Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018

Kỷ yếu khoa học

XÂY DỰNG SÁCH ẢNH MINH HỌA KIẾN THỨC
TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG CHO SINH VIÊN KHOA KHÔNG
CHUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Hải Uyên*, Vũ Thị Yến Nhi, Trần Thị Thu Trang
Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh
*Tác giả liên lạc:
TĨM TẮT
Nghiên cứu mơ tả các phương pháp nghiên cứu, yêu cầu, quy trình xây dựng sách
ảnh minh họa kiến thức Tâm lý học đại cương dành cho sinh viên khoa không
chuyên Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, nhu cầu và mức độ
hài lịng về sách ảnh. Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về học
phần Tâm lý học đại cương dành cho sinh viên khoa không chuyên, các cơ sỏ làm
căn cứ để xây dựng sách ảnh được xác lập.
Từ khóa: Sách ảnh, tâm lý học đại cương, sinh viên khoa không chuyên.
ESTABLISHING PICTURE BOOK ILLUSTRATING THE
KNOWLEDGE OF GENERAL PSYCHOLOGY
FOR THE NON-PSYCHOLOGY STUDENTS IN HO CHI MINH
UNIVERSITY OF EDUCATION
Nguyen Hai Uyen*, Vu Thi Yen Nhi, Tran Thi Thu Trang
Ho Chi Minh City University of Education
*Corresponding Author:
ABSTRACT
This article describes the research methods, requirements and procedures for
developing a picture book illustrating general psychology for the non-psychology
students of Ho Chi Minh University of education, satisfaction with this picture
book. Based on the systematization of reasoning and practicality of the module,
general psychology for non-psychology students, the basis for establishing the

book of photographs is established.
Keywords: Picture book, general Psychology, non-psychology students.
TỔNG QUAN
Đối với sinh viên (SV) hệ sư phạm
Trường Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh (ĐHSP TP.HCM) những
thầy giáo cô giáo tương lai, kiến thức
học phần Tâm lý học đại cương
(TLHĐC) là nền tảng cần thiết để tiếp
cận kiến thức Tâm lí học Giáo dục,
Giao tiếp sư phạm… cùng một số học
phần có liên quan, và từ đó có khả năng
ứng dụng các kiến thức này vào công
tác sư phạm sau khi tốt nghiệp. Đối với
SV hệ ngoài sư phạm, kiến thức
TLHĐC là sự hỗ trợ đắc lực cho cuộc

sống và nghề nghiệp, khi cần phải
tương tác với xã hội. Tại trường ĐHSP
TP.HCM, TLHĐC là học phần bắt
buộc và có vai trị hết sức quan trọng
đối với SV.
Tuy nhiên, theo tác giả Huỳnh Văn
Sơn, “SV sư phạm đang học tâm lí kiểu
mặt trời là phải ln ln sáng” bởi các
kiến thức mơn học được SV đón nhận
một cách sơ lược, chưa hiệu quả và
chưa có chiều sâu. Từ đó dẫn đến thực
trạng SV cịn mơ hồ về tâm lí học sinh
và việc học 30 tiết cho học phần

TLHĐC chính là một cuộc dạo chơi hết

344


Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018

sức đáng sợ. Thời lượng truyền tải
không nhiều nhưng đây là học phần
tương đối khó và khá trừu tượng đối
với SV.
Để hạn chế tâm lí “chán học”, “sợ học”
do mơn học có nhiều kiến thức trừu
tượng, một tài liệu tham khảo (TLTK)
mơ tả lí thuyết bằng tranh ảnh và xây
dựng các câu chuyện tình huống làm ví
dụ minh họa sẽ là một sự hỗ trợ nhất
định cho SV. Song, hiện nay, kiến thức
TLHĐC được thể hiện bằng chữ viết là
chủ yếu, ít có hình ảnh minh họa và hạn
chế về màu sắc. Các kiến thức học
phần TLHĐC được giới thiệu đến SV
hầu như chỉ được thể hiện thông qua
sách giáo trình. Việc sơ đồ hóa kiến
thức học phần này hoặc minh họa kiến
thức TLHĐC qua tranh ảnh đã từng
được thực hiện, tuy nhiên còn ở mức
độ khái quát chung, chưa phản ánh trọn
vẹn kiến thức học phần và chưa có ví
dụ cụ thể cũng như định hướng ứng

dụng cho người học Từ thực tiễn này
có thể nhìn nhận, một sản phẩm sử
dụng hình ảnh làm yếu tố chính để
minh họa cho kiến thức TLHĐC đi
kèm các ví dụ thực tế được xây dựng
riêng cho SV khoa không chuyên tại
trường ĐHSP TP.HCM hiện tại vẫn
chưa có đơn vị nào thực hiện.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thu
thập thông tin khoa học trên cơ sở
nghiên cứu văn bản, tài liệu đã có, bằng
các thao tác tư duy logic rút ra kết luận
khoa học cần thiết, xây dựng cơ sở lý
luận của đề tài.
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi:
Xây dựng bảng hỏi thử, khảo sát thử
nghiệm sau đó điều chỉnh thành bảng
hỏi chính thức nhằm khảo sát nhu cầu
và mức độ hài lòng về sản phẩm sách
ảnh minh họa kiến thức TLHĐC của
SV khoa không chuyên Trường ĐHSP
TP.HCM.

Kỷ yếu khoa học

Phương pháp chuyên gia: Liên hệ gửi
sản phẩm “Sách ảnh minh họa kiến
thức TLHĐC” cùng với bảng tiêu chí
đánh giá mức độ hài lịng để chun

gia thực hiện đánh giá.
Phương pháp phỏng vấn: Tiếp xúc trực
tiếp, đặt câu hỏi mở, thu thập thông tin
và sử dụng thông tin để xây dựng và
hoàn thiện quyển sách ảnh minh họa
kiến thức TLHĐC phù hợp với SV
khoa không chuyên Trường ĐHSP
TPHCM.
Phương pháp thống kê tóa n học: Sử
dụng phần mềm SPSS để xử lí và phân
tích các số liệu thu thập được từ bảng
hỏi, bảng đánh giá nhằm định lượng
các kết quả nghiên cứu và sử dụng
những công cụ quy chiếu cho việc xây
dựng cũng như đánh giá mức độ hài
lòng về sản phẩm “Sách ảnh minh họa
kiến thức TLHĐC”.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LÝ
LUẬN
Thuật ngữ “sách ảnh minh họa kiến
thức Tâm lí học đại cương”: Sách ảnh
minh họa kiến thức TLHĐC là một đơn
vị dữ liệu gồm hình ảnh và chữ viết
nhưng trong đó hình ảnh chiếm tỉ lệ
nhiều hơn, bao gồm nội dung chi tiết
học phần TLHĐC, định hướng ứng
dụng kiến thức vào cuộc sống và nghề
nghiệp, bài tập trắc nghiệm củng cố
kiến thức học phần. Sản phẩm là tài
liệu hỗ trợ học tập, khơng có giá trị

thay thế giáo trình và tài liệu tham khảo
có liên quan, tồn tại dưới 2 dạng: bản
in giấy và bản điện tử.
Yêu cầu và quy trình xây dựng sách
ảnh minh họa kiến thức TLHĐC cho
sinh viên khoa không chuyên Trường
ĐHSP TPHCM:
Yêu cầu: đảm bảo tính mục đích, tính
khoa học, tính phù hợp, tính tồn diện
và tính thẩm mỹ.
Quy trình:
Bước 1: Xác định ý tưởng, đưa ra các

345


Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018

cách thức trình bày một tài liệu hỗ trợ
học tập và lựa chọn phương án phù hợp
với đặc điểm tâm lý của SV.
Bước 2: Tiến hành tham khảo các văn
bản, tài liệu liên quan tới học phần
TLHĐC để xác định phạm vi nội dung
sách ảnh, các tài liệu liên quan tới sử
dụng hình ảnh minh họa để có cái nhìn
chung nhất về yêu cầu, hình thức sách
ảnh. Đổng thời tiến hành khảo sát và
phân tích, đánh giá nhu cầu sử dụng
sách sách ảnh minh họa.

Bước 3: Xây dựng dàn ý sách ảnh theo
các chương của giáo trình TLHĐC,
xây dựng bố cục sách ảnh phù hợp với
nội dung của một tài liệu hỗ trợ học tập.
Thống nhất hình thức sách ảnh phù hợp
với nhu cầu của SV và nội dung phù
hợp với đề cương học phần.
Bước 4: Dựa trên phạm vi nội dung và
hình thức đã thống nhất, tiến hành:
Biên soạn nội dung các tình huống, câu
chuyện nhằm truyền tải kiến thức;
Thiết kế nhân vật, tổng hợp bối cảnh,
không gian câu chuyện;
Thiết kế các hình ảnh, sơ đồ phù hợp
với nội dung câu chuyện;

Kỷ yếu khoa học

Hoàn chỉnh thiết kế.
Bước 5: Khảo sát mức độ hài lòng của
các chuyên gia trong lĩnh vực Tâm lí –
giáo dục và của SV khoa không chuyên
trường ĐHSP TP.HCM đối với sách
ảnh thông qua phương pháp phỏng
vấn, điều tra bằng bảng hỏi. Từ đó
phân tích, đánh giá kết quả độ hài lịng
về quyển sách ảnh và tiến hành chỉnh
sửa, hoàn chỉnh sách ảnh.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC
TIỄN

Kết quả khảo sát cho thấy SV khoa
khơng chun trường ĐHSP TP.HCM
gặp khó khăn trong việc hiểu và ghi
nhớ, tìm đọc tài liệu tham khảo các
kiến thức của học phần TLHĐC. Có
30% khái niệm được SV cho là khó
hiểu và 50% cặp khái niệm được SV
cho là khó phân biệt trong học phần.
Ý kiến “Tơi cảm thấy một quyển sách
ảnh minh họa kiến thức TLHĐC là tài
liệu hỗ trợ cần thiết để tôi học tập hiệu
quả học phần này” được đưa ra và nhận
được mức độ đồng tình như sau:

Hình 1. Ý kiến của sinh viên khoa không chuyên Trường Đại học Sư phạm
TP.HCM về sự cần thiết của sách ảnh minh họa kiến thức TLHĐC
Tổng cộng có 82,7% khách thể đồng luận: một phần đáng kể các SV thuộc
tình với việc thực hiện sách ảnh minh mẫu nghiên cứu tán thành và cho rằng
họa kiến thức giúp cải thiện hiệu quả việc tạo ra một quyển sách ảnh minh
học tập học phần TLHĐC cho SV khoa họa kiến thức sẽ giúp học tập tốt hơn
không chuyên, đồng nghĩa với kết môn TLHĐC.
346


Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018

Nhóm tác giả cũng tiến hành khảo sát
nhu cầu của SV liên quan đến hình
thức trình bày và nội dung của sách
ảnh. Kết quả cho thấy SV mong muốn

sách có màu sắc sinh động, nhiều hình
vẽ và sơ đồ, thể hiện nội dung thơng
qua câu chuyện tình huống và có câu
hỏi trắc nghiệm củng cố kiến thức cuối
mỗi chương.
Dựa trên các cơ sở đó, sách ảnh minh
họa kiến thức Tâm lý học đại cương
dành cho SV khoa không chuyên
trường Đại học Sư phạm TP.HCM
được thiết kế với 104 trang, bao gồm 7
chương. Bố cục cụ thể gồm: mục lục,
lời nói đầu, các kí hiệu sử dụng trong
sách, giới thiệu nhân vật và danh mục
TLTK.
Các mẩu chuyện trong sách được xây
dựng xoay quanh 7 nhân vật sống tại
xứ sở Tali (Tâm lý), gồm: Chip Ngố,
Chip Cận, Chip Điệu, Chip Lười, Chip
Tám, Chip Ú và thầy Chip Giáo Sư.
Trong đó Chip Ngố là nhân vật thường
xuyên đặt câu hỏi, đóng vai trị như
người dẫn dắt người đọc tìm hiểu đa số
các kiến thức của sách. Đó cũng là lí
do tựa sách được đặt là: Chip Ngố ở xứ
sở Tali. Nhân vật am hiểu nhiều kiến
thức để thường xuyên giải đáp cho
những thắc mắc của Chip Ngố là Chip
Cận (bạn cùng lớp) và thầy Chip Giáo
Sư (thầy giáo chủ nhiệm). Bên cạnh
các nhân vật chính này, Chip Điệu,

Chip Lười, Chip Ú và Chip Tám cũng
là nhóm bạn cùng lớp với Chip Ngố.
Mỗi nhân vật có những tính cách khác
nhau đã được thể hiện rõ trong tên gọi.
Ở từng chương sách, các nhân vật sẽ
được đặt vào tình huống có vấn đề, cần
phải sử dụng kiến thức TLHĐC để lý
giải. Từ đó kiến thức sẽ được dẫn dắt
để giải quyết vấn đề, kèm theo đó là
các ví dụ và ứng dụng kiến thức. Người
đọc có thể dễ dàng phát hiện ra kiến
thức được lồng ghép trong truyện nhờ
5 ký hiệu: Khái niệm, đặc điểm, quy

Kỷ yếu khoa học

luật, ví dụ minh họa và gợi ý ứng dụng
kiến thức (các kí hiệu được chú thích
trong trang 1 của sách ảnh).
Mỗi chương được chia nhỏ theo tiểu
mục, trong mỗi tiểu mục từng đơn vị
kiến thức đều được trình bày theo kết
cấu:
Đặt vấn đề: Tình huống có vấn đề xảy
ra xung quanh các nhân vật, một nhân
vật đặt câu hỏi.
Trình bày kiến thức: một nhân vật khác
trả lời câu hỏi bằng kiến thức TLHĐC;
Cho ví dụ: các ví dụ được phân tích từ
tình huống có vấn đề phía trên hoặc

liên quan tới cuộc sống thường ngày
của nhân vật.
Định hướng ứng dụng: Từ nội dung
kiến thức đưa ra các ứng dụng phù hợp
với việc học tập hoặc cuộc sống.
Sản phẩm hoàn thành được chuyển đến
các SV khoa không chuyên đã được
khảo sát nhu cầu cùng các chuyên gia
trong lĩnh vực tâm lý – giáo dục để
đánh giá mức độ hài lịng. Điểm trung
bình tổng từ phía các sinh viên đạt
3,950 và điểm trung bình tổng từ phía
các chuyên gia là 3,75 – cho thấy SV
và các chuyên gia đều hài lòng về sản
phẩm. Các khách thể nhận định sách
ảnh có bố cục rõ ràng, hình ảnh minh
họa bắt mắt và thể hiện kiến thức ngắn
gọn, ví dụ minh họa gần gũi dễ hiểu.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Xây dựng sách ảnh minh họa kiến thức
TLHĐC là giải pháp thiết thực khắc
phục một phần khó khăn của SV khoa
khơng chun Trường ĐHSP TP.HCM
trong q trình lĩnh hội các kiến thức
học phần TLHĐC, đáp ứng nhu cầu cải
thiện kết quả và chất lượng học tập
môn học này. Việc xây dựng sách ảnh
dựa trên cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn,
đảm bảo các yêu cầu đề ra cho sản
phẩm khi hoàn thành. Kết quả khảo sát

mức độ hài lịng cho thấy: Khách thể
có mức độ hài lịng khá cao đối với

347


Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018

hình thức và nội dung được trình bày
trong sách ảnh.
Kiến nghị đối với Khoa Tâm lý học
Tạo điều kiện nghiên cứu thực nghiệm
hiệu quả của sách ảnh minh họa kiến
thức TLHĐC.
Đưa sản phẩm vào quá trình dạy - học
học phần TLHĐC sau hiệu chỉnh và
kiểm duyệt.
Kiến nghị đối với giảng viên giảng

Kỷ yếu khoa học

dạy học phần TLHĐC
Giảng viên cần khuyến khích SV sử
dụng sách ảnh minh họa kiến thức
TLHĐC trong thời gian học tập học
phần (giới thiệu, hướng dẫn sử dụng
hiệu quả).
Giảng viên có thể sử dụng bản điện tử
của sách ảnh đưa vào bài giảng của
mình (hình ảnh minh họa cho kiến thức

giảng dạy, thiết kế hoạt động trên lớp).

TÀI LIỆU THAM KHẢO
HUỲNH VĂN SƠN (2014). Sinh viên sư phạm học tâm lý kiểu mặt trời là phải
luôn luôn sáng. Http://giaoduc.net.vn.
NGUYỄN THỊ TỨ, NGUYỄN THỊ DIỄM MY (2016). Đề cương chi tiết học
phần Tâm lý học đại cương. Khoa Tâm lý học Trường Đại học Sư phạm
TP. Hồ Chí Minh.
NGUYỄN THƯỢNG HÙNG (2002). Từ điển Khoa học Xã hội. NXB TP. Hồ
Chí Minh.
VŨ DŨNG (2008). Từ điển Tâm lý học. NXB Từ điển Bách khoa. Hà Nội.

348