LỜI MỞ ĐẦU
I.

Tính cấp thiết của đề tài.
Lễ hội truyền thống là một bộ phận quan trọng của di sản văn
hóa phi vật thể của dân tộc Việt Nam và là một hiện tượng có tính chất tổng
hợp chứa đựng trong nó cả tín ngưỡng, tơn giáo, phong tục tập quán, diễn
xướng dân gian và văn nghệ dân gian. Bên cạnh đó, Giáo sư Trần Quốc
Vượng trong Văn hóa Việt Nam tìm tịi và suy ngẫm thì “Lễ hội cịn là một
sản phẩm và biểu hiện của một nền văn hóa”.
Ngày nay, lễ hội đang được tổ chức ngày càng nhiều để đáp ứng
những đòi hỏi trong đời sống sinh hoạt văn hóa tinh thần của mọi người dân.
Việc tham dự các lễ hội truyền thống là nhu cầu không thể thiếu được của
nhân dân nhằm thỏa mãn khát vọng hướng về cội nguồn, đáp ứng nhu cầu văn
hóa tâm linh cũng như nhu cầu giao lưu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng,
góp phần tạo nên sự đa dạng của văn hóa. Lễ hội truyền thống tồn tại đến hơm
nay đều là kết quả của q trình tiếp biến văn hóa lâu dài. Q trình tiếp biến
ấy khiến cho lễ hội luôn mang dáng vẻ của thời đại mà vẫn không mất đi diện
mạo ban đầu, cái cấu trúc hai mảng lễ và hội của nó.
Hiện nay, người dân đã có khả năng và điều kiện làm chủ bản
thân thì niềm tin vào sự linh thiêng của thần thánh chuyển hóa dần nhường
chỗ cho những tình cảm thiêng liêng nhớ về cội nguồn, lịng tơn kính và biết
ơn tổ tiên, tình yêu và niềm tự hào về quê hương đất nước trở thành cảm hứng
chủ đạo của lễ hội truyền thống. Vì vậy, chức năng tín ngưỡng của lễ hội có
phần giảm thiểu, chức năng vui chơi, giải trí của phần hội được tăng lên. Các
trò chơi dân gian, những làn điệu dân ca, dân vũ được khai thác thu hút đông
đảo các tầng lớp nhân dân tham gia.
Vấn đề đặt ra là công tác tổ chức và quản lý đã phù hợp với
truyền thống văn hóa dân tộc, phong tục tập quán địa phương cũng như giữ
gìn, phát huy được các giá trị văn hóa truyền thống và giải quyết tốt những
vấn đề phát sinh trong khi lễ hội diễn ra chưa. Do đó, cần phải nghiên cứu,

1


tìm hiểu về cơng tác tổ chức và quản lý lễ hội để góp phần làm phong phú
thêm kho di sản văn hóa Việt Nam trong thời hiện nay.
Bản thân tôi là một người con được sinh ra và lớn lên trên
mảnh đất Thanh Hóa – một tỉnh với bề dày lịch sử và có nhiều nét văn hóa
đặc sắc. Nên tơi nhận thấy vấn đề nghiên cứu và tìm hiểu về lễ hội truyền
thống ở địa phương mình là một việc làm cần thiết để góp phần nâng cao chất
lượng tổ chức lễ hội cũng như bảo lưu và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống của dân tộc. Trên cơ sở những lý do trên tôi quyết định chọn đề tài
“Công tác tổ chức kiểm tra giám sát hoạt động lễ hội Mùa xuân Ất Mùi –
2015 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ” làm đề tài báo cáo thực tập của mình.
II.
1.

Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu.
Công tác tổ chức và quản lý lễ hội Mùa xuân Ất Mùi – năm
2015 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

2.

Phạm vi nghiên cứu
Địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

3.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.
Nghiên cứu lễ hội đình tỉnh Thanh Hóa nhằm cung cấp một số

thơng tin, q trình hình thành, những đặc điểm cũng như tìm ra những giá trị
tiêu biểu và thực trạng của công tác tổ chức và quản lý lễ hơi. Từ đó, đề xuất
một số giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác tổ chức và quản lý lễ hội trên
địa bàn toàn tỉnh.

4.
5.

Phương pháp nghiên cứu.
Đề tài sử dụng các phương pháp sau:
Quan sát
Phỏng vấn
Nghiên cứu tài liệu
Phân tích Đóng góp của đề tài (ý nghĩa thực tiễn)
. Đóng góp về tư liệu nghiên cứu

2


Đề tài góp phần là một nguồn tư liệu, dẫn chứng để bảo tồn và
phát huy giá trị văn hóa dân tộc nói chung và văn hóa ứng xử trong lễ hội nói
riêng. Đồng thời, làm phong phú và đa dạng thêm cho kho tàng tư liệu văn
hóa dân tộc về các lễ hội. Các giải pháp đề xuất trong nghiên cứu góp phần
nâng cao hiệu quả cơng tác tổ chức và quản lý lễ hội trong thời gian tới
6.

. Cấu trúc của đề tài.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục đề tài
có bố cục gồm 3 chương


-

Chương 1: Tổng quan về quản lý lễ hội truyền thống tỉnh Thanh Hóa.
Chương 2. Thực trạng công tác tổ chức và quản lý lễ hội trên địa bàn toàn

-

Tỉnh.
Chương 3: Những giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tổ chức và quản lý lễ
hội xuân Ất Mùi – năm 2015 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ LỄ HỘI MÙA
XUÂN ẤT MÙI – NĂM 2015.
I.
1.

Lễ hội truyền thống và quản lý lễ hội truyền thống.
Khái niệm về lễ hội truyền thống.
Lễ hội là một từ ghép và có thể được hiểu theo nhiều nghĩa khác
nhau. Theo từ nguyên, lễ hội là sự kết hợp của hai từ Hán – Việt là lễ và hội.
Do đó, lễ hội gồm hai phần là lễ và hội.
Theo Đào Duy Anh trong cuốn Hán Việt từ điển thì lễ là “cách bày tỏ
kính ý hoặc đồ vật để bày tỏ kính ý”. Trần Ngọc Thêm trong cuốn Cơ sở văn
hóa Việt Nam thì cho rằng: “Lễ hội là hệ thống phân bố theo không gian: vào
mùa xuân và mùa thu, khi công việc đồng áng rảnh rỗi nhất, lễ hội diễn ra liên
tiếp hết chỗ này đến chỗ khác, mỗi vùng có lễ hội của riêng mình.

3



Lễ hội có phần lễ và phần hội: Phần lễ mang ý nghĩa tạ ơn và cầu xin
thần linh bảo trợ cho cuộc sống của mình. Phần hội gồm các trị vui chơi giải
trí hết sức phong phú. Xét về nguồn gốc, phần lớn các trò chơi này đều xuất
phát từ những ước vọng thiêng liêng của con người nông nghiệp”. Bên cạnh
lễ, hội có nghĩa là cuộc vui được tổ chức cho đông đảo người tham dự theo
phong tục hoặc dịp đặc biệt.
GS. Ngô Đức Thịnh cho rằng: “Lễ là một hiện tượng tổng thể,
không phải là thực thể chia đôi (phần lễ và phần hội) một cách tách biệt như
một số học giả đã quan niệm mà nó được hình thành trên cơ sở một cốt lõi
nghi lễ tín ngưỡng nào đó (thường là tơn thờ một vị thần linh lịch sử hay một
vị thần linh nghề nghiệp nào đó) rồi từ đó nảy sinh và tích hợp các hiện tượng
sinh hoạt văn hóa, phái sinh để tạo nên một tổng thể lễ hội.
Cho nên trong lễ hội, phần lễ là phần gốc rễ, chủ đạo, phần hội là
phần phái sinh tích hợp”. Ngồi ra, các nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam có
nhiều cách trình bày định nghĩa lễ hội như trong Từ điển bách khoa Việt Nam
(2005) có viết: Lễ là hệ thống các hành vi, động tác nhằm biểu hiện lịng tơn
kính của con người đối với thần linh, phản ánh những ước mơ chính đáng của
con người trước cuộc sống mà bản thân họ chưa có khả năng thực hiện, cịn
hội là sinh hoạt văn hóa, tơn giáo, nghệ thuật của cộng đồng, xuất phát từ nhu
cầu cuộc sống, từ sự tồn tại và phát triển của cộng đồng, sự bình yên cho từng
cá nhân, hạnh phúc cho từng gia đình, sự vững mạnh cho từng dịng họ, sự
sinh sơi nảy nở của gia súc, sự bội thu của mùa màng mà từ bao đời nay quy
tụ niềm mơ ước chung vào bốn chữ “Nhân khang, vật thịnh”.
Trong cuốn Văn hóa học xuất bản năm 1997, Đồn Văn Chúc
cịn cho rằng: “Lễ (cuộc lễ) là sự bày tỏ kính ý đối với một sự kiện xã hội, hay
tự nhiên, tư tưởng hay có thật, đã qua hay hiện tại được thực hiện theo nghi
điển rộng lớn, mức độ rộng lớn, tùy thuộc cấp nhóm xã hội có nhiệm vụ cử
hành, nhằm biểu hiện giá trị của đối tượng được cử lễ. Hội là cuộc vui chơi
bằng vơ số hoạt động giải trí cơng cộng, diễn ra tại một địa điểm nhất định
4



vào dịp cuộc lễ kỷ niệm một sự kiện tự nhiên xã hội, nhằm diễn đạt sự phấn
khích, hoan hỉ của công chúng dự lễ.
Lễ hội bao gồm hai thành tố là lễ và hội kết hợp giữa tín ngưỡng
và vui chơi, giữa con người và thần linh, giữa thế giới âm và dương... để
thơng qua đó, con người có thể bày tỏ niềm mong ước của mình vào các vị
thần linh trên trời. Đồng thời, thỏa mãn khát vọng trở về cội nguồn và đáp
ứng nhu cầu văn hóa tâm linh cũng như nhu cầu giao lưu trong sinh hoạt văn
hóa cộng đồng.
2.

Quản lý lễ hội truyền thốn
. Quản lý Nhà nước về lễ hội truyền thống Trong tất cả các lĩnh
vực của đời sống xã hội, con người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa
vào sự nỗ lực của một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng lớn hơn ở
tầm quốc gia, quốc tế và đều phải thừa nhận, chịu một sự quản lý nào đó. Như
vậy, quản lý là một khái niệm được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực khác
nhau như: kinh tế, luật học, điều khiển học... Vì thế, các nhà nghiên cứu ở
từng lĩnh vực đã đưa ra những quan niệm khác nhau về quản lý. Theo nghĩa
rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con người. Theo nghĩa hẹp, quản
lý là sự sắp đặt, chăm nom cơng việc. Ngồi ra cịn có nhiều cách định nghĩa
khác nhau về quản lý:
- Quản lý là những hoạt động cần thiết phải được thực hiện khi
con người kết hợp với nhau trong các nhóm, tổ chức nhằm đạt được những
mục tiêu chung. - Quản lý là quá trình cùng làm việc và thơng qua các cá
nhân, các nhóm cũng như các nguồn lực khác để hoàn thành các mục đích
chung của một nhóm người, một tổ chức.
- Quản lý là một nghệ thuật đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua
việc điều khiển, phối hợp, hướng dẫn, chỉ huy hoạt động của những người

khác

II.
1.

Công tác quản lý của Đảng và nhà nước đối với lễ hội truyền thống.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý, tổ chức lễ hội.

5


Những năm qua, công tác quản lý và tổ chức lễ hội từng bước đi
vào nền nếp. Hoạt động lễ hội diễn ra phong phú, đa dạng, phát huy được vai
trò chủ thể, năng lực sáng tạo các giá trị văn hoá của nhân dân; giáo dục
truyền thống "Uống nước nhớ nguồn" , tơn vinh người có cơng với dân, với
nước, đáp ứng nhu cầu văn hoá tinh thần của nhân dân, tạo khí thế vui tươi,
lành mạnh; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống, phong tục
tập

quán

tốt

đẹp

của

dân

tộc


.

Tuy nhiên, các loại hình lễ hội được tổ chức với tần suất cao, mật độ
dày. Việc tổ chức lễ hội cịn thiếu tính sáng tạo và hấp dẫn, gây quá tải ở một
số điểm di tích, khu danh thắng, nơi tổ chức lễ hội. Công tác bảo đảm an ninh,
trật tự an tồn xã hội có nhiều bất cập. Thực hiện nếp sống văn minh trong lễ
hội chưa tốt. Tình trạng đốt nhiều hàng mã, đặt tiền lễ khơng đúng quy định
cịn phổ biến; vệ sinh mơi trường không bảo đảm, ảnh hưởng không tốt mỹ
quan nơi thờ tự, xâm hại di tích, cơng trình tín ngưỡng. Việc tổ chức lễ hội có
biểu hiện phơ trương với nhiều nghi thức rườm rà, tốn kém; có xu hướng
thương mại hố và lợi dụng tổ chức lễ hội vì mục đích kinh tế. Việc mời
khách và một số cán bộ lãnh đạo, quản lý tham dự lễ hội chưa thực hiện tốt
các

quy

định

đã

ban

hành.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do cấp ủy, chính quyền một số địa
phương, cơ sở cịn bng lỏng, thiếu sâu sát, kiên quyết; những hạn chế, yếu
kém trong công tác quản lý và tổ chức lễ hội khơng được ngăn chặn, chấn
chỉnh


kịp

thời.

Trước tình hình trên, Ban Bí thư yêu cầu các cấp uỷ, tổ chức đảng,
chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân các cấp tập trung
thực

hiện

tốt

các

nhiệm

vụ

trọng:

1. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ đối với công tác quản lý và tổ
6


chức lễ hội; bảo đảm việc quản lý và tổ chức lễ hội của từng ngành, địa
phương, cơ sở theo đúng quy định của pháp luật, thiết thực, hiệu quả, tiết
kiệm; phù hợp với thuần phong mỹ tục, phát huy giá trị văn hoá truyền thống
tốt đẹp của dân tộc, có ý nghĩa giáo dục cao; đáp ứng nhu cầu văn hố, tinh
thần


lành

mạnh

của

nhân

dân.

Ban Tun giáo Trung ương chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hoá, Thể thao và
Du lịch và các cơ quan liên quan hướng dẫn tổ chức các hoạt động văn hố,
thể thao, lễ hội đón Tết Ngun đán, vui Xuân Ất Mùi, các sự kiện, ngày lễ
lớn trong năm 2015 và những năm tiếp theo, bảo đảm thiết thực, hiệu quả và
tiết kiệm; phù hợp với văn hoá truyền thống của dân tộc, phong tục, tập quán
của từng địa phương.
2- Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu chấp hành các quy định về quản
lý và tổ chức lễ hội; phê bình và xử lý nghiêm đối với cán bộ, đảng viên vi
phạm. Cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp Trung ương, không tham
dự lễ hội với danh nghĩa tổ chức, cơ quan, đơn vị nếu khơng được cấp có
thẩm

quyền

phân

cơng.

3- Giảm tần suất, thời gian tổ chức, nhất là những lễ hội có quy mô lớn. Hạn
chế sử dụng ngân sách nhà nước, đẩy mạnh xã hội hoá các nguồn lực trong

việc tổ chức lễ hội. Tiếp tục nghiên cứu, bổ sung hoàn thiện quy hoạch, tổ
chức lễ hội, các sinh hoạt tín ngưỡng và các hoạt động vui chơi giải trí trong
lễ hội hợp lý, lành mạnh; ngăn chặn và khắc phục tình trạng lợi dụng di tích,
nơi thờ tự, lễ hội nhằm trục lợi, tuyên truyền mê tín, dị đoan và tổ chức các
hoạt động trái pháp luật. Thực hiện nghiêm việc quản lý đốt hàng mã; quản lý,
sử dụng đồng tiền Việt Nam trong lễ hội theo đúng quy định của pháp luật;
khắc phục tình trạng đặt hịm cơng đức và đặt tiền lễ tuỳ tiện; quản lý và sử
dụng tiền công đức công khai, minh bạch, phục vụ công tác bảo tồn, tơn tạo,
phát huy giá trị di tích và tổ chức lễ hội. Khơng lạm dụng truyền hình trực
tiếp

để

huy

động

tài

trợ

cho
7

việc

tổ

chức


lễ

hội.


4- Tăng cường các biện pháp giữ gìn, bảo vệ di tích, danh lam thắng cảnh;
bảo đảm an ninh, trật tự an tồn xã hội, phịng, chống cháy nổ, an tồn giao
thơng; khắc phục, giải quyết dứt điểm tình trạng ùn tắc giao thơng; đảm bảo
vệ sinh an tồn thực phẩm, vệ sinh cảnh quan môi trường tại các lễ hội. Thực
hiện nếp sống văn minh trong sinh hoạt văn hố , tín ngưỡng và lễ hội. Quản
lý chặt chẽ các hoạt động dịch vụ, niêm yết công khai giá dịch vụ; kiểm tra,
ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại về giá, phí dịch vụ, lệ phí, lưu
hành ấn phẩm văn hoá trái phép; xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật
đối với các tổ chức, cá nhân lợi dụng lễ hội để tăng giá, ép giá.
5- Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban cán sự đảng Bộ Thông tin và Truyền
thông chỉ đạo tuyên truyền trên hệ thống thông tin đại chúng về nội dung Chỉ
thị này; định hướng, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phản ánh
những nét đẹp văn hoá truyền thống trong hoạt động lễ hội, cổ vũ, nêu gương
các cơ sở, cá nhân gương mẫu thực hiện tốt, đồng thời phê phán cơ sở, cá
nhân thực hiện không tốt các quy định về quản lý, tổ chức và tham gia lễ hội.
Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban cán sự Đảng Bộ Văn hố, Thể thao và Du
lịch tham mưu với Bộ Chính trị tổ chức tổng kết 15 năm thực hiện Chỉ thị số
27-CT/TW, ngày 12/1/1998 của Bộ Chính trị khố VIII và 5 năm thực hiện
Kết luận số 51-KL/TW, ngày 22/7/2009 của Bộ Chính trị khố X về tiếp tục
thực hiện Chỉ thị số 27-CT/TW, ngày 12/1/1998 của Bộ Chính trị khoá VIII
về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội.
6 - Ban cán sự Đảng Chính phủ, Ban cán sự Đảng Bộ Văn hố, Thể thao và
Du lịch chỉ đạo, hướng dẫn triển khai thực hiện công tác quản lý và tổ chức lễ
hội phù hợp với văn hoá truyền thống dân tộc và xu thế phát triển của thời
đại; tăng cường kiểm tra, ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm các địa phương,

8


cơ sở, cá nhân có sai phạm trong quản lý, tổ chức và tham gia lễ hội.
7 - Cấp uỷ, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đồn thể nhân dân các cấp
có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nghiêm túc Chỉ thị này
trong địa phương, đơn vị, tổ chức và đồn thể mình

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TỔ CHỨC VÀ KIỂM
TRA HOẠT ĐỘNG LỄ HỘI M ÙA XUÂN ẤT MÙI – NĂM 2015 TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA.
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử với đặc trưng là văn minh lúa
nước thì lễ hội ở nước ta là một trong những hình thức sinh hoạt văn hóa cộng
đồng chủ đạo. Đặc điểm đó đem đến cho “lễ hội truyền thống Việt Nam như
một bảo tàng sống” khi lễ hội mang đặc trưng của đời sống vật chất, văn hố
tinh thần, hay nói cách khác là văn hóa vật thể và văn hố phi vật thể của mỗi
cộng đồng, dân tộc, của vùng miền khác nhau. Lễ hội truyền thống Việt Nam
có hai nội dung chính là phần lễ và phần hội. Hai yếu tố này quan hệ quan
chặt chẽ với đời sống con người. Nghi lễ gồm các hoạt động tâm linh của con
người mang tính chất linh thiêng, thần bí qua hoạt động thờ cúng, tín ngưỡng,
tơn giáo. Hội là hoạt động của con người mang tính chất vui chơi, giải trí như
chơi đánh đu, đánh cịn, hát xướng... Có thể nói, lễ hội là hoạt động của con
người trong đời sống tâm linh, là văn hóa tinh thần của cộng đồng và là hình
thức để duy trì bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc.
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 8.000 lễ hội được tổ chức một năm.
Ở nước ta có 4 hình thức tổ chức lễ hội gồm: Lễ hội dân gian; Lễ hội lịch sử
cách mạng; Lễ hội tơn giáo; Lễ hội du nhập từ nước ngồi vào Việt như Lễ
Giáng sinh của người Công giáo đang trở thành ngày lễ mang nhiều ý nghĩa,
nét đẹp du nhập hòa quyện với đời sống người dân Việt Nam. Nhân dân đã có
9



ý thức tơn vinh các hoạt động văn hóa truyền thống dân tộc nên nhiều lễ hội
được khôi phục và phát triển. Đặc biệt các lễ hội được diễn ra vào mùa xuân
thu hút đông đảo nhân dân tham dự và trở thành nét đẹp truyền thống văn hoá
của người Việt Nam, đầu năm đi hội khai xuân.
Lễ hội - cầu nối quá khứ với hiện tại, bao đời nay đã trở thành một
bộ phận không thể thiếu trong đời sống văn hóa cộng đồng. Nhưng gần đây,
sự gia tăng cả về quy mô và số lượng, cũng như sự nảy sinh một số hiện
tượng bất thường từ lễ hội đã khiến việc quản lý văn hóa tại lễ hội trở thành
một vấn đề cần nhanh chóng giải quyết...
Từ bao đời nay, lễ hội ln giữ vai trị như sợi dây gắn kết cộng
đồng, tạo dựng khơng gian văn hóa vừa trang trọng, linh thiêng, vừa tưng
bừng, náo nức. Lễ hội trở thành nơi công chúng đến với lịch sử cha ông, trở
về với cội nguồn dân tộc, tưởng nhớ công ơn người đi trước, cầu mong những
điều tốt lành. Ðồng thời là nơi người dân được vui chơi, giải tỏa, bù đắp về
tinh thần. Tuy nhiên thời gian qua, từ thực trạng của hoạt động lễ hội, dường
như ý nghĩa thiêng liêng đó đã ít nhiều suy giảm trước sự xâm lấn của yếu tố
xã hội hóa, thương mại hóa và các hiện tượng tiêu cực khác.
Thực hiện Chỉ thị 41-CT/TW ngày 5/2/2015 của Ban Bí thư về
tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội;
Kết luận số 51-KL/TW ngày 27/7/2009 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 27CT/TW của Bộ Chính trị (khóa VIII) về thực hiện nếp sống văn minh trong
việc cưới, việc tang và lễ hội; và chương trình cơng tác trong q I/2015 của
Ban Tun giáo Tỉnh ủy. Ban đã thành lập đồn cơng tác đi kiểm tra hoạt các
hoạt động lễ hội từ ngày 24/2 đến ngày 6/3/2015 ở một số di tích, lễ hội trên
địa bàn các huyện, thị, thành phố, cụ thể là các đơn vị: Thường Xuân, Như
Thanh, Hậu Lộc, TP Thanh Hóa, thị xã Bỉm Sơn, thị xã Sầm Sơn. Sau khi đi
kiểm tra thực tế ở các điểm di tích, lễ hội, đồn cơng tác đã trực tiếp làm việc
với lãnh đạo, Ban Tuyên giáo, Trung tâm văn hóa huyện cùng với Đảng ủy,
10



chính quyền các địa phương có di tích, các chức sắc trụ trì tại chùa, Ban quản
lý,

thủ

từ

đền.

1. Tình hình hoạt động lễ hội:
Trong dịp lễ hội mùa Xuân Ất Mùi (2015), tình hình hoạt động lễ hội
truyền thống và lễ hội hiện đại đã diễn ra khắp mọi vùng miền trên địa bàn
tỉnh với khơng khí phấn khởi, vui tươi, an toàn, tiết kiệm với nhiều nội dung
phong phú và hình thức độc đáo như: Bơi thuyền, bơi chải, bóng chuyền, kéo
co, thi nấu cơm, chọi gà, hát ca trù, dân ca, tổ tơm điếm, cờ tướng, cờ người,
tung cịn... tất cả các địa phương trong tỉnh đã thực hiện tốt việc treo cờ Đảng,
cờ Tổ quốc, treo các băng zôn, khẩu hiệu.
Kỷ niệm 85 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/19303/2/2015) từ tỉnh đến cơ sở đã có nhiều hoạt động thiết thực: tổ chức giao lưu
văn hóa, văn nghệ quần chúng, giao lưu thể thao, thăm hỏi đảng viên cao tuổi,
trao huy hiệu 30 năm, 40 năm, 50 năm cho đảng viên. Đặc biệt sáng 2/2/2015,
Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ tỉnh đã tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm
85 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam gắn với biểu dương các điển
hình tiên tiến Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và phát
động phong trào thi đua thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ năm 2015.
Mừng Đảng - Mừng Xuân Ất Mùi 2015, các địa phương trong tỉnh đã
có nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao diễn ra sôi nổi liên tục
từ ngày mùng 1 tết đáp ứng nhu cầu hưởng thụ đời sống tinh thần ngày càng
cao của nhân dân. Điểm nhấn là chương trình nghệ thuật và bắn pháo hoa đón

giao thừa với chủ đề: Tình đất tình người quê Thanh tại Quảng trường Lam
Sơn, thành phố Thanh Hóa. Bên cạnh cịn các hoạt động tiêu biểu khác: Khu
Văn hóa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, khu vực tượng đài Lê Lợi, đền
thờ mẹ VNAH và các anh hùng liệt sỹ đã tổ chức phục vụ nhân dân đến dâng
hương, báo cơng; chương trình biểu diễn võ thuật cổ truyền Vovinam, múa

11


lân, múa rồng, đánh trống đồng, giải bóng bàn, cầu lơng... (thành phố Thanh
Hóa). Bơi chải (Nga Sơn và Tĩnh Gia). Vật dân tộc (Hoằng Hóa)...
Từ đêm 30 Tết đến nay, du khách thập phương ở khắp nơi trong và
ngoài tỉnh đã tấp nập đến các đền, chùa nổi tiếng trong tỉnh như: Phủ Na
(Như Thanh); Am Tiên (Triệu Sơn); đền Cầm Bá Thước (Thường Xuân); đền
Độc Cước (Sầm Sơn); đền Sịng, đền Chín giếng (Bỉm Sơn); chùa Tăng Phúc,
chù Thanh Hà, chùa Đại Bi (thành phố Thanh Hóa)... để thắp hương cầu gia
đình sức khỏe, may mắn, an lành, phát tài, phát lộc và du xuân.
Rút kinh nghiệm của nhiều năm trước, năm nay chính quyền huyện,
Ban tổ chức, Ban quản lý di tích danh thắng ở các địa phương trong tỉnh đã ra
các văn bản trong đó nhấn mạnh việc chỉnh trang, cải tạo lại khuôn viên, xây
dựng khu vệ sinh, bãi để xe, an ninh trật tự, vệ sinh mơi tường, vệ sinh an
tồn thực phẩm, phịng và chống cháy nổ, an tồn giao thơng. Các hoạt động
phi văn hóa như nạn ăn xin, lơi kéo khách, trộm cắp, cờ bạc, hành nghề mê tín
dị đoan, rút thẻ, giải hạn, giải sao… đã được hạn chế đến mức tối đa. Địa
điểm để thùng tiền công đức và ghi nhận cơng đức đã được bố trí hợp lý đúng
nơi qui định. Công tác tổ chức chuẩn bị và tổ chức lễ hội tại các điểm di tích
đã có sự chuyển biến rõ rệt. Công tác quản lý của các cấp, các ngành, địa
phương đã được thắt chặt. Những trò chơi, trò diễn dân gian ở phần hội dân
gian đã có sự lồng ghép với các hoạt động văn hóa văn nghệ truyền thống và
hiện đại, ý thức tham gia lễ hội của các tầng lớp nhân dân cũng từng bước

được nâng lên.
Có thể thấy nét nổi bật ở các đền, chùa trong tỉnh năm nay là lượng du
khách đến vản cảnh và đi lễ đầu năm tăng cao, khơng có tình trạng đổi tiền lẻ
mệnh giá nhỏ, đặt tiền giọt dầu đúng qui định… và các hoạt động lễ hội đầu
xuân ở các địa phương trong tỉnh đã để lại nhiều ấn tượng đẹp trong nhân dân.
2. Tồn tại, hạn chế:
Có thể nhận thấy lễ hội tháng Giêng ở Thanh Hóa diễn ra ở rất nhiều
nơi nhưng hầu hết chỉ phần lễ là chính, cịn phần hội một số nơi nội dung
12


chưa có hoặc có nhưng cịn sơ sài. Cơng tác tổ chức lễ hội tại các điểm di tích
trọng điểm chưa khai thác và phục hồi được phần hội truyền thống kết hợp
với các trò chơi, trò diễn dân gian.
- Ở một số đền, phủ còn tồn tại những hiện tượng con nhang đệ tử hành
nghề mê tín dị đoan (cúng th, lên đồng, hầu bóng…) như đền Sịng Sơn,
Phủ Na, đền Hàn, đền Cô Bơ. Việc giải hạn, giải sao ở các chùa còn diễn ra
khá phổ biến, một bộ phận cán bộ, công chức cũng tham gia việc này.
- Tại một số di tích, việc bố trí địa điểm trông giữ xe chưa được chú
trọng, việc trông giữ xe và thu tiền giữ xe của khách không theo qui định:
chùa Tăng phúc, chùa Tranh (TPTH), Am Tiên (Triệu Sơn), Đền Sòng (Bỉm
Sơn); đền Cầm Bá Thước (Thường Xuân)…, tình trạng mất cắp và lượng
người ăn xin cịn nhiều ở khu vực trước cổng chùa Thanh Hà (TPTH).
- Những trị cờ gian, bạc bịp trá hình núp bóng dưới dạng vui chơi giải
trí có thưởng (lắc Bầu - cua - cá, “chiếc nón kỳ diệu”, ném tiêu, bắn súng…)
vẫn cịn ở một số lễ hội. Một số Đền tình trạng các thùng đèn dầu, hịm cơng
đức nhiều; tình trạng vệ sinh an toàn thực phẩm và vứt rác bừa bãi làm ảnh
hưởng cảnh quan, mơi trường; tình trạng đốt vàng mã, tiền âm phủ còn phổ
biến, một số điểm còn để bán hàng, quán lấn chiếm lòng đường gây cản trở
giao thông đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến sự tơn nghiêm ở các di tích,

danh thắng.
3. Ngun nhân tồn tại:
- Một số cấp ủy, chính quyền chưa có sự phối hợp đồng bộ, thống nhất
giữa các ban, ngành đồn thể trong huyện, xã về cơng tác quản lý lễ hội ở các
di tích, danh thắng.
- Một số Chùa thực hiện chưa nghiêm túc các các văn bản chỉ đạo của
ngành Văn hóa, Thể thao & Du lịch và chính quyền huyện, xã có di tích.
- Lượng du khách tăng đột biến ở các lễ hội đã gây khó khăn trong
công tác quản lý.

13


- Một bộ phận người dân tham gia lễ hội ý thức chấp hành qui định
chưa cao, không tuân thủ theo qui định. Hoạt động của cán bộ Ban quản lý di
tích ở một vài nơi có lúc, có việc xử lý thiếu kiên quyết, chưa kịp thời.

CHƯƠNG III: NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CÔNG
TÁC TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ LỄ HỘI XUÂN ẤT MÙI TRÊN ĐỊA
BÀN TỈNH.

14


Trước mùa hội mới, vấn đề đặt ra là nâng tầm năng lực quản lý, tổ
chức lễ hội, bảo đảm cho mùa lễ - hội Xuân Ất Mùi 2015 diễn ra an toàn, văn
minh, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa lành mạnh của nhân dân và du
khách.
I.
1.


Nầng tầm trách nhiệm trong công tác tổ chức lễ hội xuân Ất Mùi
Những
hạn
chế
cần
phải
khắc

phục

Trước mùa lễ hội năm 2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức họp
báo giới thiệu công tác quản lý, tổ chức lễ hội xuân Ất Mùi 2015. Trong buổi
họp ấy, diễn ra vào ngày 13-2, tại Hà Nội, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
giới thiệu nội dung một loạt văn bản mang tính chỉ đạo công tác tổ chức, quản
lý lễ hội của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Thủ tướng Chính phủ, UBND TP
Hà Nội. Tinh thần cơ bản là tăng cường công tác quản lý, nâng cao năng lực
tổ chức lễ hội nhằm giữ gìn nét đẹp truyền thống, khơi gợi niềm tự hào dân
tộc, lọai trừ hủ tục và xu hướng thương mại hóa. Sự quan tâm, yêu cầu, giải
pháp ở tầm vĩ mô đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội là rõ ràng, như
bao

năm

qua

đã

vậy.


Nhìn lại công tác quản lý và tổ chức lễ hội trong năm 2014, thấy rõ sự chỉ đạo
của Đảng, Chính phủ và ngành văn hóa là vơ cùng cần thiết, vừa mở ra định
hướng đúng đắn đối với việc tổ chức hoạt động này, vừa khơi gợi giải pháp
tổng thể mà theo đó, điều quan trọng là phát huy tinh thần trách nhiệm của
các cấp, ngành, chính quyền địa phương và trách nhiệm công dân trong việc
quản lý, tổ chức, tham gia lễ hội. Nói vậy là bởi, theo Bộ Văn hóa, Thể thao
và Du lịch, ngồi kết quả đáng khích lệ như phát huy vai trò chủ thể, năng lực
sáng tạo các giá trị văn hóa của nhân dân, giáo dục truyền thống uống nước
nhớ nguồn, mùa lễ hội xuân Giáp Ngọ 2014 vẫn bộc lộ hạn chế nhất định. Có
bốn điểm yếu cơ bản: Cơ sở dịch vụ chưa đáp ứng được so với nhu cầu, dẫn
đến tình trạng quá tải ở hầu hết các điểm di tích, danh thắng, nơi tổ chức lễ

15


hội; việc đốt vàng mã, đặt tiền lễ không đúng quy định diễn ra phổ biến, vệ
sinh mơi trường có sự hạn chế, ảnh hưởng xấu tới cảnh quan nơi thờ tự; hiện
tượng thương mại hóa lễ hội vẫn cịn; việc cung tiến và tiếp nhận đồ thờ tự
khơng

đúng

quy

định

vẫn

diễn


ra

ở

một

số

di

tích.

Với những điểm hạn chế nói trên, về cơ bản có thể nhận định rằng, công tác
quản lý và tổ chức lễ hội năm 2014 chưa tạo được bước chuyển căn bản, cần
thiết. Những điểm hạn chế mà cơ quan quản lý văn hóa nêu ra, đa số thuộc
hàng tối quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu tổ chức lễ hội an tồn, văn
minh, rõ tính giáo dục truyền thống. Sự hạn chế mang tính cơ bản đó đã được
nêu trong Chỉ thị số 41-CT-TƯ ngày 5-2-2015 của Ban Bí thư: "Việc tổ chức
lễ hội còn thiếu sáng tạo và hấp dẫn, gây quá tải… Công tác bảo đảm an ninh,
trật tự an tồn xã hội có nhiều bất cập. Việc thực hiện nếp sống văn minh
trong lễ hội chưa tốt. Tình trạng đốt nhiều vàng mã, đặt tiền lễ khơng đúng
quy định cịn phổ biến; vệ sinh mơi trường khơng bảo đảm, ảnh hưởng không
tốt tới mỹ quan nơi thờ tự, xâm hại di tích, cơng trình tín ngưỡng. Việc tổ
chức lễ hội có biểu hiện phơ trương với nhiều nghi thức rườm rà, tốn kém; có
xu hướng thương mại hóa và lợi dụng tổ chức lễ hội vì mục đích kinh tế. Việc
mời khách và một số lãnh đạo, quản lý tham dự lễ hội chưa thực hiện tốt theo
các

quy
2.


định

đã

ban

hành".

Nâng cao nhận thức, tăng cường trách nhiệm

Triển khai từ trên, định hướng tổ chức và quản lý lễ hội Xuân Ất Mùi 2015
được các cấp ngành, địa phương quán triệt. Nơi này ra thông báo, nơi kia
tuyên truyền mục đích ý nghĩa tổ chức lễ hội, những việc đã làm. Ở Hà Nội,
huyện Mỹ Đức ra quy họach quán xá phục vụ Lễ hội Chùa Hương 2015, mở
lớp tập huấn về an toàn thực phẩm cho chủ cơ sở dịch vụ; đền Sóc chăm sóc
cảnh quan, bố cáo ý nghĩa xuân hội đầu tiên kể từ ngày được vinh danh Di
tích quốc gia đặc biệt. Nhìn ra tỉnh, thành phố khác, Lễ khai ấn đền Trần
16


(Nam Định) có thêm nhiều điểm phát lộc, BQL tuyên bố thời gian phát ấn
sớm hơn thường lệ, từ 6h ngày rằm tháng Giêng. Hội Lim (Bắc Ninh) tiếp tục
ra lời "tuyên chiến" với "quan họ đài". Huyện Vụ Bản (Nam Đinh) ban hành
"Quy chế quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị quần thể di tích lịch sử - văn hóa
Phủ Dầy"… Ngay từ đầu Xuân Ất Mùi, ngành văn hóa các địa phương chia
nhau kiểm tra cơng tác quản lý và tổ chức lễ hội. Ngành Y tế Hà Nội kiểm tra
công tác quản lý, bảo đảm an toàn thực phẩm tại khu vực chùa Hương. Với
Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, phương án kiểm tra, giám sát việc
tổ chức các lễ hội lớn đã được thông qua, ra quân từ mùng 7 tháng Giêng và

ứng trực thường xuyên trong những ngày Tết Ất Mùi… Về cơ bản, như nhiều
năm trước, các ngành, địa phương có tổ chức lễ hội quan trọng đã "đi trước
một bước", kế hoạch đủ đầy, tất cả hướng đến một mùa hội xuân yên ả.
Cho đến ngày mùng Ba Tết Ất Mùi 2015, tại Hà Nội, thông tin cho thấy việc
đón xuân mới, đặc biệt là trong những giờ khắc trước và sau Giao thừa, diễn
ra suôn sẻ. Chùa chiền hương khói vừa phải, màn pháo hoa ở Mỹ Đình kết
thúc êm ả trong dịng người - xe nêm kín quảng trường nhưng được lực lượng
cảnh sát giao thơng phân luồng đâu vào đấy. "Phố ông đồ" Văn Miếu đơng
khách từ sớm nhưng chưa có cảnh ùn tắc, tranh giành… Tuy nhiên, như
thường thấy, công tác quản lý và tổ chức hội xuân không đơn giản trong
những ngày sắp tới, khi mà hàng vạn người cùng lúc đổ về chùa Hương, Cổ
Loa, đền Sóc, chùa Bái Đính, đồi Lim… Câu hỏi đặt ra là cần làm gì để
những lễ hội lớn diễn ra an tồn, văn minh, làm gì để những kế hoạch đã được
sọan

ra

tỏ

rõ

hiệu

quả

trong

thực

tế?


Trước Tết Ất Mùi, trả lời báo giới, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch Huỳnh Vĩnh Ái nói rằng: "Hiện nay, chế tài quản lý, tổ chức lễ hội đã
tương đối đầy đủ nên chúng ta có cơ sở để đánh giá một cách khách quan là
đia phương nào làm tốt, địa phương nào làm chưa tốt. Tinh thần chỉ đạo đúng
17


đắn của Đảng, Chính phủ có đi vào đời sống hay khơng phụ thuộc rất lớn vào
trách nhiệm của chính quyền địa phương có tổ chức lễ hội". Đó là nhận định
đúng, cho thấy giải pháp tăng cường trách nhiệm quản lý, tổ chức lễ hội tại
địa phương cũng như ý thức tham gia lễ hội của nhân dân và du khách mang
tính quan trọng hàng đầu. Muốn tăng cường trách nhiệm thì cần phân nhiệm
cụ thể cho chính quyền địa phương, cấp nào tổ chức lễ hội thì chịu trách
nhiệm khi việc diễn ra ngồi tầm kiểm sốt, khơng thể đùn đẩy cho ai. Nói
vậy là bởi trước đây, thường thấy các bên liên quan "vẽ" đủ lý do để bao biện
cho sự lộn xộn. Nào là hội thì phải đơng, nhiều người thì quản lý khơng xuể,
ắt xảy chuyện. Đã là hội thì phải vui, khơng ầm ào loa đài, quán xá thì ai thèm
đến nữa. Nào là kinh phí tổ chức khơng đủ, tạo kẽ hở cho những kẻ bn thần
bán

thánh

trục

lợi…

Nhìn vào bản chất lễ hội và thực tế diễn ra trong thời gian qua, thấy rõ ngun
nhân cơ bản của sự lộn xộn khơng ngồi hai điểm: Một, là trách nhiệm, năng
lực quản lý, tổ chức lễ hội còn hạn chế. Hai, là hiểu biết và ý thức trách nhiệm

khi tham gia lễ hội của nhiều du khách còn kém. Muốn giải quyết tận gốc vấn
đề thì ngồi phân nhiệm cho các cấp liên quan, xử lý hành vi vi phạm một
cách kiên quyết, cần "cải cách" công tác tuyên truyền nâng cao ý thức, trách
nhiệm của người dân. Tăng cường tun truyền khơng có nghĩa thường xuyên
yêu cầu người hành lễ phải thế này, phải thế kia, mà cần tăng cường thông tin
nhằm giúp họ hiểu đúng về lễ hội, về di tích, điểm thờ tự, thế nào là ứng xử
văn minh. Chưa làm tốt việc này nên mới có chuyện dân bn ùn ùn đổ về
"xin xỏ" Bà Chúa Kho vốn được vua giao cai quản qn lương, khơng dễ gì
đem của cơng ra cho vay mượn. Hay với lễ khai ấn đền Trần cũng vậy, điều gì
xảy ra nếu người người biết rõ lễ này vốn là phong tục tao nhã, ấn chỉ được
khai, khơng phải của cho và chẳng liên quan gì đến sự mua quan bán tước
4. Kiến nghị, đề xuất:

18


- Đề nghị Ban Tôn giáo – Sở Nội vụ phối hợp với các ngành chức năng
và cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường công tác tuyên truyền sâu rộng
việc thực hiện các quy định, pháp lệnh của Nhà nước về tơn giáo tại các điểm
di tích lịch sử nhạy cảm như đền, chùa.
-

Đề nghị ngành VHTT&DL chỉ đạo Ban quản lý di tích, danh thắng

phối hợp với chính quyền các huyện, thị, thành phố chỉ đạo các địa phương có
điểm di tích trọng điểm được đầu tư kinh phí chống xuống cấp. Các Phịng
văn hóa thơng tin, Trung tâm văn hóa huyện, thị, thành phố cần sưu tầm, khơi
phục lại những trị chơi, trị diễn truyền thống trong dân gian để làm phong
phú nội dung phần hội. Các địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền,
vận động, giáo dục, nâng cao nhận thức của nhân dân về ý nghĩa và giá trị

lịch sử của văn hóa lễ hội.
- Chính quyền địa phương, Ban quản lý di tích, danh thắng, Ban tổ
chức các lễ hội cương quyết ngăn chặn, xử lý kịp thời việc lợi dụng lễ hội để
hoạt động bói tốn, mê tín dị đoan, các hoạt động thương mại hóa lễ hội, các
khoản thu phí khơng hợp lý, trái với quy định.
KẾT LUẬN
Lễ hội là một sinh hoạt văn hóa khơng thể thiếu trong đời sống
người dân Việt Nam, đó là nét văn hóa đặc sắc trong văn hóa người Việt.
Nhưng việc lạm dụng thương mại hóa, tổ chức lễ hội tràn lan thiếu sự quản lí,
làm cho lễ hội dần mất đi bản sắc văn hóa, thay vào đó là sự nhếch nhác, lai
tạp, tệ nạn. Lễ hội là thành phần của kiến trúc thượng tầng do cơ sở hạ tầng
quyết định, nhưng cung có tác động ngược lại cơ sở hạ tầng, khi lễ hội trở nên
khó kiểm sốt sẽ kéo theo những hệ lụy khơng tốt về văn hóa xã hội, kinh tế.
Vì vậy cần tổ chức lễ hội mang đúng bản sắc văn hóa để lễ hội trở nơi người
dân tìm đến sự thư giãn, thanh tịnh, tưởng nhớ người có cơng.

19


Bảo tồn và phát huy những hoạt động lễ hội chính là bảo tồn và phát
huy văn hóa tối đẹp, những bài học truyền thống giúp ích cho sự nghiệp dựng
nước và giữ nước lâu dài của dân tộc. Hơn nữa đó cũng chính là hành trang để
chúng ta bước vào cuộc hội nhập toàn cầu với những bản sắc và bản lĩnh được
tích lũy và đúc kết trong lịch sử.
Cùng với công cuộc đổi mới đất nước, với những quan điểm mang
tính định hướng bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thể hiện trong
các văn kiện của Đảng và Nhà nước. Những di văn hóa phi vật thể, trong đó
có di sản lễ hội đang trở thành một nguồn lực to lớn cho toàn xã hội.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Bộ văn hoa thơng tin(1989) “Giáo trình Quy chế mở hội truyền thống” .

20


2.

Bộ văn hoa thơng tin(2001) “Giáo trình Quy chế mở hội truyền thống”

3.

Chính phủ ( 2010) , Quy chế tổ chức hoạt động và quản lý lễ hội, Nghị định
số 45/2010/NĐ-CP ngày 21/10/2010, Hà Nội.

4.

Văn hóa học, nxb VH-TT, Hà Nội.

5.

Quản lý hành chính nhà nước, nxb Học viện hành chính quốc gia Hồ Chí
Minh, Hà Nội.

6.

Một số giải pháp quản lý lễ hội dân gian , nxb văn hóa dân tộc, Hà Nội.

7.


Tỉnh ủy Thanh Hóa, báo cáo tổng kết kiểm tra lễ hội xuân Ất Mùi.

8.

Báo Dân trí.

21