TIỂU LUẬN
MƠN: LÝ THUYẾT TRUYỀN THƠNG NÂNG CAO
Những sai sót và bài học kinh nghiệm trong việc sử dụng thông
tin trên mạng xã hội và hoạt động báo chí.
1. Khái niệm Mạng xã hội và những hiểu biết chung
Mạng xã hội (MXH), hay gọi là mạng xã hội ảo, (social network)
là dịch vụ nối kết các thành viên cùng sở thích trên Internet lại với nhau
với nhiều mục đích khác nhau không phân biệt không gian và thời gian.

Những ý tưởng đầu tiên về mạng xã hội xuất hiện gần cùng
lúc với thời điểm Internet ra đời trên thế giới. Các thành viên của Viện
công nghệ Massachusetts cho rằng các máy tính cá nhân được liên kết với
nhau qua giao thức cố định có thể trở thành cơ sở của sự tương tác xã hội.
Mạng xã hội đầu tiên trên thế giới được chính thức cơng nhận là
Classmate vào năm 1995 tại Mỹ.
Thế giới hiện có gần 2,3 tỉ người sử dụng Internet, chiếm 32,7% số
dân toàn cầu, tăng khoảng 628% so với năm 2000. Theo một cuộc khảo sát
gần đây của Tổ chức Pew (Mỹ), 45% số người được hỏi đã trả lời rằng, họ
dựa vào Internet để đưa ra những quyết định mang tính bước ngoặt trong
cuộc đời. Internet đã trở thành kênh thông tin gần gũi, tiện lợi, bổ ích và cả


độc hại - tùy theo ý thức, mục đích của người dùng.
Còn ở Việt Nam, Theo Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC), tính
đến đầu năm 2012, cả nước có trên 30,6 triệu người sử dụng Internet,
tương ứng với 35,11% dân số và trong 3 năm tới, con số này được dự báo
là 40-45 triệu người, bằng một nửa số dân, đứng thứ tư trong khu vực
Đông Nam Á, sau Singapore (75%), Malaysia (trên 62%), Brunei (trên
55%). Chỉ tính 10 năm qua, từ năm 2001 đến năm 2011, số lượng người sử
dụng Internet tăng trung bình mỗi năm 12%. Trong số hơn 35 triệu người
Việt Nam sử dụng Internet, có hơn 20 triệu khách hàng của Google, hơn

25 triệu của Yahoo, 4 triệu của Facebook. Riêng Facebook, dự báo tăng
lên 5 triệu khách vào cuối năm nay và 10 triệu khách hàng vào năm 2013.
Có gần 20 nhà đăng ký tên miền Việt Nam, trên 100 nhà đăng ký tên miền
quốc tế và hơn 25 doanh nghiệp đang cung cấp dịch vụ hosting tại Việt
Nam.
Xét về nguồn gốc, xuất xứ có thể chia mạng xã hội ra làm hai loại:
- Ngoại mạng: Những mạng xã hội có nguồn gốc từ nước ngồi, do
người nước ngồi sáng lập và quản lí. Những mạng xã hội này thường
được dùng phổ biến ở nước ngoài hơn ở Việt Nam: Facebook, Twiter,
MySpace…
- Nội mạng: Ngược lại với ngoại mạng là nội mạng do những người
Việt sáng lập và quản lí. Mạng có giao diện và tiện ích đa phương tiện phù
hợp với người Việt: Zing Me, Tamtay, Cyworld…
Về mạng xã hội tại Việt Nam, Zing Me (me.zing.vn) có lượng người
dùng cao nhất (8,2 triệu), thời gian truy cập nhiều nhất (1 tỉ phút) và lượt
xem 540 triệu. Đứng thứ hai là Facebook.com với 5,6 triệu người dùng,
thứ ba là yume.vn (2,2 triệu người dùng), thứ tư là tamtay.vn (1 triệu


người dùng). Theo Cục Quản lý phát thanh, truyền hình và thông tin điện
tử (Bộ Thông tin và Truyền thông), cơng cụ tìm kiếm và mạng xã hội là
hai dịch vụ được hàng chục triệu người dùng internet sử dụng rộng rãi
nhất (100% sử dụng tìm kiếm, 80% sử dụng mạng xã hội).
Sự có mặt của mạng xã hội đã góp phần khơng nhỏ làm cho diện
mạo nền báo chí thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng có nhiều sự thay
đổi. Mạng xã hội giúp cơ quan báo chí, tác phẩm báo chí gần gũi hơn với
độc giả, khán thính giả và tạo ra diễn đàn đối thoại trực tiếp với người đọc,
phá bỏ lối làm báo truyền thống. Sự tương tác thơng tin giữa báo chí và
mạng xã hội đã đem lại nhiều lợi ích cho cơ quan báo chí và lợi ích cho
cơng chúng trong một thế giới không thể cưỡng lại việc bùng nổ thông tin.

Tuy nhiên, song song với việc tác động ngày càng to lớn đối với báo
chí, mạng xã hội cũng có mặt trái của nó. Mạng xã hội khơng phải là
phương tiện thông tin đại chúng, không phải là nguồn tinh chính thống, nó
có tính hai mặt.

2. Những sai sót trong việc sử dụng thông tin trên mạng xã hội
và hoạt động báo chí (ở Việt Nam).
Cục Báo chí, Bộ Thơng tin-Truyền thông cho biết trong năm 2010,
các cơ quan chức năng đã tiếp nhận và xử lý hơn 280 đơn thư khiếu nại, tố
cáo liên quan đến 115 vụ việc được đăng phát trên báo chí, trong đó hành
vi thơng tin sai sự thật chiếm tỷ lệ khá lớn (24%). Tỷ lệ này trong 7 tháng
đầu năm 2011 tăng lên 33%. Thông tin sai sự thật đã không chỉ ảnh hưởng
đến uy tín của các cơ quan báo chí, mà còn gây bức xúc trong dư luận và


làm tổn hại đến lợi ích của các doanh nghiệp.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do Báo chí
lạm dụng những thơng tin trên mạng xã hội mà thiếu sự kiểm chứng. Hầu
hết, hiện nay thông tin trên mạng xã hội đều thiếu được kiểm chứng do
thơng tin chỉ mang tính chia sẻ xuất phát từ cá nhân, một nhóm người. Và
thực tế việc xử lý những thơng tin khơng đúng sự thật, thậm chí những
thơng tin bơi nhọ, nói xấu, hạ bệ có động cơ, mục đích xấu, lừa đảo… trên
truyền thơng xã hội trong những năm vừa qua chưa nghiêm minh, kịp
thời.
Theo khảo sát, có đến 17.5% số người được hỏi cho rằng thơng tin
trên truyền thơng xã hội thiếu chính xác và 84% không chắc chắn về độ tin
cậy của thông tin trên mạng xã hội. Truyền thông xã hội ngày một phát
triển, tác động của nó ngày càng to lớn đối với xã hội, trong đó có báo chí.
Nhưng, truyền thơng xã hội khơng phải là nguồn thơng tin chính thống.
Tuy nhiên, khơng ít nhà báo đã khơng thực hiện đầy đủ vai trị, chức năng

của mình.

Vừa qua, một số trang mạng có đưa thơng tin về vụ việc xảy ra tại
xã Tân Trung, theo đó ơng A. (58 tuổi) đã cùng nàng dâu (36 tuổi) quan hệ
tình dục trong khi người con trai đi làm xa. Trong lúc quan hệ, cô con dâu
bị chứng co thắt âm đạo khiến ông bố chồng khơng thể tách ra được. Sau
đó cả 2 người được đưa đi bệnh viện tỉnh cấp cứu trong tình trạng dính
chặt vào nhau.
Ngay sau khi có nhiều nguồn thơng tin khác nhau về chuyện hy hữu này,
sáng nay 20/9, PV Dân trí đã liên hệ với chính quyền địa phương xã Tân
Trung để tìm hiểu thêm.
Qua trao đổi, bà Lê Thị Hưởng- Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Tân Trung (thị xã
Gị Cơng) - khẳng định: “Khơng có sự việc như thế xảy ra trên địa bàn


xã”. Theo bà Hưởng, đây chỉ là tin đồn thất thiệt gây hoang mang và làm
mất an ninh ở địa phương.
Bà Hưởng cho biết, sau khi có thơng tin trên báo, lãnh đạo xã đã chỉ đạo
các ấp rà soát lại tất cả các hộ dân ở địa bàn để làm rõ có hay khơng có
chuyện loạn ln như thế trong dân. Tuy nhiên qua rà soát, các ấp đều báo
cáo hồn tồn khơng có chuyện này xảy ra như báo đưa tin. “Hiện xã đang
phối hợp với các ngành chức năng làm rõ xem nguồn tin đồn này do ai
phát ra để có hướng xử lý”- bà Hưởng nhấn mạnh. Cịn ơng Hồng Thọ
Mẫn – Giám đốc Bệnh viện Đa khoa trung tâm Tiền Giang khẳng định cho
đến nay bệnh viện này chưa ghi nhận trường hợp nào như trên.
Ngày 18/9, VOV online đã đăng tải thông tin với nội dung về quan
hệ bố chồng nàng dâu. Sau đó, rất nhiều các báo, trang thơng tin điện tử đã
trích nguồn lại câu chuyện được coi là hy hữu này. Bản tin cịn trích lời
bác sỹ Tạ Văn Trầm, Phó giám đốc Bệnh viện Đa khoa Trung tâm Tiền
Giang nói về việc cấp cứu cho “cặp đôi” bố chồng nàng dâu.

Sau khi cơ quan chức năng vào cuộc làm rõ đây là thông tin sai sự
thật, chỉ là chuyện tào lao của bác sỹ Tạ Văn Trầm trong giờ nghỉ giải lao
ngoài một lớp học ở Tiền Giang, Bản tin VOVonline đăng tải lúc 5g30
sáng ngày 22-9 đã chính thức cáo lỗi và đính chính thơng tin với bạn đọc
và nhận trách nhiệm sai sót khi chỉ dựa trên một nguồn tin khơng chính
xác, thiếu thẩm định lại, dẫn đến tin đưa khơng đúng sự thật.
Vơ tình chụp được bức ảnh một chàng trai Tây với chiếc biển “Xe
ôm” treo phía trước và chia sẻ trên Facebook được chụp lại bởi một người
đi đường.


Tuy nhiên, ngay sau đó, tin tức đã được xác nhận. Đó chỉ là một
diễn viên đóng trong một chương trình truyền thực tế trên ti vi. Khỏi phải
nói độc giả thất vọng như thế nào khi biết được sự thật. Hàng loạt bài báo
đã được gỡ xuống, tuy nhiên sau vụ việc cho thấy cách làm việc chộp giật,
thiếu trách nhiệm của một bộ phận phóng viên.
Đơn cử trên Truyền hình, gần đây nhất có “vụ việc” gây xơn xao dư
luận đó là chương trình Người xây tổ ấm với câu chuyện “cảm động” của
em Lượm. Qua sự việc này, báo chí đã đánh mất niềm tin nơi cơng chúng,
đặc biệt là công chúng quan tâm đến những chương trình làm từ thiện hay
các nhà hảo tâm. Nó khơng chỉ dừng lại ở việc người nhận chương trình
nhận lỗi hay cơ Lượm khóc lần thứ hai để xin khán giả tha thứ mà cịn
nằm ở chỗ rất có thể nhiều người sẽ đặt ra câu hỏi Liệu đây chỉ là trường
hợp Vơ tiền khống hậu hay từ trước đến nay vẫn có những trường hợp
tương tự mà chưa được phát hiện ra ra.
Sau sự kiện này, Bộ Thông tin - Truyền thơng cho biết quyết định xử phạt
hành chính VTV 18 triệu đồng vì đã “thơng tin sai sự thật, gây ảnh hưởng
nghiêm trọng” trong chương trình Người xây tổ ấm phát sóng ngày 25-1



(vụ “cơ Lượm”). Ngồi tiền phạt, Bộ Thơng tin - Truyền thơng cịn u
cầu VTV cải chính, xin lỗi theo đúng quy định của Luật Báo chí.
Trên VTC news cũng có trường hợp gây hiểu lầm cho khán giả từ một
nguồn tin không đáng tin cậy. Từ ngày 25 đến 28-5-2012, Báo điện tử
VTC News đăng tải 4 kỳ phóng sự về tin đồn “thuốc rước” của người dân
tộc Dao ở thôn Thành Công (xã Lãng Công, huyện Sông Lô, Vĩnh Phúc),
do phóng viên Nguyệt Phong thực hiện, với động cơ là thanh minh cho
đồng bào Dao trước một dư luận xấu.
Tuy vậy, ngay sau đó tịa soạn VTC News đã nhận được ý kiến phản hồi
của địa phương. Ban biên tập Báo đã cử cán bộ về xã Lãng Công và trực
tiếp đến địa bàn thôn Thành Công xác minh sự việc. Ở ngay tại thôn thành
Công từ cách đây khoảng 30 năm có tin đồn 2 gia đình người Dao có
“thuốc rước”. Tuy nhiên, cụ Dương Văn Tài, thầy mo, trưởng bản (là
người đứng đầu các chức sắc của người Dao trong làng) khẳng định: Tin
đồn đó là không đúng sự thật. Thực tế, do mâu thuẫn giữa mẹ chồng và
con dâu trong một gia đình người Dao ở thôn Thành Công, mẹ chồng tung
tin người con dâu làm thuốc độc định đầu độc mẹ chồng. Sau đó thông tin
Này cứ loang dần ra và để lại dư âm đến tận bây giờ.
Trong q trình thu thập thơng tin, phóng viên đã chủ quan khơng
thẩm định độ chính xác của thông tin và trong khi viết bài với sự suy diễn
cảm tính đã dùng một số thuật ngữ, tít khơng chuẩn, trái với thuần phong
mỹ tục của dân tộc Dao. Do vậy bài viết làm cho người đọc không hiểu
đúng bản chất của sự việc và tạo ra nhiều dư luận trái chiều, gây ảnh
hưởng đến tư tưởng, tình cảm, tập quán, truyền thống và cả đời sống kinh
tế, uy tín của người Dao thơn Thành Cơng, tạo dư luận khơng đồng tình
trong nhân dân.


Sau khi clip “tỏ tình của đại gia” và nhân vật chính trong clip được
cho là Phạm Nhật Hồng (con trai ông Phạm Nhật Vượng) được tung lên

mạng xã hội, một số báo điện tử đã sử dụng mà không kiểm chứng về
nguồn tin. Sau đó, ơng Phạm Nhật Vượng đã có văn bản khẳng định sự
việc các báo nêu là sai sự thật và yêu cầu các cơ quan báo chí gỡ bài viết.
Trường hợp khác, vào ngày 12-9, một số báo điện tử chưa kiểm chứng đã
vội vã sử dụng thông tin từ mạng xã hội dùng clip CSGT xơ xát với dân.
Vụ này ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín của lực lượng CSGT. Cuối cùng,
khi xác minh lại, các báo điện tử phải gỡ bỏ bài viết.
Giữa tháng 5/2012, cả cư dân mạng và người dùng đã thực sự “sốc”
khi các phương tiện truyền thông, mạng xã hội… thi nhau “vạch trần” clip
quảng cáo của mì Gấu Đỏ với những luận điệu như: lợi dụng bán hàng
trên lòng trắc ẩn của cộng đồng, quảng cáo kiểu lừa đảo, khơng thực tế.
Ngay sau đó, sản phẩm mì Gấu Đỏ gần như bị truyền thơng soi ở mọi khía
cạnh. Từ câu chuyện tặng mì hết hạn cho bệnh nhi ung thư,hay chuyện ra
mắt mì Gấu Yêu cũng bị gán ghép vào quảng cáo không đúng sự thật,
cạnh tranh không lành mạnh với các đối thủ khác…
Với những thơng tin dồn dập như trên, thương hiệu mì Gấu Đỏ đã
bị ảnh hưởng nghiêm trọng về uy tín trong mắt người dùng, rất nhiềungười
sau đó tuyên bố sẽ “tẩy chay” loại mì này trong bữa ăn của mình.
Điều đáng chú ý ở đây là câu chuyện khủng hoảng truyền thôngcủa
Gấu Đỏ lại bắt đầu từ một bài viết (note) trên Facebook có chủ đề:"Phải
mất 3 năm ăn 1.000 gói mỳ Gấu đỏ để góp cho trẻ em 10.000 đồng",của
một thành viên trên mạng xã hội này, sau khi thành viên này xem đoạn
quảng cáo của hãng trên ti vi.
Cuối tháng 7/2012, một sự kiện khác cũng gây xôn xao cộng đồng
mạng, đó là thơng tin ở dạng tin đồn về việc sản phẩm Zing của VNG đã
bị công ty Tencent của Trung Quốc thâu tóm và Tổng giám đốc của công


ty này, ơng Lê Hồng Minh chỉ cịn giữ 1% cổ phần và sắp nghỉ việc. Vụ
việc xuất phát từ một diễn đàn cơng nghệ, nhưng ngay sau đó nó đã được

đưa lên mạng xã hội Facebook và truyền tải đi với tốc độ chóng mặt.
Để giải quyết sự cố, phía cơng ty VNG đã phải đưa ra thơng cáo
báo chí trên các phương tiện truyền thơng chính thống để “cải chính”, tuy
nhiên tin đồn thất thiệt này cũng gây ảnh hưởng không nhỏ với doanh
nghiệp.
Chỉ dựa vào một vài thơng tin thất thiệt, khơng có kiểm chứng như
thơng tin chất tạo nạc trong thịt lợn, chất cấm trong nuôi cá, gạo giả, trứng
giả và bưởi da xanh có chất gây ung thư đã gây hoang mang và thiệt hại
hàng nghìn tỷ đồng đối với người nơng dân. Trong khi đó, kết quả xét
nghiệm thịt lợn có chất tạo nạc và chất cấm chỉ có 2/101 mẫu có dương
tính với chất tạo nạc và 1/34 mẫu có dương tính với một số chất cấm sử
dụng. Tỷ lệ thịt lợn phát hiện dương tính chất cấm, chất tạo nạc ở các tỉnh
phía Bắc và duyên hải Nam Trung Bộ là thấp khơng đáng lo lắng. Tuy
nhiên, theo tính tốn, người chăn nuôi cả nước đã thiệt hại khoảng 3.000
tỷ đồng do người tiêu dùng tẩy chay thịt lợn và ảnh hưởng không nhỏ đến
các trung tâm nuôi trồng thuỷ sản. Những thơng tin “thất thiệt”, “lơ mơ”
trên báo chí đã tác động rất lớn đến đời sống, sản xuất và nền kinh tế của
nước ta.

Hiện nay, xu thế của rất nhiều các loại hình báo chí là theo hướng
giật gân, câu khách, đưa thông tin mà không kiểm chứng.. Khi xử lý
những tin, bài miêu tả những vụ án giết người rùng rợn, những vụ “yêu râu
xanh”, hoặc những vụ mang màu sắc mê tín dị đoan, những hình ảnh nhạy
cảm… Hoặc giật các tít báo gây “sốc” như: Phút trải lịng của “sát thủ”
nhí; Sẵn lịng tha thứ cho gã chồng “nổi điên” tẩm xăng dọa đốt chết vợ;
Nữ sinh lớp 10 năn nỉ người yêu quay clip sex với tình địch để trả thù; Mỹ


Tâm ngất xỉu - Thanh Hằng trầy da tróc vảy; Hoàng Nghiệp bất ngờ “lộ”
con gái; Con gái Trương Ngọc Ánh lộ quần chip; “Đứng hình” nhìn Lý

Nhã Kỳ đeo đồng hồ giá 6 tỉ đồng… để chiều theo thị hiếu rẻ tiền của một
bộ phận công chúng.
Khi trên các trang mạng xã hội rộ lên các clip về nữ sinh đánh hội
đồng, hay phản ánh về mối quan hệ thầy trò, bạo lực học đường, ngay sau
khi vừa đưa lên mạng, sau đó là hàng loạt clip khác tương tự, mức độ còn
tàn nhẫn hơn được tung lên trên các trang báo chính thống. Bài báo: “Báo
động căn bệnh vô cảm của teen” (Vnexpress, 27/10/2010) xuất phát từ
một loạt những video đánh hội đồng bạn học. Clip và bài báo đều cho thấy
sự nổi loạn, biến dạng nhân cách của nhiều 9x, và sự thờ ơ đáng kinh ngạc
của những cơ cậu học trị đứng xung quanh. Bài “Từ 'chém gió' trên mạng
xã hội đến bệnh vơ cảm” (Vnexpress, 08/11/2011) báo động vấn đề vô cảm
ở một bộ phận giới trẻ. Sau khi gây tai nạn, người có tên Kẹo Mút Chơi
Bời này cịn khoe chiến cơng của mình trên mạng với một thái độ hết sức
hỉ hả.
Đặc biệt, truyền thơng, báo chí cũng nhận được bài học lớn từ việc đưa tin
quá đà về một vụ việc nhằm thu hút độc giả. Gần đây là vụ án Lê Tuấn
Anh xảy ra vào ngày 11/8 tại xã Quảng Châu, huyện Quảng Xương, Thanh
Hóa. Tên Lê Tuấn Anh, 16 tuổi đã hãm hiếp, giết hại nạn nhân 17 tuổi
Nguyễn Thị Bích Ngọc rồi ném xác xuống sơng phi tang, đã “hồn nhiên”
thừa nhận: “Cháu có họ hàng với anh Lê Văn Luyện nên cháu phải làm
một điều gì đấy giống anh ấy”.
Từ việc độc giả quan tâm, tò mò về vụ án giết người dã man của Lê Văn
Luyện, nhiều tờ báo vì muốn có thơng tin giật gân, hấp dẫn, rất nhiều bài
viết đã đi sâu miêu tả hành vi gây án dã man của tên giết người. Tần số
xuất hiện của tên giết người này trên các mặt báo còn thường xuyên hơn


cả một ngôi sao, để rồi những “bài thơ”, “câu nói bất hủ” về tên giết người
được giới trẻ truyền tay nhau trên các trang mạng xã hội. Đưa Lê Văn
Luyện từ kẻ sát nhân trở thành một nhu cầu giải trí, một người “anh hùng”

được tung hơ. Chính việc thơng tin q chi tiết các tình tiết vụ án giết
người mạn rợ đã vơ tình dẫn đến những nhận thức sai về cuộc sống của
một bộ phận giới trẻ hiện nay. Đó chính là một bài học đau đớn của báo
chí, truyền thơng.
Ngày 18/4 vừa qua,Jennifer Phạm đã đăng bức hình thân mật chụp
cùng “người tình tin đồn” trên facebook cá nhân và dòng chia sẻ “và con
tim đã vui trở lại” khiến dân tình xơn xao về việc có thể hoa hậu châu Á
tại Mỹ đã nghĩ đến việc tìm một bến đỗ mới sau cuộc hơn nhân đổ vỡ với
chàng ca sĩ điển trai Quang Dũng.
Việc chia sẻ hình ảnh của Jennifer đã nhận được rất nhiều sự ủng hộ của
dư luận và người hâm mộ, nhiều người gửi lời chúc mừng tới hoa hậu, và
mong cô tìm hạnh phúc với cuộc sống mới. Jennifer cho biết cơ cảm thấy
rất vui vì nhận được những lời chúc mừng của người thân và bạn bè.
Nhưng bên cạnh đó, khơng ít độc giả và một số trang báo cho rằng
Jennifer Phạm vui vẻ bên tình mới mà bỏ quên bé Bảo Nam và suy diễn
câu chuyện theo chiều hướng thiếu tích cực.
Hoa hậu Châu Á tại Mỹ chính thức lên tiếng trên trang cá nhân phản pháo
lại những ý kiến thiếu tích cực này:

"Jenni cảm thấy mình rất may mắn và hạnh phúc bởi sự đồng cảm của
người thân, bạn bè và công chúng về hạnh phúc mới của mình. Tuy nhiên
Jenni cảm thấy vẫn có những thơng tin phiến diện, sai sự thật núp bóng
'báo chí' và mình cần phải thể hiện quan điểm của mình. Việc làm của


'báo' nhằm cố tình hạ uy tín người khác như thế chỉ làm cho 'báo' càng
mất điểm trong lòng dư luận mà thơi…”
Những gì chúng ta đón nhận mỗi khi mở máy tính, truy cập internet,
chia sẻ với cộng đồng mạng chỉ đơn thuần là thơng tin mang tính cá nhân
mà thơi. Nó có thể là những thơng tin hay, chính xác, thơng tin có giá trị

nhưng cũng có thể là tin rác, tin “vịt”. Nó có thể là sự nghiêm túc cũng có
thể là trị đùa hoặc sự ác ý. Nó có thể là nhìn nhận xã hội và con người
một cách sắc sảo, hợp lý nhưng cũng có thể là góc nhìn quy chiếu hẹp,
thiển cận. Nó có thể là thông tin “kim cương” hoặc chỉ là những thông tin
thất thiệt, thiếu sự kiểm chứng. Không loại trừ, trong số đó có cả bàn tay
của những thế lực thù địch muốn lợi dụng phạm vi tác động lớn của mạng
xã hội để chống phá sự nghiệp đổi mới của Đảng và nhân dân ta.
Lợi dụng internet, các thế lực thù địch gia tăng hoạt động chống đối,
xâm phạm an ninh quốc gia với nhiều phương thức, thủ đoạn ngày càng
tinh vi, xảo quyệt. Chúng xây dựng các trang web, đặt máy chủ (hosting) ở
ngoài Việt Nam, đăng tải thơng tin, luận điệu sai trái, kích động chống phá
ta. Từ giữa năm 2009 đến nay, các thế lực thù địch tập trung vào hoạt động
tuyên truyền phá hoại Đại hội XI của Đảng, xuyên tạc Nghị quyết và các
văn kiện của Đại hội XI, bôi nhọ lãnh đạo Đảng, Nhà nước, phủ nhận
thành tựu cơng cuộc đổi mới, kích động một số người dân biểu tình vì lý
do “bảo vệ chủ quyền biển đảo”, vụ “40 Nhà Chung”, vụ “Tiên Lãng”, vụ
“Văn Giang”… chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, làm ảnh hưởng đến
quan hệ đối ngoại của Việt Nam. Ngồi những trang web, blog, diễn đàn
có nội dung phản động được hosting ở nước ngoài, thời gian gần đây, xuất
hiện một số trang web sử dụng tên miền Việt Nam (tên miền.vn) hoặc tên
miền quốc tế nhưng được hosting tại Việt Nam đăng tải tài liệu, truyện,
tranh, ảnh, video clip có nội dung độc hại, đồi trụy, bạo lực, trái thuần


phong mỹ tục của dân tộc.
Hiện tượng sao chép, cóp nhặt giữa các báo mạng điện tử với nhau,
và giữa báo mạng điện tử với truyền thông xã hội đang là một vấn nạn
Vietnamnet từng đăng tải một bài viết "Xôn xao chuyện heo đẻ ra người ở
An Giang" vào ngày 7/7/2011, thực chất nó phát sinh trước đó từ bài viết
của Blogger Hai Lúa Baby của Yume "Chuyện lạ heo đẻ ra người?!?" vào

ngày 16/6/2011. Việc "sao chép", trình bày lại ý tưởng, thêm thắt khía
cạnh một tí ở các blogger "theo đi" báo chí thì khơng thể kể hết.
3. Bài học kinh nghiệm
- Khi tiếp nhận, lựa chọn và sử dụng thơng tin trên mạng xã hội báo
chí phải kiểm chứng, khi thấy đúng sự thật mới chính thống hóa thơng tin,
đưa ra những bình luận sắc sảo góp phần nâng cao năng lực tư duy và
nhận thức của độc giả. Bằng quá trình tác nghiệp cẩn trọng, tỉ mỉ, khách
quan và chân thật, báo chí sẽ “chính thống hóa” những thơng tin trên mạng
xã hội theo hai hướng: Nếu thông tin từ mạng xã hội là đúng, báo chí sẽ
kịp thời ngợi khen, cổ vũ và khai thác tốt hơn. Cịn ngược lại, khi thơng tin
từ mạng xã hội là sai, báo chí sẽ chấn chỉnh, phê phán và kịp thời định
hướng bằng thơng tin chính xác. Chỉ có như vậy báo chí mới được xã hội
tìm đọc, uy tín của tờ báo mới ngày một được nâng cao, mới góp phần đắc
lực phục vụ xã hội, tờ báo mới ngày càng phát triển. Điều kiện để làm
được việc đó địi hỏi trách nhiệm, đạo đức, năng lực của nhà báo; tính
nguyên tắc, kỷ cương, sự đứng đắn của cơ quan báo chí; tính nghiêm minh
của quy chế, pháp luật của nhà nước. Ngược lại, nếu nhà báo, cơ quan báo
chí lựa chọn thơng tin, chủ đề thiếu chọn lọc, thiếu kiểm chứng dẫn tới
thông tin thiếu chính xác, sai lệch thì tờ báo sẽ bị xã hội đánh gía thấp,
người đọc ít quan tâm, đó là dạng báo mà bạn đọc gọi chung là “lá cải” và
vơ tình hoặc hữu ý nhà báo, cơ quan báo chí đã tiếp tay cho sự lừa đảo,


cho mục đích xấu. Mới đây, dư luận xơn xao về việc MC - diễn viên
Quyền Linh bị công an bắt vì vận chuyển và bn bán "hàng cấm" ma túy
bởi một clip quay cảnh này được tung lên youtube. Một loạt báo lớn đã
vào cuộc và tìm hiểu, xác minh thông tin ngay khi xem clip và đọc các
phản hồi trên mạng xã hội. Thực chất đó chỉ là cảnh quay truyền hình nói
về hậu trường đằng sau những vụ án… Nếu báo chí khơng “tỉnh táo”, tin
vào những hình ảnh “mắt thấy” từ những clip trên mạng xã hội sẽ sa đà

vào việc thơng tin khơng chính xác, bơi nhọ hình ảnh của cá nhân, vi phạm
đạo đức nghề nghiệp báo chí. Thứ trưởng Bộ Thơng tin và Truyền thơng
Đỗ Q Dỗn nhấn mạnh: Vấn đề là kiểm chứng thông tin chứ không phải
e ngại thông tin từ mạng xã hội. Các tòa soạn báo, các nhà báo phải tự xây
dựng cho mình phương thức xác định sự thật từ những thơng tin trên
mạng. Phía cơ quan quản lý cũng phải nghiên cứu thấu đáo, tạo môi
trường lành mạnh để mặt tích cực của mạng xã hội phát triển.
- Người làm báo phải tích cực, chủ động hơn nữa trong việc nắm bắt
thông tin, nắm bắt sự kiện và thời cuộc. Bạn đọc ln có nhu cầu được
biết, nếu báo chí chính thống né tránh thì sẽ mất người đọc và người dân
sẽ tìm đến các mạng xã hội. Theo bà Annielie Ewers, nhà báo phải đi đầu
sử dụng mạng xã hội chứ không phải cản trở sự phát triển của nó. Đó là
cách báo chí cùng tồn tại, kiểm chứng, cũng là bảo vệ sự thật và bảo đảm
cân bằng cho người thụ hưởng thông tin.
-

Cần phải xử lý kiên quyết một số mạng xã hội, một số website, blog

vi phạm pháp luật, vi phạm chuẩn mực văn hóa, thuần phong mỹ tục của
đất nước. Cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, nhất là các quy định
đối với doanh nghiệp nước ngoài kinh doanh lĩnh vực Internet, viễn thơng,
báo chí, phát thanh, truyền hình tại Việt Nam. Tăng cường công tác chỉ
đạo, quản lý báo chí, nhất là báo chí điện tử, trang tin điện tử và mạng xã
hội trên Internet; quản lý tốt hơn việc xã hội hóa sản xuất hoặc liên kết sản


xuất, truyền dẫn, phát sóng các chương trình phát thanh, truyền hình; hỗ
trợ các doanh nghiệp trong nước phát triển, thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng
dịch vụ Công nghệ thông tin.
-


Các cơ quan quản lý nhà nước và báo chí cần có các chính sách
khuyến khích, cởi mở trong việc chia sẻ thông tin. Một số trang xã hội
truyền thông như mạng xã hội Facebook đã bị các nhà mạng cung cấp
dịch vụ Internent chặn truy cập trong một thời gian khá dài. Điều này đã
gây nên một phản ứng gay gắt trong cộng đồng mạng Việt Nam, vốn đã quá
quen với việc sử dụng mạng xã hội này.
- Cần phải tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm những hành vi
sử dụng Internet, mạng xã hội, các trang thơng tin điện tử có tên miền Việt
Nam hoặc tên miền quốc tế nhưng thuê máy chủ trong nước để đăng tải tài
liệu, truyện, tranh, phim, ảnh có nội dung xấu, chống đối chế độ, trái thuần
phong mỹ tục của dân tộc.