BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH
-------------***-------------

T

NGƯỜ

Ở

N TRONG VỤ N

ÀN

C

LUẬN VĂN T ẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂ

2014

N


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH
-------------***-------------

T

NGƯỜ

Ở

N TRONG VỤ N

ÀN

C

N

LUẬN VĂN T ẠC SỸ LUẬT HỌC
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Mã số: 60380102

Người hướng dẫn khoa học:
TS NGU

NT

T Ư NG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

U

N


LỜ CA


Đề tài

ĐOAN

Người hởi i n trong vụ n h nh h nh là cơng trình do chính

tác giả tìm hiểu, nghiên cứu và xây dựng nên. Mọi kết quả nghiên cứu của các cơng
trình khoa học khác được sử dụng trong luận văn này đều được giữ nguyên ý tưởng
và được trích dẫn phù hợp theo quy định. Nội dung của cơng trình khơng sao chép
bất kỳ luận văn hay bất kỳ tài liệu nào.
Tác giả xin chịu trách nhiệm hồn tồn về tính trung thực của đề tài.

Tác giả

Th


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1
C Ư NG 1. C SỞ LÝ LUẬN - PHÁP LÝ V NGƯỜI KHỞI KI N
TRONG VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ................................................. 6
1.1. Khái ni m, đặ điểm vụ án hành chính ....................................................... 6
1.1.1. Khái niệm vụ án hành chính ...................................................................... 6
1.1.2. Đặc điểm vụ án hành chính ...................................................................... 8
1.2. Khái ni m,

sở

đ nh người khởi ki n trong vụ n h nh h nh ...... 10


1.2.1. Khái niệm người khởi kiện trong vụ án hành chính ................................ 10
1.2.2. Cơ sở xác định người khởi kiện trong vụ án hành chính ......................... 13
1 3 Quy đ nh của pháp luật t tụng h nh h nh về người khởi ki n trong vụ
án hành chính ............................................................................................... 16
1.3.1.

việc xác định người hởi iện trong vụ án h nh ch nh ...................... 16

1.3.2. V năng lực chủ thể t tụng h nh ch nh của người khởi kiện trong vụ án
h nh ch nh ............................................................................................... 19
1.3.3. V quy n v nghĩa vụ

th a qu n v nghĩa vụ của người khởi kiện

trong vụ án hành chính ............................................................................ 23
C Ư NG 2. THỰC TRẠNG NGƯỜI KHỞI KI N TRONG VỤ ÁN HÀNH
CHÍNH VÀ ỘT S
N NG
ỒN T
N ............... 47
2.1. Thực trạng người khởi ki n trong vụ án hành chính............................... 47
2.1.1. hực tr ng xác định người hởi iện trong vụ án h nh ch nh ................ 47
2.1.2. hực tr ng v năng lực chủ thể t tụng h nh ch nh của người hởi iện
trong vụ án h nh ch nh ............................................................................ 53
2.1.3. hực tr ng v quy n v nghĩa vụ

th a qu n v nghĩa vụ của người

khởi kiện trong vụ án hành chính ............................................................ 58

2.2.
2.2.1.

ts

i n ngh ho n thi n người hởi i n trong vụ n h nh h nh .. 68
mặt pháp lý ......................................................................................... 68

2.2.2. V mặt thực tiễn ....................................................................................... 86
T UẬN ....................................................................................................... 92


1

P ẦN

Ở ĐẦU

1. ý do họn đề t i
Ngày 21 05 1996, y ban Thư ng vụ uốc hội đ th ng qua háp ệnh Thủ
tục giải quyết các vụ án hành ch nh iệc ban hành háp ệnh Thủ tục giải quyết
các vụ án hành ch nh đ t o điều kiện cho việc giải quyết các khiếu kiện hành
ch nh, bảo vệ ợi ch của Nhà nư c và c ng d n ua hai n sửa đ i, b sung vào
các nă

1998 và nă

2006, háp ệnh Thủ tục giải quyết đ c những sửa đ i, b

sung các vấn đề như quyền khởi kiện, th i hiệu khởi kiện, năng ực chủ thể, quyền,

ngh a vụ, kế th a quyền và ngh a vụ của ngư i khởi kiện n i chung và của các
đư ng sự n i riêng Những sửa đ i, b sung này g p ph n t o điều kiện thuận ợi
h n cho cá nh n, c quan, t chức thực hiện quyền khởi kiện, tha

gia vào quá

tr nh giải quyết vụ án hành ch nh, bảo vệ quyền, ợi ch hợp pháp của nh và T a
án c căn cứ để tiến hành giải quyết vụ án ột cách nhanh ch ng hiệu quả Tuy
nhiên, sau h n 14 nă áp dụng, háp ệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành ch nh
đ bộc ộ những h n chế nhất định Một trong các h n chế đ à các quy định iên
quan đến việc xác định ngư i khởi kiện, năng ực chủ thể tố tụng hành ch nh,
quyền, ngh a vụ, kế th a quyền và ngh a vụ của ngư i khởi kiện c n thiếu r ràng,
chưa t o điều kiện cho ngư i khởi kiện thực hiện tốt các quyền, ngh a vụ của nh
Những h n chế đ đ đ t ra yêu c u hoàn thiện pháp uật tố tụng hành ch nh để đáp
ứng các nhu c u của ngư i d n trong ối quan hệ v i c ng quyền Đồng th i, quá
tr nh hội nhập quốc tế di n ra trên tất cả các nh vực của đ i sống x hội ở nư c ta
đ i h i pháp uật tố tụng hành ch nh phải c sự ph hợp v i pháp uật quốc tế1.
uật Tố tụng hành ch nh ra đ i đ đáp ứng được các yêu c u, đ i h i trên C
thể n i đ y à ột trong những bư c tiến quan trọng trong c ng cuộc cải cách tư
pháp theo nhiệ vụ à Nghị quyết số 49 – NQ/T ngày 02 06 2005 của ộ Ch nh
trị về chiến ược cải cách tư pháp đến nă 2020 đ đề ra Cụ thể, ột trong các
nhiệ vụ được xác định à:
mở r ng th m qu n x t x của a án đ i v i các
hi u iện h nh ch nh; đ i m i m nh m thủ tục gi i qu t các hi u iện h nh
ch nh t i a án; t o đi u iện thu n l i cho người n tham gia t tụng
ođ m
sự nh đ ng gi a c ng n v cơ quan c ng qu n trư c a án
uật Tố tụng
hành ch nh v i nhiều điể
1


i, tiến bộ so v i háp ệnh Thủ tục giải quyết các vụ

Đ ng Thị Ninh 2012 , hởi iện v thụ l vụ án h nh ch nh th o qu định của pháp lu t t tụng h nh ch nh
iệt am, uận văn Th c s uật học, Trư ng Đ i học uật Hà Nội, tr 01


2

án hành ch nh đ kh c phục được những h n chế trư c đ y, trong đ c các quy
định về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Cụ thể, cá nh n, c quan, t chức
khi c quyền, ợi ch bị x
ph
bởi các đối tượng khởi kiện c thể khởi kiện
ngay ra t a à kh ng c n phải th ng qua thủ tục khiếu n i như trư c, c thể thực
hiện quyền yêu c u T a án áp dụng biện pháp kh n cấp t
th i ngay khi nộp đ n
khởi kiện, các quyền, ngh a vụ cung cấp chứng cứ được hư ng dẫn chi tiết h n
Điều này đ thể hiện t nh d n chủ của nhà nư c ta, thể hiện sự t n trọng, bảo đả
quyền, ợi ch hợp pháp của ngư i khởi kiện
ên c nh những điể
i, kh c phục được những h n chế của háp ệnh Thủ
tục giải quyết các vụ án hành ch nh, uật Tố tụng hành ch nh d
vẫn c n

ột số điể

i ra đ i nhưng

chưa đ t được so v i yêu c u của thực ti n va bộc ộ h n chế


nhất định hái niệ ngư i khởi kiện c n thiếu r ràng, d g y hiểu nh
về
t
ngữ ngh a, ột số quy định iên quan đến quyền tự định đo t của ngư i khởi kiện
c n bất cập, thiếu hư ng dẫn để ngư i khởi kiện thực hiện quyền đối tho i trong tố
tụng hành ch nh Các h n chế này khiến cho việc áp dụng trong thực tế c n nhiều
ng t ng, vư ng
c iệc s
ch ra những điể h n chế s g p ph n tháo g
kịp th i khi áp dụng pháp uật tố tụng hành ch nh trong thực ti n, đồng th i à
những ý kiến đ ng g p trong việc sửa đ i, b sung sau này nh
t o cho uật Tố
tụng hành ch nh sự hoàn thiện nhất và c thể bảo vệ tốt nhất quyền, ợi ch ch nh
đáng của ngư i khởi kiện Ch nh bởi các ý do trên nên việc nghiên cứu đề tài
“
trị thực ti n cao

à c n thiết, c ý ngh a ý uận và giá

2. Tình hình nghi n ứu đề t i
C thể thấy, trư c và sau khi c uật Tố tụng hành ch nh nă

2010, chưa c

ột c ng tr nh khoa học nào nghiên cứu đ y đủ và chi tiết về ngư i khởi kiện trong
vụ án hành ch nh iệc nghiên cứu, t hiểu ngư i khởi kiện trong vụ án hành
ch nh
i ch d ng i ở ột số đề tài ang t nh nh , hẹp như ột số bài viết trên
t p ch chuyên ngành uật khi đề cập ột số kh a c nh khác nhau về ngư i khởi

kiện Một số vấn đề c iên quan đến vấn đề này, trong đ phải kể đến bài viết khoa
học như: “M t s vấn đ v tr l i đơn iện v đ nh chỉ gi i qu t vụ án h nh
chính của Đ ng Xu n Đào, t p ch T a án nh n d n số 02 2002; “Giai đo n ti n t
tụng h nh ch nh v vấn đ
của cá nh n t chức t i

o đ m thực hiện qu n hởi iện vụ án h nh ch nh
a án của Nguy n

ăn

uang, t p ch

uật học số

05 2002; “Qu n hởi iện v xác định người hởi iện trong t tụng h nh ch nh


3

iệt am của Nguy n Thị Thủy, t p ch uật học số 04 2005; “V vấn đ xác định
tư cách đương sự trong vụ án h nh ch nh của ũ Thị H a, t p ch T a án nh n
d n số 09 2007; “ người hi u n i người hởi iện vụ án h nh ch nh thu c
trường h p qu định t i ho n 17, Đi u 11 của Pháp lệnh hủ tục gi i qu t các
vụ án hành chính của Đ ăn Ch nh, t p ch T a án nh n d n số 01/2010; “ n v
người hởi iện người ị iện trong vụ án h nh ch nh , của ê iệt n, t p ch
hoa học pháp ý, Trư ng Đ i học uật thành phố Hồ Ch Minh, “ o đ m pháp
l v qu n hởi iện vụ án h nh ch nh ở iệt am , của Nguy n Hoàng Yến, uận
văn Th c s uật học, Trư ng Đ i học uật thành phố Hồ Ch Minh nă 2011
Tuy nhiên, các bài viết, c ng tr nh nghiên cứu trên đ y


i ch đề cập đến

ột số

kh a c nh về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh như quyền khởi kiện của
ngư i khởi kiện, các bảo đả pháp ý quyền khởi kiện của ngư i khởi kiện, xác
định tư cách pháp ý ngư i khởi kiện trong tố tụng hành ch nh
à chưa đề cập
đến ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh ột cách đ y đủ, toàn diện và hệ thống
cả về t ý uận ẫn thực ti n Ch nh v vậy, tác giả quyết định chọn đề tài “ gười
hởi iện trong vụ án h nh ch nh à đề tài uận văn Th c s uật học.
3

ụ đ h, đ i tượng nghi n ứu, giới hạn phạm vi nghi n ứu


ụ đ h ủa đề t i
T ứ
ấ , à r những vấn đề ý uận – pháp ý về ngư i khởi kiện
trong vụ án hành ch nh;
T ứ a , phân tích, đánh giá thực tr ng pháp uật về ngư i khởi kiện
trong vụ án hành ch nh và đưa ra ột số kiến nghị hoàn thiện
 Đ i tượng nghi n ứu ủa đề t i
Đề tài nghiên cứu vấn đề ý uận – pháp ý và thực tr ng về ngư i khởi kiện
trong vụ án hành ch nh Các vấn đề được nghiên cứu như khái niệ , đ c điể

vụ

án hành ch nh, khái niệ , c sở xác định ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh,

các quy định của pháp uật tố tụng hành ch nh hiện hành về việc xác định ngư i
khởi kiện trong vụ án hành ch nh, năng ực chủ thể, quyền và ngh a vụ, kế th a
quyền và ngh a vụ của ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh, thực tr ng về năng
ực chủ thể, quyền và ngh a vụ, kế th a quyền và ngh a vụ của ngư i khởi kiện
ua đ , tác giả đưa ra kiến nghị hoàn thiện ngư i khởi kiện trong vụ án hành
chính.


4

 Phạm vi nghi n ứu ủa đề t i
Đề tài nghiên cứu các vấn đề về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh dư i
g c độ t hiểu những vấn đề ý uận - pháp ý về ngư i khởi kiện trong vụ án hành
ch nh; thực tr ng về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Đưa ra các giải pháp
về

t pháp ý cũng như thực ti n để hoàn thiện ngư i khởi kiện trong vụ án hành

chính.
4. Phư ng ph p nghi n ứu
uận văn được thực hiện trên c sở vận dụng phư ng pháp uận duy vật
biện chứng và duy vật ịch sử Mác – Lê Nin.
+

Các phư ng pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng à:
Chư ng 1: Tác giả sử dụng chủ yếu phư ng pháp ph n t ch, chứng

biện uận, so sánh, di n giải, quy n p à
kiện trong vụ án hành ch nh
nh


inh,

r c sở ý uận – pháp ý về ngư i khởi

+ Chư ng 2: hư ng pháp thống kê, ph n t ch, chứng inh được sử dụng
đánh giá, kết uận về thực tr ng ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh và

đưa ra

ột số kiến nghị hoàn thiện ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh.

5 Ý nghĩa hoa họ v gi tr ứng dụng ủa đề t i
Đề tài à c ng tr nh khoa học đ u tiên nghiên cứu toàn diện, đ y đủ, c hệ
thống về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh ết quả nghiên cứu của đề tài s
g p ph n b sung và hoàn thiện ý uận – pháp ý về ngư i khởi kiện trong vụ án
hành ch nh, qua đ c c sở ý uận để ph n t ch, đánh giá những thực tr ng quy
định của pháp uật tố tụng hành ch nh hiện hành, thực tr ng thực hiện các quy định
của pháp uật tố tụng hành ch nh về ngư i khởi kiện để à c sở hoàn thiện các
quy định của pháp uật tố tụng hành ch nh hiện hành về ngư i khởi kiện trong vụ
án hành chính.
Đề tài à tài iệu tha

khảo c ý ngh a trong việc hoàn thiện các quy định của

pháp uật về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Những kiến thức khoa học
của đề tài s c giá trị tha khảo trong c ng tác nghiên cứu, học uật Đồng th i, đề
tài cũng c thể được d ng à tài iệu tha khảo cho Th
phán, Hội th
nh n

d n, iể
át viên hiểu r h n về ngư i khởi kiện và c c sở xác định ch nh xác
ngư i khởi kiện, quyền và ngh a vụ của ngư i khởi kiện, bảo đả cho ngư i khởi
kiện thực hiện các quyền và ngh a vụ tố tụng của nh Ngoài ra, các kết uận và
nội dung kiến nghị của đề tài g p ph n vào việc sửa đ i, b sung các quy định của
pháp uật tố tụng hành ch nh hiện hành về ngư i khởi kiện


5

6 B ụ ủa luận văn
Nội dung uận văn gồ hai ph n:
- Phần mở đầu: Lý do chọn đề tài, t nh h nh nghiên cứu đề tài, ục đ ch,
đối tượng, ph
vi nghiên cứu, c sở ý uận và phư ng pháp nghiên cứu, ý ngh a
khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài
- Phần n i dung: Được tr nh bày trong hai chư ng:
Chư ng 1: C cở ý uận – pháp ý về ngư i khởi kiện trong vụ án hành
chính.
Chư ng 2: Thực tr ng ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh và
nghị.

ột số kiến


6

C Ư NG 1
C
NGƯỜ


SỞ Ý UẬN - P
Ở

P ÝV

N TRONG VỤ N

ÀN

C

N

1.1. h i ni m, đặ điểm vụ n h nh h nh
1.1.1. Khái niệm vụ án h nh ch nh
X t về
t thuật ngữ th “vụ à “việc, sự việc không hay, rắc r i cần ph i
gi i quy t” C n “án à “vụ việc ph i đưa ra x t x ở a án”2 và “h nh ch nh
c ngh a “thu c ph m vi qu n l nh nư c , “thu c nh ng c ng việc giấ tờ văn
thư
toán trong qu n l nh nư c 3 Ngoài ra, “h nh ch nh c n được hiểu rộng
ra à “ho t đ ng h nh ch nh nh nư c

4

Theo ph n t ch như vậy th vụ án hành

ch nh c ngh a à sự việc kh ng hay, c n phải giải quyết t i T a án
c n giải quyết đ thuộc nh vực quản ý hành ch nh nhà nư c


à nội dung

Trong quản ý hành ch nh nhà nư c, sự xung đột về lợi ích giữa các c quan,
t chức, cá nhân là nguyên nhân làm phát sinh tranh chấp hành chính – “tranh chấp
phát sinh trong các lĩnh vực khác nhau của ho t đ ng h nh ch nh nh nư c 5. Các
tranh chấp rất đa d ng, có thể là tranh chấp giữa các chủ thể quản ý nhà nư c hay
tranh chấp giữa các đối tượng quản ý nhà nư c v i nhau như tranh chấp về đất đai
Ho c c thể à tranh chấp giữa chủ thể quản ý nhà nư c v i đối tượng quản lý nhà
nư c. Trong tranh chấp này, do chủ thể quản ý nhà nư c ban hành các quyết định
hành ch nh, hành vi hành ch nh tác động đến các đối tượng quản ý nhà nư c Các
quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh khi được ban hành kh ng phải

c nào

các đối tượng quản ý nhà nư c cũng đồng t nh H n nữa, v nhiều ý do khách
quan, chủ quan khác nhau

à quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh đ ban

hành trái pháp uật, x
ph
đến quyền, ợi ch hợp pháp của các cá nh n, c
quan, t chức Đ y ch nh à nguyên nh n à phát sinh tranh chấp hành ch nh
Theo đ tranh chấp hành ch nh được hiểu à “tranh chấp phát sinh hi c ng n cá
nh n t chức h ng đ ng v i qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh của cơ
quan nh nư c v cho r ng ch ng đ x m ph m qu n v l i ch h p pháp của h

2


Trung tâm T điển học – Viện Ngôn ngữ học (2002), T điển ti ng Việt, Nxb Đà Nẵng, tr. 1130.
Nguy n Như
1996 , T điển tiếng iệt th ng dụng, Nxb giáo dục Hà Nội, Hà Nội, tr.455 -456.
4
Nguy n Cửu iệt 2008 , Giáo tr nh u t h nh ch nh iệt am, Nxb Đ i học uốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr 16
5
Đ i học Luật Hà Nội (1999), T điển Gi i thích t ng lu t h c, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, tr 124-125.
3


7

n nh đ
u cầu cơ quan nh nư c c th m qu n x m x t l i 6. Nếu tranh chấp
này được giải quyết b ng Tòa án thì vụ án hành chính phát sinh.
ư i g c độ pháp ý, theo cuốn T điển iải th ch thuật ngữ uật học th vụ
án hành ch nh à: “ ụ án phát sinh t i a
nh ch nh o cá nh n cơ quan nh
nư c t chức hởi iện ra trư c a án u cầu o vệ qu n l i ch h p pháp
của m nh hoặc

iện

iểm sát hởi t trong trường h p qu t định h nh ch nh

h nh vi h nh ch nh li n quan đ n qu n l i ch h p pháp của người chưa th nh
ni n người c như c điểm v mặt thể chất t m thần m h ng ai hởi iện 7 hái
niệ này tư ng đối đ y đủ khi đề cập về vụ án hành ch nh, th
quyền giải quyết
vụ án, chủ thể khởi kiện, khởi tố, đối tượng khởi kiện,


ục đ ch của các chủ thể

hư ng đến khi giải quyết vụ án hành ch nh Tuy nhiên, hiện nay, chức năng khởi tố
của iện iể sát nhân dân đối v i quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh iên
quan đến quyền, ợi ch hợp pháp của ngư i chưa thành niên, ngư i c nhược điể
về
t thể chất, t
th n à kh ng ai khởi kiện kh ng được quy định trong uật
Tố tụng hành ch nh nữa o đ , khái niệ này kh ng c n ph hợp v i pháp uật tố
tụng hành ch nh hiện nay8.
ư i g c độ lý luận, khái niệ “vụ án hành chính được ghi nhận trong
số giáo trình, có thể kể đến như sau:

ột

Theo giáo trình Luật Tố tụng hành chính Việt Nam của Trư ng Đ i học Luật
Hà Nội th “Vụ án hành chính là vụ việc tranh chấp h nh ch nh đư c Tịa án có
th m quy n thụ lý theo yêu cầu khởi kiện của cá nhân, t chức đ i v i quy t định
h nh ch nh h nh vi h nh ch nh để b o vệ quy n và l i ích h p pháp của h 9;
Cũng theo tinh th n trên, tuy kh ng đưa ra

ột khái niệm chính thức, nhưng

giáo trình Luật Tố tụng hành chính Việt Nam của Khoa Luật - Đ i học quốc gia Hà
Nội c ghi nhận “vụ án hành chính là vụ việc tranh chấp hành ch nh đư c Tòa án
6

Nguy n Cảnh Hợp 2010 , Cơ ch gi i qu t hi u iện h nh ch nh ở iệt am hiện na - h năng v sự lựa
ch n, Hội thảo khoa học “Tài phán hành ch nh trong bối cảnh x y dựng Nhà nư c pháp quyền và hội nhập quốc

tế ở iệt Na hiện nay , tr. 66.
7
Trư ng Đ i học uật Hà Nội 1999 , T điển: uật Hành ch nh, uật Tố tụng hành ch nh, uật uốc tế, Nxb
C ng an nh n d n, Hà Nội, tr 132.
8
Theo quy định t i Điều 18 háp ệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành ch nh nă 1996, sửa đ i, b sung nă
1998 và nă 2006, vụ án c thể phát sinh khi iện iể sát thực hiện quyền khởi tố vụ án hành ch nh đối v i
các quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh iên quan đến ợi ch hợp pháp của ngư i chưa thành niên, ngư i
ất năng ực hành vi d n sự kh ng c ngư i khởi kiện Nhưng đến nay, uật Tố tụng hành ch nh kh ng c n quy
định chức năng này của iện iể sát nhân dân.
9
Trư ng Đ i học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Đ i học Luật Hà Nội, Nxb
Công An nhân dân, Hà Nội, tr.217.


8

có th m quy n gi i quy t theo yêu cầu khởi kiện h p pháp của cá nh n cơ quan t
chức đ i v i quy t định hành chính, hành vi hành chính 10;
M c d được định ngh a bởi các giáo tr nh khác nhau song các khái niệ đều
đề cập đến điều kiện để phát sinh vụ án hành chính là yêu c u khởi kiện của cá
nh n, c quan, t chức bị xâm ph m bởi các đối tượng quản lý là quyết định hành
chính, hành vi hành ch nh

au đ , các khái niệ

c ng nh c đến các yêu c u đ

được Tòa án thụ lý giải quyết. Hay nói cách khác, các khái niệ


đều thống nhất

cho r ng vụ án hành chính phát sinh khi có u c u khởi kiện và được Tòa án thụ lý
giải quyết theo quy định của pháp luật.
T những vấn đề lý luận pháp ý và các quan niệ

nêu trên, theo ch ng tôi

khái niệm vụ án hành ch nh được hiểu như sau: “Vụ án hành chính là vụ việc tranh
chấp h nh ch nh phát sinh o cá nh n cơ quan t chức khởi kiện u cầu Tịa án
có th m quy n b o vệ quy n, l i ích h p pháp của mình bị xâm ph m bởi quy t
định hành chính, hành vi hành chính, quy t định kỷ lu t bu c thôi việc, quy t định
gi i quy t khi u n i v quy t định x lý vụ việc c nh tranh, việc l p danh sách c
tri th o qu định của pháp lu t t tụng h nh ch nh v đư c Tòa án thụ lý gi i
quy t”.
1.1.2. Đặc điểm vụ án h nh ch nh
T khái niệm vụ án hành ch nh như trên, ta c thể d dàng nhận diện vụ án
hành chính ở những đ c điểm sau:
Thứ nhất, đ i tư ng tranh chấp trực ti p trong vụ án h nh ch nh là t nh h p
pháp của qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh qu t định ỷ lu t u c th i
việc qu t định gi i qu t hi u n i v qu t định x l vụ việc c nh tranh việc l p
anh sách c tri
Các chủ thể quản ý nhà nư c thực thi quyền ực nhà nư c chủ yếu th ng qua
việc ban hành các quyết định hành ch nh và thực hiện hành vi hành ch nh Đ y à
các quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh

ang t nh đ n phư ng nhưng c giá

trị b t buộc thi hành đối v i các đối tượng quản ý nhà nư c ề c bản, các quyết
định hành ch nh, hành vi hành ch nh này đều được ban hành, thực hiện đ ng pháp

uật, bảo đả các quyền, ợi ch hợp pháp của c ng d n Tuy nhiên, trong quá tr nh
10

Khoa Luật – Đ i học quốc gia Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Khoa Luật- Đ i
học quốc gia Hà Nội, Nxb Đ i học quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr 250


9

quản ý do nhiều nguyên nh n khác nhau, c những quyết định hành ch nh, hành vi
hành ch nh được ban hành ho c thực hiện đ x
ph
đến quyền, ợi ch hợp
pháp của các đối tượng quản ý nhà nư c Hậu quả này à nguyên nhân phát sinh
tranh chấp giữa đối tượng quản ý nhà nư c và chủ thể quản ý nhà nư c Tranh
chấp này thực sự rất kh điều h a và c n được T a án giải quyết b ng ột vụ án
hành ch nh
Như vậy, nội dung của vụ án hành ch nh thể hiện việc xung đột về quyền, ợi
ch, về sự đánh giá t nh hợp pháp của quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh
giữa chủ thể quản ý và đối tượng quản ý nhà nư c11. iệc T a án giải quyết vụ án
hành ch nh ch nh à giải quyết tranh chấp trên c sở xem xét và phán quyết về tính
hợp pháp của các quyết định hành chính, hành vi hành chính; về mức độ xâm ph m
của quyết định hành chính, hành vi hành chính này t i quyền và lợi ích hợp pháp
của các cá nhân, t chức à đối tượng của quản ý nhà nư c12.
Thứ hai, vụ án hành chính chỉ phát sinh theo yêu cầu khởi kiện của m t bên
trong tranh chấp hành chính
Chủ thể quản ý nhà nư c áp đ t ý ch của Nhà nư c t i các cá nh n, c quan,
t chức thuộc quyền quản ý của nh th ng qua các quyết định hành ch nh, hành
vi hành ch nh Các quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh này u n hà chứa
khả năng à


xuất hiện sự phản kháng c ý thức của cá nh n, c quan, t chức à

đối tượng quản ý hành ch nh

hi cá nh n, c quan, t chức cho r ng quyền, ợi

ch hợp pháp của nh bị x
ph
bởi các quyết định hành ch nh, hành vi hành
ch nh do chủ thể quản ý nhà nư c ban hành ho c thực hiện th pháp uật quy định
cho họ quyền khởi kiện yêu c u T a án c th
quyền xe x t t nh hợp pháp của
quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh đ
M c dù nội dung của vụ án hành chính là tranh chấp hành chính giữa chủ thể
quản ý nhà nư c và đối tượng của quản ý nhà nư c nhưng kh ng phải tất cả các
11

ề vấn đề này, tác giả Nguy n Cảnh Hợp 2010 , hực tr ng v nh ng gi i pháp cơ n nh m n ng cao vai
tr t i ph n h nh ch nh của a án nh n n, ách chuyên khảo Tài phán hành ch nh trong bối cảnh x y dựng
Nhà nư c pháp quyền và hội nhập quốc tế hiện nay ở iệt Na , Nxb hoa học X hội, tr. 199, 204 c n cho
r ng: “n i ung của vụ án h nh ch nh h ng nh ng x m x t t nh h p pháp m c n x m x t c t nh h p l của
qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh ị hởi iện. ởi v
a án h ng thể l m ngơ hi c căn cứ cho thấ
qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh r r ng l h ng h p l x m ph m qu n v l i ch h p pháp của
c ng n v cần ph i hủ
a án cần phán qu t v sự v trách nhiệm hi an h nh qu t định h nh ch nh
hoặc thực hiện h nh vi h nh ch nh của cơ quan nh nư c .
12
Đ i học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Đ i học Luật Hà Nội, Nxb Công

An nhân dân, Hà Nội, tr. 214.


10

bên trong tranh chấp hành ch nh đều có quyền khởi kiện vụ án hành chính. Ở đ y,
quyền khởi kiện vụ án hành chính ch thuộc về cá nh n, c quan, t chức à đối
tượng quản ý nhà nư c có quyền và lợi ích bị xâm h i bởi các quyết định hành
chính, hành vi hành chính của chủ thể quản ý nhà nư c Đ y à điể khác biệt của
vụ án hành ch nh so v i các vụ án phi h nh sự khác. Bởi v , pháp uật quy định
quyền khởi kiện các vụ án d n sự, ao động, kinh tế c thể thuộc vào bất kỳ bên nào
trong tranh chấp
Do vậy, khác v i các tranh chấp dân sự, kinh tế, ao động , trong vụ án hành
chính, ngư i bị kiện bao gi cũng là các chủ thể có th m quyền quản ý nhà nư c,
c n ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh à cá nh n, c quan, t chức có quyền
và lợi ích bị xâm ph m bởi các quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ
thể quản ý nhà nư c Đ y à đ c điể được coi à điể đ c thù cốt lõi của vụ án
hành ch nh nh ph n biệt v i các vụ án phi hình sự khác.
Thứ ba, vụ án hành chính chỉ phát sinh khi yêu cầu khởi kiện đư c Tòa án có
th m quy n thụ lý
Tuy vụ án hành chính ch có thể phát sinh theo u c u khởi kiện của cá nhân,
c quan, t chức nhưng kh ng phải mọi yêu c u khởi kiện của các cá nh n, c
quan, t chức trên đều làm phát sinh vụ án hành chính. Vụ án hành chính ch phát
sinh khi yêu c u khởi kiện đ được Tòa án có th m quyền thụ lý, tức là việc Tòa án
chấp nhận đ n khởi kiện của cá nh n, c quan, t chức. Việc thụ lý vụ án hành
chính s làm phát sinh trách nhiệm và quyền h n của Tòa án trong việc giải quyết
vụ án hành chính. h ng những thế, việc thụ lý vụ án hành chính cịn à c sở để
Tịa án có được những nhận định ban đ u về tình tr ng của vụ án hành chính, bư c
đ u đưa ra được phư ng hư ng giải quyết và h n chế tình tr ng tranh chấp th m
quyền giữa các cấp Tòa án xảy ra hi T a án đ thụ ý đ n khởi kiện thì vụ án

hành chính chính thức được phát sinh và phải được giải quyết b ng bản án ho c
quyết định của Tòa án có th m quyền giải quyết.
1.2.

h i ni m,

sở

đ nh người hởi i n trong vụ n h nh h nh

1.2.1. hái niệm người hởi iện trong vụ án h nh ch nh
Hiện nay, việc tiếp cận khái niệ
dư i g c độ ý uận c n à

ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh

ột vấn đề khá

i ở nư c ta

vậy, việc t

hiểu khái


11

niệ ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh dư i g c độ ý uận à vấn đề kh ng
đ n giản
Theo ch ng t i để tiếp cận khái niệ ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh

về t ý uận th ch ng ta nên b t đ u t thuật ngữ “ hởi iện
hởi kiện nếu g n
v i chủ thể thực hiện việc khởi kiện th n được d ng để ch quyền ho c hành vi
pháp ý của cá nh n, c quan, t chức 13 M t khác, theo T điển uật học Trư ng
Đ i học uật Hà Nội th hởi iện vụ án h nh ch nh l việc cá nh n cơ quan t
chức u cầu a án o vệ qu n l i ch h p pháp của m nh th o qu định của
pháp lu t14. Như vậy, ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh c thể hiểu n
na
à cá nh n, c quan, t chức thực hiện hành vi khởi kiện khi c quyền, ợi ch hợp
pháp bị x h i bởi các đối tượng khởi kiện vụ án hành ch nh
ề
t ý uận, khái niệ
hiểu khác nhau:
Theo tác giả Trịnh Ngọc

ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh c n được

iệu th ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh

được hiểu à “cá nh n cơ quan t chức ị nh hưởng trực ti p ởi qu t định h nh
ch nh h nh vi h nh ch nh qu t định ỷ lu t u c th i việc qu t định gi i qu t
hi u n i x l vụ việc c nh tranh l p anh sách c tri c h năng thực hiện việc
hởi iện vụ án h nh ch nh u cầu a án o đ m qu n l i ch của m nh 15
Nhưng khái niệ này chưa thật ch nh xác, tác giả đ sử dụng thuật ngữ “ h năng
thực hiện việc hởi iện vụ án h nh ch nh à kh ng đ ng v i quy định của pháp
uật ởi v , cá nh n c quan, t chức ch trở thành ngư i khởi kiện khi họ tự
ho c th ng qua ngư i đ i diện hợp pháp khởi kiện đến T a án

nh


C ph n khác v i quan điể trên, tác giả ê iệt n cho r ng “người hởi
iện trong vụ án h nh ch nh l cá nh n cơ quan t chức cho r ng qu n l i ch
h p pháp của m nh ị tác đ ng trực ti p ởi qu t định h nh ch nh h nh vi h nh
ch nh qu t định ỷ lu t u c th i việc qu t định gi i qu t hi u n i v qu t
định x l vụ việc c nh tranh việc l p anh sách c tri đ thực hiện h nh vi hởi

13

Nguy n Trung Hiếu 2011 , Pháp u t iệt am v đ i tư ng hởi iện vụ án h nh ch nh trong xu th h i
nh p, h a uận tốt nghiệp cử nh n uật, Trư ng Đ i học uật Hà Nội, tr. 07.
14
Trư ng Đ i học uật Hà Nội 1999 ,
điển gi i th ch thu t ng lu t h c, uyển 2: uật Hành ch nh – uật
Tố tụng hành ch nh- uật uốc tế, Nxb C ng n nh n d n, Hà Nội, tr 68
15
Trịnh Ngọc iệu 2013 , gười hởi iện trong vụ án h nh ch nh, h a uận tốt nghiệp cử nh n uật, Trư ng
Đ i học uật thành phố Hồ Ch Minh, tr 13, 14.


12

iện vụ án h nh ch nh t i a án c th m qu n v đư c a án thụ l vụ án 16 ề
c bản, khái niệ này đ ch ra được đ c điể c bản của ngư i khởi kiện và các
căn cứ để cá nh n, c quan, t chức trở thành ngư i khởi kiện trong vụ án hành
ch nh ong, tác giả i d ng thuật ngữ “đ thực hiện h nh vi hởi iện vụ án h nh
ch nh c thể g y hiểu
giữa ngư i khởi kiện và ngư i đ i diện theo pháp uật
của ngư i khởi kiện ề
t pháp ý, vẫn tồn t i trư ng hợp cá nh n, c quan, t
chức c quyền, ợi ch hợp pháp bị x ph trực tiếp bởi các đối tượng khởi kiện

vụ án hành ch nh tuy kh ng thể tự nh thực hiện hành vi khởi kiện ra T a án
nhưng họ vẫn được xác định à ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Đ à
ngư i chưa thành niên,

ất năng ực hành vi d n sự, họ thực hiện việc khởi kiện

th ng qua ngư i đ i diện theo pháp uật 17 Nếu sử dụng thuật ngữ “đ thực hiện
h nh vi hởi iện i kh ng đ ng trong trư ng hợp này
ên c nh hai quan điể trên, tác giả Đ ng Thị Ninh khi bàn về khái niệ
ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh c n hiểu r ng: “người hởi iện trong vụ
án h nh ch nh l cá nh n cơ quan t chức đ tự m nh hoặc th ng qua người đ i
iện th o h p pháp hởi iện vụ án h nh ch nh đ i v i qu t định h nh ch nh h nh
vi h nh ch nh qu t định ỷ lu t u c th i việc qu t định gi i qu t hi u n i v
qu t định x l vụ việc c nh tranh việc l p anh sách c tri để o vệ qu n l i
ch h p pháp của m nh 18
i khái niệ này, tác giả đ kh c phục được nhược
điể của quan điể thứ 2 nhưng i chưa ch r điều kiện để cá nh n, c quan, t
chức khởi kiện vụ án hành ch nh t i T a án ư ng như khái niệ này ch bàn về
cá nh n, c quan, t chức đi khởi kiện vụ án hành ch nh chứ chưa phải à ngư i
khởi kiện trong vụ án hành ch nh
T những ph n t ch trên đ y, theo ch ng t i c thể hiểu người hởi iện trong
vụ án h nh ch nh l cá nh n cơ quan t chức cho r ng qu n l i ch h p pháp
của m nh ị tác đ ng trực ti p ởi qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh
qu t định ỷ lu t u c th i việc qu t định gi i qu t hi u n i v qu t định x
l vụ việc c nh tranh việc l p anh sách c tri đ tự m nh hoặc th ng qua người

16

ê iệt n 2013 , àn về ngư i khởi kiện, ngư i bị kiện trong vụ án hành ch nh, p ch hoa h c pháp l ,
Trư ng Đ i học uật Tp HCM, tr. 29.

17
hoản 4, Điều 48 uật Tố tụng hành ch nh nă 2010
18
Đ ng Thị Ninh 2012 , hởi iện v thụ l vụ án h nh ch nh th o qu định của pháp lu t t tụng h nh ch nh
iệt am, uận văn Th c s uật học, Trư ng Đ i học uật Hà Nội, tr 59.


13

đ i iện h p pháp hởi iện vụ án h nh ch nh t i
a án thụ l vụ án.

a án c th m qu n v đư c

1.2.2. Cơ sở xác định người hởi iện trong vụ án h nh ch nh
iệc phát triển nội dung này nh
ý giải r h n về t
quan trọng của việc
nghiên cứu về ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh iệc xác định đ ng ngư i
khởi kiện trong vụ án hành ch nh à tiền đề để xác định đ ng quyền và ngh a vụ của
chủ thể, th
quyền của T a án và ngược i nếu xác định sai ngư i khởi kiện
trong vụ án hành ch nh s à quá tr nh tố tụng của T a án bị k o dài, ất nhiều
th i gian, c ng sức, tiền b c của nhà nư c và c ng d n ậy dựa trên cở sở nào để
xác định ch nh xác ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Để trả i cho c u h i
này, ch ng ta c ng t hiểu qua những c sở để xác định ngư i khởi kiện trong vụ
án hành ch nh dư i đ y:
, ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh trư c hết phải à đối tượng
của quản ý nhà nư c c căn cứ cho r ng quyền ợi ch hợp pháp của nh bị tác
động trực tiếp bởi quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh, quyết định k


uật

buộc th i việc, quyết định giải quyết khiếu n i về quyết định xử ý vụ việc c nh
tranh, việc ập danh sách cử tri. Đ y à điều kiện rất quan trọng đối v i việc xác
định tư cách ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Nếu cá nh n, c quan t chức
à đối tượng của quản ý nhà nư c à kh ng c quyền, ợi ch bị tác động trực tiếp
bởi quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh th họ kh ng thể trở thành ngư i
khởi kiện trong vụ án hành ch nh Điều kiện này nh
xác định bất kỳ ột cá
nh n, c quan, t chức nào v i ý ch chủ quan cho r ng quyết định hành ch nh,
hành vi hành ch nh x

h i trực tiếp đến quyền, ợi ch hợp pháp của

nh th đều

c quyền khởi kiện khởi kiện nhưng họ ch thực hiện quyền khởi kiện khi thực tế
quyết định, hành vi đ c ảnh hưởng trực tiếp t i quyền, ợi ch của họ 19 ong
cũng c n ưu ý r ng việc xác định t nh tác động trực tiếp

i t y thuộc vào các đối

tượng khởi kiện vụ án hành ch nh quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh,
quyết định k uật buộc th i việc, quyết định giải quyết khiếu n i về quyết định xử
ý vụ việc c nh tranh, việc ập danh sách cử tri , các ph n t ch sau đ y s à r :

19

Nguy n Thị Thủy 2005 , uyền khởi kiện vụ án hành ch nh và vấn đề xác định tư cách ngư i khởi kiện,

ch u t h c, (04), tr.46.

p


14

Đ i v i qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh th th ng thư ng ngư i bị
ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh à ngư i c tên
trong quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh bị kiện Tuy nhiên, vẫn tồn t i
trư ng hợp, cá nh n, c quan, t chức tuy kh ng c tên trong quyết định hành
ch nh, hành vi hành ch nh nhưng vẫn bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành
ch nh, hành vi hành ch nh đ . o đ để xác định ch nh xác ngư i khởi kiện trong
vụ án hành ch nh c n xác định xe quyết định hành ch nh, hành vi hành ch nh ảnh
hưởng trực tiếp đến ai; nếu ảnh hưởng đến cá nh n th cá nh n à ngư i khởi kiện;
nếu ảnh hưởng đến t chức th t chức à ngư i khởi kiện
Đ i v i qu t định ỷ lu t u c th i việc th ngư i chịu ảnh hưởng trực tiếp à
c ng chức bị áp dụng h nh thức k

uật buộc th i việc H nh thức k

uật buộc th i

việc à h nh thức k uật cao nhất trong các h nh thức k uật theo quy định của
pháp uật về c ng chức o t nh chất của việc buộc th i việc c thể ảnh hưởng n
đến cuộc sống của ngư i bị áp dụng nên pháp uật tố tụng hành ch nh cho ph p
c ng chức bị áp dụng h nh thức k uật này khởi kiện vụ án hành ch nh Tuy nhiên,
kh ng phải bất cứ c ng chức nào bị áp dụng h nh thức k uật buộc th i việc đều c
quyền khởi kiện vụ án hành ch nh à ch những c ng chức giữa chức vụ t T ng
Cục trưởng và tư ng đư ng trở xuống

i được khởi kiện vụ án hành ch nh
hoản 3, 6 Điều 3; hoản 3 Điều 28 uật Tố tụng hành ch nh .
Đ i v i qu t định gi i qu t hi u n i v qu t định x l vụ việc c nh tranh
th ngư i đ khiếu n i đối v i quyết định xử ý vụ việc c nh tranh đư ng nhiên à
ngư i chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định giải quyết khiếu n i về quyết định
xử ý vụ việc c nh tranh

ởi v , họ à ngư i đ khiếu n i và quyết định giải quyết

khiếu n i đ tác động đến quyền, ợi ch của họ ong, bên c n i trong tranh chấp
về c nh tranh vẫn c quyền khởi kiện vụ án hành ch nh Tuy họ kh ng khiếu n i
nhưng quyết định giải quyết khiếu n i đ vẫn tác động trực tiếp đến kết quả của
tranh chấp về c nh tranh cho nên quyền ợi của họ vẫn bị ảnh hưởng
tiếp bởi quyết định giải quyết khiếu n i n i trên

ột cách trực

Đ i v i việc l p anh sách c tri th ngư i bị tác động trực tiếp ở đ y à ngư i
c tên ho c kh ng c tên trong danh sách cử tri được ập sau khi ngư i này đ thực
hiện việc khiếu n i

ởi v , b u cử à

ột quyền của c ng d n và việc c tên hay

kh ng c tên trong danh sách cử tri ảnh hưởng trực tiếp đến quyền cử tri Ngư i


15


khởi kiện khi kh ng c tên trong danh sách cử tri
c d họ c đủ điều kiện để
được thực hiện quyền b u cử của c ng d n à kh ng c tên trong danh sách cử tri,
sau khi tiến hành khiếu n i vẫn kh ng được giải quyết ho c kh ng đồng ý v i kết
quả đ và họ cho r ng việc kh ng c tên à x
ph
quyền ợi hợp pháp của
ngư i khởi kiện C n đối v i trư ng hợp ngư i khởi kiện c tên trong danh sách cử
tri, họ khởi kiện khi họ kh ng đủ điều kiện để trở thành cử tri ho c đ à cử tri ở địa
phư ng khác, sau khi họ khiếu n i vẫn kh ng được giải quyết ho c kh ng đồng ý
v i kết quả đ và họ cho r ng việc c tên họ là x
của họ
a

, ngư i khởi kiện à ngư i đ tự

ph

quyền, ợi ch hợp pháp

nh ho c th ng qua ngư i đ i diện

hợp pháp thực hiện việc khởi kiện đến T a án c th

quyền Đ y cũng à căn cứ

kh ng thể thiếu để xác định ngư i khởi kiện của vụ án hành ch nh C quyền khởi
kiện vụ án hành ch nh à cá nh n, c quan, t chức kh ng thực hiện quyền đ t i
T a án c th
quyền theo ột thủ tục uật định th quyền đ c n ở trong thể

“tĩnh N ch thực sự c hiệu quả và à phát sinh trách nhiệ của T a án khi
ngư i khởi kiện thực hiện quyền khởi kiện vụ án hành ch nh t i T a án Đối v i
ngư i khởi kiện à ngư i t đủ 18 tu i trở ên và kh ng thuộc trư ng hợp ất năng
ực hành vi d n sự ho c pháp uật c quy định khác th họ tự nh thực hiện việc
khởi kiện t i T a án theo quy định của pháp uật. C n đối v i trư ng hợp ngư i
khởi kiện à ngư i chưa thành niên, ất năng ực hành vi d n sự, à c quan, t
chức th thực hiện việc khởi kiện th ng qua ngư i đ i diện theo pháp uật20.
a

, ngư i khởi kiện thực hiện quyền khởi kiện vụ án hành ch nh phải được

T a án c th

quyền chấp nhận và ra quyết định thụ ý vụ án hành ch nh th tư

cách ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh
i ch nh thức được th a nhận về
t pháp ý, t địa vị à cá nh n, t chức đi khởi kiện trở thành ngư i khởi kiện
trong vụ án hành ch nh, được hưởng các quyền, ngh a vụ tố tụng hành ch nh theo
quy định của pháp uật iệc ra quyết định c thụ ý hay kh ng thụ ý đ n yêu c u
khởi kiện của ngư i khởi kiện được coi à kh u cuối c ng quyết định đến tư cách
ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh Nếu T a án kh ng chấp nhận đ n yêu c u
khởi kiện của cá nh n, c quan, t chức th họ kh ng được xe
trong vụ án hành ch nh

20

Xe

hoản 3, 4, 5 Điều 48 và hoản 5, Điều 3 uật Tố Tụng hành ch nh


à ngư i khởi kiện


16

, qua việc ph n t ch và ch r các c sở ý uận pháp ý và thực ti n
trên đ y đ à sáng t căn cứ để xác định ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh
Nội dung này ch nh à tiền để để hoàn thiện việc xác định ngư i khởi kiện trong
chư ng tiếp theo
1.3. Quy đ nh ủa ph p luật t tụng h nh h nh về người hởi i n trong vụ
án hành chính
1.3.1.

việc xác định người hởi iện trong vụ án h nh ch nh

Hiện nay, pháp uật tố tụng hành ch nh kh ng quy định cụ thể các tiêu ch để
xác định ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh

o đ , việc xác định ngư i khởi

kiện trong vụ án hành ch nh c n phải dựa vào khái niệ

ngư i khởi kiện t i Khoản

6, Điều 3 và ột số quy định c iên quan của Luật Tố tụng hành chính Theo đ ,
hoản 6, Điều 3 uật Tố tụng hành ch nh quy định: ngư i khởi kiện được hiểu là
cá nh n cơ quan t chức khởi kiện vụ án h nh ch nh đ i v i quy t định hành
chính, hành vi hành chính, quy t định kỷ lu t bu c thôi việc, quy t định gi i quy t
khi u n i v quy t định x lý vụ việc c nh tranh, việc l p danh sách c tri

định này đ cho ch ng ta cái nh n s n t về ngư i khởi kiện.

uy

Trư c hết, nội dung của điều luật đ quy định “người khởi kiện c thể là cá
nh n, c quan, t chức Trong đ , “cá nh n” bao gồm cơng dân Việt Na , ngư i
nư c ngồi, ngư i không quốc tịch21; “cơ quan bao gồ

các c quan hành ch nh

nhà nư c và các c quan nhà nư c khác; “t chức bao gồm các t chức xã hội, t
chức của nhà nư c và các t chức ngoài khu vực nhà nư c22 Đ y cũng à quy định
được nh c đến trong Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành ch nh nă 1996
có sửa đ i, b sung nă

1998 và nă

2006 “ gười khởi kiện l cá nh n cơ quan

t chức cho r ng quy n, l i ích h p pháp của mình bị xâm ph m bởi quy t định
hành chính, hành vi hành chính hoặc cán b , công chức cho r ng quy n, l i ích
21

Điều 1, Điều 3 uật uốc Tịch iệt Na
Khoản 9, Điều 3 Luật Tố tụng hành ch nh nă 2010 “Cơ quan t chức bao g m cơ quan nh nư c, t chức
chính trị, t chức chính trị - xã h i, t chức chính trị xã h i - ngh nghiệp, t chức xã h i, t chức xã h i - ngh
nghiệp, t chức kinh t đơn vị sự nghiệp đơn vị vũ trang nh n n . Theo Nguy n Cửu iệt 2008 , Giáo tr nh
u t nh ch nh iệt am, Nxb Đ i học uốc gia Hà Nội, tr 350-357 th t chức x hội bao gồ : t chức ch nh
trị x h i Đảng Cộng sản iệt Na , M t trận T quốc iệt Na , T ng iên đoàn ao động iệt Na , Đoàn
thanh niên c ng sản Hồ Ch Minh, Hội iên hiệp phụ nữ iệt Na , Hội N ng d n iệt Na , Hội cựu chiến binh

iệt Na ; các h i th o ngh nghiệp sở th ch gồ Hội uật gia iệt Na ; iên hiệp các hội khoa học k
thuật iệt Na , Hội huyến học iệt Na , Hội Nhà báo, Hội Nhà văn, Hội à vư n iệt Na , iên Đoàn
b ng đá iệt Na
; các cơ quan x h i;
22


17

h p pháp của mình bị xâm ph m bởi quy t định kỷ lu t bu c thôi việc n n đ hởi
kiện vụ án hành chính t i Tồ án có th m quy n”23. Như vậy, trên c sở kế th a
quy định của pháp luật tố tụng hành ch nh trư c đ y, uật Tố tụng hành ch nh vẫn
tiếp tục cho ph p ở rộng diện các đối tượng có thể khởi kiện vụ án hành chính
bao gồm cả cá nh n, c quan, t chức. Đ y à quy định thể hiện bản chất d n chủ
của nhà nư c ta, bảo đả
ọi chủ thể trong x hội đều c c hội bảo vệ quyền, ợi
ch hợp pháp của nh trư c sự x ph của các c quan c ng quyền
Tuy nhiên, quy định nêu trên đ n thu n ch à sáng t nội hà các o i chủ
thể được uật Tố tụng hành ch nh ghi nhận c thể trở thành ngư i khởi kiện trong
vụ án hành ch nh Thực tế, các cá nh n, c quan, t chức c tư cách à ngư i khởi
kiện trong vụ án hành ch nh hay kh ng, pháp uật đ i h i họ phải đáp ứng được
điều kiện khác nữa Theo đ , hoản 6, Điều 3 uật Tố tụng hành ch nh tiếp tục quy
định các chủ thể trên phải c hành vi “khởi kiện vụ án h nh ch nh đ i v i quy t
định hành chính, hành vi hành chính, quy t định kỷ lu t bu c thôi việc, quy t định
gi i quy t khi u n i v quy t định x lý vụ việc c nh tranh, việc l p danh sách c
tri”24. Khi thực hiện hành vi khởi kiện t i T a án, cá nh n, c quan, t chức phải c
năng ực chủ thể tố tụng hành ch nh Một ngư i được coi à c năng ực chủ thể tố
tụng hành ch nh khi t đủ 18 tu i trở ên và kh ng thuộc trư ng hợp ất năng ực
hành vi d n sự ho c pháp uật c quy định khác25. Theo đ , ngư i khởi kiện phải tự
nh viết đ n và ký đ n khởi kiện à kh ng được ủy quyền cho ngư i khác theo

quy định t i hoản 2, Điều 105 uật Tố tụng hành ch nh “người hởi iện l cá
nh n ph i
t n hoặc điểm chỉ người hởi iện l cơ quan t chức th người đ i
iện th o pháp lu t của cơ quan t chức đ ph i t n v đ ng ấu v o phần cu i
đơn . Ngư i khởi kiện à ngư i chưa thành niên,

ất năng ực hành vi d n sự th

việc khởi kiện do ngư i đ i diện theo pháp uật thực hiện, đ n khởi kiện do ngư i
đ i diện theo pháp uật ký tên ho c điể ch 26. Đối v i các chủ thể này c quan
điể cho r ng, ngư i khởi kiện được T a án xác định kh ng phải à ngư i chưa
23

Khoản 5, Điều 4 Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành ch nh nă 1996 sửa đ i, b sung nă 1998,
2006.
24
Trong đ , qu t định h nh ch nh được hiểu à văn bản do c quan hành ch nh nhà nư c, c quan, t chức khác
ho c ngư i c th
quyền trong các c quan, t chức đ ban hành, quyết định về ột vấn đề cụ thể trong ho t
động quản ý hành ch nh được áp dụng ột n đối v i ột ho c ột số đối tượng cụ thể; h nh vi h nh ch nh à
hành vi của c quan hành ch nh nhà nư c, c quan, t chức khác ho c của ngư i c th
quyền trong c quan,
t chức đ thực hiện ho c kh ng thực hiện nhiệ vụ, c ng vụ theo quy định của pháp uật; qu t định ỷ lu t
u c th i việc à văn bản thể hiện dư i h nh thức quyết định của ngư i đứng đ u c quan, t chức để áp dụng
h nh thức k uật buộc th i việc đối v i c ng chức thuộc quyền quản ý của nh.
25
hoản 3, Điều 48 uật Tố tụng hành ch nh nă 2010
26
hoản 4, Điều 48, hoản 2 Điều 105 uật Tố tụng hành ch nh nă 2010



18

thành niên, ất năng ực hành vi d n sự à à ngư i đ i diện theo pháp uật của họ
i à ngư i khởi kiện v họ à ngư i thực hiện việc khởi kiện t i T a án và họ ký
tên vào đ n khởi kiện27. Thiết ngh , ngư i chưa thành niên, ất năng ực hành vi
d n sự
i à ngư i khởi kiện, tuy họ kh ng thực hiện việc khởi kiện nhưng họ vẫn
được xác định tư cách à ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh ởi v , họ à
ngư i c quyền, ợi ch hợp pháp bị tác động trực tiếp bởi các quyết định hành
ch nh, hành vi hành ch nh
Qua việc ph n t ch tr n, ch ng ta nhận thấy c
ột điể khác biệt c bản
giữa việc xác định ngư i khởi kiện trong uật Tố tụng hành ch nh và trong háp
ệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành ch nh nă
và nă

1996 sửa đ , b sung nă

1998,

2006 Cụ thể: uật Tố tụng hành ch nh ch xác định “người hởi iện l cá

nh n cơ quan t chức khởi kiện vụ án h nh ch nh đ i v i quy t định hành chính,
hành vi hành chính, quy t định kỷ lu t bu c thôi việc, quy t định gi i quy t khi u
n i v quy t định x lý vụ việc c nh tranh, việc l p danh sách c tri” à kh ng đề
cập đến điều kiện “cá nh n cơ quan t chức cho r ng qu n l i ch h p pháp của
m nh ị x m ph m ởi qu t định h nh ch nh h nh vi h nh ch nh qu t định ỷ
lu t u c th i việc qu t định gi i qu t hi u n i v qu t định x l vụ việc c nh
tranh việc l p anh sách c tri như trong háp ệnh Thủ tục giải quyết các vụ án

hành ch nh nă 1996, sửa đ i, b sung nă 1998, 2006. ong kh ng phải v thế
à điều kiện này kh ng c n tồn t i đối v i việc xác định tư cách ngư i khởi kiện
Căn cứ vào quy định về quyền khởi kiện vụ án hành chính của cá nh n, c quan, t
chức t i Điều 5 và nội dung quy định về một trong các trư ng hợp Tòa án trả l i
đ n khởi kiện cho ngư i khởi kiện à ngư i khởi kiện khơng có quyền khởi kiện t i
Điều 109 Luật Tố tụng hành ch nh th điều kiện “qu n l i ch của cá nh n cơ
quan t chức ị x m ph m ởi các hi u iện h nh ch nh vẫn à ột trong những
yếu tố quan trọng để xác định tư cách ngư i khởi kiện của vụ án hành chính.
T các vấn đề phân tích, so sánh trên đ y đ g p ph n làm sáng t việc xác
định ngư i khởi kiện trong vụ án hành ch nh được quy định t i Khoản 6, Điều 3 và
ột số điều khoản c iên quan của Luật Tố tụng hành ch nh Đồng th i qua đ
cũng gi p cho ch ng ta ph n nào hiểu r h n các điều kiện để ột chủ thể trở
thành ngư i khởi kiện trong vụ án hành chính.

27

ũ Thị H a 2007 , “ ề vấn đề xác định tư cách đư ng sự trong vụ án hành ch nh ,
(09), 2007, tr. 7.

p ch

a án nh n

n,


19

1.3.2.
h nh ch nh


năng lực chủ thể t tụng h nh ch nh của người hởi iện trong vụ án

Năng ực chủ thể à điều kiện không thể thiếu để ngư i khởi kiện tham gia vào
quá trình tố tụng hành chính. Hiện nay, uật Tố tụng hành ch nh kh ng c điều
khoản riêng quy định về năng ực chủ thể của ngư i khởi kiện à thay vào đ à
điều khoản chung quy định về năng ực pháp uật và năng ực hành vi tố tụng hành
ch nh của đư ng sự t i Điều 48 uật Tố tụng hành ch nh

o vậy, khi t

hiểu về

năng ực chủ thể của ngư i khởi kiện ngoài quy định chung t i Điều 48 c n phải
dựa vào các quy định t i các điều khoản c iên quan của uật Tố tụng hành ch nh
Theo đ , năng ực chủ thể tố tụng hành chính của ngư i khởi kiện bao gồ

năng

lực pháp luật và năng ực hành vi tố tụng hành chính.


ăng lực pháp lu t t tụng hành chính

T quy định t i hoản 1, Điều 48 và hoản 5, Điều 3 uật Tố tụng hành
ch nh th năng ực pháp luật tố tụng hành chính của ngư i khởi kiện được hiểu là
khả năng à pháp uật quy định cho ngư i khởi kiện có các quyền và ngh a vụ tố
tụng hành chính N i cách khác, năng ực pháp luật tố tụng hành chính của ngư i
khởi kiện không phải là quyền và ngh a vụ tố tụng hành chính của ngư i khởi kiện
mà là khả năng, tiền đề, điều kiện để ngư i khởi kiện có quyền, ngh a vụ tố tụng

hành ch nh Năng ực pháp luật tố tụng hành ch nh à điều kiện c n để ngư i khởi
kiện tham gia vào q trình tố tụng hành chính. Một chủ thể ch có quyền tham gia
tố tụng khi được pháp luật th a nhận c năng ực pháp luật tố tụng hành chính28.
Ngư i khởi kiện c năng ực pháp luật tố tụng hành chính c ngh a à ngư i khởi
kiện được pháp luật th a nhận khả năng được hưởng các quyền trong tố tụng hành
ch nh như quyền khởi kiện vụ án hành chính, quyền tự định đo t việc khởi kiện,
các quyền chủ thể khi tham gia vào các giai đo n của quá trình tố tụng hành
ch nh và phải gánh vác các ngh a vụ tố tụng hành ch nh tư ng ứng như ngh a vụ
cung cấp bản sao quyết định hành chính, quyết định k luật buộc thơi việc mà mình
khởi kiện cũng như phải cung cấp các tài liệu, chứng cứ khác để bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của

28

nh

29

.

Trư ng Đ i học luật Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng dân sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà
Nội, tr. 110.
29
Trư ng Đ i học luật Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Nxb Cơng an nhân dân, Hà
Nội, tr. 160.


20

Bên c nh đ , xuất phát t bản chất d n chủ của nhà nư c ta, pháp uật tố tụng

hành ch nh ghi nhận sự b nh đ ng của các cá nh n, c quan, t chức trong năng ực
pháp uật tố tụng hành ch nh Nguyên t c b nh đ ng về năng ực pháp uật tố tụng
hành ch nh được kh ng định nhiều n trong uật Tố tụng hành ch nh: Điều 5 uật
Tố tụng hành ch nh quy định “m i cá nh n cơ quan t chức c qu n hởi iện vụ
án h nh ch nh để
định của u t n

u cầu a án o vệ qu n l i ch h p pháp của m nh th o qu
và Khoản 1, Điều 48 Luật Tố tụng hành chính cũng nhấn nh

“m i cá nh n cơ quan t chức c năng lực pháp lu t t tụng h nh ch nh như nhau
trong việc yêu cầu Tòa án b o vệ quy n và l i ích h p pháp của mình Trong hai
quy định này th ngư i khởi kiện à công dân Việt Na , c quan, t chức của Việt
Nam và ngư i khởi kiện à ngư i nư c ngoài, c quan, t chức của nư c ngoài đều
được pháp luật th a nhận c năng ực pháp luật tố tụng hành ch nh như nhau trong
việc u c u Tịa án có th m quyền bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình30.
 ăng lực hành vi t tụng hành chính
Nếu như năng ực pháp luật tố tụng hành chính à khả năng c quyền, ngh a
vụ à pháp uật trao cho th năng ực hành vi tố tụng hành chính à khả năng ngư i
khởi kiện tự nh thực hiện các quyền, ngh a vụ đ ho c khả năng ủy quyền cho
chủ thể khác Theo đ , hoản 2, Điều 48 uật Tố tụng hành ch nh quy định “năng
lực h nh vi t tụng h nh ch nh l

h năng tự m nh thực hiện qu n v nghĩa vụ t

tụng h nh ch nh hoặc ủ qu n tham gia t tụng
hả năng tự nh thực hiện quyền, ngh a vụ tố tụng hành ch nh à khả năng
b ng ch nh hành vi của nh thực hiện các quyền, ngh a vụ tố tụng hành ch nh
ho c ủy quyền cho ngư i đ i diện tha


gia tố tụng Tuy nhiên, khả năng thực hiện

các quyền, ngh a vụ tố tụng hành ch nh của
i chủ thể à kh ng giống nhau, n
t y thuộc vào độ tu i, hoàn cảnh, tr nh độ, nhận thức, sức kh e của bản th n chủ
thể đ , cụ thể như sau:
Đ i v i người hởi iện l cá nh n th năng ực hành vi tố tụng hành ch nh
của họ được xác định bởi khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của cá nh n đ
và trên c sở, t nh chất yêu c u của việc tha

gia quan hệ pháp uật tố tụng hành

ch nh Trên thực tế, quá trình giải quyết vụ án hành chính là một q trình hết sức

30

Khoa Luật - Đ i học quốc gia Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Nxb Đ i học
quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr. 172.


21

phức t p bao gồm nhiều thủ tục, nhiều giai đo n tố tụng khác nhau31. Muốn bảo vệ
được quyền và lợi ích hợp pháp của nh trư c Tịa án, cá nh n đ khơng những
phải có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của nh như việc tham gia vào
các quan hệ pháp luật khác mà cịn phải có sự hiểu biết về pháp luật nội dung, pháp
luật tố tụng và ít nhiều phải có những kinh nghiệm tham gia tố tụng nhất định32. Do
vậy, pháp luật tố tụng hành ch nh quy định cá nhân - ngư i khởi kiện ch được coi
à c năng ực hành vi tố tụng hành ch nh đ y đủ khi đ đủ 18 tu i trở lên không bị
mất năng ực hành vi dân sự ho c pháp luật c quy định khác (Khoản 3, Điều 48

Luật Tố tụng hành chính). Ngư i đủ 18 tu i trở ên bị ất năng ực hành vi d n sự
được hiểu à “người ị mắc ệnh t m thần hoặc mắc các ệnh hác m
nh n thức l m chủ đư c h nh vi của m nh và bị T a án tuyên bố

h ng thể
ất năng ực

33

hành vi d n sự . uật Tố tụng hành ch nh khi xác định cá nh n c năng ực hành vi
tố tụng hành ch nh đ y đủ i kh ng đề cập o i tr trư ng hợp ngư i bị h n chế
năng ực hành vi d n sự tư ng tự như quy định t i Điều 19, 22, 23 của ộ uật n
sự nă 2005 “người th nh ni n c năng lực h nh vi n sự đầ đủ tr trường h p
người mất năng lực h nh vi n sự h n ch năng lực h nh vi n sự
ođ ,c
thể hiểu r ng: ngư i bị h n chế năng ực hành vi d n sự vẫn được pháp uật tố tụng
hành ch nh coi à c đủ năng ực hành vi tố tụng hành ch nh 34. Họ vẫn c thể tự
nh thực hiện quyền khởi kiện, các quyền, ngh a vụ tố tụng khác à kh ng c n
th ng qua ngư i đ i diện hợp pháp Đ y ch nh à căn cứ cho thấy sự độc ập tư ng
đối của uật Tố tụng hành ch nh và uật Dân sự trong quy định về năng ực hành
vi của các chủ thể
gư c l i, đối v i ngư i dư i 18 tu i chưa thành niên được xác định là có
đ c điểm về t

sinh ý cũng như về thể chất chưa hoàn thiện cho nên khả năng tư

duy và nhận thức cũng chưa đ y đủ. Cụ thể h n, khả năng nhận thức về tính hợp
pháp của đối tượng khởi kiện vụ án hành ch nh cũng chưa ch nh xác Trong trư ng
hợp này, Luật Tố tụng hành chính quy định “đương sự l cá nh n chưa th nh ni n,
bị mất năng lực hành vi dân sự thì việc thực hiện quy n v nghĩa vụ t tụng hành

chính của h đư c thực hiện th ng qua người đ i diện theo pháp lu t nh m bảo
31

Khoa Luật - Đ i học quốc gia Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Nxb Đ i học
quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr. 173.
32
Trư ng Đ i học luật Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng dân sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà
Nội, Hà Nội, tr. 112.
33
Điều 22 ộ uật n sự nă 2005
34
Khoa Luật - Đ i học quốc gia Hà Nội (2012), Giáo trình Lu t T tụng hành chính Việt Nam, Nxb Đ i học
quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr. 174.