BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP

THIẾT KẾ BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC NHẬN THỨC
CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
(DỰA VÀO CHỈ SỐ TRONG BỘ CHUẨN PHÁT TRIỂN TRẺ
EM NĂM TUỔI)

GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

: TH.S TRẦN THỊ THANH TUYỀN

SINH VIÊN THỰC HIỆN

: NGUYỄN BẢO HÂN

MÃ SỐ SINH VIÊN

: 43.01.902.043

LỚP

: GDMN K43D

Thành phố Hồ Chí Minh, 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP

THIẾT KẾ BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC NHẬN THỨC
CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
(DỰA VÀO CHỈ SỐ TRONG BỘ CHUẨN PHÁT TRIỂN TRẺ
EM NĂM TUỔI)

GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

: TH.S TRẦN THỊ THANH TUYỀN

SINH VIÊN THỰC HIỆN

: NGUYỄN BẢO HÂN

MÃ SỐ SINH VIÊN

: 43.01.902.043

LỚP

: GDMN K43D

Thành phố Hồ Chí Minh, 2021



LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài “Thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6
tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh (dựa vào chỉ số
trong Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi” là do tôi thực hiện. Số liệu của đề tài là
trung thực và chưa được công bố ở các nghiên cứu khác. Tơi xin chịu trách nhiệm về
nghiên cứu của mình.
Người cam đoan

Nguyễn Bảo Hân


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành khóa luận này, tơi xin chân thành cảm ơn đến:
Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh cùng quý thầy cô
giảng dạy tôi trong suốt 4 năm Đại học.
Tác giả cũng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến ThS. Trần Thị Thanh Tuyền, người cơ đã
nhiệt tình giúp đỡ hướng dẫn, góp ý, động viên tơi trong suốt q trình thực hiện khóa
luận tốt nghiệp. Và Ban Giám hiệu, giáo viên mầm non của các trường mầm non trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, giáo viên lớp thử nghiệm đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong
việc thử nghiệm đề tài.
Cũng cảm ơn đến ba mẹ, người thân và bạn bè những người đã ủng hộ tôi rất nhiều
trong quá trình viết khóa luận.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, song do điều kiện thời gian và năng lực còn hạn chế, chắc
chắn sẽ cịn nhiều thiếu sót, chưa đầy đủ trong khóa luận này. Kính mong được sự
chỉ dẫn, góp ý của q Thầy Cơ trong Hội đồng bảo vệ để khóa luận này hồn thiện
hơn.



MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ..........................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................2
4. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .........................................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................3
7. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................5
8. Đóng góp của đề tài ............................................................................................5
9. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................5
CHƯƠNG 1................................................................................................................7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THIẾT KẾ BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC NHẬN
THỨC CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI ..................................................................................7
1.1.
1.1.1.

Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..............................................................................7
Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngồi ...................................................7


1.1.2.
1.2.


Các cơng trình nghiên cứu ở Việt Nam .....................................................8
Một số khái niệm cơ bản của đề tài ...............................................................9

1.2.1.

Bài tập ...........................................................................................................9

1.2.2.

Bài tập đánh giá trẻ ...................................................................................10

1.2.3.

Thiết kế bài tập đánh giá trẻ ....................................................................10

1.2.4.

Đánh giá trẻ mầm non ...............................................................................10

1.3.

Đặc điểm nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi ........................................................11

1.3.1

Khái niệm về nhận thức ............................................................................11

1.3.2


Đặc điểm nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi .....................................................11

1.4.

Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi ..........................................................14

1.4.1.

Chuẩn phát triển trẻ em............................................................................14

1.4.2.

Chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi ...........................................................14

1.4.3.

Cấu trúc Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi.......................................14

1.4.4.

Mục đích ban hành Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi ....................15

1.4.5.

Các nguyên tắc khi sử dụng Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi để

đánh giá trẻ ..............................................................................................................15
1.4.6.
1.5.


Nội dung Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi ......................................15
Nội dung đánh giá lĩnh vực nhận thức theo Bộ chuẩn phát triển trẻ em

năm tuổi....................................................................................................................16
1.6.

Thiết kế bài tập đánh giá trẻ ........................................................................18

1.6.1

Mục đích của bài tập trong đánh giá trẻ .................................................18

1.6.2

Các loại bài tập đánh giá trẻ .....................................................................18

1.6.3

Các bước thiết kế bài tập đánh giá trẻ ....................................................19

1.6.4

Ưu, nhược điểm khi thiết kế bài tập đánh giá trẻ ..................................20


Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................21
CHƯƠNG 2..............................................................................................................22
THỰC TRẠNG THIẾT KẾ BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC NHẬN THỨC
CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..............................................................................22

2.1.

Mục tiêu và nhiệm vụ tìm hiểu thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh

vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh .....................................................................................................22
2.2.

Phương pháp tìm hiểu thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận

thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh ..................................................................................................................23
2.2.1.

Đối tượng nghiên cứu ................................................................................23

2.2.2.

Đôi nét về địa bàn nghiên cứu ..................................................................23

2.2.3.

Phương pháp lấy số liệu ............................................................................25

2.2.4.

Phương pháp xử lý số liệu .........................................................................26

2.2.5.


Phân tích kết quả điều tra.........................................................................26

2.2.5.1. Nhận thức của CBQL và GVMN đối với việc thiết kế bài tập đánh giá
lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi. ....................................................................26
2.2.5.2. Thực trạng về cách xác định mục đích đánh giá, mức độ chất lượng của
bài tập, thời điểm, hình thức đánh giá khi thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận
thức của trẻ 5 – 6 tuổi. ............................................................................................32
2.2.5.3. Các yếu tố tạo nên chất lượng bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của
trẻ 5 – 6 tuổi. ............................................................................................................38
2.2.5.4. Những thuận lợi và khó khăn của GVMN trong q trình thiết kế bài
tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi. .............................................43
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................49


CHƯƠNG 3..............................................................................................................50
THIẾT KẾ BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC NHẬN THỨC CỦA TRẺ 5 – 6
TUỔI TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH ........................................................................................................50
3.1.

Thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số

trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh .....................................50
3.1.1.

Một số chỉ số thuộc lĩnh vực nhận thức trong Bộ chuẩn phát triển trẻ em

năm tuổi....................................................................................................................50
3.1.2.


Lý do chọn chỉ số trong Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi để thiết kế

bài tập đánh giá trẻ .................................................................................................51
3.1.3.

Thiết kế một số bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại

một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh .........................53
3.2.

Tổ chức thử nghiệm bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi

tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ....................95
3.2.1

Mục đích tổ chức thử nghiệm ...................................................................95

3.2.2

Bối cảnh trường và lớp thử nghiệm .........................................................95

3.2.3

Các bước tiến hành thử nghiệm ...............................................................96

3.2.4

Tổ chức thử nghiệm ...................................................................................96

3.2.5


Kết quả thử nghiệm ...................................................................................97

Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................101
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................102
1. Kết luận ...........................................................................................................102
2. Kiến nghị .........................................................................................................103
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................104


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBQL

: Cán bộ quản lý

GVMN

: Giáo viên mầm non

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

CĐ


: Cao đẳng

ĐH

: Đại học

UNICEF

: Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Nhận thức của CBQL và GVMN về tầm quan trọng của việc thiết kế
bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Bảng 2.2: CBQL đánh giá mức độ hiểu biết của GVMN về quy trình thiết kế bài
tập và sử dụng kết quả bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Bảng 2.3: GVMN tự đánh giá mức độ hiểu biết của bản thân về quy trình thiết
kế bài tập và sử dụng kết quả bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6
tuổi.
Bảng 2.4: Chuẩn xác định mục đích khi thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận
thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Bảng 2.5: Mức độ chất lượng bài tập thường được sử dụng trong quá trình thiết
kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Bảng 2.6: Thời điểm trong ngày giáo viên tiến hành đánh giá lĩnh vực nhận thức
của trẻ 5 – 6 tuổi bằng bài tập đánh giá.
Bảng 2.7: Thời điểm trong năm học giáo viên tiến hành đánh giá lĩnh vực nhận
thức của trẻ 5 – 6 tuổi bằng bài tập đánh giá.
Bảng 2.8: Các hình thức sử dụng bài tập để đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ
5 – 6 tuổi.

Bảng 2.9: Mức độ các yếu tố tạo nên chất lượng bài tập đánh giá lĩnh vực nhận
thức của trẻ 5 – 6 tuổi
Bảng 2.10: Các yếu tố khác tạo nên chất lượng bài tập đánh giá lĩnh vực nhận
thức của trẻ 5 – 6 tuổi
Bảng 2.11: Những thuận lợi và khó khăn của GVMN trong quá trình thiết kế
bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Bảng 3.1: Kết quả thử nghiệm


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Nhận thức của CBQL và GVMN về tầm quan trọng của việc thiết
kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.2: CBQL đánh giá mức độ hiểu biết của GVMN về quy trình thiết kế
bài tập và sử dụng kết quả bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.3: GVMN tự đánh giá mức độ hiểu biết của bản thân về quy trình thiết
kế bài tập và sử dụng kết quả bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6
tuổi.
Biểu đồ 2.4: Mức độ chất lượng bài tập thường được sử dụng trong quá trình
thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.5: Các hình thức sử dụng bài tập để đánh giá lĩnh vực nhận thức của
trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.6: CBQL đánh giá mức độ các yếu tố tạo nên chất lượng bài tập đánh
giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.7: GVMN đánh giá mức độ các yếu tố tạo nên chất lượng bài tập đánh
giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.8: Ý kiến của CBQL về những thuận lợi và khó khăn của GVMN trong
q trình thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.
Biểu đồ 2.9: Những thuận lợi và khó khăn của GVMN trong q trình thiết kế
bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.



-1-

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, mỗi đứa trẻ ln có sự phong phú về mặt tính cách, nhận thức,
cảm xúc,… được định hướng dưới những phương pháp giảng dạy khác nhau
trong lĩnh vực nuôi – dạy trẻ. Trong sự đa dạng đó, làm sao để có một sự gắn kết
phù hợp giữa trẻ và phương pháp giảng dạy là một trong những vấn đề cơ bản
nhất của ngành giáo dục mầm non. Mà trong đó, trẻ là đối tượng chính cần hướng
đến. Vì lẽ đó, chúng ta cần phải hiểu biết nhiều hơn nữa về trẻ, phải có được
những thơng tin xuất phát từ trẻ. Điều đó giúp giáo viên có cơ sở để đề ra các
biện pháp giáo dục phù hợp. Thông qua việc đánh giá sẽ giúp chúng ta giải quyết
được một phần nào đó của vấn đề trên. Đánh giá là để phát hiện những điểm
mạnh, điểm yếu của từng trẻ, từ đó điều chỉnh các biện pháp chăm sóc, giáo dục
phù hợp với từng cá nhân nhằm thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đứa trẻ,
chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp Một [8]. Có rất nhiều cách để đánh giá trẻ, một
trong những cách được đề cập ở đây là sử dụng các bài tập đánh giá.
Đối với trẻ em, nhận thức là yếu tố chính, quan trọng nhất giúp trẻ phát triển
từng ngày và kể cả khi trưởng thành. Cuộc sống của trẻ có tốt hay khơng cũng
phụ thuộc rất nhiều vào nhận thức của trẻ về bản thân và thế giới xung quanh.
Chính vì vậy, đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ là mục tiêu cần đạt được.
Hơn nữa sự phát triển tồn diện của trẻ nói chung và nhận thức của trẻ nói
riêng được biểu hiện thông qua sự biến đổi, tác động đối với các sự vật, sự việc,
hiện tượng bên ngoài. Điều này diễn ra trong môi trường sống, hoạt động sinh
hoạt hằng ngày của trẻ. Từ đó nếu chúng ta biết lựa chọn những hoạt động cụ thể,
kết hợp với những đối tượng thích hợp để cho trẻ tiếp cận, chúng ta sẽ thu được
những biểu hiện của sự phát triển.
Tuy nhiên, các phương pháp được cho là dùng để đánh giá hiện nay vẫn
chưa đa dạng, phong phú. Một số phương pháp thì q cứng nhắc, một số phương

pháp thì mang tính bao quát, dàn trải, một số bài tập thì quá dễ hoặc đã cũ so với


-2-

nhận thức của trẻ hiện nay, dẫn đến không thu được những kết quả xác thực. Do
đó, cần phải tạo ra những bài tập mới dành cho trẻ.
Để hỗ trợ thực hiện chương trình Giáo dục mầm non, nâng cao chất lượng
chăm sóc, giáo dục, chuẩn bị tâm thế cho trẻ năm tuổi bước vào lớp 1, ngày
22/07/2020 Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành thông tư số 23/2010/TT-BGDĐT
“Quy định về Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi”.
Có nhiều phương pháp đánh giá chỉ số trong Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm
tuổi. Trong đó phương pháp sử dụng bài tập để đánh giá lĩnh vực nhận thức cho
trẻ 5 – 6 tuổi là cách làm tự nhiên và phù hợp nhất vì mỗi bài tập được thiết kế
một cách cụ thể, rõ ràng cho một khía cạnh cụ thể cần đánh giá. Vì vậy mà kết
quả thu được sẽ xác đáng, có độ tin cậy cao. Bên cạnh đó, giáo viên có thể sử
dụng những bài tập đánh giá với những cá nhân trẻ mà giáo viên còn phân vân
về mức độ nắm vững những kiến thức, kỹ năng. Tuy nhiên, hiện nay khơng có
sẵn các phương pháp và bài tập để đánh giá mọi vấn đề của từng lớp học và từng
trẻ. Nếu có thì một số bài tập vẫn còn quá đơn giản so với khả năng của trẻ, một
số bài tập vẫn chưa phong phú, đa dạng.
Từ đó, chúng tơi mới tiến hành thực hiện đề tài “Thiết kế bài tập đánh giá
lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh (dựa vào chỉ số trong Bộ chuẩn phát triển trẻ em năm
tuổi)”.
2. Mục đích nghiên cứu
Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về phương pháp bài tập đánh
giá nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi. Từ đó thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận
thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1.

Khách thể nghiên cứu
Quá trình đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.


-3-

3.2.

Đối tượng nhiên cứu
Bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi.

4. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu thiết kế một số bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi
một cách có hệ thống, phù hợp với nhận thức trẻ thì sẽ góp phần giúp giáo viên
nâng cao hiệu quả đánh giá q trình học tập của trẻ và có định hướng trong việc
lập kế hoạch giáo dục ở giai đoạn tiếp theo, giúp trẻ phát triển toàn diện.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.

Hệ thống hóa cơ sở lí luận về thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức

của trẻ 5 – 6 tuổi.
5.2.

Khảo sát, đánh giá thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức

của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.

5.3.

Thiết kế và thử nghiệm bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6

tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1.

Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng kết hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại,
hệ thống hóa tài liệu và các tài liệu cũng như các cơng trình nghiên cứu có
liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài, định hướng cho việc
thiết kế cơng cụ nghiên cứu và q trình điều tra thực tiễn.

6.2.

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Phương pháp quan sát sư phạm
Tiến hành quan sát quá trình đánh giá lĩnh vực nhận thức trẻ 5 – 6
tuổi của giáo viên nói chung cũng như sử dụng các bài tập đánh giá lĩnh
vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non nói riêng, nhằm bổ
sung tư liệu, thông tin cho vấn đề nghiên cứu.
6.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Đối tượng: 8 CBQL, 103 GVMN trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.


-4-

Mục đích: Điều tra, đánh giá thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực
nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành

phố Hồ Chí Minh.
Nội dung:
 Khảo sát nhận thức của CBQL và GVMN đối với việc thiết kế bài tập
đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm
non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
 Khảo sát thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ
5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh.
 Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng bài tập đánh giá lĩnh vực
nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh.
 Khảo sát những thuận lợi và khó khăn của giáo viên khi thiết kế bài tập
đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tại một số trường mầm non
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
6.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Đối tượng: 3 CBQL, 4 GVMN trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Mục đích: Bổ sung thêm thơng tin và độ tin cậy cho phương pháp điều tra
bằng bảng hỏi.
Nội dung: Tìm hiểu sâu về thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực
nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh.
6.2.4. Phương pháp nghiên cứu hồ sơ
Thu thập và phân tích bài tập do giáo viên thiết kế để có minh chứng
cụ thể hơn về thực trạng đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.


-5-

6.2.5. Phương pháp xử lý số liệu

Sử dụng phương pháp thống kê toán học, xử lý số liệu thu thập
được từ phiếu hỏi. Phân tích kết quả số liệu và đưa ra nhận xét với sự hỗ
trợ của Microsoft Excel 2016.
7. Phạm vi nghiên cứu
Thử nghiệm một số bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi
là một vấn đề địi hỏi phải có nhiều thời gian và cần được thử nghiệm trên diện
rộng, thì mới có cách đánh giá chuẩn xác nhất về phương pháp này. Tuy nhiên,
do sự hạn chế về thời gian và quy mơ nhỏ của một khóa luận tốt nghiệp nên chúng
tôi chỉ thử nghiệm với trẻ 5 – 6 tuổi ở 1 lớp Lá, trường mầm non X, thành phố
Hồ Chí Minh.
8. Đóng góp của đề tài
8.1.

Về mặt lý luận
Đề tài làm rõ những vấn đề lý luận về khái niệm, phương pháp đánh
giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi bằng bài tập do giáo viên thiết kế.

8.2.

Về mặt thực tiễn
Đề tài phân tích cụ thể về thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh
vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, thiết kế một số bài tập đánh giá lĩnh vực
nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi, giúp giáo viên nâng cao chất lượng bài tập,
hiệu quả đánh giá quá trình học tập của trẻ được nâng cao, chính xác và
đáng tin cậy hơn; dễ dàng và linh động hơn trong việc đề xuất những kế
hoạch dạy học tiếp theo phù hợp với từng trẻ.

9. Cấu trúc của đề tài
Đề tài được trình bày theo 5 phần với nội dung chính gồm 3 chương:

Mở đầu
Nội dung


-6-

Chương 1: Cơ sở lý luận về thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ
5 – 6 tuổi
Tiểu kết chương 1
Chương 2: Thực trạng thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6
tuổi tại một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Tiểu kết chương 2
Chương 3: Thiết kế bài tập đánh giá lĩnh vực nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi tại
một số trường mầm non trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Tiểu kết chương 3
Kết luận và Kiến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục


-7-

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THIẾT KẾ BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ LĨNH VỰC NHẬN
THỨC CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI

1.1.

Lịch sử nghiên cứu vấn đề


1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngoài
Trên thế giới, sử dụng bài tập để đánh giá tư duy nói riêng hay đánh giá nhận
thức nói chung ln là một trong những điểm quan trọng trong việc nghiên cứu và phát
triển con người. Nhiều nhà khoa học, giáo dục học và tâm lý học của các nước trên thế
giới đã có nhiều cách tiếp cận khác nhau về sử dụng bài tập trong đánh giá tư duy trẻ và
chính sự quan tâm này đã mang lại sự đa chiều về cái nhìn trong vấn đề này.
Phó Tiến sĩ khoa học giáo dục Liên Xơ M.Crugiắc trong cuốn “Phát triển tư duy
học sinh như thế nào”, NXB Giáo dục Hà Nội, 1976 đã chỉ rõ việc sử dụng bài tập có
vai trị và ý nghĩa to lớn đối với phát triển tư duy học sinh. Ông đã khẳng định phương
pháp sử dụng bài tập là phương pháp tốt nhất đem lại sự phát triển tư duy cho học sinh
[2].
Tiến sĩ giáo dục Liên Xô I.F.Kharlamop trong cuốn “Phát huy tính tích cực học
tập của học sinh như thế nào”, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1979, đã nhấn mạnh “Lời nói
sinh động của giáo viên kết hợp với tính trực quan và bài tập có hiệu quả to lớn trong
việc dạy học,… Nó cịn góp phần rèn luyện tư duy, phân tích tập cho các em nhìn thấy
bản chất của các đối tượng và hiện tượng ẩn sau các hình thức và biểu hiện về ngồi,
kích thích ham hiểu biết của các em” [2].
Trong cuốn “Các phương pháp sư phạm”, NXB Thế Giới, Hà Nội, 1999,
GuyPalmade đã nhấn mạnh việc dạy học có sử dụng bài tập hợp lí sẽ tạo ra trong óc trẻ
một biểu tượng bền vững. Đặc điểm của phương pháp này là cung cấp cho học sinh,
trong phạm vi có thể có những kiến thức quan trọng, cần khắc sâu, ghi nhớ [2].


-8-

Cuốn “Các phương pháp dạy học hiệu quả”, năm 2011, của tác giả
Robert.J.Marzano-Debra J.Pikering-Jane E.Pollock, người dịch Nguyễn Hồng Vân,
gồm 13 chương được đưa ra với mục đích phát huy cao độ khả năng học tập của học
sinh. Trong đó nhân tố quan trọng là giáo viên cần có tầm nhìn trong việc lựa chọn, áp
dụng phương pháp dạy học thích hợp và tác giả đặc biệt coi trọng phương pháp tạo và

kiểm định các giả thuyết đề ra những giải pháp khác nhau nhằm giúp học sinh phát triển
năng lực giải quyết vấn đề trong thực tiễn [2].
Cuốn “Tám đổi mới để trở thành giáo viên giỏi”, năm 2011, của Gieslleo.MartinKniep, người dịch Lê Văn Canh khẳng định muốn trở thành người giáo viên giỏi cần
phải có các biện pháp đổi mới, trong đó tập trung nhất vào các câu hỏi, bài tập cốt lõi,
buộc học sinh tự đi khám phá vấn đề theo chiều sâu, giúp học sinh rèn luyện năng lực
cần thiết, đặc biệt là năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề [2].
Cuốn “Lí luận dạy học hiện đại”, năm 2014, của Bernd Meier, người dịch
Nguyễn Văn Cương đề cập đến bài tập định hướng năng lực, trong đó nhấn mạnh đến
các đặc điểm quan trọng của bài tập định hướng năng lực, xây dựng bài tập định hướng
năng lực,… [2].
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu ở Việt Nam
Cuốn “Lí luận dạy học hiện đại” của Bernd Meier – Nguyễn Văn Cường đã dành
cả 9 chương viết về bài tập định hướng năng lực. Theo tác giả “định hướng năng lực là
văn hóa bài tập mới”, chỉ ra những khiếm khuyết của văn hóa bài tập truyền thống, ưu
điểm của bài tập định hướng năng lực. Cũng theo tác giả “Hệ thống bài tập định hướng
năng lực chính là cơng cụ để học sinh luyện tập nhằm hình thành năng lực và là cơng cụ
để các giáo viên và các nhà quản lí kiểm tra, đánh giá được năng lực của học sinh, biết
được mức độ đạt chuẩn của q trình dạy học.” [2].
Ngồi ra, các nhà khoa học, nhà giáo dục Việt Nam có một số cơng trình như
sau:
Bài viết “Cơ sở xây dựng bộ công cụ theo dõi, đánh giá sự phát triển của trẻ mẫu
giáo năm tuổi tại thành phố Hồ Chí Minh dựa trên bộ chuẩn phát triển trẻ em năm tuổi


-9-

Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Kim Anh trên Tạp chí Khoa học ĐHSP TPHCM, số
54 năm 2014, đã đưa ra tỉ lệ lựa chọn công cụ theo lĩnh vực của Bộ chuẩn phát triển trẻ
em năm tuổi. Trong đó, có 8/29 chỉ số có tỉ lệ chọn cơng cụ “bài tập” cao nhất để đánh
giá các lĩnh vực phát triển nhận thức của trẻ [9].

Bài viết “Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
cho học sinh các tỉnh miền núi Tây Bắc thông qua dạy học dự án trong môn hóa học”
của tác giả Nguyễn Ngọc Duy trên Tạp chí Giáo dục, số 443 (Kì 1 – 12/2018), tr 47 –
53 đã đi sâu về vấn đề thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết giải quyết vấn
đề và sáng tạo cho học sinh các tỉnh miền núi Tây Bắc, song đều có liên quan đến vấn
đề thiết kế bài tập theo định hướng phát triển năng lực để kiểm tra, đánh giá [7].
Luận án tiến sĩ giáo dục “Bài tập trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông” của
Trần Quốc Tuấn, luận văn thạc sĩ “Một số biện pháp nâng cao năng lực tự học cho học
sinh lớp 12 qua dạy học lịch sử Việt Nam từ 1919 – 1975” của Vũ Ánh Tuyết, “Xây
dựng và sử dụng bài tập trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 trường THPT chuyên
Lạng Sơn” của Đinh Tường Linh,… cũng đề cập đến các khía cạnh khác của việc thiết
kế bài tập và sử dụng bài tập đánh giá năng lực học sinh [2].
Tất cả các nghiên cứu trên đều cho rằng thiết kế và sử dụng bài tập đánh giá nhận
thức mang lại nhiều hữu ích và cần thiết trong giáo dục Việt Nam. Thiết kế và sử dụng
bài tập đánh giá cần được ứng dụng rộng rãi, không chỉ ở bậc THCS, THPT, CĐ và ĐH
mà còn ở bậc mầm non.
1.2.

Một số khái niệm cơ bản của đề tài

1.2.1. Bài tập
Theo từ điển Tiếng Việt, bài tập là bài đưa ra để học sinh luyện tập, vận dụng,
củng cố lại những kiến thức đã được học trên lớp [16].


- 10 -

1.2.2. Bài tập đánh giá trẻ
Giáo viên tự thiết kế ra những bài tập để đánh giá trẻ, thu thập được những thông
tin cần thiết về nhu cầu, hiểu biết và khả năng của trẻ. Từ đó, giáo viên có thể đưa ra

những quyết định, những cách thức hướng dẫn phù hợp với khả năng của trẻ.
Bài tập đánh giá trẻ là những nhiệm vụ học tập, những tình huống trong cuộc
sống hay những bài tập đơn giản do giáo viên đưa ra trong quá trình dạy trẻ [8].
1.2.3. Thiết kế bài tập đánh giá trẻ
Theo tác giả, thiết kế bài tập đánh giá trẻ là việc tạo ra những nhiệm vụ dựa trên
sự sáng tạo và đổi mới để đánh giá, thu thập những thông tin cần thiết về nhu cầu, hiểu
biết và khả năng của trẻ.
1.2.4. Đánh giá trẻ mầm non
Đánh giá là quá trình đưa ra nhận định về năng lực và phẩm chất của sản phẩm
giáo dục căn cứ vào các thông tin định tính và định lượng từ các phép đo. Đánh giá cũng
là q trình thu thập thơng tin về năng lực và phẩm chất của một cá nhân và sử dụng
những thơng tín đó đưa ra quyết định về mỗi cá nhân và dạy học trong tương lai [8].
Có nhiều loại đánh giá: Đánh giá đầu vào (placement); Đánh giá chuẩn đốn
(diagnostic); Đánh giá tiến trình (formative) và Đánh giá tổng kết (summative).
Theo nguồn tài nguyên giáo dục sớm được phát triển dưới sự tài trợ của Bộ Giáo
dục sớm Massachusetts từ Bộ Giáo dục Hoa Kỳ [13], đánh giá thời thơ ấu là một q
trình thu thập thơng tin về một đứa trẻ, xem xét thơng tin và sau đó sử dụng thơng tin
đó để lập kế hoạch cho các hoạt động giáo dục ở mức độ mà đứa trẻ có thể hiểu và có
thể học hỏi. Đánh giá là một phần quan trọng của một chương trình mầm non chất lượng
cao. Khi các nhà giáo dục thực hiện đánh giá, họ quan sát một đứa trẻ để có được thơng
tin về những gì trẻ biết và những gì trẻ có thể làm. Việc quan sát và ghi lại thành tích và
cơng việc của một đứa trẻ trong suốt một năm cho phép nhà giáo dục tích lũy hồ sơ về
sự tăng trưởng và phát triển của đứa trẻ. Với thơng tin này, các nhà giáo dục có thể bắt
đầu hoạch định chương trình giảng dạy phù hợp và hướng dẫn hiệu quả cho từng trẻ. Hồ


- 11 -

sơ đánh giá này cũng là một công cụ tuyệt vời để chia sẻ với phụ huynh để họ có thể
theo dõi sự tiến bộ của con mình ở trường, hiểu những điểm mạnh và thách thức của con

họ, và lập kế hoạch làm thế nào chúng có thể giúp kéo dài việc học tập tại nhà của chúng.
Qua đó, ta có thể định nghĩa được khái niệm như sau: “Đánh giá sự phát triển của
trẻ là quá trình thu thập thơng tin về trẻ một cách có hệ thống, phân tích và đối chiếu với
mục tiêu Giáo dục mầm non làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch, biện pháp chăm sóc, giáo
dục nhằm đảm bảo sự phát triển của trẻ phù hợp với mục tiêu giáo dục [8]”.
Có 2 hình thức đánh giá sự phát triển của trẻ mẫu giáo trong q trình chăm sóc
– giáo dục: đánh giá trẻ hằng ngày và đánh giá trẻ theo giai đoạn (đánh giá cuối chủ đề
và đánh giá cuối độ tuổi).
1.3.

Đặc điểm nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi

1.3.1 Khái niệm về nhận thức
Nhận thức là một hoạt động tâm lý rất phức tạp, đa dạng, và ở nhiều mức độ khác
nhau [5].
Quá trình nhận thức được chia thành 2 giai đoạn: nhận thức cảm tính và nhận
thức lý tính. Nhận thức cảm tính là độ thấp của hoạt động nhận thức. Q trình nhận
thức cảm tính là q trình tâm lý, phản ánh những thuộc tính bên ngoài của sự vật và
hiện tượng khách quan khi chúng trực tiếp tác động vào các giác quan của con người.
Giai đoạn này gồm 2 quá trình: cảm giác và tri giác. Nhận thức lý tính là mức độ nhận
thức phản ánh những yếu tố thuộc về bản chất, hướng đến cái chưa biết và cái mới; bao
gồm 2 quá trình có liên hệ mật thiết với nhau và hỗ trợ cho nhau: tư duy và tưởng tượng.
Ngoài ra hoạt động nhận thức cịn có trí nhớ và chú ý.
1.3.2 Đặc điểm nhận thức của trẻ 5 – 6 tuổi
❖ Hoạt động nhận cảm (bao gồm cả 2 quá trình cảm giác và tri giác):
Lứa tuổi mẫu giáo lớn 5 – 6 tuổi cùng với sự hoàn thiện của các giác quan thì
hoạt động nhận cảm của trẻ tiếp tục được hoàn thiện, độ nhạy cảm của các giác quan
được nâng cao, việc phân tích các thuộc tính của sự vật hiện tượng xung quanh hiệu



- 12 -

quả hơn trước. Trẻ bắt đầu phân tích và mơ tả đối tượng có trình tự tỉ mỉ hơn. Khi cầm
đồ vật lên tay, trẻ xoay trở mọi phía, ngắm nhìn, sờ mó cẩn thận và chú ý đến những
đặc điểm nổi bật của nó. Cảm giác, tri giác của trẻ cũng phát triển mạnh. Chính độ nhạy
cảm cao của các giác quan, cũng như sự phối hợp hoạt động hài hòa, linh hoạt, mềm
dẻo của chúng giúp cho các quá trình nhận thức của trẻ diễn ra nhanh chóng và hiệu
quả.
Khi phạm vi tiếp xúc với thế giới xung quanh ngày càng được mở rộng thì vốn
hiểu biết của trẻ càng được phong phú và sâu sắc hơn dẫn tới nhu cầu nhận thức ngày
càng cao hơn. Trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi không thỏa mãn với những hiểu biết về bên ngoài
của các sự vật hiện tượng xung quanh mà chúng bắt đầu muốn khám phá, muốn tìm
kiếm những dấu hiệu, bản chất bên trong và mối liên hệ của các sự vật hiện tượng. Đây
là một điều kiện thuận lợi để các nhà giáo dục thực hiện nhiệm vụ giáo dục nhận thức
cho trẻ [6], [10].
❖ Nhận thức lý tính:
➢ Tư duy:
Đến tuổi mẫu giáo, tư duy của trẻ có một bước ngoặc rất cơ bản: đó là việc
chuyển những hành động định hướng bên ngoài thành những hành động định
hướng bên trong, tức là chuyển từ kiểu tư duy trực quan hành động sang tư duy
trực quan hình tượng. Tư duy trực quan hành tượng phát triển mạnh và chiếm
ưu thế. Nhờ kiểu tư duy này, trẻ có thể giải quyết được một số bài toán thực
tiễn. Nhưng trong thực tế, những thuộc tính bản chất của sự vật hiện tượng mà
trẻ cần tìm hiểu lại bị che dấu khơng thể hình dung được bằng hình ảnh. Kiểu
tư duy này khơng đáp ứng được nhu cầu nhận thức đang phát triển mạnh mẽ
của trẻ mẫu giáo lớn. Cho nên, cuối tuổi mẫu giáo lớn xuất hiện kiểu tư duy trực
quan sơ đồ. Kiểu tư duy này giúp trẻ phản ánh mối liên hệ giữa hình ảnh sự vật
và sự tồn tại khách quan của sự vật trong không gian, tạo cho trẻ khả năng phản
ánh mối liên hệ tồn tại khách quan, không bị phụ thuộc vào hành động hay ý
muốn chủ quan của trẻ. Chính sự phản ánh những mối liên hệ khách quan này

là điều kiện cần thiết để trẻ lĩnh hội tri thức vượt ra ngồi khn khổ của việc


- 13 -

tìm hiểu từng sự vật riêng lẻ để đạt tới tri thức khái quát. Tư duy trực quan sơ
đồ giúp trẻ lĩnh hội những tri thức mang tính khái quát, từ đó hiểu được bản chất
của sự việc, nhưng kiểu tư duy này vẫn nằm trong phạm vi của kiểu tư duy trực
quan hình tượng nói chung. Tóm lại đây chính là một bước phát triển đáng kể
trong tư duy [6], [10].
➢ Tưởng tượng:
Cuối tuổi mẫu giáo, tưởng tượng có chủ định mới được hình thành rõ nét thơng
qua các hoạt động mang tính sáng tạo như tạo hình, xây dựng,…; cho phép trẻ
điều chỉnh hành động bằng ngơn ngữ trong các hoạt động này. Chính vì vậy,
việc phát triển ngơn ngữ cho trẻ mẫu giáo cũng chính là làm tăng tính chủ định
trong hoạt động tâm lí, đặc biệt là phát triển trí tưởng tượng có chủ định [6],
[10].
❖ Trí nhớ:
Cuối tuổi mẫu giáo, trẻ bắt đầu hình thành trí nhớ có chủ định. Trẻ ghi nhớ cái gì
đó có ý nghĩa tốt hơn những cái khơng có ý nghĩa. Đến giai đoạn này thì trí nhớ có chủ
định được phát triển trên nền tảng vững chắc hơn. Từ chỗ trẻ chưa biết đặt một nhiệm
vụ ghi nhớ nào cả, dần chuyển sang ghi nhớ có chủ định, có mục đích. Đây là loại trí
nhớ rất cần cho việc học tập ở trường phổ thông sau này [6], [10].
❖ Chú ý:
Cuối tuổi mẫu giáo, chú ý có chủ định được phát triển. Nó gắn liền với hành động
có mục đích và được kích thích bởi ngơn ngữ nói tác động từ bên ngồi. Người lớn chỉ
dẫn, nhắc nhở trẻ cần hành động như thế nào để đạt tới mục đích, sau đó trẻ tự nói lên
thành lời những điều cần chú ý. Tự biểu đạt những điều cần làm bằng lời giúp cho tính
chủ định của chú ý ngày càng dễ phát triển.
Việc rèn luyện chú ý có chủ định giúp trẻ chú ý vào những vấn đề trẻ không thật

sự hứng thú sẽ rất cần thiết cho sự tiếp thu kiến thức của trẻ. Nếu không chú ý có chủ
định, trẻ sẽ khơng đặt cho mình nhiệm vụ chú ý cụ thể, trẻ sẽ gặp khó khăn trong việc
học tập ở trường phổ thông sau này [6], [10].