BÀI TIỂU LUẬN
***

ĐỀ TÀI: TRÒ CHƠI DÂN GIAN NAM BỘ
“ CHONG CHÓNG”

2020 – 2021
1


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài………………………………………………………….4

2.

Mục đích nghiên cứu ……………………………………………………..5

3.

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu……………………………………5

NỘI DUNG
Chương 1: Tổng quan về trò chơi dân gian
1. Một số khái niệm…………………………………………………………….6
2. Đặc điểm và giá trị của trò chơi dân gian
2.1. Đặc điểm của trị chơi dân gian
2.1.1. Tính tập thể, cộng đồng của trị chơi dân gian………………………..7
2.1.2. Tính giản tiện và nét sáng tạo của trị chơi dân gian………………….8

2.1.3. Tính lí thú, hấp dẫn, phổ cập rộng rãi của trị chơi dân gian………….8
2.2. Giá trị của trò chơi dân gian…………………………………………….9
3. Hiện trạng của trò chơi dân gian
3.1. Nhu cầu của con người………………………………………………...11
3.2. Lí giải hiện trạng của trị chơi dân gian………………………………..11
3.3. Những khó khăn, thử thách……………………………………………11
4. Bảo tồn và phát huy trị chơi dân gian……………………………………...12
Chương 2: Chơi “ chong chóng ”
1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn:
1.1. Khái niệm…………………………………………………………….12
1.2. Một vài thực trạng của trò chơi “ chong chóng ”
1.2.1. Lịch sử……………………………………………………………13
1.2.2. Một vài thực trạng………………………………………………..13
2. Chơi “ chong chóng ”
2.1. Người chơi…………………………………………………………...13
2.2. Chuẩn bị……………………………………………………………...13
2.3. Cách làm……………………………………………………………..15
2.4. Cách chơi…………………………………………………………….16
2.5. Quy định trò chơi……………………………………………………17
2.6. Địa điểm chơi………………………………………………………..17
3. Phát huy trị chơi “ chong chóng ”…………………………………………17
2


KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
3



Xã hội đang ngày càng phát triển theo xu hướng ngày càng hiện đại và
văn minh, bên cạnh trò chơi dân gian cịn có rất nhiều máy móc hiện đại,
nhất là trị chơi điện tử. Cũng như các loại hình trị chơi khác, ngồi mục
đích chính là để giải trí, xét ở khía cạnh nào đó, chơi trị chơi điện tử giúp rèn
luyện tư duy, nhạy bén, xử lí các tình huống một cách khéo léo và sáng tạo.
Hơn nữa, trò chơi điện tử còn tạo cho người chơi sự kiên trì. Điều đáng nói ở
đây là trị chơi điện tử cuốn hút giới trẻ bởi sự hồi hộp, thích thú, tị mị khi
chơi, phần nào đó phù hợp với tâm lí lứa tuổi ưa chuộng khám phá những
điều mới lạ. Sự hấp dẫn của trò chơi điện tử bắt nguồn từ hình ảnh đẹp, sinh
động, màu sắc được phối hợp hài hịa, bắt mắt, âm thanh vui nhộn, hồnh
tráng phù hợp với mỗi trị chơi,… Chúng ta khơng phủ nhận sức lôi cuốn,
đam mê và đem lại một số mặt tích cực của loại trị chơi hiện đại này cho
người chơi nói chung và giới trẻ nói riêng. Tuy nhiên, loại hình trị chơi hiện
đại này cũng gây tác hại khôn lường do bản thân người chơi không làm chủ
được mình. Vì tính hấp dẫn của loại trị chơi này nên người chơi bị mê hoặc,
rất khó để từ bỏ nó nếu thiếu ý chí và quyết tâm. Với các em chơi trò chơi trò
chơi điện tử nhiều sẽ dẫn đến việc bỏ bê học hành, kết quả học tập sa sút. Trị
chơi điện tử hại mắt vì suốt ngày dán mắt vào màn hình nên người chơi sớm
bị cận thị, việc ngồi nhiều cũng làm cho cột sống bị ảnh hưởng. Để chơi trò
chơi điện tử cần phải có tiền, có em lấy cắp đồ đạc trong nhà đi bán, thậm chí
gây ra nhiều sự việc đau lịng khác để có tiền thỏa mãn vui chơi. Đó là chưa
kể những hình ảnh bạo lực, khơng phù hợp với lứa tuổi làm ảnh hưởng đến
xúc cảm con người, thậm chí làm tê liệt xúc cảm và dần dần bị nhiễm tính
bạo lực. Nhân cách sống của trẻ bị ảnh hưởng lớn, thậm chí bị hủy hoại.
Tác hai là thế nhưng giới trẻ vẫn chạy theo thời đại, chạy theo xu thế mà
qn mất có những trị chơi đơn giản, nhẹ nhàng gắn liền với tuổi thơ. Đó
chính là trị chơi dân gian. Một loại hình trị chơi gần gũi, thân thuộc với
nhiều lợi ích khác nhau, vừa giải trí vừa có thể rèn luyện trí tuệ và sức khỏe,

góp phần ni dưỡng tâm hồn, nâng cao tinh thần đồn kết. Và cụ thể hơn là
trị chơi “ chong chóng ”, trò chơi gắn liền với tuổi thơ và cuộc sống. Mặc dù
bây giờ vẫn cịn chơi “ chong chóng ” nhưng đó khơng phải là loại “ chong
chóng ” đang được nhắc đến.
2. Mục đích nghiên cứu:

4


Nhằm thể hiện những mặt tích cực, bổ ích của trị chơi “ chong chóng ”
nói riêng và trị chơi dân gian nói chung. Đưa nó trở nên phổ biến trở lại, tiếp
cận với mọi người, mọi lứa tuổi. Là một trong những giải pháp quan trọng để
hạn chế tác hại của trò chơi điện tử và bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, loại
hình văn hóa phi vật thể của người dân Việt Nam.
3. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu là trò chơi dân gian nói chung và cụ thể là trị chơi
“ chong chóng ”, loại hình trị chơi dân gian Nam Bộ.
Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết.
Tham khảo các tư liệu từ cá phượng tiện truyền thơng và kết hợp tìm
hiểu các loại sách liên quan đến đề tài như: Trò chơi dân gian một số dân tộc
Việt Nam, Trò chơi dân gian Nam Bộ,…

NỘI DUNG
5


Chương 1: Tổng quan về trò chơi dân gian
1. Một số khái niệm:
“ Văn hóa dân gian là truyền thống của một nền văn hóa, cận-văn hóa hoặc

nhóm. Nó bao gồm lịch sử truyền miệng, như huyền thoại, tục ngữ, thành ngữ,
truyện kể, truyện cổ tích, truyện cười; các truyền thống kiến trúc hay các đồ chơi
dân gian, thủ công; các phong tục, tập quán, các truyền thống lâu đời; các tác phẩm
âm nhạc, nghệ thuật truyền thống.”( />%C3%B3a_d%C3%A2n_gian )
Trò là một hình thức mua vui, được bày ra trước mắt mọi người; chơi là một từ
chung để chỉ những hoạt động lúc nhàn rỗi, ngoài giờ làm việc, mục đích là để giải
trí.
Trị chơi là hoạt động bày ra để vui chơi, giải trí và đơi khi cũng được sử dụng
như một công cụ giáo dục. Trong “ cuốn Từ điển bách khoa Việt Nam , tập IV do
Hội đồng Quốc gia Chỉ đạo Biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam, Nhà xuất bản
Từ điển bách khoa, Hà Nội, xuất bản năm 2005, khi bàn về khái niệm trị chơi, các
tác giả cơng trình đã thể hiện quan điểm cụ thể của mình trong mục trị chơi như
sau:Trị chơi là hoạt động giải trí của người và của động vật, mục đích là tiêu khiển,
chơi mà học , chứ không phải là tạo ra sản phẩm.”( Võ Quang Trọng, 2017; 51).
Trò chơi dân gian là trò chơi được hiện thực hóa dựa trên các nguyên tắc tự
nguyện trong điều kiện dặc biệt có sự thỏa thuận, nó được phổ biến và truyền bá
rộng rãi vào thời điểm lịch sử nào đó của sự phát triển xã hội và phản ánh được các
nét đặc trưng của nó, trị chơi dân gian được thay đổi do các ảnh hưởng khác nhau
của xã hội …
Trò chơi dân gian khác với trò chơi hiện đại, nó ra đời trong cuộc sống lao động
hằng ngày và do nhân dân lao động sáng tạo, được truyền từ đời này sang đời khác.
Trò chơi dân gian dựa trên cơ sở văn hóa Việt Nam và mang bản sắc văn hóa
dân tộc, thuộc về tồn thể quần chúng nhân dân chứ không của riêng một cá nhân
nào.
2. Đặc điểm và giá trị của trò chơi dân gian:
2.1. Đặc điểm của trị chơi dân gian:
2.1.1. Tính tập thể cộng đồng của trò chơi dân gian:
6



Trò chơi dân gian là sáng tạo chung của cả một tập thể, cộng
đồng. Gọi là tính tập thể, cộng đồng vì khơng có trị chơi nào có tên
tác giả hoặc có thể có nhưng trong q trình lưu truyền trong cuộc
sống hằng ngày không ai nhớ hay biết rõ người sáng tạo ra nó nên
từ đó trở thành tài sản chung của tất cả mọi người trong khu vực,
địa phương cụ thể.
Trị chơi dân gian thơng thường có từ hai người chơi trở lên,
càng đông càng náo nhiệt sôi nổi. Không chỉ người chơi mà những
khán giả, người xem cũng là một yếu tố quan trọng góp phần tạo
nên nét đặc trưng của trò chơi dân gian. Khác với trị chơi điện tử
hiện đại ngày nay, loại hình trị chơi mà mọi người thường hay nói
là dán mắt vào màn hình, đắm mình vào trong thế giới ảo với các
trò chơi cảm giác mạnh, đánh lừa thị giác. Còn trị chơi dân gian thì
gắn liền với khơng gian ngồi trời thoáng mát, gắn liền với thiên
nhiên. Thường xuất hiện ở các bãi cỏ, khoảng đất trống hay dưới
mái hiên nhà, sân trường, đình làng,… Ngày nay loại hình trị chơi
điện tử đang ngày càng phát triển nên đa phần trị chơi dân gian chỉ
có thể thấy ở các vùng nơng thơn hoặc trong các lễ hội truyền
thống.
Trị chơi dân gian là trị chơi của tập thể nên nó địi hỏi người
tham gia phải biết cách chơi, thuần thục từng động tác; biết xử lí
linh hoạt trong mọi tình huống, suy nghĩ nhanh, ứng xử mau lẹ và
đặc biệt phải nhịp nhàng hỗ trợ, hiểu ý đồng đội để không bị ngắt
quãng chuỗi hoạt động. Những nguyên tắc vừa rồi giúp người chơi
nắm rõ vai trị, vị trí của mình để tuân thủ những quy tắc của trò
chơi và gắn kết với tập thể. Mỗi cá nhân thành viên trong nhóm đều
phải đồng lịng, chung sức, đồn kết với nhau tạo nên một khối sức
mạnh chung. Trò chơi dân gian mang tính tập thể, có sự hịa đồng,
đồn kết cao, không phân biệt xấu đẹp, giàu nghèo. Không chỉ rèn
luyện toàn diện về sức khỏe, giải tỏa áp lực giảm mệt mỏi mà trò

chơi dân gian còn tạo niềm vui, đáp ứng nhu cầu về tinh thần là
giao lưu, làm quen và kết bạn. Trong cuộc sống lao động vất vả
hằng ngày, để giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi, vất vả tì mọi người sẽ
tổ chức các trị chơi được lưu truyền trong dân gian. Vừa là cơ hội
7


để mọi người gặp gỡ tăng tình cảm giữa người với người,vừa là nơi
khiến tình bạn, tình yêu nảy nở và được bồi đắp. Từ đó trị chơi dân
gian như một phần không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt của
người dân.
Tính tập thể, cộng đồng là một đặc điểm nổi bật thể hiện ở rất
nhiều trò chơi dân gian. Là một nét đặc sắc làm nên trò chơi dân
gian.
2.1.2. Tính giản tiện ( đơn giản, tiện lợi ) và nét sáng tạo của trò chơi
dân gian:
Trò chơi dân gian vừa đơn giản vừa tiện lợi, có thể chơi mọi lúc,
mọi nơi. Tùy theo khơng gian mà thích hợp với từng loại trị chơi
khác nhau. Có những trị chơi khơng cần bất cứ dụng cụ hay vật
dụng hỗ trợ nào mà chỉ cần những người tham gia nhiệt tình, vui vẻ
cùng với một khoảng trống trong nhà hoặc ngoài sân, ngồi đồng
ruộng,… thì đã có thể cùng nhau tự tổ chức trị chơi đó. Cịn đối
với một vài trị chơi đi kèm với dụng cụ chơi thì đó cũng chỉ là
những món vật dụng đơn giản hằng ngày có ngay trong cuộc sống.
Vì nó khá đơn giản, tiện lợi nên người chơi có thể thoải mái sáng
tạo từ dụng cụ chơi, sân chơi cho đến cách thức chơi. Nhiều dụng
cụ chơi, được làm từ những nguyên liệu sẵn có trong mơi trường
sống xung quanh, qua bàn tay khéo léo, trí tuệ thơng minh, sáng tạo
của người bình dân, những chủ thể văn hóa đã tận dụng phục vụ
cho nhu cầu vui chơi của mình.

2.1.3. Tính lí thú, hấp dẫn, phổ cập rộng rãi của trị chơi dân gian:
Với trí thơng minh và sự khéo léo của con người, trò chơi dân
gian thường mang đến sự lí thú, hấp dẫn đối với người chơi và
người xem. Tính lí thú và hấp dẫn của trị chơi dân gian tốt lên bởi
hình thức và giá trị của nó. Nó giải thích vì sao nhiều trò chơi của
các dân tộc xuất hiện từ hàng nghìn, hàng trăm năm vẫn tồn tại cho
đến ngày nay và được mọi người đón nhận. Có lẽ giá trị của loại
hình này được chắt lọc qua thời gian, được định hình và tiếp tục
khẳng định trong cuộc sống hiện nay. Từ trẻ nhỏ, nam thanh nữ tú,
bậc trung niên cho dến người già, khơng phân biệt giới tính, đẳng
cấp, sắc tộc, ai cũng có thể tham gia trị chơi mình thích. Do sự
giản tiện và hấp dẫn của trị chơi dân gian nên loại hình này có tính
phổ cập rộng rãi đối với mọi người.
8


2.2.

Giá trị của trò chơi dân gian:
Đáp ứng nhu cầu giải trí của con người: Dù ở thời đại nào thì nghỉ
ngơi đối với con người làm việc là điều rất cần thiết để lấy lại trạng
thái cân bằng, một cách chuyển từ hoạt động lao động sang hoạt động
giải trí đó chính là trị chơi dân gian. Trong xã hội xưa, phần lớn người
dân làm nông nghiệp, quanh năm miệt mài trong công việc đồng áng,
sớm tối vất vả “ bán mặt cho đất, bán lưng cho trời ”. Sự khổ cực khi
mưu sinh đòi hỏi người lao động cần có những khoảng lặng, nghỉ
ngơi, vui chơi, thư giãn, giảm bớt lo âu, phiền muộn, tạo sự vui vẻ về
mặt tinh thần nhằm tăng cường sức khỏe. Trong cuộc sống hằng ngày,
người dân vuiu chơi lúc nghỉ ngơi, rảnh rỗi, nhất là vào những dịp lễ
hội. Những trò chơi dân gian được sử dụng hằng ngày thường là

những trò chơi có nội dung đơn giản, dễ chơi, khơng cầu kì và ít sử
dụng dụng cụ chơi. Các trị chơi trong những sinh hoạt cộng đồng
thường là những trò chơi mang nét đặc trưng riêng và gắn với từng lễ
hội. “ Vui chơi là nhu cầu tất yếu và không thể thiếu của con người.
Chơi trò chơi dân gian để giải tỏa sự mệt mỏi, giảm tải áp lực công
việc, làm thay đổi trạng thái của con người để cân bằng nhằm làm thỏa
mãn nhu cầu giải trí và đó là giá trị hàng đầu của trị chơi nói chung,
trong đó có trị chơi dân gian.” ( Võ Quang Trọng,2017; 73)
Có giá trị thẩm mỹ: Trị chơi dân gian là một hoạt động nhân văn
của con người. Được diễn ra trong thời gian nhàn rỗi của cá nhân và
cộng đồng, nhằm đáp ứng thú vui, thư giãn và nâng cao nhu cầu thẩm
mỹ của con người. Nhiều trò chơi chứa đựng giá trị thẩm mỹ cao thể
hiện qua trang phục, đồ chơi, dụng cụ chơi, động tác, lời ca và cả vẻ
đẹp của người chơi. Tất cả tạo nên giá trị thẩm mỹ của loại hình di sản
văn hóa đặc sắc này.
Giá trị giáo dục: Góp phần rèn luyện thể chất, phát huy sự sáng tạo
của trí tuệ. Nhiều trị chơi dân gian đòi hỏi sự vận động, với nhiều
động tác: chạy nhảy tăng cường thể lực, sức bật, sức mạnh, rèn luyện
sự nhanh nhẹn, khéo léo, nhịp nhàng, uyển chuyển, tăng cường khả
năng của trí tuệ, khơi dậy và luyện năng lực các giác quan, nhất là
thính giác và thị giác. Trị chơi dân gian ni dưỡng tâm hồn, tình
cảm, gắn kết cộng đồng và góp phần hình thành nhân cách trẻ em. Với
9


trẻ em vui chơi, ca hát là hoạt động không thể thiếu trong cuộc sống.
Các em được vui chơi sẽ tăng sự sảng khoái về mặt tinh thần, tăng
cường sức khỏe và cả trí tuệ qua đó hình thành nhân cách, góp phần
định hình cá tính. Trị chơi dân gian như một phần của thế giới tuổi
thơ. Nhỏ tuổi thì chơi những trị đơn giản, thậm chí chỉ để nhận biết và

phân biệt. Lớn hơn thì chơi những trị phù hợp với lứa tuổi. Những
cuộc vui đầy ắp tiếng cười ở nơi thơn q, từ sân đình, gốc đa cho đến
bãi cỏ, sân trường… trong cuộc sống hằng ngày và trong cả những
ngày lễ tết cổ truyền đầm ấm, vui tươi với gia đình, họ hàng, làng
xóm,… ln để lại những dấu ấn sâu đậm khó phai trong kí ức và tâm
hồn của mỗi con người. Bên cạnh rèn luyện thể chất, phát huy sự sáng
tạo của trí tuệ, trị chơi dân gian góp phần ni dưỡng tâm hồn, nâng
cao tinh thần cố kết cộng đồng, gắn kết tình nghĩa giữa mọi người. Trò
chơi dân gian giúp phát triển những đặc tính tốt đẹp của trẻ em, hình
thành ở các em lịng ham hiểu biết và những đức tính, kĩ năng cơ bản
đầu tiên để tạo hứng thú học tập và học tập tốt.
Góp phần bảo lưu bản sắc văn hóa dân tộc: Trong cuộc sống, sau
những ngày lao động vất vả, mệt nhọc, cần trò chơi dân gian đẻ giải
tỏa, giúp lấy lại sự cân bằng. Nó cũng là những sáng tạo thẩm mỹ,
giúp con người phát huy được năng lực trong các lĩnh vực khác nhau.
Trò chơi dân gian cịn phản ánh giá trị của văn hóa làng và là bộ phận
của văn hóa truyền thống dân tộc. Khơng chỉ là trị chơi mang tính giải
trí mà cịn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, phản ánh nét văn hóa
cộng đồng của dân tộc, khu vực hoặc vùng miền. Tổ chức trò chơi dân
gian là một trong những cách thức giáo dục, hình thành nét nhân cách
mang bản sắc văn hóa dân tộc cho con người nói chung và thế hệ trẻ
ngày nay nói riêng.
3. Hiện trạng của trò chơi dân gian:
3.1. Nhu cầu của con người:
Ở Việt Nam, trị chơi nhân gian có ở khắp các khơng gian và mơi
trường sinh sống, đối tượng khơng chỉ có thanh niên mà cả trẻ nhỏ,
người già. Họ chơi trong những lúc nông nhàn, theo vụ, cả trong các
nghi thức linh thiêng, chơi hằng ngày theo từng điều kiện và hoàn
cảnh khác nhau. Tuy nhiên trong xã hội hiện nay, con người có xu
hướng quên đi những giá trị văn hóa đi cùng với sự phát triển của thời

10


đại, những giá trị văn hóa tinh thần bị biến đổi và dần mất đi kể cả trò
chơi dân gian.
3.2. Lý giải hiện trạng của trò chơi dân gian:
Do sự quan tâm chưa đúng mức và thiếu những biện pháp cụ thể
của những người làm cơng tác quản lí. Sự nhận thức tầm quan trọng
của việc phục hồi và phát huy các giá trị của trò chơi dân gian dường
như chỉ mới dừng lại ở các nhà nghiên cứu và những người có tâm
huyết với văn hóa dân tộc. Khi xã hội phát triển, kinh tế thị trường và
lối sống đô thị, sức ép của cường độ làm việc, nhịp độ cuộc sống khẩn
trương,… người ta sẽ đi tìm sự thư giãn với mong muốn cảm giác
hưởng thụ, tự do. Có thể thấy như tụ tập bạn bè ở các qn phục vụ ăn
uống, các loại hình trị chơi điện tử cơng nghệ cao thay vì trị chơi dân
gian truyền thống.
3.3. Những khó khăn, thách thức:
Khơng gian từng là mơi trường cho hoạt động dân gian bị thay đổi
khơng cịn phù hợp nữa. Không thể chèo thuyền, bè chuối trên những
dịng sơng đầy vật cản và dịng nước bốc mùi, không thể kéo đẩy nhau
trên những nên gạch bê tông, không thể thả diều trên hè với đường dây
điện chằng chịt,… Đây là khó khăn cũng như thách thức cho việc tổ
chức trị chơi dân gian ở đơ thị. Những người trẻ tuổi xem trò chơi dân
gian là trò chơi cổ hủ, lạc hậu,… họ chạy theo sự hào nhoáng của
những kiểu cách giải trí thời thượng, hiện đại, nhập ngoại. Số người
thành thạo thực hành về trò chơi dân gian ở cộng đồng cịn khá ít,
nhiều trị chỉ cịn là kí ức khơng rõ nét. Mơi trường giáo dục văn hóa,
thể chất trong nhà trường chưa được quan tâm đúng mực, đơn điệu và
khó thay đổi. Cịn những người thiết kế các trò chơi điện tử hầu như
được đào tạo bài bản ở nước ngồi nên ít thời gian tìm hiểu về trị chơi

dân gian, ít am hiểu sâu sắc về truyền thống văn hóa dân tộc.
4. Bảo tồn và phát huy trò chơi dân gian:
Giải pháp quan trọng nhất là bảo tồn cộng đồng, nơi di sản văn hóa nói
chung và trị chơi dân gian nói riêng được cộng đồng các tộc người đặt ra.
Phải có kế hoạch để giữ cho được văn hóa làng. Việc truyền dạy, hướng dẫn
các trò chơi dân gian cho lớp trẻ là rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng đối
với việc bảo tồn di sản này.
Cần phải nắm vững di sản cổ truyền làm nền tảng cho việc bảo tồn và
phát huy những giá trị của trò chơi dân gian. “ Vấn đề là ở chỗ, nắm vững di
11


sản văn hóa cổ truyền có nghĩa là ngồi những hiểu biết mang tính lý luận,
nhiều loại hình di sản văn hóa nói chung và trị chơi dân gian nói riêng cần
được hiểu và nắm vững qua kỹ năng thực hành chúng. Vì vậy, trao truyền là
vấn đề đóng vai trò quan trọng nhằm giúp cho thế hệ trẻ nắm vững tri thức
cũng như khả năng thực hành.”( trang 161) Gia đình, nhà trường và tổ chức
xã hội có vai trò quan trọng trong việc phổ biến trò chơi dân gian.

Chương 2: Chơi “ chong chóng ”

1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn:
1.1. Khái niệm:
Chong chóng là một loại hình trị chơi dân gian Nam Bộ. Có nguồn
gốc khá là lâu đời và được lưu truyền trong cuộc sơng lao động thường
ngày của người dân.
Chong chóng là đồ chơi trẻ em, bao gồm một bánh xe làm bằng giấy
hay nhựa, cố định vào tay cầm bằng một cái trục. Khi gặp gió, cánh
chong chóng sẽ quay đều.
Trị chơi này có rất nhiều loại chong chóng: chong chóng lá dừa,

chong chóng sậy, chong chóng giấy, chong chóng mù u, chong chóng tre,
chong chóng se, chong chóng sao, chong chóng kéo, …
1.2. Một vài thực trạng về trị chơi “ chong chóng ”:
1.2.1. Lịch sử:
Tại Mỹ, chong chóng sơ khai bắt đầu xuất hiện và được bày bán
vào thế kỷ 19. Một nhà sản xuất đồ chơi người Armenia tên Tegran
M. Samour (đầy đủ: Samourkashian), đã chế tạo ra phiên bản hiện
đại của chong chóng vào năm 1919 ở Boston, bang Massachusetts.
Lúc đó, nó được đặt tên là "wind wheel" (cái quạt gió).(
/>%C3%B3ng_(%C4%91%E1%BB%93_ch%C6%A1i )
1.2.2. Một vài thực trạng:
Trị chơi “ chong chóng ” đã từng phổ biến ở nhiều địa phương
trong khắp cả nước, tuy nhiên những năm gần đây lại có rất ít trẻ
12


em chơi trò chơi này. Một phần là do xã hội đang tiến hành cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa, khu vực đô thị ngày càng mở rộng, các
thiết bị điện tử đang ngày càng phát triển. Thay vì chơi các trị chơi
dân gian truyền thống thì ngày nay mọi người lại ưa chuộng đến
các khu vui chơi giải trí lớn có đủ loại hình trị chơi dành cho mọi
lứa tuổi, các công viên thiếu nhi như đu quay, tàu lượn siêu tốc, nhà
banh, nhà phao,… Trị chơi dân gian nói chung cũng như trị chơi “
chong chóng ” nói riêng đang dần bị thay thế trong cuộc sống hiện
đại ngày nay.
Tuy ở các khu vui chơi giải trí vẫn có mở bán mặt hàng “ chong
chóng ” nhưng đã khơng cịn là những cái “ chong chóng ” được
làm từ vật liệu thiên nhiên mà thay bằng những cái “ chong chóng ”
làm từ cao su, nhựa tuy đẹp nhưng lại ảnh hưởng đến sức khỏe và
mơi trường. Trị chơi này khá đơn giản về mặt hình thức nhưng địi

hỏi sự khéo tay của người chơi trong khâu tạo ra chiếc chong chóng
từ những nguyên liệu có sẵn trong cuộc sống.
2. Chơi “ chong chóng ”:
2.1. Người chơi:
Trị này có thể tự chơi, chơi đơn lẻ nhiều người, con trai con gái có thể
chơi chung và chơi thi với nhau.
2.2. Chuẩn bị:
Chong chóng lá dừa: người chơi chuẩn bị hai lá dừa, một cọng dừa.
Chong chóng sậy: bẻ một ống sậy lấy phần ống có lỗ dài.
Chong chóng giấy: chuẩn bị một tờ giấy ( lớn nhỏ tùy ý ) và một cọng
dây chì.
Chong chóng mù u: một trái mù u; một cây que được vót dài ( dài hơn
trái mù u khoảng 2 – 3 cm ), tròn và nhỏ hơn đũa ăn; một sợi dây dài
khoảng 30 – 35 cm, lá chong chóng ( có thể vót mỏng nẹp tre, lá dừa…
cắt giống hình chong chóng ); một miếng nẹp nhỏ và một cọng dây thun.

13


Trái mù u ( />%C3%B9%20u#id=02D6B0B28D0DDBE145F53CC3355A07B7A82243
EC )
Chong chóng tre: một ống tre bằng kích thước ống cái ( của trị chơi
ống thụt ), phần cịn lại chuẩn bị giống chong chóng mù u.
Chong chóng se: có thể làm bằng lá dừa hay nẹp tre.
Chong chóng sao: hái nhiều trái sao.
Chong chóng kéo: nắp bẻng ( nắp bẻng là nắp chai: bia, nước ngọt…
được đập dẹp phẳng ra, tròn như đồng xu, có nơi cịn gọi nắp bẻng là nắp
xẻng ), dây ( dây gân, dây cước… loại cọng nhỏ ) dài khoảng 50 – 60 cm.
2.3.


Cách làm:
Chong chóng lá dừa: dùng hai lá dừa chồng lên nhau theo hình dấu
cộng ( + ), cả hai đầu lá uốn cong vô tâm dấu cộng, hai đuôi lá xỏ qua hai
lỗ của đầu lá sao cho khi kéo cả bốn đầu lá ra thì giữa tâm dấu cộng các lá
được đan chồng chéo lên nhau giống hình vng.

14


Chong chong giấy
( )
Chong chóng sậy: dùng miếng giấy thành hình vng, cắt bốn đoạn
giữa cạnh hướng vơ tâm, cách tâm khoảng 2 – 3 cm, rồi gấp một đầu của
mỗi cạnh vơ tâm, dùng dây chì xun qua tâm và bẻ chì giữ giấy cho
quay được.
Chong chóng mù u: người chơi khoét lỗ giữa và lỗ bên trái mù u để
đưa que xuyên qua ( que đã được buộc dây và có gắn lá chóng chóng ),
khoét thêm hai lỗ bên trái mù u ( trái mù u được khoét bốn lỗ như dấu
cộng để lòn dây ra ngồi, buộc dây vơ nẹp cây nhỏ để giữ dây không bị
rút mất vô trong ), dây thun buộc vô que đối diện với dây rút để giúp dây
co giãn.
Chong chóng tre: cách làm tương tự chong chóng mù u, người chơi có
thể gắn thêm một miếng nẹp dưới đáy cây que để khi qua nó khơng bị
tuột ra khỏi ống tre.

Chong chóng tre

15



Chong chóng se: làm giống như trái sao nhưng có thân dài hơn ( vừa
lịng bàn tay ).
Chong chóng kéo: nắp bẻng đập dẹp, dùng đinh đục hai lỗ nhỏ giữa
nắp, rồi xỏ dây qua hai lỗ đó và buộc hai đầu dây dính lại.
2.4. Cách chơi:
Chong chóng lá dừa và chong chóng giấy: được chơi khi có gió.
Chong chóng sậy: người chơi cầm hơi nhếch lên một chút cho cọng
dừa đừng rớt xuống rồi chạy theo hướng gió cho chong chóng quay.

Chong chóng lá dừa
Chong chóng mù u và chong chóng tre: người chơi có thể chơi bất kì
nơi nào, ngay cả khi trời khơng có gió. Người chơi quay lá chong chóng
cho dây được quấn vơ thân que, rồi kéo dây ra cho lá chong chóng quay,
nhờ có dây thun mà dây sau khi được kéo ra sẽ tự động rút dây vơ. Cứ thế
chong chóng sẽ quay tới và quay lui liên tục đến khi người chơi ngưng
lại.
Chong chóng se: người chơi chỉ cần để lên lịng bàn tay và se rồi
bng ra cho chóng chóng vừa bay ca và vừa quay trịn. Khi hết vịng
chong chóng bị rớt xuống, người chơi lượm lên và chơi lại như lúc đầu.
Chong chóng sao: người chơi tung trái sao lên cao cho nó xoay trịn
rớt dần xuống đất như chong chóng rồi có thể lặp lại thao tác này nhiều
lần cho đến khi nào muốn dừng lại không chơi tiếp nữa.

16


Chong chóng kéo: người chơi cầm hai đầu dây quay liên tục nhiều
vòng cho dây quấn lại rồi kéo ra cho chong chóng quay liên tục đến khi
muốn dừng lại.
2.5. Quy định trị chơi:

Nếu người chơi thi chong chóng với nhau: chong chóng nào quay lâu,
bay cao… là thắng, ngược lại sẽ thua.
2.6. Địa điểm chơi:
Chơi “ chong chóng ” có thể chơi ở bất cứ nơi nào mà ngườ chơi
muốn. Đó có thể là bãi đất trống ven đường, sân nhà, sân trường,…
nhưng địa điểm chơi thuận lợi nhất có lẽ là những khoảng trống có gió,
điều kiện giúp chong chóng quay mạnh hơn.
3. Phát huy trị chơi “ chong chóng ”:
Để phát huy loại hình trị chơi này thì trước hết cần có những người nắm
rõ cách chơi và đặc biệt là cách làm cái “ chong chóng ” từ lá dừa, tre,… Trò
chơi tuy đơn giản nhưng lại cần sự khéo léo tạo cho người chơi cảm giác
thích thú, tị mị. Thay vì mua cho con trẻ những cái “ chong chóng ” làm sẵn
thì ba mẹ có thể chỉ cho trẻ cách tự mình tạo ra trị chơi, niềm vui cho bản
thân. Vì hiện nay, hầu như “ chong chóng ” được bày bán ở các khu vui chơi
giải trí đều được làm từ nhựa, cao su. Nó vừa gây hại cho sức khỏe của trẻ
nhỏ, vừa gây ô nhiễm môi trường. Các nhà sản xuất đồ chơi cũng có thể sản
xuất các loại “ chong chóng ” có vật liệu tự nhiên thay cho “ chong chóng ”
nhựa hiện nay. Nhà trường cũng có thể mở những lớp thủ cơng để học sinh
có thể trải nghiệm cảm giác tự tay làm một cái “ chong chóng ” để chơi thay
vì phải bỏ ra ngồi mua với số tiền khá đắt.

KẾT LUẬN
Trị chơi “ chong chóng ” là trò chơi khá đơn giản nhưng đòi hỏi sự khéo léo của
người chơi để tạo ra thành phẩm. Nó giúp người chơi trải nghiệm nhiều điều thú vị
như tự tay chuẩn bị nguyên liệu, làm thủ công được nhiều loại “ chong chóng ”
khác nhau và cách chơi đơn giản ai cũng có thể thử. Thay vì các trị chơi điện tử
khơ khan thì mọi người có thể thử quan tâm đến các loại hình trị chơi dân giân của
17



dân tộc, giúp phát huy nét đặc trưng, bản sắc dân tộc vốn có. Qua đó có thể thấy sự
giản dị, mộc mạc của người Nam Bộ khi tận dụng những nguyên liệu vốn có trong
cuộc sống để tạo ra niềm vui cho bản thân.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Võ Quang Trọng, 2017. Trò chơi dân gian một số dân tộc Việt
Nam. Nhà xuất bản khoa học xã hội.
2. Trần Thị Ngọc Lê, 2017. Trò chơi dân gian Nam Bộ. Nhà xuất
bản hội nhà văn.
3. Trần Minh Thương, 2016. Trò chơi dân gian ở Sóc Trăng.
18


4. />%E1%BA%BFng_Vi%E1%BB%87t
5. />%C3%B3ng_(%C4%91%E1%BB%93_ch%C6%A1i)

19