GIÁO TRÌNH NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.41 MB, 229 trang )
YăBANăNHỂNăDỂNăTHẨNHăPH ăH ăCHệăMINH
TR
NGăCAOă NGăKINHăT - K ăTHU Tă
THẨNHăPH ăH ăCHệăMINH
GIÁO TRÌNH
NGUN LÝ K TỐN
B C
CAOă NG
(L UăHẨNHăN IăB )
Tp. HCM – 2018
YăBANăNHỂNăDỂNăTHẨNHăPH ăH ăCHệăMINH
TR
NGăCAOă NGăKINHăT - K ăTHU Tă
THẨNHăPH ăH ăCHệ MINH
GIÁO TRÌNH
NGUN LÝ K TỐN
THƠNG TIN NHịMăBIểNăSO N
Ch biên: Nguy n Th H nh
H c v : Th c s
Thành viên tham d : Tr
ng Th Nh Ý
H c v : Th c s
TR
NGăKHOA
Võ ơng Xn
T ăTR
NGă
B ăMƠN
Tr
CH ăNHI M
ăTẨI
ng Th Nh Ý Nguy n Th H nh
HI UăTR
NG
DUY T
L IăNịIă
U
Ngun lý k tốn là mơn h c c s , là n n t ng cho sinh viên ngành K tốn, tài
chính, các chun ngành kinh t qua đó t o c s đ ti p t c nghiên c u môn h c liên
quan đ n K tốn tài chính
Giáo trình Ngun lý k tốn là tài li u c n thi t cho h c sinh sinh viên Kh i
ngành Kinh t , đáp ng yêu c u đ i m i n i dung, ch
đào t o c a Tr
ng trình gi ng d y và m c tiêu
ng Cao đ ng Kinh t k thu t Thành ph H Chí Minh.
Giáo trình Ngun lý k toán g m 7 ch
ng:
Ch
ng 1: T ng quan v nguyên lý k toán
Ch
ng 2: B ng cân đ i k toán & báo cáo k t qu ho t đ ng kinh doanh
Ch
ng 3: Tài kho n và ghi s kép
Ch
ng 4: Tính giá các đ i t
Ch
ng 5: Ch ng t k toán và ki m kê
Ch
ng 6: K toán các nghi p v kinh t ch y u trong doanh nghi p
Ch
ng 7: S k toán – hình th c k tốn và t ch c cơng tác k tốn
m i ch
ng k tốn
ng ngồi n i dung lý thuy t, cịn có h th ng bài t p đ ng
c lý thuy t và rèn luy n k n ng th c hành. N i dung ki n th c c b n đư đ
i h c c ng
c tác gi
c p nh t theo quy đ nh hi n hành c a Lu t k toán Vi t Nam s 88/2015/ QH13 ban hành
ngày 20/11/2015 và H
ng d n Ch đ k toán Doanh nghi p thơng t 200/2014/TT-
BTC do B Tài chính ban hành ngày 22/12/2014.
M c dù r t c g ng, tuy nhiên giáo trình khó tránh kh i nh ng thi u sót v n i
dung và hình th c. R t mong nh n đ
trình này đ
c nh ng ý ki n đóng góp c a quý b n đ c đ Giáo
c hoàn thi n h n.
CH BIÊN
Nguy n Th H nh
Tr
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
ngăTh Nh ăụ
1
M CL C
Ch
ng 1: T NG QUAN V NGUYểN Lụ K TOÁN ................................................... 7
1.1. L ch s ra đ i và phát tri n c a h ch toán k toán ........................................................ 7
1.1.1. H ch toán trong kinh t - ụ ngh a và vai trò đ i v i n n kinh t ................................. 7
1.1.2. L ch s ra đ i c a k toán .................................................................................................. 8
1.1.3 Các tr
ng phái lỦ lu n v h ch toán k toán ................................................................ 11
1.2. B n ch t c a k toán.................................................................................................... 12
1.2.1. Phân bi t các lo i h ch toán ..................................................................................... 12
1.2.2.
nh ngh a ......................................................................................................................... 13
1.2.3. Ch c n ng c a h ch toán k toán ................................................................................... 14
1.2.4 K tốn tài chính & K tốn qu n tr .............................................................................. 16
1.3
it
ng c a h ch toán k toán ................................................................................. 17
1.3.1. Tài s n ................................................................................................................................ 18
1.3.2. Ngu n hình thành tài s n c a đ n v .............................................................................. 21
1.3.3. M i quan h gi a tài s n và ngu n v n ......................................................................... 23
1.3.4. S v n đ ng c a Tài s n .................................................................................................. 24
1.4. Các nguyên t c k toán c b n .................................................................................... 25
1.4.1. Gi thi t c s d n tích ........................................................................................... 25
1.4.2. Gi thi t ho t đ ng liên t c .................................................................................... 25
1.4.4. Nguyên t c phù h p ................................................................................................. 26
1.4.5. Nguyên t c nh t quán .............................................................................................. 26
1.4.6. Nguyên t c th n tr ng ............................................................................................. 26
1.4.7. Nguyên t c tr ng y u ............................................................................................. 27
1.4.8. Các khái ni m và nguyên t c quan tr ng khác ......................................................... 27
1.5. Các ph
ng pháp k toán ............................................................................................ 28
1.5.2. Tài kho n k toán . ................................................................................................... 29
1.5.3. Ghi s kép ................................................................................................................ 29
1.5.4. Tính giá các đ i t
ng k toán ................................................................................ 29
1.5.5. Báo cáo k toán . ...................................................................................................... 29
1.6. Nhi m v và các yêu c u c b n đ i v i k toán ....................................................... 30
1.6.1. Nhi m v c a k tốn ............................................................................................... 30
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
2
1.6.2. Các yêu c u c b n đ i v i k toán .......................................................................... 30
1.7. Bài t p ch
ng 1 .......................................................................................................... 32
_Toc514237146 Ch
ng 2: B NG CỂN
I K TOÁN VÀ BÁO CÁO K T QU HO T
NG KINH DOANH ...................................................................................................... 37
2.1. S c n thi t .................................................................................................................. 37
2.2. B ng cân đ i k toán ................................................................................................... 38
2.2.1. Khái ni m và Ủ ngh a c a B ng cân đ i k tốn ...................................................... 38
2.2.2 Tính ch t cân đ i c a B ng cân đ i k toán .............................................................. 47
2.2.3. Nguyên t c l p và m i quan h gi a tài kho n v i các ch tiêu trên BC KT ......... 52
2.3. Báo cáo k t qu ho t đ ng kinh doanh ........................................................................ 53
2.3.1. Khái ni m và Ủ ngh a c a Báo cáo k t qu ho t đ ng kinh doanh .......................... 53
2.3.2. N i dung và k t c u c a Báo cáo k t qu ho t đ ng kinh doanh ............................. 54
2.3.3. Nguyên t c l p và m i quan h gi a BCKQH KD và BC KT ............................. 58
2.4. Bài t p ch
Ch
ng 2 .......................................................................................................... 61
ng 3: TÀI KHO N VÀ GHI S KÉP ...................................................................... 67
3.1. Tài kho n ..................................................................................................................... 67
3.1.1. Khái ni m ................................................................................................................. 67
3.1.2. Phân lo i tài kho n ................................................................................................... 67
3.1.3. K t c u c a tài kho n ............................................................................................... 68
3.1.4. Nguyên t c ghi chép trên các tài kho n k toán ....................................................... 69
3.2. Ghi s kép .................................................................................................................... 73
3.2.1. Khái ni m . ............................................................................................................... 73
_Toc5142371783.2.2. Các lo i đ nh kho n k toán .............................................................. 73
3.2.3. K toán t ng h p và k toán chi ti t ......................................................................... 75
3.2.4. M i quan h gi a tài kho n và b ng cân đ i k toán ............................................... 82
3.2.5.
i chi u s li u ghi chép trong các Tài kho n ....................................................... 82
3.2.6. H th ng tài kho n k toán áp doanh nghi p .......................................................... 84
3.3. Bài t p ch
Ch
ng 2..........................................................................................................88
ng 4: TệNH GIÁ CÁC
IT
NG K TOÁN ................................................... 105
4.1. S c n thi t ................................................................................................................ 105
4.2. Các nguyên t c chi ph i ............................................................................................ 106
KHOA: K TOÁN – TÀI CHÍNH
3
4.2.1. Nguyên t c giá g c ................................................................................................. 106
4.2.2. Nguyên t c ho t đ ng liên t c ................................................................................ 106
4.2.3. Nguyên t c th n tr ng ............................................................................................ 107
4.2.4. Nguyên t c nh t quán ............................................................................................. 107
4.2.5. Nguyên t c khách quan .......................................................................................... 108
4.2.6. nh h
ng c a m c giá chung thay đ i ................................................................ 108
4.2.7. Yêu c u qu n lỦ trong n i b doanh nghi p .......................................................... 108
4.3. Tính giá m t s đ i t
ng k toán ch y u ............................................................... 109
4.3.1. Tài s n c đ nh ...................................................................................................... 109
4.3.2. Tính giá nguyên v t li u ......................................................................................... 111
4.4. Bài t p ch
Ch
ng 4 ....................................................................................................... 117
ng 5: CH NG T
K TOÁN VÀ KI M Kể ........................................................ 123
5.1. Ch ng t k toán, khái ni m và tác d ng c a ch ng t k toán ............................... 123
5.1.1. Khái ni m .............................................................................................................. 123
5.1.2. Tác d ng ................................................................................................................. 123
5.1.3. Các y u t c b n c a ch ng t ............................................................................ 124
5.1.4. Phân lo i ch ng t ................................................................................................. 127
5.2. Ki m kê ..................................................................................................................... 133
5.2.1. Khái ni m ............................................................................................................... 133
5.2.2. Các lo i ki m kê ..................................................................................................... 134
5.2.3. Ph
ng pháp ti n hành ki m kê ............................................................................. 135
5.2.4. Vai trị c a k tốn trong ki m kê .......................................................................... 139
5.3. Bài t p ch
Ch
ng 5 ....................................................................................................... 142
ng 6: K TOÁN CÁC NGHI P V KINH T CH Y U TRONG ................... 144
DOANH NGHI P ............................................................................................................ 144
6.1. K tốn q trình mua hàng ...................................................................................... 144
6.1.1. Khái ni m ............................................................................................................... 144
6.1.2. Nhi m v k toán quá trình mua hàng ................................................................... 144
6.1.3. Các ph
ng pháp qu n lỦ hàng t n kho ................................................................. 145
6.1.4. Tài kho n s d ng và ph
ng pháp h ch toán ....................................................... 145
6.2. K tốn q trình s n xu t ........................................................................................ 149
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
4
6.2.1. Khái ni m ............................................................................................................... 149
6.2.2. Nhi m v ................................................................................................................ 149
6.2.3. Trình t t p h p chi phí s n xu t và tính giá thành s n ph m................................ 150
6.3. Tài kho n s d ng và ph
ng pháp h ch toán .......................................................... 154
6.3.1. Theo ph
ng pháp kê khai th
6.3.2.Theo ph
ng pháp ki m kê đ nh k ........................................................................ 160
6.3.3. Các tr
ng xuyên. ............................................................. 154
ng h p khác trong q trình tính giá thành s n ph m .............................. 165
6.4. K tốn q trình tiêu th .......................................................................................... 165
6.4.1. Khái ni m ............................................................................................................... 165
6.4.2. Nhi m v ................................................................................................................ 166
6.4.3. Tài kho n k toán s d ng ...................................................................................... 166
6.4.4. Ph
ng pháp h ch toán m t s nghi p v kinh t ch y u .................................... 168
6.5. Bài t p ch
Ch
ng 7: S
ng 6 ........................................................................................................ 178
K TỐN – HÌNH TH C K TỐN VÀ T
CH C CƠNG TÁC K
TỐN ............................................................................................................................... 193
7.1. S k toán .................................................................................................................. 193
7.1.1. Khái ni m và Ủ ngh a c a s k toán ...................................................................... 193
7.1.2. Các lo i s k toán .................................................................................................. 194
7.1.3. Quy trình ghi s k tốn ......................................................................................... 195
7.1.4. Các ph
ng pháp s a sai trong ghi s k toán ....................................................... 196
7.2. Các hình th c s k tốn ........................................................................................... 197
7.2.1. Hình th c k toán Nh t kỦ chung ........................................................................... 197
7.2.2. Hình th c k tốn Nh t kỦ - S Cái ....................................................................... 206
7.2.3. Hình th c k tốn Ch ng t - Ghi s ..................................................................... 209
7.2.4. Hình th c s k toán Nh t kỦ - Ch ng t ............................................................... 214
7.2.5. Hình th c k tốn trên máy vi tính ......................................................................... 216
7.3. Bài t p ch
ng 7 ........................................................................................................ 218
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................................ 227
KHOA: K TOÁN – TÀI CHÍNH
5
DANH M C CH
VI T T T
BCTC
Báo cáo tài chính
BC TK
B ng cân đ i tài kho n
BC KT
B ng cân đ i k toán
BCKQH KD
Báo cáo k t qu ho t đ ng kinh doanh
BH
Bán hàng
BTC
B tài chính
CCDV
Cung c p d ch v
CP
Chi phí
DNSX
Doanh nghi p s n xu t
DT
Doanh thu
GTGT
Giá tr gia t ng
KQKD
K t qu kinh doanh
NVKT
Nghi p v kinh t
SD
S d
SPS
S phát sinh
TGNH
Ti n g i ngân hàng
TK
Tài kho n
TM
Ti n m t
TNDN
Thu nh p doanh nghi p
TSC
Tài s n c đ nh
TSC HH
Tài s n c đ nh h u hình
TSC VH
Tài s n c đ nh vơ hình
TT
Thơng t
VCSH
V n ch s h u
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
6
Ch
Ch
Tóm t t: Trong ch
ng 1 : T ng quan v ngun lý k tốn
ng 1: T NGăQUANăV ăNGUYểNăLụăK ăTỐN
ng 1 bao g m các n i dung: L ch s ra đ i và phát tri n c a h ch
toán k toán, b n ch t c a k toán; đ i t
toán c b n; các ph
ng c a h ch toán k toán; các nguyên t c k
ng pháp k toán; nhi m v và các yêu c u c b n đ i v i k toán.
M c tiêu:
- Nh n th c đ
c s c n thi t, l ch s ra đ i c a h ch toán k toán đang đ
c s d ng
ph bi n trong toàn xã h i ngày nay.
- B
c đ u làm quen v i các thu t ng chuyên ngành k toán nh : Tài s n, n ph i tr ,
ngu n v n ....
- N mđ
c quy trình kinh doanh là gì?, các yêu c u c n b n trong kinh doanh.
- Trình bày đ
c các nguyên t c, khái ni m, quy trình th c hi n cơng tác k tốn, đây
chính là n n t ng đ có th tìm hi u sâu h n công vi c thu c chuyên ngành k toán.
1.1.ăL chăs ăraăđ iăvƠăphátătri năc aăh chătoánăk ătoán
1.1.1. ả ch toán trong kinh t - Ý ngh a và vai trò đ i v i n n kinh t
T khi hình thành, xư h i lồi ng
i ln ph i đ
ng đ u và v
t qua nh ng th
thách c a gi i t nhiên nhi u b t tr c đ t n t i và phát tri n. Nh m đo l
đánh giá và tiên li u ho t đ ng kinh t c a mình, con ng
ng hi u qu ,
i ph i d a vào m t cơng c :
h ch tốn. Thơng qua vi c đ ng kỦ và giám sát các quá trình kinh t v m t s l
ch t l
ng, h ch toán trong đ i s ng kinh t đ m b o vi c thông báo th
ng và
ng xun và
chính xác các thơng tin v tình hình phát tri n t m v mô c ng nh trên ph m vi v mô c a
n n kinh t .
H ch tốn trong kinh t đư có m t l ch s t n t i g n 6.000 n m. Cùng v i s phát
tri n c a xư h i, h ch toán ngày càng phát tri n phong phú và đa d ng v n i dung, hình
th c và ph
ng pháp. H ch tốn, lúc đ u, đ n thu n ch là m t công c đ
c con ng
i
s d ng ch y u đ đ i phó v i các đi u ki n kh c nghi t, r t b p bênh c a cu c s ng,
càng v sau, h ch tốn đ
c xem nh m t ph
ng ti n khơng th thi u đ
cđ t nt i
trong c nh tranh.
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
7
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
Nh v y, h ch toán là m t h th ng đi u tra quan sát, tính tốn, đo l
ng và ghi chép
các quá trình kinh t , nh m qu n lý các q trình đó ngày m t ch t ch h n.
H ch toán là m t nhu c u khách quan c a b n thân quá trình s n xu t c ng nh c a
xã h i, nhu c u đó đ
c t n t i trong t t c các hình thái xã h i khác nhau và ngày càng
t ng, tu theo s phát tri n c a xã h i. Tuy nhiên, trong các hình thái xã h i khác nhau,
đ it
ng và n i dung c a h ch tốn c ng khác nhau, vì m i ch đ xã h i có m t ph
th c s n xu t riêng. Ph
ng th c s n xu t thay đ i, làm cho toàn b c c u kinh t xã h i
và chính tr thay đ i. Và nh v y, m c đích, ph
c ng thay đ i cùng v i s thay đ i c a ph
ng pháp quan sát, đo l
ng th c s n xu t.
tri n c a s n xu t xã h i, h ch tốn c ng khơng ng ng đ
ph
ng
ng và ghi chép
ng th i cùng v i s phát
c phát tri n và hoàn thi n v
ng pháp c ng nh hình th c t ch c. i u này có th d dàng nh n th c đ
c thơng
qua vi c nghiên c u q trình n y sinh và phát tri n c a h ch toán k toán.
1.1.2. L ch s ra đ i c a k tốn
Ti n trình l ch s c
h ch toán k toán, c v m t th c ti n l n lỦ lu n, đư là m t b
ph n không tách r i c a l ch s h ch toán.
Nhi u th k tr
c khi tr thành m t môn khoa h c đ c l p (khoa h c v k toán -
v i nhi m v x lý các ph m trù k tốn m t cách có h th ng b ng các lý gi i khoa h c)
h ch toán k toán ch đ n thu n là m t ho t đ ng th c ti n thu n túy. Trong giai đo n
này, lo i h ch tốn nói trên ch là s ph n ánh, sao chép hi n th c c a đ i s ng kinh t
m t cách th đ ng trong đ u óc con ng
dù là thô s nh t. Ch t i khi mà con ng
i, khơng có s h tr c a các cơng c tính tốn,
i có kh n ng ghi chép nh ng sơ li u c a q
trình kinh t vào các v t bi u hi n ngo i lai nào đó thì m i có th nói đ n s ra đ i c a
h ch tốn nói chung và h ch tốn k tốn nói riêng. Nhi u nhà nghiên c u l ch s kinh t
đ u th ng nh t m t đi u: h ch toán k toán th c s xu t hi n và có đi u ki n phát tri n
khi có s hình thành c a ch vi t và s h c s c p.
S xu t hi n và qu ng bá r ng rãi ch vi t và s h c s c p, mà tr
minh ra h đ m th p phân và vi c s d ng r ng rãi ch s
c h t là s phát
- r p t o ra nh ng ti n đ c n
thi t cho s ra đ i trên th c t c a h ch toán k toán và nh ng đi u ki n ti n đ này đã
d n đ n m t s tách riêng ra m t lo i ngh nghi p chun mơn v h ch tốn do các nhân
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
8
Ch
công n
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
. Chúng ta có th tìm th y các nhân viên h ch toán k toán, ti n hành cơng tác
h ch tốn trong ngành tr ng tr t và th c hi n vi c tính thu "
Ai C p và L
đ
ng Hà
a, c n c vào các di tích kh o c tìm đ
c có s ho t d ng c a các tr
i ta bi t
ng chun mơn đào t o nhân viên h ch tốn vào th i c
đ i. T. Mann đư g i h c viên các tr
ng này là nh ng ng
phép”. Nhà nghiên c u c s v h ch toán ng
pháp đào t o th l i - nhân viên k tốn
c a ng
c, ng
L
i "có k n ng đ c, vi t và phù
i M Williard Stone cho r ng ph
ng Hà
a hoàn toàn khác v i ph
ng
ng pháp
i Ai C p.
T iL
ng Hà
a vi c đào t o các nhân viên h ch toán d
T T c a nhà th , còn
còn thu nh n vào tr
Ai C p do các quan ch c c quan tài chính ph trách. Ng
c nh n vào h c (do quan ni m r ng rãi v vi c s d ng lao
đ ng n t i đây) và do đó, L
h n, cịn ch
i ta
ng các tr em có n ng khi u, không xét đ n ngu n g c xu t thân.
Babylon các em gái còn đ
h ch toán. Ch
c qu n lý b i các Th y
ng Hà
ađ
c xem là n i đ u tiên xu t hi n n nhân viên
ng trình đào t o c a các tr
ng
Babylon mang tính nhân v n sâu s c
ng trình đào t o Ai C p chú tr ng v khía c nh th c d ng.
Các nhân viên h ch toán đư đi n vào các ch ng t chuyên môn mà v sau này đ
g i là ch ng t ban đ u. Trình t t ch c vi c ghi s l thu c vào tính ch t và kh i l
c
ng
ho t đ ng kinh doanh, c ng nh hình th c c a v t mang t li u.
V t mang t li u th i x
th
ng là gi y papirus ( Ai C p c đ i), các b n b ng g m
và sành (Assyrie và Babylone) ho c các b n nh b ng sáp ( La Mã c đ i).
cu v t mang s li u h ch toán đó nh h
c đi m
ng đ n c c u t ch c h ch toán và k c vi c
t ch c ngay chính b n thân vi c ghi chép. Ví d : vi c s d ng gi y Papyrus đư d n đ n
s ra đ i c a h ch toán b ng "các t r i t ng h p", vi c s d ng các bán b ng g m và
sành đư làm phát sinh các "t phi u" và cu i cùng, vi c s d ng các b ng, bi u b ng sáp
l i d n đ n s xu t hi n c a "s sách". Nh ng ph
ng pháp đ u tiên c a h ch toán trong
n n kinh t là:
+ Các t ng th h ch toán thu n nh t v ch t l
h ch tốn, mà sau này ng
ng (các nhóm, lo i) theo các tiêu đ
i ta g i là các tài kho n.
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
9
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
+ Ki m kê có ngh a là vi c th c hi n mong mu n ghi l i t t c nh ng đ i t
ng thu c
ph m vi kinh doanh.
+ Tài kho n vãng lai - là lo i tài kho n đ
l iđ iv im tđ it
c m đ đ n v kinh doanh thanh tốn qua
ng khách hàng nào đó.
Th c ti n ho t đ ng kinh doanh hàng ngày đư đ
c ph n ánh tùy theo lo i s sách
ho c b ng cách ghi chép theo th t th i gian ( Ai C p c đ i), hay ghi chép theo h
th ng ( Assyrie; Babylone) ho c đ ng th i áp d ng c hai hình th c ghi chép đó.
Nhi u nhà nghiên c u cho r ng, ban đ u ng
pháp ki m kê ra đ i tr
c tiên.
i ta c n kê l i m i tài s n, do đó ph
ng
th c hi n công vi c này, các lu t gia và nhân viên h ch
toán đư nh n ra r ng c n thi t ph i phân lo i tài s n d a trên m t s " tiêu th c nh t đ nh
g n v i vi c s d ng các đ n v đo l
s phát sinh m t ph
ng qui
ng pháp m i, đó là ph
c đư đ
c khái quát hóa. i u này d n đ n
ng pháp tài kho n. Lúc ban đ u, ng
i ta ch
có ý ni m v các lo i tài s n tài kho n (nh các lo i tài s n v t t nhiên, d ng c ...) mà
t
ng ng v m t h ch toán ng
i ta g i vi c ghi chép trên các lo i tài kho n này là h ch
toán gia s n. V sau, khi ti n t thúc đ y m nh h n quan h thanh toán, đư làm n y sinh
thêm các tài kho n cá nhân và các tài kho n đ
c m ra đ thanh toán v i ng
i khác.
Tài kho n đư xu t hi n khá lâu nh ng ch tr thành m t h thông th ng nh t t khi
xu t hi n th
ph i đ
c đo b ng ti n thu n nh t. Vi c đo l
ng đánh giá kh i l
ng kinh doanh
c h ch toán đư t o đi u ki n cho vi c th ng nh t các tài kho n thành m t h
th ng th ng nh t đ
c g i là k tốn đ n (single entry). ó là m t h th ng qui đ nh vi c
tuân th hoàn toàn theo th c t đ i s ng kinh t . Các tài kho n cá nh n mà chính chúng
ch u s chi ph i và l thu c vào các qui t c c a tài kho n tài s n và ti n t c a nó, đư b t
đ u đóng vai trị trung tâm trong h thơng này, b i vì ti n t đư đ
c xem nh là m t lo i
hàng hóa.
Nh vi c s d ng các tài kho n cá nhân và vi c ph n ánh trên các tài kho n bao gi
c ng liên quan ít nh t 2 ng
i, mà vi c ghi s kép (bút toán kép) đư ra đ i. Nó chính là
s n ph m c a tín d ng và tài kho n vãng lai.
Thông th
ng, ng
i ta hay l p lu n logic r ng k tốn đ n đư có tr
c k toán kép,
nh ng chúng đư đ ng th i t n t i r t lâu trong l ch s .
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
10
Ch
1.1.3 Các tr
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
ng phái lý lu n v h ch toán k toán
S ra đ i c a k toán kép đư báo tr
cm tb
c ngo t m i: chuy n t ch ngh a t
nhiên sang ch ngh a hi n th c trong h ch toán. Các sách th c hành h ch toán vi t v k
toán kép l n đ u tiên đư xu t hi n
Ý h i cu i th k XIII. Chính vì v y mà ng
i ta coi
k toán Ý th i đó là đ ng ngh a v i k tốn kép.
Bedenetto Cotrulli (1458), m t th
ng gia, đ ng th i c ng là m t nhà nhân v n h c
Dubrovnic và L.Pacioli (1494) m t nhà toán h c n i ti ng là nh ng nhà lỦ lu n đ u tiên
v khoa h c k toán. T các tác gi đ u tiên này, l nh v c h ch tốn k tốn đư có hai
h
ng lỦ lu n ch y u đ
+M th
c v ch ra:
ng g n v i tên tu i c a B.Cotrulli v i quan đi m h ch toán là cơng c qu n
lỦ t ng xí nghi p. Jean Savarre (1622 - 1690) và Daniel Difoe (1661 - 1731), tác gi c a
quy n ti u thuy t n i ti ng toàn th gi i "Robinson Crusoe", thu c trong s nh ng nhà lỦ
lu n c a h
ng nghiên c u này và h đư có nhi u đóng góp quan tr ng cho khoa h c v
k toán.
+H
ng khác g n li n v i s nghi p c a L.Pacioli v i quan đi m h ch tốn là m t
mơn khoa h c có tính ph
ng pháp lu n t ng h p. Thu c v phái này, có nhi u nhà lỦ
lu n và nghiên c u thu c nhi u n
c khác nhau. Nh
ngh a th n bí hóa h ch tốn k toán, ho c c
+H
c đi m chung c a h là r i vào ch
ng đi u tính ch t khoa h c c a nó.
ng nghiên c u lỦ gi i và v n d ng k toán nh là m t công c ki m tra và qu n
lý. Tuy nhiên t đ u, h ch toán k toán đư đ
c lu n thuy t cho là m t mơn khoa h c pháp
lý. óng góp đ u tiên và quan tr ng nh t vào vi c xây d ng và phát tri n h
và thu c v các tác gi ng
đ
i Pháp. S phát tri n v tính pháp lỦ c a h ch tốn k toán
c đ t n n t ng trên s phát tri n c a nh ng t t
chính c a h
thu c tr
ng lỦ lu n này
ng dân ch t s n Pháp. Các đ i bi u
ng này là Edmond Degrange, Ipponet Vanet, F.Villa. Nh ng nhà lỦ lu n
ng phái này l n đ u tiên đư nêu ra khái ni m v nghi p v kinh t (transaction)
v i các qui t c pháp lỦ rõ r t, c ng nh các khái ni m "đ i ng" (correspondence of
accounts) r t n i ti ng cùng v i nhi u đ nh ngh a quan tr ng khác. H
đư là h
ng chính th ng c a h u h t các n
c. Các tác gi ụ sau đó đư có nhi u b sung
đáng k bên c nh các đ ng nghi p Pháp trong vi c phát tri n h
KHOA: K TOÁN – TÀI CHÍNH
ng pháp lỦ, t lâu,
ng này.
11
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
T n t i bên c nh lu n thuy t pháp lỦ là lu n thuy t kinh t v khoa h c k toán. T
t
ng chi ph i c a h
ng nghiên c u này là s kh ng đ nh khoa h c v k toán là khoa
h c v ki m tra (F.Besta,1891), ho c m t khoa h c v "logic kinh t " (k toán viên ng
i
Nga L.I.Gomberg). Các đ i bi u và mơn đ chính c a phái kinh t là các nhà lỦ lu n Ý,
Pháp và Nga...
Ngày nay, các nhà nghiên c u v h ch toán đư đi đ n ch thơng nh t r ng, h ch tốn
kê tốn khơng th đ
c lu n thuy t m t cách phi n di n nh trên mà nó bao g m 2 b
ph n quan h ch t ch và đan l ng vào nhau: b ph n pháp lỦ và b ph n kinh t .
1.2.ăB năch tăc aăk ătoán
1.2.1. Phân bi t các lo i h ch toán
C n c vào đ i t
ng và ph
ng pháp nghiên c u, h ch toán đ
c chia thành 3 lo i:
h ch toán nghi p v k thu t, h ch toán th ng kê và h ch toán k toán.
1.2.1.1. H ch toán nghi p v k thu t
H ch toán nghi p v k thu t là d ng h ch toán cung c p nh ng thông tin r i r c c a
t ng lo i ho t đ ng mang tính ch t k thu t s n xu t. Tùy theo tính ch t c a đ i t
c n thông tin mà h ch toán nghi p v k thu t s d ng th
toán nghi p v th
ng r t đ n gi n, đ
c thu th p b ng ph
ng
c đo phù h p. Tài li u h ch
ng pháp quan sát tr c ti p.
H ch toán nghi p v ít s d ng ch tiêu h ch tốn t ng h p.
1.2.1.2. H ch toán th ng kê
H ch toán th ng kê (g i t t là th ng kê) là d ng h ch toán cung c p nh ng thông tin
s l n trong m i quan h v i m t ch t c a ch t l
ng c n thông tin g n li n v i th i gian
và đ a đi m c th nh m rút ra xu th và quy lu t v n đ ng, phát tri n cua đôi t
theo đ i t
ng c n thông tin mà h ch toán th ng kê s d ng các th
ng. Tùy
c đo phù h p.
1.2.1.3. H ch toán k toán
H ch toán k toán (g i t t là k toán) là lo i h ch toán ph n ánh m t cách th
xuyên, liên t c và có h th ng tồn b các hi n t
đ n v thông qua 3 th
ng
ng kinh t - tài chính phát sinh trong
c đo: ti n, hi n v t và th i gian lao đ ng, trong đó th
c đo b ng
ti n (money measurement) là ch y u.
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
12
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
Nh v y s ra đ i c a các lo i h ch toán là m t nhu c u khách quan b t ngu n t nhu
c u qu n lý c a con ng
toán đ
i. Cùng v i s phát tri n c a s n xu t và qu n lý, các lo i h ch
c phát tri n và hồn thi n khơng ng ng. Trong các lo i h ch tốn thì h ch tốn
k tốn gi m t vai trị h t s c tr ng y u, là ngu n thông tin vô cùng c n thi t trong qu n
lý b t k ho t đ ng nào. Cho nên các nhà nghiên c u v h ch toán k toán
M đư cho
r ng "k tốn là ngơn ng c a kinh doanh".
Tóm l i, Ba lo i h ch tốn trên tuy có đ i t
ng nghiên c u và ph
ng pháp riêng,
nh ng có m i quan h m t thi t v i nhau trong vi c ghi chép và ki m tra, giám sát quá
trình tái s n xu t xư h i. M i quan h này th hi n qua các m t sau:
- C ba lo i h ch toán đ u nh m thu th p, ghi chép và truy n đ t nh ng thơng tin v
kinh t tài chính trong đ n v .
- M i lo i h ch toán đ u phát huy tác d ng c a mình trong vi c ki m tra, giám sát
tình hình th c hi n các k ho ch kinh t tài chính nên c 3 đ u là cơng c quan tr ng ph c
v cho vi c qu n lỦ, đi u hành và ch đ o c a đ n v và các đ i t
ng khác.
- Gi a ba lo i h ch tốn có quan h cung c p s li u cho nhau và th ng nh t v s
li u trên c s t ch c h ch toán ban đ u.
1.2.2.
Theo
nh ngh a
i u 3 Lu t k toán Vi t Nam s 88/2015/QH13 có nêu: K tốn là vi c thu
th p, x lý, ki m tra, phân tích và cung c p thơng tin kinh t , tài chính d
i hình th c
giá tr , hi n v t và th i gian lao đ ng.
Theo khái ni m trên thì k tốn là cơng vi c g m 5 ph n chính:
1. Th nh t, thu th p thơng tin là vi c t p h p các thông tin k tốn thơng qua vi c
thu th p ch ng t (phi u thu, phi u chi, phi u nh p kho, phi u xu t kho, hóa đ n thu
GTGT,...) và các báo cáo có liên quan.
2. Th hai, x lý thơng tin là vi c phân lo i, tính toán các đ i t
ng k toán đ ghi
vào ch ng t và s sách k toán.
3. Th ba, ki m tra thông tin là công vi c th
ng xuyên c a k toán nh m phát hi n và
x lý các sai sót ho c gian l n (n u có) c a các thơng tin kinh t tài chính đư thu th p đ
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
c.
13
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
4. Th t , phân tích thơng tin là vi c đánh giá các thông tin đư thu th p đ
c đ t đó
h tr cho nhà qu n lý doanh nghi p nh ng thơng tin h u ích trong vi c ra quy t đ nh.
5. Th n m, cung c p thông tin là k t qu cu i cùng c a cơng tác k tốn thơng qua
các báo cáo k tốn nh báo cáo tài chính và các báo cáo khác cho các đ i t
ng s d ng
các thông tin này.
ng th c thông tin đ
Ngồi ra, ph
k tốn đ
l
c th c hi n d
ng theo s l
c ghi chép vào ch ng t , s sách và các báo cáo
i ba hình th c là giá tr (đo l
ng) và th i gian lao đ ng (đo l
ng b ng s ti n), hi n v t (đo
ng b ng s l
ng th i gian).
1.2.3. Ch c n ng c a h ch toán k tốn
H ch tốn k tốn có hai ch c n ng: ch c n ng thông tin và ch c n ng ki m tra:
Ch c n ng thông tin c a h ch toán k toán th hi n
ch thu nh n và cung c p thông
tin v toàn b tài s n và s v n đ ng c a tài s n trong quá trình ho t đ ng c a đ n v ,
nh ng thơng tin c a k tốn cung c p cho phép các nhà qu n lỦ kinh t có đ
ch n h p lỦ đ đ nh h
c nh ng l a
ng ho t đ ng c a đ n v có hi u qu . Có th khái quát ch c n ng
thơng tin c a h ch tốn k toán b ng s đ sau:
Ra quy t
đ nh
Ho t đ ng kinh
t tài chính
Thơng
tin
D li u
H th ng k toán
ol
ng
Ghi chép d li u
X lý
Truy n đ t
S p x p t ng h p
Thông báo
S ăđ ă1.1.ăThôngătinăc aăh chătốnăk ătốn
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
14
Ch
- Tr
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
c h t k tốn đo l
dõi tồn b các hi n t
ng các ho t đ ng kinh t tài chính b ng cách k tốn theo
ng kinh t tài chính phát sinh trong q trình ho t đ ng c a đ n v
và ti n hành ghi chép các d li u thu nh n vào các ch ng t k toán.
- Ti p theo là quá trình x lỦ các d li u thu nh n thành nh ng thơng tin có ích theo
u c u c a ng
i s d ng thông tin. Quá trình x lỦ đ
s p x p, h th ng hoá và t ng h p các d li u (đ
c ti n hành qua vi c phân lo i,
c th c hi n trên h th ng tài kho n và
s k toán).
- Ti p sau cùng, nh ng thơng tin đư đ
cáo k tốn cho nh ng ng
c x lỦ đ
c truy n đ t qua h th ng báo
i c n s d ng thông tin k toán, giúp h đ ra quy t đ nh kinh
t đúng đ n.
Nh v y, rõ ràng k tốn khơng d ng l i
vi c ghi chép và l u tr d li u, mà quan
tr ng h n là thi t l p m t h th ng thông tin cho công tác qu n lỦ, cho ng
i ra quy t
đ nh.
Ch c n ng ki m tra: ch c n ng ki m tra c a k toán đ
vi c ghi chép, tính tốn, ph n ánh k tốn s n m đ
c th hi n
ch thơng qua
c m t cách có h th ng tồn b tình
hình và k t qu ho t đ ng c a đ n v . Qua đó, ki m tra vi c tính tốn, ghi chép, ph n ánh
c a k tốn v các m t chính xác, k p th i, trung th c rõ ràng; ki m tra vi c ch p hành
các ch đ , th l k tốn và k t qu cơng tác c a b máy k tốn. Thơng qua ki m tra
đánh giá tình hình ngân sách, ch đ qu n lỦ kinh t c a Nhà n
c, tình hình s d ng và
b o qu n tài s n, tình hình ch p hành k lu t thanh toán, thu n p,...Th c hi n t t ch c
n ng ki m tra là c s đ k tốn cung c p thơng tin đáng tin c y ph c v cho công tác
phân tích, đánh giá đ y đ , đúng đ n tình hình và k t qu ho t đ ng c a đ n v trong
t ng th i k nh t đ nh, ra các quy t đ nh đúng đ n, phù h p nh m nâng cao hi u qu ho t
đ ng c a đ n v .
V i 2 ch c n ng v n có c a h ch tốn k tốn và xu t t th c t yêu c u qu n lỦ ho t
đ ng kinh t
đ n v (c n ph i bi t thông tin m t cách th
ng xuyên, liên t c, k p th i có
h th ng đ làm c s cho vi c ra nh ng quy t đ nh cho ho t đ ng s n xu t c a đ n v )
cho nên h ch k toán tr thành m t công c qu n lỦ h t s c quan tr ng không nh ng đ i
v i b n thân c a đ n v h ch toán mà còn r t c n thi t và quan tr ng đ i v i nh ng ng
KHOA: K TOÁN – TÀI CHÍNH
i
15
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
có l i ích tr c ti p và gián ti p n m ngoài doanh nghi p nh : ng
i mua, ng
i bán, nhà
đ u t , c đông, các t ch c tín d ng, c quan tài chính, c quan thu , c quan pháp lu t,
các t ch c đồn th xư h i nói chung.
1.2.4 K tốn tài chính & K tốn qu n tr
Do có hai ph m vi ph c v khác nhau c a thơng tin k tốn (bên trong và bên ngồi
đ n v ) nên k tốn đ
c chia thành k tốn tài chính và k tốn qu n tr .
K tốn tài chính là lo i k tốn nh m cung c p thông tin cho nh ng ng
đ nh
bên ngồi doanh nghi p và nó đ
c tóm t t d
i ra quy t
i d ng các báo cáo g i là báo cáo
tài chính.
K tốn qu n tr là lo i k toán ph c v cho nh ng ng
đ tđ
c m c tiêu l i nhu n, cơng tác qu n tr doanh nghi p địi h i r t nhi u thông tin.
M t lo t thông tin đ
c đ t ra ch y u do yêu c u c a vi c l p k ho ch và ki m tra
ho t đ ng h ng ngày c a doanh nghi p.
bi t đ
i qu n lỦ doanh nghi p.
ó là nh ng thơng tin giúp cho cơng tác qu n tr
c nh ng gì đang x y ra c ng nh n m ch c đ
c công vi c kinh doanh đang ho t
đ ng ti n t i m c tiêu nh th nào. Lo i thông tin th hai ch y u c n thi t cho qu n tr
trong vi c l p k ho ch dài h n. Nh ng thông tin này đ
c dùng đ xây d ng chi n l
c
t ng quát và đ ra các quy t đ nh quan tr ng có tác đ ng then ch t đ i v i doanh nghi p.
Gi a k tốn qu n tr và k tốn tài chính có các đi m gi ng nhau và khác nhau:
Nh ng đi m gi ng nhau:
C hai đ u n m trong h th ng thơng tin k tốn. Trong đó, k tốn qu n tr s d ng
s li u ghi chép ban đ u c a k toán tài chính.
C hai đ u có liên quan đ n vi c ph c v thông tin cho qu n lỦ doanh nghi p. Trong
đó, k tốn qu n tr liên quan đ n đi u hành và qu n lỦ c a t ng b ph n, t ng y u t , quá
trình ho t đ ng c a doanh nghi p, cịn k tốn tài chính có liên quan đ n ho t đ ng qu n
lỦ tồn doanh nghi p.
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
16
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
Nh ng đi m khác nhau:
Tiêuăth c
phơnăbi t
K ătoán tài chính
K ătốnăqu nătr
Ph c v cho các thành ph n Ph c v cho nhà qu n tr bên
M cătiêu
căđi măthơngătin
bên ngồi doanh nghi p
trong doanh nghi p
Tn th các nguyên t c k
Nhanh, linh ho t, ch
toán ph n ánh c quá kh và h
đ
c bi u hi n d
ng v t
ng lai và đ
i hình thái bi u di n d
ti n t
y u
c
i hình thái ti n
t và hi n v t
Cung c p thông tin t ng qt Cung c p thơng tin v t ng
tồn doanh nghi p
Ph măviăvƠăn iă
khâu, t ng b ph n, y u t ,
quá trình ho t đ ng c a
dungăc aăthơngătin
doanh nghi p.
K ăbáoăcáo
TínhăphápălỦăc aă
thơng tin.
Báo cáo đ nh k : tháng, q, Báo cáo th
n m.
th i.
Có tính pháp l nh, vi c l p
Khơng có tính pháp l nh, ch
các báo cáo ph i tuân th theo có hi u l c trong n i b
nh ng qui t c chung nh m doanh nghi p.
đ m b o cho s
nh ng ng
1.3
it
ng xuyên k p
tin c y c a
i nh n báo cáo.
ng c a h ch toán k toán
ti n hành các ho t đ ng trong l nh v c s n xu t - kinh doanh hay b t c m t l nh
v c nào khác, các đ n v c n ph i có m t kh i l
mà đ n v s thu đ
c trong t
ng tài s n nh t đ nh. Nó bi u th l i ích
ng lai, là ti m n ng c a đ n v ph c v cho các ho t đ ng
kinh t theo ch c n ng, nhi m v c a đ n v . Tài s n c a các đ n v bao g m nhi u th ,
nhi u lo i v i đ c đi m và tính ch t khác nhau, gi m t v trí, vai trị khác nhau trong q
trình ho t đ ng c a đ n v . M t khác nh ng tài s n này đ
c nhi u ngu n khác nhau. Yêu
c u c a công tác qu n lỦ tài s n trong các đ n v là v a ph i n m đ
c t ng th , t ng lo i
c ng nh t ng s tài s n và ngu n hình thành tài s n. Có nh v y, m i đ m b o s d ng
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
17
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
m t cách h p lỦ và có hi u qu , phát huy đ
c toàn b ngu n l c vào vi c ph c v cho
m c tiêu ho t đ ng c a mình.
M t khác, trong quá trình tái s n xu t, tài s n c a các đ n v v n đ ng không ng ng
qua các giai đo n khác nhau, qua m i giai đo n v n đ ng, tài s n c a các đ n v không
nh ng bi n đ i v m t hình thái mà còn bi n đ i c v giá tr .
V i t cách là công c qu n lỦ kinh t quan tr ng, v i ch c n ng thơng tin và ki m
tra, k tốn gi vai trị quan tr ng trong công tác qu n lỦ tài s n, thơng tin do h ch tốn k
tốn cung c p s giúp nhà qu n lỦ bi t đ
đánh giá đ
c tài s n c a đ n v theo t ng lo i, t ng s ,
c tình hình trang b và s d ng, bi t đ
t đâu, b ng cách nào và xác đ nh đ
hàng, c đơng, ng
c tài s n c a mình đ
c hình thành
c rõ trách nhi m c a mình đ i v i Nhà n
i cung c p...v s tài s n đ
c, ngân
c hình thành t ngu n v n c a h .
ng
th i thông qua ch c n ng thông tin và ki m tra c a mình, k tốn giúp cho nhà qu n lỦ
n mđ
c m t cách k p th i, đ y đ v quá trình c ng nh k t qu c a s v n đ ng tài
s n trong quá trình ti n hành các ho t đ ng kinh t c a đ n v , là c s đ phân tích và
đánh giá hi u qu c a quá trình v n đ ng y.
Nh v y, đ i t
ng nghiên c u c a k toán đó là tài s n, ngu n hình thành tài s n và
s v n đ ng c a tài s n trong quá trình ho t đ ng.
1.3.1. Tài s n
nh ngh a: Theo Chu n m c k toán Vi t Nam s 01-Chu n m c chung có
1.3.1.1.
nêu: tài s n là ngu n l c do đ n v ki m sốt và có th mang l i l i ích kinh t trong
t
ng lai.
1.3.1.2. Tiêu chu n ghi nh n tài s n c a đ n v :
M tđ it
ng sau khi đư tho mưn đ nh ngh a tài s n ch đ
đ n v khi tho mưn c hai đi u ki n đ
-
c qui đ nh
n v có kh n ng ch c ch n thu đ
- Giá tr c a tài s n đó đ
Tóm l i: M t đ i t
ng đ
c ghi nh n là tài s n c a
Chu n m c chung nh sau:
c l i ích kinh t trong t
ng lai; và
c xác đ nh m t cách đáng tin c y.
c ghi nh n là tài s n c a đ n v khi tho mãn đ ng th i
c đ nh ngh a và tiêu chu n ghi nh n tài s n.
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
18
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
1.3.1.3. Phân lo i tài s n
- Tài s n ng n h n: là tài s n có th i gian luân chuy n ho c đ
chu k kinh doanh bình th
c thu h i trong m t
ng ho c trong vòng 12 tháng.
Chu k kinh doanh là kho ng th i gian t lúc chi ti n mua v t t , hàng hoá d tr
cho s n xu t kinh doanh cho đ n khi bán thành ph m, hàng hoá hay cung c p d ch v thu
đ
c ti n.
- Tài s n ng n h n bao g m ti n, kho n ph i thu có th i h n thanh tốn trong vịng
12 tháng, nguyên li u, v t li u, thành ph m, hàng hoá,... Xét theo kh n ng chuy n hoá
thành ti n gi m d n, tài s n ng n h n bao g m nh ng lo i sau:
+ Ti n và các kho n t
ng đ
ng ti n: Ti n m t, TGNH, ti n đang chuy n, các
kho n đ u t vào các lo i ch ng khoán ng n h n nh : k phi u ngân hàng, tín phi u kho
b c,... có th i h n thu h i ho c đáo h n không quá 3 tháng k t ngày mua.
+ Các kho n đ u t tài chính ng n h n: Ch ng khoán kinh doanh, đ u t n m gi
đ n ngày đáo h n có k h n cịn l i khơng q 12 tháng k t th i đi m báo cáo, nh ti n
g i có k h n, trái phi u, th
ng phi u và các lo i ch ng khoán n khác...
+ Các kho n ph i thu: là quy n c a đ n v đ nh n ti n, hàng hoá ho c d ch v t
các t ch c, cá nhân khác. Trong doanh nghi p, kho n ph i thu hình thành ch y u là do
doanh nghi p đư cung c p thành ph m, hàng hoá, d ch v cho khách hàng nh ng khách
hàng ch a thanh toán ti n - g i là kho n ph i thu khách hàng. Ngoài ra kho n ph i thu
cịn hình thành do đ n v
ng
ng tr
c ti n mua hàng cho ng
i cung c p, t m ng ti n cho
i lao đ ng, ph i thu n i b , Ph i thu theo ti n đ k ho ch h p đ ng xây d ng....
+ Hàng t n kho: là nh ng tài s n d tr cho quá trình ho t đ ng c a đ n v . Hàng
t n kho bao g m nguyên li u, v t li u, công c , d ng c , s n ph m d dang, thành ph m,
hàng hoá. Hàng t n kho có th n m
trong kho ho c khơng n m trong kho c a đ n v
nh ng thu c quy n s h u c a đ n v nh hàng mua đang đi đ
ng, hàng g i bán.
+ Tài s n ng n h n khác: là các tài s n có th i h n thu h i ho c s d ng không
quá 12 tháng bao g m: chi phí tr tr
c ng n h n, thu GTGT đ
c kh u tr , các kho n
thu ph i thu, giao d ch mua bán l i trái phi u Chính ph và tài s n ng n h n khác...
KHOA: K TOÁN – TÀI CHÍNH
19
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
- Tài s n dài h n: là tài s n có th i gian luân chuy n ho c thu h i v n dài h n m t
chu k kinh doanh bình th
tốn trên m t n m, nhà x
ng ho c trên m t n m, nh : kho n ph i thu có th i h n thanh
ng, máy móc, thi t b ,...
Tài s n dài h n c n đ
c qu n lỦ phù h p v i tính ch t đ u t và hình thái bi u
hi n. Theo tính ch t đ u t , tài s n dài h n bao g m: tài s n c đ nh, b t đ ng s n đ u t ,
các kho n đ u t tài chính dài h n và tài s n dài h n khác.
+ Tài s n c đ nh: là nh ng tài s n dài h n do đ n v n m gi đ s d ng cho ho t
đ ng thông th
ng c a đ n v . C n c vào hình thái bi u hi n, tài s n c đ nh đ
c chia
thành tài s n c đ nh h u hình và tài s n c đ nh vơ hình.
.
Tài s n c đ nh h u hình là nh ng t li u lao đ ng ch y u có hình thái v t ch t
tham gia vào nhi u chu k kinh doanh nh ng v n gi nguyên hình thái v t ch t ban đ u
nh : nhà c a, v t ki n trúc, máy móc, thi t b , ph
ng ti n v n t i,...
Tài s n c đ nh vơ hình là nh ng tài s n c đ nh không có hình thái v t ch t, th hi n
quy n c a đ n v v m t pháp lỦ, nh : b n quy n, b ng phát minh sáng ch , quy n s
d ng đ t, ph n m m máy tính,... Ch đ tài chính Vi t Nam qui đ nh tài s n c đ nh vơ
hình c ng ph i tho mưn tiêu chu n v m t giá tr nh tài s n c đ nh h u hình.
+ B t đ ng s n đ u t : là b t đ ng s n, g m: quy n s d ng đ t, nhà, c s h
t ng do ng
i ch s h u ho c ng
i đi thuê theo h p đ ng thuê tài chính n m gi nh m
m c đích thu l i t vi c cho thuê ho c ch t ng giá.
+ Tài s n d dang dài h n: chi phí s n xu t, kinh doanh d dang dài h n và chi phí
xây d ng c b n d dang dài h n
+ Các kho n đ u t tài chính dài h n: là các kho n đ u t vào các t ch c khác có
th i h n thu h i v n trên m t n m, nh m m c đích ki m l i ho c n m quy n ki m soát
đ i v i các đ n v khác, bao g m: đ u t vào công ty con, đ u t vào công ty liên doanh,
liên k t và đ u t dài h n khác.
+ Tài s n dài h n khác: là nh ng tài s n có th i gian luân chuy n trên m t n m
nh ng khơng đ
chi phí tr tr
c x p vào các lo i tài s n dài h n trên, nh : các kho n ph i thu dài h n,
c dài h n,...
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
20
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
1.3.2. Ngu n hình thành tài s n c a đ n v
Nghiên c u ngu n hình thành tài s n c a đ n v s tr l i cho câu h i tài s n c a đ n v
t đâu mà có? Tài s n c a đ n v đ
c hình thành t n ph i tr và ngu n v n ch s h u.
1.3.2.1. N ph i tr
TheoăChu năm căchung: N ph i tr là ngh a v hi n t i c a đ n v phát sinh t các
giao d ch và s ki n đư qua mà đ n v ph i thanh toán t ngu n l c c a mình.
N ph i tr ph i là ngh a v hi n t i c a đ n v : xác đ nh ngh a v c a đ n v v i m t
t ch c ho c cá nhân khác; ngh a v đó là khơng tránh kh i; ngh a v đó ph i đang t n t i.
N ph i tr phát sinh t các giao d ch ho c s ki n đư qua nh : mua hàng hoá ch a
tr ti n, s d ng d ch v ch a thanh toán, vay n , cam k t ph i tr công nhân viên,...
Tiêuăchu năghiănh năn ăph iătr : n ph i tr đ
ki n đ
c qui đ nh
c ghi nh n khi tho mưn c 2 đi u
Chu n m c chung nh sau:
- Có đ đi u ki n ch c ch n là đ n v s ph i dùng m t l
ng ti n chi ra đ trang
tr i cho nh ng ngh a v hi n t i mà doanh nghi p ph i thanh toán; và
- Kho n n ph i tr đó ph i xác đ nh đ
c m t cách đáng tin c y.
Tóm l i, M t kho n n ph i tr ch đ
c ghi nh n khi tho mưn c đ nh ngh a và
tiêu chu n ghi nh n.
N ph i tr đ
c phân lo i nh sau:
+ N ng n h n: là nh ng kho n n mà đ n v có trách nhi m thanh tốn trong vịng m t
n m. N ng n h n g m: Vay và n thuê tài chính ng n h n, Ph i tr ng
i bán ng n h n.
+ N dài h n: là nh ng kho n n có th i h n thanh toán trên m t n m. N dài h n
g m: vay dài h n, n ph i tr ng
bán v i th i h n thanh toán trên m t n m,... Các
kho n n dài h n đ n h n thanh toán trong vòng 12 tháng t i k t ngày k t thúc k k
toán n m đ
c chuy n thành n ng n
1.3.2.2. Ngu n v n ch s h u
TheoăChu năm căchung: ngu n v n ch s h u là giá tr v n c a đ n v , đ
c tính
b ng s chênh l ch gi a giá tr Tài s n c a doanh nghi p tr N ph i tr .
ây là ngu n v n ban đ u, quan tr ng do ch s h u doanh nghi p b ra đ t o nên
các lo i tài s n nh m th c hi n các ho t đ ng s n xu t kinh doanh; ngoài ra v n ch s
h u cịn đ
c b sung thêm trong q trình ho t đ ng c a doanh nghi p.
KHOA: K TOÁN – TÀI CHÍNH
21
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k tốn
Tùy theo hình th c s h u mà v n ch s h u có th là do nhà n
c c p, do các c
đơng góp v n c ph n, nh n góp v n liên doanh, do ch doanh nghi p t nhân t b ra.
V n ch s h u có đ c đi m là ngu n v n s d ng dài h n và là v n g c khơng ph i hồn
tr . Ngu n v n ch s h u bao g m:
+ V n đ u t c a ch s h u: là tồn b s v n góp c a ch s h u vào đ n v nh
v n đ u t c a nhà n
c đ i v i cơng ty Nhà n
c; v n góp c a các c đông đ i v i công
ty c ph n; v n góp c a các bên liên doanh; v n góp c a các thành viên trong công ty
trách nhi m h u h n; v n đ u t c a ch doanh nghi p t nhân. Các ch s h u góp v n
khi thành l p doanh nghi p và có th góp v n b sung trong quá trình ho t đ ng.
+ L i nhu n sau thu ch a phân ph i
+ Các lo i qu chuyên dùng: là ngu n v n ch s h u dùng cho m c đích nh t đ nh
ngồi m c đích kinh doanh, nh : qu đ u t phát tri n, qu s p x p doanh nghi p... Nh
v y, ngu n v n chuyên dùng ch ra ph m vi tài s n đ
c s d ng cho m c đích nh t đ nh.
+ Các ngu n v n khác: Ngu n đ u t và phát tri n.
Ví d 1: Hãy phân bi t tài s n và ngu n v n c a các kho n m c sau đây:
Kho năm c
STT
1
Nh n kỦ qu , kỦ c
2
Kho năm c
STT
c
11
Ph i tr ng
Nguyên v t li u
12
L i nhu n sau thu ch a phân ph i
3
Ph i tr ng
13
Thành ph m
4
Vay và n thuê tài chính
14
Ti n g i ngân hàng
5
Dây chuy n s n xu t
15
Ph i thu c a khách hàng
6
Ph
16
Ph i tr khác
7
V n đ u t c a ch s h u
17
Tr tr
8
Thi t b v n phòng
18
Thu và các kho n ph i n p ngân sách
9
Quy n s d ng đ t
19
Hàng g i đi bán
10
Qu khen th
20
Ngu n v n đ u t xây d ng c b n
i bán
ng ti n v n t i
ng phúc l i
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
i lao đ ng
c cho ng
i bán
22
Ch
ng 1 : T ng quan v nguyên lý k toán
Phân bi t tài s n và ngu n v n nh sau:
TƠiăs nă
STT
Ngu năv nă
STT
1
Nguyên v t li u
11
Nh n kỦ qu , kỦ c
2
Dây chuy n s n xu t
12
Ph i tr ng
3
Ph
ng ti n v n t i
13
Vay và n thuê tài chính
4
Thi t b v n phòng
14
V n đ u t c a ch s h u
5
Quy n s d ng đ t
15
Qu khen th
6
Thành ph m
16
Ph i tr ng
7
Ti n g i ngân hàng
17
L i nhu n sau thu ch a phân ph i
8
Ph i thu c a khách hàng
18
Ph i tr khác
9
Tr tr
19
Thu và các kho n ph i n p ngân sách
10
Hàng g i đi bán
20
Ngu n v n đ u t xây d ng c b n
c cho ng
i bán
c
i bán
ng phúc l i
i lao đ ng
1.3.3. M i quan h gi a tài s n và ngu n v n
m i đ n v k toán, v m t l
ng t ng giá tr tài s n bao gi c ng b ng t ng
ngu n hình thành tài s n vì m t tài s n có th đ
khác nhau và ng
c hình thành t m t ho c nhi u ngu n
c l i m t ngu n có th tham gia hình thành nên m t hay nhi u lo i tài
s n. Do đó, ta ln có ph
ng trình k tốn sau:
T ng tài s n = T ng ngu n v n
T ng ngu n v n = N ph i tr + Ngu n v n ch s h u
Ngu n v n ch s h u = T ng tài s n – N ph i tr
Ph
ng trình k tốn này th hi n tính cân b ng v m t l
ng ln đ
c duy trì gi a
giá tr tài s n và ngu n hình thành tài s n t i b t k th i đi m nào trong quá trình s n xu t
kinh doanh và t i b t c đ n v nào.
Trong th c t , ph
tốn.
ng trình k tốn nói trên đ
c v n d ng đ l p B ngăcơnăđ iăk ă
ây là m t trong nh ng báo cáo tài chính quan tr ng, cung c p thơng tin v tình
hình tài s n và ngu n hình thành tài s n c a các đ n v k tốn.
KHOA: K TỐN – TÀI CHÍNH
23
