
học về VHVN.
3. Thái độ: Trân trọng và kính phục những người anh hùng dân làng Xô Man và
những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi trong những năm kháng chiến
chống Mĩ.
4. Định hướng hình thành năng lực:
- Năng lực thảo luận nhóm.
- Năng lực tư duy.
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
- Năng lực giao tiếp.
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
1.Giáo viên:
- Soạn bài, thiết kế bài giảng, sách giáo viên, sách giáo khoa, câu hỏi, đồ dung
học tập(bảng phụ, câu hỏi nhóm)..
12

download by :



2. Chuẩn bị của học sinh:
- Hs soạn bài theo các câu hỏi của sgk.
III. Phương pháp:
- Đọc diễn cảm, nêu vấn đề, thảo luận, thuyết giảng, trình chiếu.
- Gợi mở, đàm thoại.
- Phân tích tư duy.
IV. Tiến trình giờ dạy – Giáo dục:
1. Ổn định lớp:
2.Kiểm tra bài cũ: : Kiểm tra phần chuẩn bị của học sinh
3. Bài mới:
* Bước 1. Hoạt động khởi động
Chiếu cho học sinh xem những hình ảnh minh họa gắn với những tác phẩm đã
học. Yêu cầu học sinh với mỗi hình ảnh hãy đọc tên những tác phẩm văn học tương
ứng ( « Tây Tiến », «  Việt Bắc », «  Vợ chồng A Phủ », «  Vợ nhặt », «  Rừng xà
nu », «  Những đứa con trong gia đình »)
*Bước 2. Hoạt động hình thành kiến thức
Hoạt động của thầy và trò

Hoạt động 1. Hướng dẫn học
sinh tìm hiểu thế nào là hình
ảnh người anh hùng cách
mạng trong văn học?
HS suy nghĩ trả lời

Hoạt động 2. Hướng dẫn học
sinh tìm hiểu hình ảnh người

Nội dung
I. Thế nào là hình ảnh người anh hùng cách

mạng?
Đó là sự thể hiện của lòng yêu nước thiết tha,
căm thù giặc sâu sắc, tinh thần chiến đấu bất
khuất chống lại kẻ thù xâm lược để bảo vệ tổ
quốc của con người Việt Nam trong kháng chiến
chống Pháp và chống Mỹ, là sự trung thành với lí
tưởng cách mạng được thử thách trong những
hồn cảnh khốc liệt, qua đó bộc lộ được vẻ đẹp
của phẩm chất anh hùng có tính chất tiêu biểu
cho cả dân tộc.
II. Hình ảnh người anh hùng cách mạng qua
hai tác phẩm.
a. Về tác giả: Cả hai tác giả Nguyễn Trung
Thành và Nguyễn Thi đều gắn bó với cuộc chiến
đấu chống Mĩ, là những nhà văn chiến sĩ ở tuyến
đầu máu lửa mang hơi thở nóng hổi của cuộc
chiến đấu với những hình tượng nhân vật sinh
động, bước vào văn học từ thực tế chiến đấu.
b. Về hoàn cảnh sáng tác: Hai truyện ngắn
“Rừng xà nu” (1965), “Những đứa con trong gia
đình” (1966) đều ra đời trong giai đoạn ác liệt
của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, khi
đế quốc Mĩ đổ quân vào miền Nam nước ta, dân
tộc ta đứng trước trận chiến một mất một còn để
13

download by :


anh hùng cách mạng qua hai

tác phẩm
Chia lớp thành 4 nhóm. Phân
cơng nhiệm vụ cho 4 nhóm.

Nhóm 1. Tìm hiểu tác giả và
hồn cảnh ra đời của hai tác
phẩm.

Nhóm 2. Tìm hiểu hình tượng
nhân vật về gia đình, về hồn
cảnh sống, về phẩm chất anh
hùng.

Nhóm 2 trình bày.
Học sinh nhóm khác bổ sung
Giáo viên nhận xét, đánh giá,
khái quát vấn đề.

bảo vệ độc lập tự do, bảo vệ quyền sống. Đó là
bối cảnh lịch sử để từ đó hai tác phẩm ngợi ca
ngợi hình ảnh người anh hùng cách mạng, với
chất sử thi đậm đà.
c. Về hình tượng nhân vật của hai truyện ngắn:
hình ảnh người anh hùng cách mạng trước tiên
thể hiện ở những nhân vật mang phẩm chất anh
hùng, bất khuất, từ đau thương trỗi dậy để chiến
đấu chống lại kẻ thù xâm lược:
- Họ đều là những người con được sinh ra từ
truyền thống bất khuất của gia đình, của quê
hương, của dân tộc:

+ Tnú là người con của làng Xô Man, nơi từng
người dân đều hướng về cách mạng, bảo vệ cán
bộ “Đảng cịn thì núi nước này còn” – Lời cụ
Mết. (Rừng xà nu)
+ Chiến và Việt sinh ra trong gia đình có truyền
thống u nước, căm thù giặc: Cha là cán bộ
cách mạng, má là người phụ nữ Nam bộ kiên
cường trong đấu tranh, hai con tiếp nối lí tưởng
của cha mẹ. (Những đứa con trong gia đình)
- Họ đã chịu nhiều đau thương, mất mát do kẻ
thù gây ra, tiêu biểu cho đau thương mất mát của
cả dân tộc:
+ Tnú chứng kiến cảnh vợ con bị kẻ thù tra tấn
đến chết, bản thân bị giặc đốt mười đầu ngón tay.
+ Chiến và Việt chứng kiến cái chết của ba má:
ba bị chặt đầu, má chết vì đạn giặc.
Những đau thương đó hun đúc tinh thần chiến
đấu, lòng căm thù giặc sâu sắc của con người
Việt Nam. Biến đau thương thành sức mạnh
chiến đấu cũng là một biểu hiện của hình ảnh
người anh hùng cách mạng: Tnú lên đường đi
“lực lượng” dù mỗi ngón tay mất đi một đốt,
Chiến và Việt cùng vào bộ đội, coi việc đánh
giặc trả nợ nước thù nhà là lẽ sống. Họ chiến đấu
bởi sức mạnh của lòng căm thù giặc, cũng là bởi
sức mạnh của tình yêu thương, vì: chỉ có cầm vũ
khí đứng lên, ta mới có thể bảo vệ được những gì
thiêng liêng nhất, bảo vệ tình u và sự sống.
Chân lí đó đã được minh chứng qua số phận và
con đường cách mạng của những người dân Nam

Bộ trong hai tác phẩm trên, chân lí đó cũng được
14

download by :


rút ra từ thực tế đau thương mất mát nên nó càng
có giá trị, càng phải khắc sâu vào lịng người.
- Họ đều mang phẩm chất anh hùng, bất khuất, là
những con người Việt Nam kiên trung trong cuộc
chiến đấu chống giặc ngoại xâm:
+ Tnú từ nhỏ đã gan dạ, đi liên lạc bị giặc bắt
được, tra tấn dã man vẫn không khai. Anh vượt
ngục trở về, lại là người lãnh đạo thanh niên làng
Xô Man chống giặc, bị đốt mười ngón tay vẫn
khơng kêu rên trước mặt kẻ thù. Ở Tnú toát lên
vẻ đẹp của người anh hùng trong sử thi Tây
Nguyên và vẻ đẹp của hình ảnh người anh hùng
cách mạng thời đại chống Mĩ.
+ Việt bị thương trong trận đánh lại lạc mất đơn
vị, vẫn chắc tay súng quyết tâm tiêu diệt kẻ thù.
Đối với chị, Việt ngây thơ, nhỏ bé. Còn trước kẻ
thù, Việt vụt lớn lên, chững chạc trong tư thế
người anh hùng.
Hình ảnh người anh hùng cách mạng không
chỉ thể hiện ở từng nhân vật , mà còn thể hiện ở
tập thể nhân vật anh hùng, và mỗi nhân vật đều
tượng trưng cho phẩm chất của cả cộng đồng:
+ Cụ Mết, Mai, Dít, Heng trong “Rừng xà nu”;
ba,

+ Má, chú Năm trong “Những đứa con trong gia
đình”.
Họ đều là những con người yêu quê hương đất
nước, gắn bó với bn làng, với gia đình, với
người thân yêu. Tình yêu tổ quốc của họ bắt đầu
khái quát lại các nhân vật trong từ những tình cảm bình dị đó, cho nên nó càng
hai truyện ngắn ?
bền bỉ, càng có sức mạnh lớn lao khiến kẻ thù
phải run sợ.
Tóm lại, các nhân vật của hai truyện ngắn đều
đã vượt lên nỗi đau và bi kịch cá nhân để sống có
ích cho đất nước. Những đau thương của họ cũng
chính là đau thương của dân tộc trong những
Nhóm 3. Tìm hiểu về sức sống năm tháng thương đau của chiến tranh. Tinh thần
bất diệt của con người Việt quả cảm, kiên cường của họ cũng chính là tinh
Nam qua hai tác phẩm.
thần của cả dân tộc Việt Nam, là biểu hiện cao
đẹp của hình ảnh người anh hùng cách mạng
d. Hình ảnh người anh hùng cách mạng cịn thể
hiện ở sức sống bất diệt của con người Việt nam
trong cuộc chiến đấu ác liệt.
15

download by :


Nhóm 3 trình bày.
Học sinh nhóm khác bổ sung
Giáo viên nhận xét, đánh giá,
khái qt vấn đề.


Nhóm 4. Tìm hiểu về yếu tố sử
thi qua hai tác phẩm.
Đại diện các nhóm lên trình
bày.
Giáo viên nhận xét, chốt lại vấn
đề.
Nhóm 4 trình bày.
Học sinh nhóm khác bổ sung
Giáo viên nhận xét, đánh giá,
khái quát vấn đề.

Bước 3. Hoạt động luyện tập
Em suy nghĩ như thế nào về

- Dân làng Xô Man như rừng cây xà nu mặc dù
“Trong rừng hàng vạn cây, không cây nào không
bị thương”, nhưng vẫn “ ưỡn tấm ngực lớn của
mình ra che chở cho làng”, một cây ngã xuống
thì bốn năm cây con mọc lên. Mai hi sinh thì Dít
vươn lên thay thế, Heng như cây xà nu non hứa
hẹn trở thành cây xà nu cường tráng tiếp nối cha
anh. Tầng tầng, lớp lớp những người dân Xô
Man Tây Nguyên tiếp nối đứng lên kiên cường
chiến đấu với quân thù để bảo vệ quê hương đất
nước mình.
- Ơng nội bị giặc giết, cha của Chiến và Việt trở
thành cán bộ Việt Minh, cha bị giết hại dã man,
má Việt tiếp tục nuôi con và chiến đấu, đến khi
má ngã xuống thì anh em Chiến và Việt lại tiếp

nối con đường chiến đấu, thực hiện lí tưởng của
gia đình, và trong dịng sơng truyền thống của gia
đình, họ là khúc sông sau nên hứa hẹn đi xa hơn
cả thế hệ trước. Sự tiếp nối và kế thừa đó đã làm
nên chủ nghĩa anh hùng cách mạng của con
người Việt Nam thời chống Mĩ, là sức sống bất
diệt giúp họ vượt qua bao đau thương do kẻ thù
gây ra để tiếp tục chiến đấu và chiến thắng.
3. Về chất sử thi trong hai truyện ngắn: Góp
phần thể hiện thành công chủ nghĩa anh hùng
cách mạng. Nghệ thuật sử thi đòi hỏi tác phẩm
tập trung phản ánh những vấn đề cơ bản nhất, có
ý nghĩa sống cịn của đất nước; phản ánh được
chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa anh hùng
- Đề tài: cuộc chiến đấu của dân tộc chống lại kẻ
thù xâm lược.
- Chủ đề: ngợi ca phẩm chất anh hùng của con
người Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ.
- Nhân vật chính: Là những con người tiêu biểu
cho cộng đồng về lí tưởng và phẩm chất, nhân
danh cộng đồng mà chiến đấu hi sinh.
- Giọng văn: ngợi ca, thấm đẫm cảm hứng lãng
mạn cách mạng. Hai truyện ngắn là hai bản anh
hùng ca thời đại đánh Mĩ.
III. Kết luận
Qua hai tác phẩm, ta thấy:
- Hình ảnh người anh hùng cách mạng Việt Nam
thời đại chống Mĩ hiện diện trên khắp mọi miền
16


download by :


hình ảnh người anh hùng cách
mạng qua hai tác phẩm ?
Học sinh viết ra giấy, giáo viên
thu về chấm.
Giáo viên chốt lại vấn đề.

của đất nước. Từ nông thôn đến thành thị, từ
miền ngược đến miền xuôi, từ đồng bằng đến
miền núi. Tất cả tạo nên một sức mạnh long trời
lở đất để “nhấn chìm lũ bán nước và quân cướp
nước”.
- Cuộc đời và sự hi sinh của những con người
Việt Nam anh hùng mãi mãi là bản anh hùng ca
tuyệt đẹp cho các thế hệ Việt Nam noi theo.

4.Củng cố: Học sinh nhắc lại những biểu hiện của hình ảnh người anh hùng cách
mạng qua hai tác phẩm.
5.Hướng dẫn học bài ở nhà và chuẩn bị bài mới : 
Tìm đọc những câu thơ, tác phẩm văn xi viết về thời kì chống Mĩ của dân tộc.
2.4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.4. 1. Tính cấp thiết của sáng kiến
Như vậy, thơng qua hình việc định hướng cho học sinh những nội dung
kiến thức cụ thể cần đạt về hình ảnh người anh hùng cách mạng trong hai tác
phẩm, học sinh nắm vững và hiểu sâu về nội dung mà hai tác phẩm phản ánh.
Sau khi giúp học sinh đi vào tìm hiểu vấn đề hình ảnh người anh hùng
cách mạng trong hai tác phẩm, thơng qua việc định hình đơn vị kiến thức cụ thể
cần khai thác nội dung tác phẩm trong giờ học tôi đã tiến hành kiểm tra việc

hiểu bài của học sinh bằng những câu hỏi kiểm tra như sau :
* Lớp 12C2: - Cảm nhận của anh, chị về hình ảnh người anh hùng cách
mạng Việt Nam trong tác phẩm Rừng xà nu của nhà văn Nguyễn Trung Thành ?
* Lớp 12C4: - Cảm nhận của anh, chị về hình ảnh người anh hùng cách
mạng Việt Nam trong tác phẩm Những đứa con trong gia đình của nhà văn
Nguyễn Thi ?
- Kết quả đạt được cụ thể như sau:
Lớp

Sĩ Số

12C2

38

12C4

40

Chưa áp dụng
Loại
SL
Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém
Giỏi
Khá
Tb

Yếu
Kém

5
10
16
07
0
0
15
18
05
02

Tỉ lệ

Khi thực hiện
Loại
SL

Tỉ lệ

13,2%
26,3%
42,1%
18,4%
0%
0%
37,5%
45,%

12,5%
5%

Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém
Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém

26,3%
39,5%
34,2%
0%
0%
25%
47,5%
27,5%
0%
0%

10
15
13
0
0

10
19
11
0
0

17

download by :


2.4.2. Tính khả thi của sáng kiến
- Học sinh dễ nhớ, nhớ sâu, có cảm xúc mạnh - đó cũng là cơ sở để học sinh tự
lực sáng tạo khi khơng có thầy hướng dẫn trong q trình nắm bắt tác phẩm.
- Tạo hứng thú cho học sinh, chứng minh cho các em thấy rằng : Tác phẩm
văn học là đứa con tinh thần của nhà văn. Nhưng nó là sinh thể độc lập với tác giả
sáng tạo ra nó. Tác phẩm văn học chỉ thực sự là tác phẩm văn học và có giá trị nghệ
thuật khi được bạn đọc tiếp nhận.
Giảng dạy theo cách này phải luôn kết hợp chặt chẽ với việc chống lối học thụ
động, chống bệnh "lười suy nghĩ" phải luôn tổ chức lớp học, bao quát từ đầu đến
cuối.
3. Kết luận, Kiến nghị.
3.1. Kết luận
Trong sáng kiến của mình, tơi đã trình bày được một số vấn đề cơ bản như sau :
Thứ nhất, sáng kiến đã nhìn nhận đánh giá thực trạng việc dạy học tác phẩm
văn học trong trường Trung học Phổ thông với những thuận lợi và khó khăn nhất định.
Thứ hai, sáng kiến đã nêu ra được năm giải pháp để giúp học sinh tìm hiểu
được hình ảnh người anh hùng cách mạng qua hai tác phẩm «  Rừng xà nu » của
Nguyễn Trung Thành và «  Những đứa con trong gia đình » của Nguyễn Thi. Theo
tơi, cả năm giải pháp này khi thực hiện đều có tính khả thi cao, vì chỉ cần yêu cầu học

sinh có khả năng tổng hợp là được. Tuy nhiên những giải pháp này sẽ thuận lợi hơn
đối với những học sinh đi sâu vào môn Ngữ văn.
Thứ ba, tôi đã soạn một giáo án thực nghiệm và trực tiếp dạy ở lớp 12C2, 12C4
trên cơ sở hiện trạng và những giải pháp tơi đã trình bày ở trên.
Tuy nhiên, đề tài này không phải là một hướng đi mới mà chỉ là một phương
pháp cụ thể hoá vấn đề để khám phá, nắm vững tư tưởng chủ đề, nội dung của tác
phẩm một cách đúng đắn, hiệu quả cao, giúp học sinh 12 hiểu sâu về tác phẩm văn
xuôi cũng như nắm vững về kiến thức văn học. Vì vậy, phải biết tận dụng sức mạnh
của mỗi phương pháp để từ đó đạt hiệu quả cao trong học tập và giảng dạy. Bản thân
tôi tự thấy có hiệu quả khi giảng dạy nên chân thành bày tỏ cùng đồng nghiệp.Tôi hy
vọng, với hướng tiếp cận này, chúng ta có thể mở rộng tìm hiểu ở nhiều tác phảm văn
học khác. Từ đó, giúp học sinh nâng cao khả năng khái quát, tổng hợp vấn đề, đặc biệt
là có kĩ năng vận dụng làm các dạng đề so sánh, liên hệ khi thi Trung học phổ thông
Quốc gia.
3.2. Kiến nghị
- Đối với tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn đẩy mạnh triển khai sinh hoạt
chuyên đề về đổi mới phương pháp và tích cực vận dụng việc dạy học chuyên đề để
giúp học sinh có khả năng tiếp cận dễ hơn với dạng đề thi Trung học phổ thông Quốc
gia.
- Đối với nhà tường: Nhà trường tạo điều kiện hết sức và khuyến khích giáo viên thực
hiện đổi mới.
- Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo: cần tăng cường triển khai chủ trương đổi
mới dạy học theo chuyên đề và phổ biến những gương tốt về đổi mới phương pháp,
cần quan tâm hơn nữa trong việc mời các chuyên gia đầu ngành giảng dạy phương
18

download by :


pháp, mở các lớp tập huấn cho giáo viên xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện

đại.
Do điều kiện thời gian ngắn, tơi chỉ mong góp một ý kiến nhỏ của mình tích
luỹ được trong q trình giảng dạy ở trường phổ thông. Với tâm huyết và tấm lịng của
mình, tơi muốn đóng góp cho cơng việc dạy học một đề tài nhỏ để nâng cao hiệu quả
dạy học. Chắc chắn sẽ cịn nhiều thiếu sót, hạn chế, rất mong được sự chỉ dẫn, góp ý
để kinh nghiệm của tơi được hồn thiện hơn.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 10 tháng 05 năm 2018
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người khác
Người viết

Trịnh Thị Hiền
.

19

download by :


MỤC LỤC
I. Phần mở đầu
TT
1
2
3
4
1

2
3
4
5
6
7

Nội dung
Phần mở đầu
Lý do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Phần nội dung
Cơ sở lí luận
Thực trạng
Các giải pháp
Giáo án thực nghiệm
Hiệu quả SKKN
Kết luận
Kiến nghị

Trang
1
1
1
2
2
2, 3
4 -11

12 - 16
17
18
18

20

download by :


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Tiến Dũng (2004), Giờ văn ngồi lớp, Nxb Trẻ, TP HCM.
2. Hữu Đạt (2000), Ơn luyện Văn – Tiếng Việt, Nxb ĐHQG Hà Nội.
3. Nguyễn Thanh Hùng (2000), Hiểu văn – dạy văn, Nxb Hà Nội.
4. Nguyễn Văn Long (chủ biên) (2000), Giảng văn văn học Việt Nam hiện đại,
Nxb ĐHQG Hà Nội.
5. Mã Giang Lân (1998), Văn học Việt Nam (1945 – 1954), Nxb ĐHQG Hà Nội.
6. Phan Trọng Luận (tổng chủ biên) (2008), Ngữ văn 12, tập 1, Nxb Giáo dục. HN.
7. Phan Trọng Luận (tổng chủ biên) (2008), Ngữ văn 12, tập 2, Nxb Giáo dục. HN.
8. Nguyễn Đăng Mạnh (chủ biên) (1990), Văn học Việt Nam 1945 -1975, tập 1,
NXN Giáo dục. Hà Nội.
9. Nguyễn Đăng Mạnh (chủ biên) (1990), Văn học Việt Nam 1945 -1975, tập 2,
NXN Giáo dục. Hà Nội.
10. Nguyễn Đăng Mạnh (1996), Để dạy tốt văn học Việt Nam lớp 12, Nxb Giáo
dục. Hà Nội.
11. Nguyễn Đức Nam (1985), Truyện ngắn Việt Nam 1945 – 1985, Nxb Giáo dục. Hà
Nội.
12. Vũ Dương Quỹ (2002), Tác phẩm văn chương trong trường phổ thông - Những
con đường khám phá, tập 3, Nxb Giáo dục. HN.


21

download by :


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGHÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN.
Họ và tên tác giả: Trịnh Thị Hiền
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Trần Ân Chiêm

TT

1

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh giá
xếp loại
(ngành, cấp
huyện, tỉnh)

Từ việc đọc - hiểu
bài thơ “ Chiều
tối” (Mộ) Suy
Được hội đồng
nghĩ về cách đọc - khoa học
hiểu tập thơ” Nhật nghành
Ký Trong Tù” Của

Hồ Chí Minh

Kết quả đánh giá
xếp loại A, B, C

Xếp loại C

Năm đánh giá
xếp loại

2013- 2014

22

download by :