MỞ ĐẦU
Trải qua sự hình thành và phát triển theo dịng lịch sử, hoạt động báo
chí càng ngày càng thể hiện được vai trị và chức năng của nó trong xã hội
hiện đại này. Cho đến này có thể thấy được rằng: Báo chí có khả năng tác
động mạnh mẽ vào ý thức quần chúng nhân dân, trước hết là vào dư luận xã
hội. Do đó, báo chí và dư luận xã hội có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ và biện
chứng.
Hoạt động báo chí mang nhiều bản chất khác nhưng trong giới hạn
tiểu luận này, người viết xin được đề đến một số lý luận liên quan đến bản
chất hoạt động xã hội của báo chí cũng như thực tế việc thực hiện bản chất
này ra sao.

1


CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
1.1.

Khái niệm báo chí nhìn từ quan điểm hệ thống
Trước hết để có cái nhìn đúng và rõ nhất về bản chất của hoạt động báo

chí, trước hết ta cần nhìn nhận khái niệm “báo chí” từ quan điểm hệ thống.
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Dững trong cuốn “Báo chí và dư luận xã hội”
(NXB Lao Động, năm 2011), khái niệm báo chí nhìn từ quan điểm hệ thống
được mơ tả bằng mơ hình dưới đây:

Quyền
lực
chính trị
tối cao
Cơ quan

sáng lập
(Chủ
quản)

Kênh phát
hành
Sản phẩm
báo chí

Nhà báo-chủ thế
trực tiếp

Công
chúng
xã hội

Tổ chức
kinh tếxã hội

Thực tiến
kinh tế-xã hội
Việc xem xét các yếu tố và các mối qan hệ liên kết giữa chúng – trực
tiếp và gián tiếp; đồng thời cần xem xét trên quan điểm biện chứng lịch sử cụ thể của các giai đoạn phát triển xã hội; tránh rập khn máy móc. Ngồi
ra, cịn rất nhiều các yếu tố có thể tác động, ảnh hưởng đến hoạt động báo
chí như quyền lực chính trị, thể chế nhà nước hay các phương tiện thông tin
kĩ thuật.
Sự ra đời của sơ đồ này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn lớn lao trong
việc xác định bản chất thật sự của báo chí cũng như xây dựng nhiều khái niệm
và khía cạnh liên quan đến báo chí.
2



1.2.

Dư luận xã hội
Dư luận xã hội là sự phản ánh tâm trạng xã hội, sự đánh giá của các

nhóm xã hội lớn, các giai cấp, tầng lớp liên quan đến lợi ích hạt nhân, cấp
bách trên cơ sở các quan hệ xã hội đang tồn tại.
Trên bình diện rộng hơn, dư luận xã hội có thể được hiểu là một hiện
tượng xã hội đặc thù, biểu thị thái độ phán xét, ý kiến đánh giá của quần
chúng nhân dân đối với các sự kiện và vấn đề thời sự mà họ quan tâm. Đó là
một trạng thái tinh thần hực tế, có thể được biểu hiện đầy đủ ở thái độ, lời nói
và đỉnh cao là hành vi.
Xã hội ngày càng phá triển, dân trí và dân chủ ngày càng cao, vai trò và
sức mạnh của dư luận xã hội sẽ được phát huy thêm nữa. Hiện nay và trong
tương lai, dư luận xã hội sẽ trở thành một nhân tố, phương thức đặc biệt quan
trọng trong việc tổ chức, quản lý và giám sát xã hội có hiệu quả.
Dư luận xã hội là một trong những yếu tố để được nhận biết được hiệu
quả và hiệu lực của hoạt động báo chí. Cũng chính vì thế, vai trị, vị thế xã hội
của báo chí hiện đại phụ thuộc một phần quan trọng, có tính quyết định vào
mối quan hệ tác động của nó với dư luận xã hội.
Trong mối quan hệ với dư luận xã hội, báo chí có những vai trị riêng
có, đó là:
Thứ nhất, khơi nguồn, gợi mở một vấn đề trong một phạm vi, không
gian nhỏ trong xã hội thành một vấn đề của toàn xã hội, thậm chí của tồn
cầu. Đặc biệt khi vấn đề đó có liên quan trực tiếp đến lợi ích sống cịn của
một nhóm người dân.
Thứ hai, phản ánh thực tại, những gì đang diễn ra trong đời sống xã hội
Thứ ba, điều hòa dư luận xã hội, tâm lý xã hội

Thứ tư, phối hợp cùng với dư luận xã hội tham gia phản biện và giám
sát xã hội.
1.3.

Bản chất của hoạt động báo chí
Từ việc nhận thức rõ khái niệm về báo chí nói chung và hoạt động báo

chí nói riêng, bản chất của hoạt động báo chí được nhận diện. Nhà báo và
3


các cơ quan báo chí cần nắm rõ vấn đề này bởi nó có ý nghĩa vơ cùng quan
trọng trong nhận thức và hành nghề. Ở một khía cạnh khác, hoạt động báo
chí cũng chính là một q trình khám phá hoạt động báo chí trong thực tiễn
kinh tế - xã hội.
Bản chất của báo chí truyền thơng là hoat động thông tin giao – tiếp
trên quy mô rộng lớn nhất; là công cụ và phương thức kết nối xã hội hữu hiệu
nhất, là công cụ và phương thức can thiệp xã hội hiệu quả nhất trong mối
quan hệ với công chúng và dư luận xã hội, với nhân cách và với các nhóm lợi
ích, với các nước trong khu vực và quốc tế.
1.4. Bản chất hoạt động xã hội của báo chí
1.4.1. Cách hiểu chung
Nói chung, báo chí là một mảng trong khoa học xã hội và nhìn từ lịch
sử ra đời và phát triển của nó, báo chí khơng chỉ đóng vai trị trong việc cung
cấp thơng tin mà còn tham gia vào giải quyết các vấn đề của cộng đồng. Bản
chất này sinh ra là do đòi hỏi khách quan từ thực tiễn cuộc sống; do đó, báo
chí tự thân nó trong từng hoạt động phải ln phải tự phát hiện, nêu ra và khơi
gợi các vấn đề xã hội có liên quan đến cộng đồng và tập hợp các nguồn lực xã
hội tham gia vào giải quyết các vấn đề đó.
Nhờ những ưu thế đặc thù của mình, càng ngày hoạt động báo chí càng

thể hiện rõ bản chất của mình – đó là hoạt động xã hội.
Chính vì hoạt động báo chí có bản chất là một hoat động xã hội nên dù
bất cứ hoàn cảnh nào hay thể chế chính trị nào nó vẫn phải hồn thành trách
nhiệm của mình với cộng đồng, hoạt động vì sự phát triển bền vững của xã
hội, nơi nó sinh ra và phát triển. Chỉ có như vậy hoạt động báo chí mới đúng
là hoạt động báo chí.
Ở một cách hiểu hẹp, bản chất xã hội có thể được ưu tiên hơn các bản
chất khác của hoạt động báo chí như bản chất là hoạt động chính trị, bản chất
là hoạt động thông tin truyền thông.

4


Báo chí phát hiện ra các sự kiện báo chí và vấn đề xã hội mà cộng đồng
qua tâm, bao gồm cả những thân phận con người, những hoàn cảnh cần sự
giúp đỡ, chia sẻ từ cộng đồng cũng như các vấn đề về mơi trường, dịch bệnh...
1.4.2. Hình thức thể hiện
Bản chất hoạt động xã hội của báo chí được thể hiện qua những hình
thức như sau:
Mục đích thơng tin báo chí là vì sự phát triển bền vững của xã hội, vì
lợi ích cộng đồng và chất lượng đời sống vật chất của nhân dân – trên cả hai
bình diện quần thể cư dân cũng như mỗi cơng dân. Nếu thơng tin báo chí bị
thao túng và lũng đoạn vì lợi ích nhóm, nhất là nhóm nắm giữ quyền lực, thì
bản chất xã hội của báo chí bị xâm hại.
Tổ chức các hoạt động từ thiện xã hội, hỗ trợ những người có hồn
cảnh khó khăn, éo le…; khơi dậy phong trào xã hội rộng khắp giúp đỡ những
người và nhóm người có hồn cảnh khó khăn, khắc phục hậu quả thiên tai, tai
nạn thảm khốc… mang tính xã hội – nhân đạo và nhân văn sâu sắc. Trong
những năm qua, nhiều cơ quan báo chí nước ta đã và đang làm tốt hoạt động
này, có nhiều kinh nghiệm thực tế, nhất là kịp thời đưa tận tay đối tượng được

tài trợ mà không qua khâu trung gian nào.
Tổ chức các hội thảo xã hội thông qua các sự kiện, vấn đề cộng đồng
đang quan tâm nhằm tâp hợp nguồn lực trí tuệ và cảm xúc của các chun
gia và nhân dân nói chung be tìm cách tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc,
tổng kết thực tiễn, cùng tạo sự đồng thuân trong xã hội… Vấn đề lựa chọn,
xác định vấn đề và khai thác nguồn lực thông qua hội thảo xã hội khơng phải
cơ quan báo chí nào cũng làm được và làm tốt; nhưng đây là phương thức
hoạt động thể hiện rõ tầm trí tuệ, năng lực tổ chức và tính chuyên nghiệp của
báo chí.
Giáo dục ý thức xã hội, ý thức cộng đồng cho các thành viên, tạo sự
liên kết xã hội rộng rãi trên cơ sở nhận thức vai trò, nghĩa vụ, trách nhiệm và
quyền lợi cơng dân của mỗi người; nâng cao tính tự giác và tinh thần lao động
5


sáng tạo vì lợi ích chung, giáo dục tinh thần “mình vì mọi người và mọi người
vì mình”.
1.4.3. Vai trị của hoạt động xã hội của báo chí đối với cơ quan báo chí
Năng lực, hiệu quả tác động cũng như uy tín, vị thế xã hội của cơ
quan báo chsi sẽ ngày càng được nâng cao nếu nó càng thể hiện rõ bản chất
hoạt động xã hội. Bên cạnh đó, sự hình thành ảnh hưởng xã hội, thương hiệu
cơ quan báo chí trong cơng chúng và thị trường cũng sẽ được tác động tích
cực nhờ đó. Đặc biệt trong nền kinh tế thị trường hiện nay, khi cơng chúng
có vô vàn sự lựa chọn nguồn cung cấp thông tin hay các cơ quan báo chí
khác nhau để thỏa mãn các nhu cầu của mình tiêu biểu là nhu cầu thơng tin,
nhu cầu giải trí…
Cùng với đó, cơ hội gần gũi, gắn bó với cuộc sống, chia sẻ với nhân
dân, từ đó phát hiện ra một số đề tài mới, có tính thực tiễn cao; thậm chí nếu
được tạo điều kiện, một số người dân có khả năng cũng có thể thực hiện một
số khâu trong hoạt động báo chí. Xu hướng này được gọi là nhà báo công dân.

Bên cạnh bảo đảm lợi ích trước mắt và lâu dài cho cộng đông, bản chất
hoạt động xã hội của báo chí cũng cần đảm bảo lợi ích cho báo chí, góp phần
quảng bá thương hiệu và mở rộng thị trường sản phẩm báo chí – truyền thơng.
Đó là một trong những dạng thức hoạt động quan hệ công chúng hiệu quả của
cơ quan báo chí.
1.4.4. Mối quan hệ giữa bản chất hoạt động xã hội với các bản chất khác
của báo chí
Trong khi thể hiện bản chất hoạt động xã hội, báo chí cũng thể hiện bản
chất hoạt động chính trị, bản chất hoạt động truyền thông đại chúng.
Khi báo chí đưa ra hình ảnh của những người có hồn cảnh khó khăn
cần sự giúp đỡ của cả cộng đồng và đứa cách thức liên hệ với những người đó
hoặc đại diện người cần giúp đỡ nhận số tiền mà các nhà hảo tâm quyên tặng.
Số tiền đó chắc chắn sẽ đến tay người cần; tuy nhiên, tờ báo cũng phải trích
một khoản từ số tiền đó để tăng thêm nguồn thu cho cơ quan báo chí đó. Thực
6


chất, đó là cách làm vừa cứu được mình vừa cứu được người trong tình hình
kinh tế thị trường như hiện nay.
Điều này có nghĩa là nhà báo và cơ quan báo chí vừa hồn thành xuất
sắc bản chất hoạt động xã hội của báo chí vừa thực hiện tốt bản chất hoạt
động kinh tế - dịch vụ. Sự kết hợp giữa 2 bản chất này được đánh giá rất cao
bởi: tính nhân văn trong việc khơi nguồn để phát huy nguồn lực tinh thần lẫn
vật chất của toàn xã hội.
CHƯƠNG 2:
THỰC TIỄN VIỆC THỰC HIỆN BẢN CHẤT HOẠT ĐỘNG XÃ HỘI
CỦA BÁO CHÍ
2.1.

Bảo đảm lợi ích của cộng đồng

Báo chí nước ta là nền báo chí sinh ra và phát triển trong một nhà nước

của dân, do dân và vì dân; bởi lẽ đó, tất cả hoạt động của báo chí đều hướng
tới mục tiêu phát triển bền vững của tồn xã hội, vì lợi ích tối thượng của
nhân dân, của phần đông dân số; nhằm nâng cao đời sống vật chất của nhân
dân. Do đó, ở Việt Nam khơng có tình trạng thơng tin báo chí bị thao túng và
lũng đoạn vì lợi ích nhóm; bởi vậy, bản chất hoạt động xã hội của báo chí
được bảo tồn.
Điều này đặt ra vấn đề là: Các cơ quan báo chí và nhà báo Việt Nam
cần phải làm trịn trách nhiệm công dân đối với xã hội, phải nâng cao năng
lực thẩm định để đưa thông tin đến với bạn đọc một cách tin cậy và có định
hướng. Điều này cũng thể hiện trách nhiệm cải tạo xã hội của báo chí truyền
thơng. Nói cách khác, người làm báo phải có tư duy đúng, quan điểm đúng và
ln hướng tới cái đẹp trong cuộc sống.
Bởi lẽ dù có sử dụng kỹ năng gì đi nữa, nếu người làm báo khơng
hướng vào mục đích phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội thì sản phẩm của họ
khơng thể mang tính nhân văn, không thể hướng tới giá trị chân - thiện - mỹ
của nhân loại. Rõ ràng khơng thể nói đến sự chân thật, khách quan hay trách
nhiệm nếu báo chí đứng ngoài sự vận động phát triển của xã hội.
7


Tuy nhiên, có một thực tế là: Ngày nay, ảnh hưởng bởi măt trái của
kinh tế thị trường, đạo đức và phẩm chất của người làm báo đang dần biến
đổi, nói một cách tiêu cực hơn chính là đạo đức nhà báo đang xuống cấp.
Cần có một chỉ số rõ ràng để đánh giá bài báo được “sinh ra” có nhằm
để phục vụ nhân dân hay các tờ báo nhà báo không thao túng thông tin nhằm
chuộc lợi, chạy theo daonh thu. Vì hơn ai hết, các động cơ các nhân, lợi ích
nhóm đó có thể gây hậu quả đế n số đâu.
Vấn đề này đặt ra câu hỏi: Sức mạnh của dư luận xã hội nằm ở đâu khi

gần đây sức mạnh và vai trị của báo chí đang dần tăng lên và thậm chí được
so sánh như thứ quyền lực thứ tư, chỉ đứng sau tam quyền: lập pháp, hành
pháp và tư pháp.
Trong xã hội có nhiều thứ để tạo ra dư luận xã hội, trong đó dĩ nhiên
báo chí là một kênh khơng kém phần quan trọng. Sai lầm lớn nhất của các nhà
báo là hiểu không đầy đủ về cái gọi là “quyền lực thứ tư này; nguy hại hơn,
có nhà báo lại hiểu sai, hiểu lệch. Thay vì dùng ngịi bút của mình để tạo ra dư
luận, phục vụ lợi ích chung cho cộng đồng, xã hội; phục vụ cho đường lối
lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, thì nhà báo lại tự tơn mình
thành người sở hữu quyền lực thứ tư và sử dụng nó cho động cơ cá nhân.
Mặt khác, các loại thông tin giật gân, câu khách về mọi sự kiện nhỏ
nhặt nhất liên quan tới tình, tiền, tù tội được phủ sóng trên nhiều mặt báo, đặc
biệt là báo mạng nhằm câu view và thu hút quảng cáo.
Rất dễ bắt gặp trên các trang nhất của nhiều báo in hay báo mạng là
những tin tức sốc về cướp, giết, hiếp; thậm chí nhiều người rao báo dạo cũng
đã “tận dụng” các thông tin này khiến độc giả mua báo. Đó là những thơng tin
về những mặt trái của xã hội, tạo nên một hình ảnh méo mó về đất nước, con
người Việt Nam, gây ra sự mất thiện cảm đối với Việt kiều về thăm nhà, thậm
chí là các du khách nước ngoài. Hơn hết, điều này giấy nên trong công chúng
những nỗi lo sợ mơ hồ về sự mất an tồn, an ninh quốc gia, thậm chí là những
hệ lụy mang tính lâu dài khác nữa.
8


Với khối lượng thông tin khổng lồ được chuyển tải từng giây, từng phút
qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua mạng internet, qua điện thoại
thông minh smartfone, con người có thể tiếp cận thơng tin về mọi lĩnh vực, ở
bất kỳ nơi nào. Chính vì thế dường như con người khơng cịn đủ khả năng kiểm
sốt nguồn thơng tin đó. Một trong những nguy cơ xuất phát từ đây là người ta
có thể lợi dụng tiện ích đó để truyền bá những thông tin theo mưu đồ riêng,

hoặc có thể cũng vì vơ tình, truyền bá những thơng tin độc hại cho xã hội. Đó
là những thơng tin sai sự thật;
phóng viên chụp ảnh và đăng tải cả những hình ảnh nạn nhân bị lột hết
quần Thơng tin về những mặt trái của xã hội, tạo nên một hình ảnh méo mó về
đất nước, con người; Những loại thông tin giật gân, câu khách về mọi sự kiện
nhỏ nhặt nhất liên quan tới tình, tiền, tù tội, khai thác đời tư của các “sao”,
đánh trúng vào thị hiếu tầm thường của một bộ phận công chúng cũng là một
biểu hiện sai trái, thiếu văn hóa của thơng tin, vì nó đi ngược lại thuần phong
mỹ tục của con người Việt Nam, những điều tốt đẹp mà báo chí cần phổ biến
theo chức năng giáo dục của mình.
Ngồi ra, quảng cáo vượt số trang, thời lượng, nội dung không bảo đảm
yêu cầu quy định gây nên những hậu quả xấu về văn hóa. Ví dụ: Một số
quảng cáo về các thuốc dành cho các q ơng được phát sóng trên truyền hình
vào thời điểm sát với các chương trình dành cho thiếu nhi, khiến trẻ em có
những băn khoăn thắc mắc như Tại sao “Một người, khỏe hai người vui”.
Bên cạnh là các thông tin khai thác triệt để đời tư của các sao, các VIP,
đánh trúng vào thị hiếu tầm thường của một bộ phận công chúng… là biểu
hiện sai trái, thiếu văn hố của thơng tin mà nhiều báo lá cải (in hoặc điện tử)
hay các trang tin đang lạm dụng để tăng số lượt phát hành và lượt xem. Vấn
đề này được biện minh là một trong cách các để nhằm đáp ứng nhu cầu, thị
hiếu của cơng chúng.
Đặc biệt, một số tác phẩm báo chí đã khai thác q triệt để, đơi khí
thiếu tinh tế, không biết chọn lọc khi đưa thông tin về những người có hồn
cảnh khó khăn, người bị khuyết tật, người già, trẻ em, phụ nữ hay các vấn đề
9


xã hội mang tính nhạy cảm … Ví dụ, khi đưa tin về trường hợp trẻ em bị hiếp
dâm, mặc dù đã làm mờ hình ảnh về trẻ em đó, nhưng một số báo vẫn ghi địa
chỉ cụ thể của em bé đó chi tiết đến tận thơn. Câu hỏi đặt ra ở đây, liệu như

vậy lai lịch của em bé dễ bị nhiều người biết đến, gây ra tổn thương sâu sắc
cho những đứa trẻ đó. Hay như nhiều người vẫn còn nhớ trường hợp một chị
vợ ở Bắc Giang bị chồng đắt nhốt vào chuồng chó, áo, khơng mảnh vải che
thân ở trong chuồng chó. Đó là những hình ảnh thiếu sự văn hóa. Khơng
những vậy, địa chỉ của nhân vật cũng được phơi bày trên mặt báo.
Có một dấu hỏi đặt ra rằng: người đưa tin liệu có ý thức được như vậy
sẽ tốt hay xấu cho người bị hại hay thậm chí đẩy họ (người đã có hồn cảnh
rất đáng thương, cần sự đồng cảm) vào tình huống bị người khác dè bỉu,
khinh thường.
Ở một vấn đề khác, nếu như không đăng tải trên mặt báo tên thật, hình
ảnh hay địa chỉ của những người bị hại, đặc biệt là trẻ em, nhiều tờ báo tận
dụng chủ đề: trẻ em là đối tượng bị hại để thu hút, câu khách, giật gân là đi
ngược lại việc bảo vệ trẻ em – điều mà báo chí cần là đơn vị đi đầu để truyền
thơng.
Như vậy, lợi ích của phần đơng cơng chúng và nhóm cơng chúng yếu
thế trong xã hội chưa được đảm bảo và xem xét đúng mức.
2.2.

Tổ chức các hoạt động từ thiện xã hội
Hiện nay, nhiều tờ báo, nhà báo đã và đang tổ chức nhiều chương trình

hoạt động từ thiện, qun góp nhằm khơi dậy phong trào xã hội mang tính xã
hội – nhân đạo và nhân văn sâu sắc rộng khắp giúp đỡ những người và nhóm
người có hồn cảnh khó khăn, khắc phục hậu quả thiên tai, tai nạn thảm khốc…
Trong những năm qua, nhiều cơ quan báo chí nước ta đã và đang làm
tốt hoạt động này, có nhiều kinh nghiệm thực tế, nhất là kịp thời đưa tận tay
đối tượng được tài trợ mà không qua khâu trung gian nào. Tiêu biểu là:
Báo điện tử Dân trí (dantri.com.vn) mở mục Tấm lòng nhân ái của. Tại
chuyển mục này, tờ báo đã phát hiện và đưa nhiều gương
10



Báo Lao động Online xây dựng chuyên mục Tấm lòng vàng. Ở đó có
các bài viết về những cảnh đời khó khăn, bất hạnh
Ban Thời sự (VTV1) đều đặn sản xuất chương trình “Như chưa hề có
cuộc chia ly” trực tiếp 1 tháng một số.
Báo Tuổi trẻ Thành phố Hồ Chí Minh phát động phong trào “Góp tay
xoa dịu nỗi đau da cam”.
Các chương trình ca nhạc được tổ chức vì mục đích từ thiện được các
báo đài thường xun tổ chức. Có thể kể tới là đài Truyền hình Việt Nam, đài
Truyền hình thành phố Hồ Chí Minh, báo Tuổi trẻ là những đơn vị đi đầu
trong hoạt động này:
- Đêm nhạc với chủ đề “Hành trình Thiện Nhân” nhằm quyên góp
tiền tài trợ ủng hộ thực hiện 29 ca mổ trong chương trình “Tái tạo
bộ phận sinh dục cho trẻ em không may” đợt 2 tháng 6- 2012 do
Quỹ Phòng chống thương vong châu Á phối hợp cùng Đài Truyền
hình TPHCM và Báo Tuổi Trẻ tổ chức.
- Chương trình “Tết cho học sinh biên cương” do Báo Tuổi trẻ vận
động từ nguồn đóng góp của bạn đọc và phối hợp với các nhà tài trợ
giày dép Bita’s, sữa TH True Milk và Nutifood tổ chức.
- BV Nhi Trung ương, Truyền hình Kỹ thuật số VTC phối hợp tổ
chức đêm nhạc từ thiện “Quà tặng cuộc sống” nhằm gây quỹ phẫu
thuật cho các trẻ em cần phẫu thuật và lọc mọc, với chi phí mỗi lần
chạy là 350.000 đồng, với 3 lần/tuần; kinh phí cho một ca ghép thận
khoảng 300 triệu đồng và một ca ghép gan khoảng 600 triệu đồng.
Kết quả thu được 1,2 tỉ đồng.
- Chương trình “Thắp sáng yêu thương Thắp sáng yêu thương” là chủ
đề của đêm nhạc từ thiện do Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam
phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức vào tối 16-8-2005.
Chương trình nhằm kêu gọi sự trợ giúp đối với trẻ em có hồn cảnh

đặc biệt khó khăn do bị nhiễm hoặc ảnh hưởng bởi HIV/AIDS,
phỏng và di chứng của phỏng, góp phần tăng khả năng phục hồi
chức năng và kéo dài cuộc sống cho trẻ em.
11


- Chương trình ca nhạc “Peter Yarrow và trái tim Việt Nam” là
chương trình ca nhạc từ thiện gây quỹ ủng hộ người khuyết tật và
nạn nhân chất độc da cam/dioxin do Liên hiệp Các tổ chức Hữu
nghị Việt Nam phối hợp với VTV4, HTV và Báo điện tử Dân trí tổ
chức vào 27/06/2008 .
- Quỹ Tấm lịng Việt Đài Truyền hình Việt Nam, Học viện Báo chí và
Tun truyền phối hợp tổ chức giải chạy từ thiện: “Kết nối Tuổi trẻ
Việt – Connecting VietYouth 2014” để gây ủng hộ trẻ em nghèo
huyện Mù Căng Chải, tỉnh Yên Bái để chuẩn bị cho năm học mới.
- Chuỗi sự kiện là giải chạy từ thiện CVY Innovation Marathon
- Chương trình “Lục lạc vàng” là chương trình thuần Việt này có
formet khá giản dị: Tìm tới những người nơng dân nghèo, đặc biệt là
những hộ đang nuôi con đi học để trao tặng một cặp bị được mua từ
số tiền qun góp của các nhà tài trợ, nhà hảo tâm. Không phải tiền,
bởi tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống, cặp bị sẽ sinh sản, và
giúp người nơng dân nghèo trụ vững, bước tới.
Hơn ba năm lên sóng, chương trình "Lục lạc vàng" đã mang 2.112 con bò đến
với 1.056 hộ nghèo trong cả nước. Và cũng ngần ấy mảnh đời, những câu
chuyện nhân văn, sẻ chia, yêu thương được lan tỏa. Chương trình Lục Lạc
Vàng đang vươn tới mục tiêu trở thành chiếc cầu nối trong xã hội, kết nối tinh
thần tương trợ giữa thành thị và nông thôn, giữa các tổ chức, cá nhân,…với
người dân nghèo.
- Chương trình “Vượt lên chính mình” là chương trình trị chơi truyền
hình mang tính nhân đạo, xã hội và nhân bản cao. Chương trình có

mục đích xóa nợ và cấp vốn làm ăn cho mọi đối tượng nghèo có vay
vốn ngân hàng và có nhu cầu xóa nợ trên đất nước Việt Nam.[1]
Chương trình do Ban Khoa Giáo của HTV phối hợp với công ty
LASTA [2] thực hiện. Quyền Linh là người dẫn chương trình cho
chương trình. Hiện nay, mỗi chương trình sẽ có một nhân vật nổi
tiếng được mời đến để trợ giúp cho các thí sinh trong các vịng thi.
12


Hàng loạt các tờ báo in, báo mạng và đài truyền hình cùng nhau kêu gọi
và mở ra các Quỹ tấm lòng vàng, Quỹ từ thiện để ủng hộ các đồng bào vùng
bị thiên tai, thảm họa, lũ lụt. Điển hình là Quỹ tấm lịng Việt của Đài truyền
hình Việt Nam. Một số đưa tin về các cá nhân, tổ chức ủng hộ cho đồng bào
cũng là cách thức kêu gọi tinh thần tương thân tương ái từ các nhân, tổ chức.
“Chúng ta chỉ thật sự thất bại, một khi chúng ta từ bỏ mọi cố gắng”. “
Vượt lên chính mình với 1 phút 30 giây đã hỗ trợ cho nhiều hộ gia đình có
nghề, có vay vốn ngân hàng, hồn cảnh khó khăn nhiều năm khơng thể trả
được, n Chương trình VLCM đã đến từ ngóc ngách của các địa phương vùng
sâu vùng xa, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc trên cả nước để tổ chức
chương trình 11 năm qua. Với mong muốn mang đến niềm hy vọng thắp lên
niềm tin mới, mang đến cho cộng đồng những thông điệp quý giá trong cuộc
sống “Chúng ta chỉ thật sự thất bại, một khi chúng ta từ bỏ mọi cố gắng”.

Tính đến thời điểm hiện tại chương trình VLCM đã hỗ trợ các hộ gia
đình xóa đi số nợ vay ngân hàng đã lên đến con số 16 tỷ đồng và các nhà tài
trợ đồng hành cùng chương trình đã hỗ trợ trong phần rút thăm may mắn trên
7,5 tỷ đồng.

13



Số tiền trung bình mà mỗi hộ dân được hỗ trợ từ chương trình Vượt lên
chính mình từ 50 - 80 triệu đồng. Mỗi năm chương trình đến 52 hộ gia đình
trên cả nước.hưng có ý chí và nghị lực vươn lên trong cuộc sống.
Chương trình là một số trong ít những chương trình truyền hình từ thiện
được phát sóng trong một thời gian dài như vậy. Điều này chứng tỏ sức hút
của chương trình, năng lực tổ chức và uy tín của HTV mới duy trì được cầu
nối nhân ái của tình người, đem đến những giá trị cao đẹp thể hiện tinh thần
tương thân tương ái của người Việt Nam và sự quan tâm của cộng đồng dành
cho những hồn cảnh chưa gặp may mắn trong cuộc sống.
Chính vì thế có thể nói chương trình đã chung sức cùng với Đảng, Nhà
nước chung tay trong cơng cuộc xóa đói giảm nghèo của đất nước. Thậm chí,
MC của chương trình cũng được đề cử giải Mai Vàng cho người dẫn chương
trình xuất sắc.
- Chương trình “Điều ước thứ 7” phát sóng trên VTV3. Mỗi số phát
sóng, ekip sản xuất sẽ cùng nhân vật thực hiện một điều ước. Và ở
chương trình đầu tiên, điều ước đó là của một người đang ở sau
song sắt - một phạm nhân mang tội giết người.

14


Mặc dù cũng tạo ra được làn sóng dư luận tốt và lấy được nhiều nước
mắt và sự cảm thông của người xem. Mặc dù không giúp đỡ được nhưng nhân
vật trong chương trình bằng kinh tế như những chương trình đồng dạng khác
nhưng quả thật những điều mà chương trình này làm cịn nhiều hơn thế.
Tinh thần tốt và mong muốn vươn lên sẽ là động lực và liều thuốc tinh
thần cho những người đó sống và phấn đấu để sống trong cuộc đời này.,
Giống như “Như chia hề có cuộc chia ly” và “Người xây tổ ấm”,
chương trình truyền hình thực tế này cũng đã phải gửi lời xin lỗi khán giả vì

q trình kiểm duyệt thơng tin thiếu nghiêm túc của mình, gây ra việc đưa
thơng tin sai sự thật, ảnh hưởng đến những người trong cuộc ra sao.
Tuy nhiên, những gì mà nó mang lại cho xã hội và cuộc sống này là
không thể phủ nhận và hồn tồn có thể tha thứ khi những người làm chương
trình dám thừa nhận và xin lỗi cơng khai vì những sai xót của mình
-

Chương trinh “Như chưa hề có cuộc chia ly” là một chương trình
giàu chất nhân văn và thành công rất nhiều về mặt ý tưởng nhân
đạo. Như chưa hề có cuộc chia ly ra đời muộn hơn một số chương
trình khác, nhưng có thể nói lượng khán giả của chương trình rất
nhiều.

Vì khơng chỉ truyền hình trực tiếp trên kênh VTV1, chương trình cịn
phát trên kênh VTV9 và cả kênh truyền hình VTV4 dành cho người Việt ở
nước ngoài. Đề tài về chủ đề đoàn tụ vẫn là đề tài nhức nhối nhất với cuộc
sống, nhất là khi Việt Nam đã trải qua những năm tháng chiến tranh tàn khốc,
Bắc – Nam bị phân chia. Khơng có nhiều chương trình làm được như Như
chưa hề có cuộc chia ly và tạo ra làn sóng dư luận tích cực mạnh mẽ đến vậy.

15


Tuy nhiên, gần đây vì sơ sót những người sản xuất chương trình đã có
một số thơng tin sai sự thật, xảy ra trường hợp nhận nhầm người thân. Sự việc
này bị nhiều tờ báo khác phê phán, chỉ trích buộc người đại diện chương trình
đứng ra xin lỗi. Nhưng có vẻ như bản thân các cơ quan báo chí khác không
yên và tiếp tục phủ nhận hot những công lao mà những người làm chương
trình tạo nên trong suốt thời gian vừa qua.
Trên đời có việc gì mà khơng mắc sai sót, mà người càng làm nhiều thì

xác suất sai sót càng lớn. Nhưng chúng ta nên có cái nhìn tích cực để chia sẻ
và bỏ qua những cái sai sót khơng mong muốn đó. Đáng lên án là những
người cố tình "vạch lá tìm sâu”, xốy vào cái sai của người khác vì những
động cơ khơng lành mạnh.
- Chương trình “Vì bạn xứng đáng” được mua bản quyền sản xuất từ
Gameshow “You Deserve It” thuộc sở hữu độc quyền của Red
Arrow Entertainment Group GmbH (Đức) và được phát sóng trên
VTV3.
Khác với những gameshow khác, Vì Bạn Xứng Đáng thu hút bởi sự
mới lạ. Đây là chương trình truyền hình đầu tiên mà ở đó người chơi khơng vì
bản thân mà vì người khác. Họ là những người đã từng hoặc đang đóng góp
cho xã hội nhưng khơng may mắn trong cuộc sống. Mặc dù vậy họ vẫn luôn
yêu đời, ln nỗ lực trong cuộc sống. Họ chính là nguồn động lực để người
chơi nỗ lực hết mình vượt qua những câu hỏi trong chương trình để giành lấy
giá trị giải thưởng cao nhất lên tới 100 triệu đồng.
16


Người chơi ở đây có thể là người thân trong gia đình, bạn bè, đồng
nghiệp hay cũng có thể là 1 người nổi tiếng cảm kích trước một câu chuyện
đời của một người khác mà họ biết hoặc thông qua các phương tiện truyền
thơng. Điều đặc biệt của gameshow Vì Bạn Xứng Đáng là khi người chơi
đang phải cố gắng vượt qua nhiều chướng ngại vật để giành chiến thắng thì
nhân vật đặc biệt lại khơng hề hay biết gì cho đến khi họ nhận được điều bất
ngờ từ chương trìnḥ.
Điều này cho thấy rằng: Các cơ quan truyền hình ngày các biết đa dạng
các chương trình vì mục đích từ thiện của mình hơn.
2.3.

Tổ chức các hội thảo xã hội, chương trình tư vấn cộng đồng

Tổ chức các hội thảo xã hội, chương trình thơng qua các sự kiện, vấn

đề cộng đồng đang quan tâm nhằm tâp hợp nguồn lực trí tuệ và cảm xúc của
các chuyên gia và nhân dân nói chung để tìm cách tháo gỡ những khó khăn,
vướng mắc, tổng kết thực tiễn, cùng tạo sự đồng thuận trong xã hội…
Các bài báo phản biện xã hội ngày càng được nhìn nhận nhiều trên các
mặt báo nhằm cho thấy ý kiến các chuyên gia và người dân trong các vấn đề
trọng đại của nước nhà cũng như các vấn đề mang ý nghĩa toàn xã hội.
Các sự kiện, hôi thảo liên quan đến các vấn đề như bảo vệ mơi trường,
chống biến đổi khí hậu, phổ biến kiến thức phòng chống cách dịch bệnh nguy
hiểm được thấy trên truyền hình. Từ đó, nâng cao nhận thức và vai trò của
người dân trong việc giải quyết các vấn đề đó.
Các Hội thảo tư vấn tuyển sinh của báo Tuổi trẻ, Thanh Niên, Giáo dục,
Dân trí, Ban Khoa giáo Đài truyền hình Việt Nam (VTV2).
Vấn đề lựa chọn, xác định vấn đề và khai thác nguồn lực thông qua hội
thảo xã hội khơng phải cơ quan báo chí nào cũng làm được và làm tốt; nhưng
đây là phương thức hoạt động thể hiện rõ tầm trí tuệ, năng lực tổ chức và tính
chun nghiệp của báo chí.
Chính vì lẽ đó, có thể thấy rằng chỉ có những cơ quan báo chí lớn và có
tiềm lực kinh tế mới có thể chức các hội thảo như vậy được. Với báo in, phải
17


kể đến báo Tuổi trẻ với chuỗi các hoạt động sự kiện xã hội có quy mơ lớn với
ý nghĩa to lớn, tạo ra làn sóng dư luận rõ ràng. Hay Đài truyền hình Việt Nam
và Đài truyền hình TP Hồ Chí Minh.
Để có được những chương trình có nguồn tài trợ lớn, bản thân cơ quan báo
chí phải là cơ quan có uy tín, vị thế trong nền báo chí và được cơng chúng tin u
và đón đọc. Năng lực của các cơ quan đó đã được thể hiện rõ nét trong việc huy
động sự giúp đỡ của toàn cộng đồng nhằm giúp đỡ những hồn cảnh khó khăn.

2.4.

Giáo dục ý thức xã hội
Giáo dục ý thức cộng đồng cho các thành viên, tạo sự liên kết xã hội

rộng rãi trên cơ sở nhận thức vai trò, nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền lợi công
dân của mỗi người; nâng cao tính tự giác và tinh thần lao động sáng tạo vì lợi
ích chung, giáo dục tinh thần “mình vì mọi người và mọi người vì mình”.
Chương trình tư vấn sức khỏe có sự tham gia của các chuyên gia trên
đài Truyền hình Hà Nội; “Người tử tế” trên Chuyển động 24h của Trung tâm
VTV24, Đài truyền hình Việt Nam.
Chương trình “Hành trình kết nối những trái tim” Hành trình bắt đầu
với bảy bạn thanh niên trẻ độc thân, họ đang trên đường tìm kiếm một nửa
cịn lại của chính mình. Bảy bạn trẻ này sẽ cùng nhau du hành qua khắp 63
tỉnh, thành của Việt Nam, cùng chia sẻ những niềm vui để từ đó phát hiện ra
tình cảm người bạn khác giới trong đồn. Chuyến hành trình cịn mang ý
nghĩa cao đẹp khi 7 thành viên phải tham gia vào hoạt động từ thiện và tìm
hiểu văn hố bản xứ.
TỔNG KẾT ĐÁNH GIÁ
Nói tóm lại, từ thực tiễn trên cho thấy, báo chí nước ta đã và đang thực
hiện rất tốt các bản chất của mình, trong đó, bản chất hoạt động xã hội được
nhìn nhận một cách rõ nét nhất và cũng mang lại hiệu quả, hiệu lực cao; thể
hiện bằng việc tạo ra dư luận xã hội và thu được các phản hồi tích cực, mang
18


tính xây dựng; đồng thời, nhiều cá nhân và cộng đồng chắc chắn đã được
hưởng lợi ích lâu dài từ các bài báo, chương trình, sự kiện mang tính nhân văn
và sự ủng hộ từ toàn bộ các thành phần trong xã hội.
Những điều mà báo chí Việt Nam đã và đang làm được nhằm hoàn

thiện thêm bản chất hoạt động xã hội của nó đáng ghi nhận; tuy nhiên, trên
thực tế, vẫn có nhiều hạt sạn như sự thiếu kiểm sốt thơng tin, đưa thơng tin
sai lệch, thiếu định hướng sẽ làm ảnh hưởng đến lịng tin của cơng chúng với
các cơ quan báo chí và ảnh hưởng khơng tốt đến lợi ích của một nhóm người
yếu thế trong xã hội.
Để thực hiện tốt hơn bản chất của hoạt động báo chí nói chung và bản
chất hoạt động xã hội của báo chí nói riêng, các cơ quan và nhà báo cần có
nhận thức rõ về vai trị và trách nhiệm của mình đối với xã hội và cộng đồng.

19


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU....................................................................................1
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN......................................2
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN......................................2
1.1. Khái niệm báo chí nhìn từ quan điểm hệ thống..........................2
1.2. Dư luận xã hội......................................................................3
1.3. Bản chất của hoạt động báo chí...............................................3
1.4. Bản chất hoạt động xã hội của báo chí......................................4
1.4.1. Cách hiểu chung.................................................................4
1.4.2. Hình thức thể hiện..............................................................5
1.4.3. Vai trị của hoạt động xã hội của báo chí đối với cơ quan báo chí. .6
1.4.4. Mối quan hệ giữa bản chất hoạt động xã hội với các bản chất khác
của báo chí..................................................................................6
CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN VIỆC THỰC HIỆN BẢN CHẤT HOẠT
ĐỘNG XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ.....................................................8
2.1. Bảo đảm lợi ích của cộng đồng................................................8
2.2. Tổ chức các hoạt động từ thiện xã hội.....................................11
2.3. Tổ chức các hội thảo xã hội, chương trình tư vấn cộng đồng.......17

2.4.

Giáo dục ý thức xã hội.........................................................18

TỔNG KẾT ĐÁNH GIÁ.............................................................20

20