tai lieu, luan van1 of 98.

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TÍCH HỢP
THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO
HỌC SINH THPT
(ĐỊA LÍ 12 – BAN CƠ BẢN)

BỘ MÔN: ĐỊALÝ

MỤC LỤC

1
document, khoa luan1 of 98.


tai lieu, luan van2 of 98.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRƯỜNG TỘ - HƯNG NGUYÊN
=====*=====

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC TÍCH HỢP
THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH
THPT
(ĐỊA LÍ 12 – BAN CƠ BẢN)

Họ và tên giáo viên : Trần Thị Chuyên
Bộ môn

: Địa lý - Tổ Khoa học xã hội

Đơn vị công tác

: Trường THPT Nguyễn Trường Tộ Huyện Hưng Nguyên , Tỉnh Nghệ An

Số điện thoại

: 0363100501

Năm học: 2019-2020
document, khoa luan2 of 98.

2


tai lieu, luan van3 of 98.

NỘI DUNG

Trang

PHẦN I . ĐẶT VẤN ĐỀ

1

1. Lí do chọn đề tài

2


2. Mục đích nghiên cứu

2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

2

4. Đối tượng nghiên cứu

2

5. Phương pháp nghiên cứu

2

6. Tính mới, đóng góp của đề tài

3

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

4

Chương I. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn

4

1. Cơ sở lí luận


4

1.1. Lí luận về dạy học tích hợp

4

1.2. Vai trị và ý nghĩa của việc sử dụng kiến thức liên môn trong dạy

4

học địa lí 12
1.3. Lí luận về dạy học gắn với trải nghiệm sáng tạo

5

1.3.1. Khái niệm giáo dục trải nghiệm

5

1.3.2. Khái niệm học tập trải nghiệm

5

1.3.3. Vai trò của giáo viên trong học tập trải nghiệm

6

1.3.4. Đặc điểm của dạy học trải nghiệm

6


1.3.5. Ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm trong học tập địa lí

7

2. Cơ sở thực tiễn

8

2.1. Thực trạng của dạy học địa lý ở trường THPT

8

2.2. HĐTN tại địa phương trong dạy học địa lý

9

2.2.1. Thực trạng chung về dạy học gắn với trải nghiệm ở mơn địa lí

9

2.2.2. Thực tiễn về dạy học địa lý gắn với tham quan trải nghiệm ở các

10

trường THPT trên địa bàn huyện Hưng Nguyên
Chương 2. Quy trình tiến hành HĐTN tích hợp trên quê hương Hưng

13


Nguyên - Nghệ An
1. Thiết kế các hoạt động trải nghiệm

13
3

document, khoa luan3 of 98.


tai lieu, luan van4 of 98.

2. Thiết kế các tiêu chí và bộ cơng cụ kiểm tra, đánh giá học sinh

14

3. Giáo án thể nghiệm

15

3.1. Xác định chủ đề

15

3.2. Mục tiêu của chủ đề

16

3.3. Nội dung của hoạt động trải nghiệm

17


4. Tổ chức triển khai hoạt động

20

4.1. Vai trò, nhiệm vụ của giáo viên

21

4.2. Vai trò, nhiệm vụ của học sinh

22

4.3. Vai trò nhiệm vụ của học sinh

22

5. Viết bài thu hoạch

26

5.1. Viết thu hoạch cá nhân

26

5.2. Bài thu hoạch nhóm

30

6. Hiệu quả của đề tài


31

6.1. Về phía GV năng lực dạy học vận dụng kiến thức liên môn được

31

nâng cao
6.2. Về phía học sinh có sự chuyển biến tích cực về kết quả học tập.

31

PHẦN III. KẾT LUẬN

33

1. Kết luận

33

1.1. Kết quả đạt được

33

1.2. Ý nghĩa của đề tài

33

1.3. Hạn chế của đề tài


33

2. Kiến nghị

33

TÀI LIỆU THAM KHẢO

35

4
document, khoa luan4 of 98.


tai lieu, luan van5 of 98.

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài.
Trong bối cảnh quốc tế hiện nay, nền kinh tế tri thức đã và đang đặt ra
những cơ hội nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu đổi mới với ngành giáo
dục. Chương trình giáo dục phổ thông của nhiều nước trên thế giới đã định hướng
dạy học tích hợp theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh đã đạt
được những kết quả như mong muốn.
Ở nước ta, Nghị quyết số 29- NQ/TW của Hội Nghị Trung ương 8 khóa XI
đã nêu rõ “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người
học; khắc phục lỗi truyền thụ một chiều, ghi nhớ máy móc. tập trung dạy cách học,
cách nghĩ khuyến khích học sinh tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi
mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ
chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa”. Một

trong những hình thức dạy học mang lại hiệu quả cao đó là “ Dạy học thông qua
hoạt động trải nghiệm sáng tạo’’ nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học tích
hợp nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung.
Qua thực tế giảng dạy ở trường phổ thông, chúng tôi nhận thấy việc áp dụng
kiến thức mơn Địa lí cùng với kiến thức các môn khoa học khác thông qua các hoạt
động trải nghiệm thực tế đã tăng cường niềm say mê, hứng thú, giúp các em yêu
môn học hơn, đồng thời đó là cơ sở để vận dụng tư duy của học sinh vào trong
thực tiễn cuộc sống.
Địa lí được coi là "ngành học về thế giới" đưa vào giảng dạy ở các trường
phổ thơng nhằm mục đích trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về khoa
học địa lí, cũng như vận dụng những kiến thức đó vào cuộc sống để biết cách ứng
xử với mơi trường tự nhiên và xã hội xung quanh, đồng thời đáp ứng với yêu cầu
phát triển của đất nước. Vì thế, khi hình thành khái niệm, phát triển bản chất các
vấn đề địa lí khơng có gì tốt bằng việc học sinh được tự mình trải nghiệm biết,
hiểu, vận dụng kiến thức. Việc học trải nghiệm giúp tạo hứng thú cho học sinh mà
vẫn đảm bảo cung cấp kiến thức theo u cầu của chương trình.
Bên cạnh đó, tổ chức hoạt động dạy - học địa lí gắn với trải nghiệm thực tế
cho học sinh bằng thực hiện hoạt động trải nghiệm các di tích lịch sử, danh thắng,
mơ hình kinh tế nơi học sinh sinh sống sẽ khiến cho bài giảng địa lí được sinh
động và hiệu quả khi tích hợp với các kiến thức: Lịch Sử, Giáo dục cơng dân, Sinh
học, Hóa học, Cơng nghệ,… sẽ giúp học sinh cảm thấy nội dung bài học gắn bó
hơn với cuộc sống ở xung quanh các em, sẽ bồi dưỡng học sinh sự tự hào với
những giá trị văn hóa truyền thống do ông cha để lại, càng thêm yêu quê hương,
yêu đất nước mình hơn cũng như khơi dậy cho học sinh khát khao tìm hiểu, khám
phá và phát huy tiềm năng của quê hương mình..
5
document, khoa luan5 of 98.


tai lieu, luan van6 of 98.


Nghệ An là một vùng đất nhiều tiềm năng, các giá trị tự nhiên cũng như lịch
sử xã hội phong phú, đa dạng, có nhiều sự phân hóa, đây là điều kiện vơ cùng
thuận lợi cho hoạt động trải nghiệm của học sinh trong quá trình học tập. Vì vậy để
góp phần nâng cao chất lượng hoạt động dạy và học, chúng tôi xin chọn nội dung
“Nâng cao hiệu quả dạy học tích hợp thơng qua hoạt động trải nghiệm cho
học sinh THPT” để làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Góp phần đổi mới phương pháp dạy học mơn Địa lí nói riêng và tích hợp liên
mơn nói chung nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy của giáo viên. Góp phần tạo
hứng thú mơn học, khắc sâu kiến thức, phát huy tính tự giác, độc lập và sáng tạo
của học sinh.
Giúp học sinh vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn cuộc sống nhanh, hiệu
quả. Tăng cường mức độ vận dụng (học đi đôi với hành) để HS khắc sâu hệ thống
kiến thức.
Rèn luyện các kỹ năng cho HS: Quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh, nhận định
các vấn đề xung quanh
Bồi dưỡng thêm thế giới quan, tinh thần thái độ các em trước các danh lam thắng
cảnh, tài nguyên thiên nhiên đất nước.
Giúp các em làm quen và phát huy các năng lực từ đơn giản đến phức tạp: Năng
lực tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, Năng lực sử dụng bản đồ, Năng lực sử dụng số
liệu thống kê, Năng lục sử dụng ảnh, hình vẽ, video, mơ hình,….
Tạo ra chu trình khép kín trong hoạt động trải nghiệm để mang lại hiệu quả cao
nhất trong dạy học: Phát hiện vấn đề, giao nhiệm vụ, cung cấp kiến thức, trải
nghiệm, viết thu hoạch.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn dạy học tích hợp, dạy học tích hợp qua trải
nghiệm thực tế cho học sinh trong dạy học mơn Địa lí.
Xác định, lựa chọn, tổ chức hình thức trải nghiệm đem lại hiệu quả cao trong tích
hợp liên mơn trên địa bàn học sinh để thuận lợi cho hoạt động dạy học..

Từ kết quả đạt được đề tài đưa ra các kiến nghị, đề xuất.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Toàn bộ học sinh khối 12 THPT Trường THPTNguyễn Trường Tộ, từ năm học
2019 - 2020 và năm học 2020 - 2021.
5. Phương pháp nghiên cứu.
Với sáng kiến kinh nghiệm này, tôi vận dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
Khảo sát, thống kê, phân loại.
6
document, khoa luan6 of 98.


tai lieu, luan van7 of 98.

Phân tích, tổng hợp, quy nạp.
Phương pháp so sánh.
Phương pháp thực tế, thực địa
Phương pháp tích hợp kiến thức.
6. Tính mới, đóng góp mới của đề tài.
6.1.Tính mới, tính sáng tạo của đề tài .
Vận dụng được kiến thức nhiều bộ môn trong một hoạt động giáo dục.
Tạo ra quy trình khép kín để nâng cao chất lượng giáo dục. Đảm bảo tính liền
mạch giữa kiến thức trong sách giáo khoa với kiến thức giáo dục địa phương và
tính liên hệ thực tiễn. Từ đó tốt lên đặc điểm nổi bật văn hóa vùng miền, nhằm
nâng cao tính hiệu quả trong dạy học địa lí và các bộ mơn khác.
6.2. Khẳng định giá trị, đóng góp đạt được của đề tài
Qua việc dạy học theo phương pháp trải nghiệm để nâng cao hiệu quả tích hợp liên
mơn trong q trình giảng dạy mơn Địa lí 12, năm học 2020 - 2021, tôi thấy rằng
giáo viên chủ động, linh hoạt; học sinh nắm chắc kiến thức và nhớ lâu hơn. Mỗi
giờ học trở nên “thú vị”, sinh động và hưng phấn hơn rất nhiều. Đồng thời, cũng
đem lại hiệu ứng tích cực trong cơng tác dạy và học mơn Địa lí, tại nơi tơi đang

cơng tác.
Tuy nhiên việc sử dụng kiến thức của các môn học khác vào q trình dạy học địi
hỏi giáo viên phải sử dụng một cách linh hoạt hợp lý trong giờ dạy tránh việc lạm
dụng sẽ mang lại kết quả không mong muốn đối với học sinh và làm “lu mờ” kiến
thức trọng tâm của bài.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN.
1. Cơ sở lí luận
1.1.Lí luận về dạy học tích hợp.
Dạy học tích hợp, liên mơn là một trong những định hướng chính của
chương trình giáo dục phổ thơng 2018, nhằm hướng tới mục tiêu phát triển phẩm
chất và năng lực học sinh.
Dạy học tích hợp, liên mơn xuất phát từ yêu cầu của mục tiêu dạy học phát triển
năng lực học sinh, đòi hỏi phải tăng cường yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức
vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Khi giải quyết một vấn đề trong thực tiễn,
bao gồm cả tự nhiên và xã hội, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp,
liên quan đến nhiều mơn học. Vì vậy, dạy học cần phải tăng cường theo hướng tích
hợp, liên mơn để phát triển năng lực học sinh.

7
document, khoa luan7 of 98.


tai lieu, luan van8 of 98.

Dạy học theo quan điểm liên mơn có ba mức độ: mức độ thứ nhất (mức độ thấp):
lồng ghép và liên hệ giữa các kiến thức. Mức độ thứ hai: vận dụng kiến thức liên
môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn. Mức độ thứ ba (mức độ cao): hịa trộn các
mơn học (xun mơn).
1.2.Vai trị và ý nghĩa của việc sử dụng kiến thức liên mơn trong dạy

học Địa lí 12
Trong chương trình Địa lí lớp 12, học sinh được tiếp cận hai nội dung cơ
bản: Phần thứ nhất: Địa lí tự nhiên Việt Nam, phần thứ hai: Địa lí KT-XH Việt
nam. Học sinh được tiếp cận một số vấn đề mang tính đại cương như: Các đặc
điểm tự nhiên Việt Nam, các vấn đề khác về dân cư, về nền kinh tế, các ngành kinh
tế, các vùng kinh tế,… sẽ được giáo viên truyền tải trong tồn bộ chương trình học
tập. Để học sinh nắm và hiểu sâu sắc bản chất vấn đề thực sự khơng phải là một
điều dễ dàng. Vì vậy muốn học sinh dễ hiểu thì phải có sự liên hệ. Một trong số đó
là kiến thức của các mơn khoa học khác Lịch sử, Sinh học, Hóa học, Cơng nghệ,
Vật lý, GDCD,…
Sử dụng kiến thức tích hợp liên môn được coi là một nguồn kiến thức quan
trọng không thể thiếu trong dạy học Địa lí và được sử dụng như tài liệu tham khảo.
Mặt khác, sử dụng kiến thức liên môn c ̣n là biện pháp đổi mới phương pháp dạy
học nói chung và dạy học mơn Địa lí nói riêng. Nếu sử dụng tốt kiến thức tích hợp
liên môn và gây hứng thú học tập cho học sinh sẽ góp phần nâng cao hiệu quả dạy
học mơn Địa lí 12 và đạt được kết quả cao tổ hợp xã hội trong kì thi THPTQG.
Sử dụng kiến thức tích hợp đảm bảo được tính tồn vẹn của kiến thức trên
cơ sở sử dụng kiến thức các môn học khác và ngược lại. Kiến thức tích hợp cịn
giúp học sinh tránh được những lỗ hổng kiến thức khi học tách rời các mơn học.
Nhờ đó, các em hiểu được sâu sắc kiến thức và gây được hứng thú học tập cho học
sinh, thúc đẩy quá trình nhận thức của học sinh đạt kết quả cao. Nếu hiểu được
kiến thức thì các em sẽ biết liên hệ kiến thức đã học vào cuộc sống. Như vậy, kiến
thức liên môn là một nội dung rất quan trọng trong dạy học môn Địa lí cũng như
các mơn học khác.
1.3. Lí luận về dạy học gắn với trải nghiệm sáng tạo.
,Giáo dục trải nghiệm là khái niệm phức hợp, trong đó người dạy khuyến khích
người học tiến hành các hoạt động thực tế và thông qua thực hiện các hành động để
tăng cường sự hiểu biết, mở rộng kinh nghiệm, phát triển kỹ năng, hình thành các
giá trị sống, phát triển các tiềm năng của bản thân.
1.3.1. Khái niệm giáo dục trải nghiệm

Hiệp hội giáo dục trải nghiệm đã định nghĩa: “Giáo dục trải nghiệm là một
triết lý toàn diện, nơi mà kinh nghiệm được lựa chọn một cách cẩn thận được hỗ
trợ bởi sự phản ánh, phân tích, tổng hợp, được cấu trúc để yêu cầu người học chủ
động, ra quyết định, và chịu trách nhiệm về kết quả, thông qua các câu hỏi chủ
động đặt ra, điều tra, thử nghiệm, tò mò, giải quyết vấn đề, giả định trách nhiệm,
8
document, khoa luan8 of 98.


tai lieu, luan van9 of 98.

sáng tạo, xây dựng ý nghĩa, và tích hợp kiến thức phát triển trước đó”. Người học
được tham gia về mặt trí tuệ, tình cảm, xã hội, chính trị, tinh thần và thể chất trong
một mơi trường mà người học có thể trải nghiệm thành công, thất bại, cuộc phiêu
lưu, chấp nhận rủi ro. Việc học tập thường liên quan đến sự tương tác giữa người
học, người học với mơi trường. Nó thách thức người học để tìm hiểu vấn đế của
các giá trị, mối quan hệ, đa dạng và cộng đồng. Vai trị chính yếu của giáo dục bao
gồm việc lựa chọn những kinh nghiệm phù hợp, đặt ra vấn đề, thiết lập ranh giới,
hỗ trợ người học, đảm bảo an toàn về thể chất và tình cảm, tạo thuận lợi cho quá
trình học tập, hướng dẫn phản ánh, và cung cấp các thông tin cần thiết. Các kết
quả của việc học tập là cơ sở kinh nghiệm và học tập trong tương lai.
1.3.2. Khái niệm học tập trải nghiệm
Học tập trải nghiệm là người học học tập bắt nguồn từ kinh nghiệm và thông
qua các HĐTN, các HĐTN của người học được thực hiện theo một chu kỳ khép
kín với các pha nối tiếp nhau nhằm chuyển đổi kinh nghiệm và nắm bắt kinh
nghiệm mới. Thông qua HĐTN, HS phát triển các kỹ năng thiết yếu như: lập kế
hoạch, kiểm soát (KN tự điều chỉnh hành động nhận thức của HS), đánh giá. Trong
quá trình dạy học, GV cần thiết kế một hệ thống các hoạt động để tăng cường việc
học cách học của HS, các hoạt động này sẽ được phát triển bởi HS để giúp họ học
tập một cách chủ động, phát triển khả năng tự học để có thể học tập suốt đời.

Thông qua hoạt động trải nghiệm phát triển đuợc các chiến lược học tập có
hiệu quả để thu thập và ghi nhớ thông tin khác nhau trong quá trình học như: thăm
quan mơ hình thực tế (trực quan), thực hành thao tác thí nghiệm, trao đổi thảo luận
trên các diễn đàn, thảo luận nhóm…
Trong học tập trải nghiệm, HS phải huy động kiến thức, kinh nghiệm đã có
nhằm tìm tịi, khám phá để chiếm lĩnh tri thức, từ đó phát triển năng lực nhận thức
kiến thức, năng lực nghiên cứu khoa học. Quá trình chia sẻ, thảo luận, phản ánh
giúp HS phát triển được năng lực hợp tác và năng lực giao tiếp. Q trình hệ thống
hóa khái niệm giúp HS phát triển năng lực hệ thống hóa, khái qt hóa kiến thức.
Thử nghiệm tích cực giúp HS phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào giải
quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống. Thông qua trải nghiệm, HS phát triển
năng lực sáng tạo từ việc đề xuất các ý tưởng, thực hiện nhiệm vụ.
Học tập trải nghiệm hình thành cho HS xúc cảm với đối tượng học tập.
Trong quá trình học tập trải nghiệm, người học được tiếp xúc, tương tác trực tiếp
với đối tượng học tập. Q trình đó sẽ giúp người học hình thành và phát triển cảm
xúc của mình, từ đó phát triển nhân cách, phẩm chất.
1.3.3. Vai trò của giáo viên trong học tập trải nghiệm
Trong học tập trải nghiệm, giáo viên chính là người tạo mơi trường, giao nhiệm vụ,
dẫn dắt, hỗ trợ, là chuyên gia bộ môn, thiết lập và đánh giá tiêu chuẩn. Giáo viên
chính là huấn luyện viên, tạo cơ hội cho HS trải nghiệm, vận dụng những kinh
nghiệm đã có vào giải quyết nhiệm vụ học tập mà thơng qua trải nghiệm HS có thể
9
document, khoa luan9 of 98.


tai lieu, luan van10 of 98.

học hỏi từ nhu cầu về kiến thức của bản thân. GV tạo môi trường học tập sao cho
HS có thể chia sẻ, phản ánh kinh nghiệm để HS học hỏi từ chính bạn bè. GV hỗ trợ
HS trong q trình khái qt hóa khái niệm và phát huy vai trò thiết kế nhiệm vụ

cho HS vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tiễn phù hợp với điều kiện
của học sinh và nhà trường.
1.3.4. Đặc điểm của dạy học trải nghiệm
Học tập trải nghiệm mang tính xã hội, địa phương: Khi tham gia hoạt động, học
sinh được tiếp xúc và hợp tác với bạn bè, chuyên gia trong lĩnh vực tìm hiểu, các
nhân vật trong xã hội; tiếp cận các sự kiện, các nguồn lực khác nhau trong xã hội
thường có thể là địa phương hay một vùng miền nào đó trên đất nước ta.
Tính linh hoạt về nội dung và hình thức: Với nội dung đa dạng thuộc nhiều
lĩnh vực tự nhiên - xã hội, nghệ thuật và thể thao, hướng nghiệp trên cơ sở sự lựa
chọn theo nhu cầu của học sinh, bối cảnh địa phương, giá trị chung của cơng dân
thế kỷ XXI. Có những hoạt động tổ chức tại trường, có những hoạt động bên ngồi
trường với nhiều hình thức linh hoạt, sáng tạo.
Học tập trải nghiệm hướng đến các giá trị nhân văn: Đặc điểm của học tập trải
nghiệm sáng tạo là ln đề cao tính tự chủ, sáng tạo của người học; khẳng định cái
tôi, giá trị của bản thân; nêu cao tinh thần hợp tác, tương trợ và giúp đỡ nhau trong
công việc và trong cuộc sống.
Học tập trải nghiệm sáng tạo khai thác tối đa các nguồn lực của xã hội cả về con
người và cơ sở vật chất. Đó có thể là sự đóng góp về trí tuệ của cộng đồng, đó là
cơ sở vật chất. Minh chứng là sự thành công của một cá nhân nào đó trong nghề
nghiệp, đó là cơ sở vật chất để học sinh trải nghiệm và sáng tạo…
Cách dạy học trải nghiệm không nhằm truyền thụ kiến thức một chiều cho học
sinh những kiểu kiến thức hàn lâm, cũng không dừng lại ở việc giúp học sinh nắm
bắt được nội dung đề cập đến trong mỗi chủ đề, mà cung cấp cho học sinh cách
đọc, cách tiếp cận, khám phá những vấn đề nội dung và ý nghĩa của bài học, từ đó
hình thành cho học sinh phương pháp đọc và quan sát một cách tích cực, chủ động,
có quan điểm và chính kiến cá nhân. Sự tương tác giữa học sinh với học sinh và
học sinh với giáo viên được đánh giá rất cao. Học sinh được kì vọng sẽ suy nghĩ về
kiến thức mà mình được dạy rồi liên hệ thực tế, phát triển, trình bày ý kiến của
riêng mình. Các em được tự do đặt câu hỏi và có thể phê bình về những gì mà giáo
viên và các bạn cùng lớp nói đồng thời sử dụng sự sáng tạo, trải nghiệm thực tế

của riêng mình để áp dụng các kiến thức vừa học được.
Dạy học trải nghiệm sáng tạo thiên về phương pháp, kĩ năng giúp học sinh phát
triển được năng lực đọc hiểu vấn đề, có thái độ tích cực để tự mình tiếp cận và xử
lí những thơng tin đã được học, trải qua, hay đang trực tiếp trải nghiệm được. Với
phương pháp học này giáo viên cần thường xuyên gắn các nội dung dạy học với
đời sống xã hội giúp các em học sinh có thể huy động được những trải nghiệm cá
nhân người học trong tiếp cận thông tin. Khi đã được trang bị cách học, phương
10
document, khoa luan10 of 98.


tai lieu, luan van11 of 98.

pháp học, phương pháp quan sát, học sinh có đủ năng lực huy động các kiến thức,
kĩ năng cần thiết để xử lí các tình huống, bài tập theo định hướng năng lực cụ thể
được đặt trong các đề kiểm tra. Do hiểu bản chất vấn đề nên học sinh có thể chủ
động ứng phó và làm bài khơng q máy móc dập khn như cách học truyền
thống.
1.3.5. Ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm trong học tập địa lí
*Về kiến thức:
+ Cung cấp sự kiện, tạo biểu tượng địa lí một cách chân thực, cụ thể vì các học
sịnh được trực tiếp trải nghiệm. Gắn kiến thức địa lí trong sách vở với thực tiễn
làm cho kiến thức địa lí gần gũi, dễ nhớ, dễ hiểu.
+ Hình thành khái niệm, hiểu được bản chất và những mối liên hệ bên trong của
các hiện tượng địa lí tự nhiên và kinh tế xã hội.
+ Giúp học sinh khắc sâu, nhớ lâu kiến thức địa lí, hình thành các mối liên hệ giữa
điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội.
* Về kĩ năng
+ Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo góp phần phát triền khả năng
quan sát, tìm tịi suy nghĩ, đặc biệt là khả năng tư duy đến cao độ…

+Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo luôn luôn gắn liền với thực tiễn chính vì
thế nó nâng cao tính cộng đồng, tập thể, có thể coi đây là hoạt động đời thường có
ý nghĩa vượt ra khỏi phạm vi khơng gian lớp học.
Học sinh có điều kiện nghiên cứu khoa học, làm việc với tài liệu, rèn luyện một số
các kĩ năng, phát triển năng lực cho học sinh: năng lực tự học, năng lực giao tiếp
ứng xử, năng lực hợp tác, năng lực công nghệ thông tin và truyền thơng.
* Về thái độ
+ Góp phần vào việc giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Đó là lịng yêu quê
hương, đất nước và con người, ý thức trách nhiệm trong xây dựng kinh tế và bảo
vệ tổ quốc.
+ Hình thành cho học sinh lịng tự tin, ý chí quyết tâm đạt kết quả cao trong học
tập, lòng trung thực, tinh thần tập thể, ý thức giúp đỡ nhau trong học tập, khắc
phục chủ quan, tự mãn, ỷ lại tạo ra tâm thế động lực tích cực cho người học, cho
học sinh quen với việc làm có tính hệ thống.
+ Hình thành những phẩm chất: sống yêu thương (thể hiện ở sự sẵn sàng tham gia
các hoạt động giữ gìn, bảo vệ đất nước, phát huy truyền thống gia đình Việt Nam,
các giá trị di sản văn hố của q hương, đất nước; tơn trọng các nền văn hố trên
thế giới, yêu thương con người, biết khoan dung và thể hiện yêu thiên nhiên, cuộc
sống), sống tự chủ, sống trách nhiệm…
2. Cơ sở thực tiễn
11
document, khoa luan11 of 98.


tai lieu, luan van12 of 98.

2.1. Thực trạng của vấn đề dạy – học Địa lí ở trường THPT
* Trong chương trình học
Nội dung sách giáo khoa hiện nay được viết theo hướng mở với nhiều câu
hỏi liên hệ và đào sâu kiến thức của mỗi phần nội dung bài học. Bên cạnh đó, các

bộ cơng cụ hỗ trợ như sách giáo viên và chuẩn kiến thức kĩ năng ban hành kèm
theo phần lớn mang tính định hướng nên với nhiều nội dung giáo viên phải tự tìm
hiểu và lựa chọn kiến thức nhằm làm rõ nội dung bài học. Mặt khác, có khơng ít
kiến thức thuộc các bộ mơn khác nhau có thể được sử dụng rất hữu ích, linh họat
và hiệu quả vào tiết học mơn Địa lí. Vì vậy, việc sử dụng kiến thức liên mơn nhằm
nâng cao hiệu quả dạy học và góp phần làm cho môn học gần với cuộc sống và
nhận thức của học sinh hơn là rất cần thiết.
* Đối với người dạy
Trong những năm học vừa qua, đơng đảo giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi
mới phương pháp dạy học. Nhiều giáo viên đã xác định rõ sự cần thiết và có mong
muốn thực hiện đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Đối
với môn Địa lí nói riêng và các mơn học khác ở các trường trung học phổ thông
việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực học sinh
đã và đang được quan tâm nhiều hơn. Việc áp dụng những phương pháp dạy học
tích cực vào các tiết dạy học được sử dụng nhiều hơn và đã bước đầu có những kết
quả khả quan. Học sinh tỏ ra quan tâm, hứng thú hơn đối với môn học, kết quả học
tập cao hơn. Nhiều giáo viên đã thật sự đầu tư, nghiên cứu đổi mới phương pháp
dạy cũ, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để kích thích hứng thú học tập,
phát triển các kĩ năng cần thiết cho học sinh.
Trong thực tiễn giảng dạy nhằm phục vụ cho việc truyền tải nội dung bài học, các
kiến thức liên môn cũng được thường xuyên vận dụng. Mặt khác, mức độ và khả
năng vận dụng chưa có hệ thống và thiếu linh hoạt do phụ thuộc vào khả năng của
từng đối tượng học sinh, nội dung bài học. Vì vậy, việc xây dựng cơ sở dữ liệu cho
dạy học liên mơn trong mơn Địa lí là cần thiết.
* Đối với người học
Do thiếu định hướng nên có quan niệm tách biệt rạch rịi giữa các mơn học, dẫn
đến việc học sinh chưa chủ động sử dụng kiến thức của các mơn khác dù có liên
quan vào việc học tập và trong quá trình kiểm tra đánh giá. Mặt khác, khả năng
ứng dụng các phương tiện truyền thông trong học tập chưa được thường xuyên và
chủ động dù rất nhiều học sinh có điện thoại thơng minh có thể tiến hành truy cập

Internet để cập nhật và kiểm tra kiến thức nhanh chóng. Nếu được tổ chức bài bản
khả năng tự học và tư duy độc lập của các em sẽ có nhiều thay đổi.
2.2. Hoạt động trải nghiệm tại địa phương trong dạy học Địa lí.
2.2.1. Thực trạng chung về dạy học gắn với trải nghiệm ở mơn Địa lí
12
document, khoa luan12 of 98.


tai lieu, luan van13 of 98.

Bộ mơn địa lí ở trường THPT có vai trị quan trọng trong việc cung cấp cho
học sinh những kiến thức cơ bản, khách quan, có hệ thống về tự nhiên, kinh tế, xã
hội thế giới và Việt Nam, góp phần bồi dưỡng lịng u nước, hiểu biết về các hiện
tượng tự nhiên và vấn đề kinh tế xã hội, từ đó hình thành ý thức, tư duy phát triển.
Tuy nhiên, thực trạng học địa lí ở trường phổ thơng hiện nay vẫn cịn nhiều bất
cập, kiến thức địa lí vẫn mang tính chất lý thuyết nên đa số học sinh không hiểu
được bản chất của các hiện tượng tự nhiên, kinh tế - xã hội.
Những năm gần đây, bộ mơn địa lí ở trường phổ thơng cả nước nói chung và
trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng đã có nhiều thay đổi tích cực về nội dung,
phương pháp dạy học. Nhiều phương pháp dạy học mới được giáo viên tiến hành
trong quá trình giảng dạy như: dạy học dự án, thảo luận nhóm, dạy học nêu vấn
đề…đã mang lại kết quả tốt, giúp học sinh có thể lĩnh hội kiến thức một cách tốt
hơn.
Phương pháp dạy học trải nghiệm thực tế tại các di tích văn hóa - lịch sử,
danh thắng tiêu biểu trong dạy học địa lí ở các trường phổ thơng đã và đang được
khá nhiều trường THPT trên cả nước cũng như trên địa bàn tỉnh Nghệ An (chủ yếu
là những trường ở trung tâm) triển khai và cho thấy hiệu quả thực sự nhìn từ tất cả
các góc độ, đặc biệt là từ tinh thần và thái độ học tập của học sinh đối với mơn địa
lí.
Tuy nhiên, để tiến hành hoạt động trải nghiệm thực tế, điều này sẽ liên quan

đến nhiều vấn đề, như về mặt thời gian, điều kiện, kinh phí… Đây cũng chính là lí
do dẫn đến việc tiến hành hoạt động trải nghiệm mặc dầu đã được nhiều trường
phổ thông đã tiến hành, nhưng số lần tiến hành trong năm học và đối tượng học
sinh được tham gia ở các khối lớp còn còn rất hạn chế. Thậm chí nhiều trường
nơng thơn, miền núi, khi điều kiện cịn nhiều khó khăn thì việc tiến hành hoạt động
trải nghiệm, nhất là trải nghiệm tại các di tích lịch sử, các địa danh ở trung tâm
thành phố là cả một vấn đề nếu khơng nói là chưa biết đến lúc nào mới có thể tiến
hành.
Có thể nói, hệ thống di tích - danh thắng Nghệ An được sinh ra và ni
dưỡng bằng tín ngưỡng, đạo lý và phong tục truyền thống của dân tộc nên có sức
sống, sức lan tỏa lâu bền, mãnh liệt. Di tích danh thắng với mái đình, ngơi đền,
chùa chiền, bến nước… là những ký ức đẹp về quê hương, gắn bó mật thiết với văn
hóa làng xã, văn hóa tâm linh của mỗi người. Đó cũng là nguồn tài ngun vơ cùng
quý giá để phát triển du lịch ở địa phương.
Trên cả nước cũng như ở tỉnh Nghệ An có rất nhiều di tích tầm cỡ. Song, ở
từng địa phương, di tích văn hóa có đặc trưng, vị trí quan trọng riêng trong tâm
linh người dân ở từng địa phương. Vì vậy cần phải chú ý, cần phải đưa vào khai
thác trong hoạt động dạy và học để khai thác được một cách tối đa những giá trị
của nó. Ở nhiều địa phương, có rất nhiều những di tích, điểm du lịch mà nguồn tư
liệu trong sách giáo khoa chưa hề có và nguồn tài liệu tham khảo cũng khơng có
13
document, khoa luan13 of 98.


tai lieu, luan van14 of 98.

nhiều, mặc dầu rất gần gũi với đời sống, sinh hoạt hàng ngày với các em học sinh,
ví dụ như: Những ngơi đình làng, nhà thờ Trạng nguyên, hay kể cả đền thờ thần,
chùa chiền ở các xã (phường),… Đây thực sự là những địa chỉ nếu được đưa vào
khai thác trong dạy – học sẽ mang tính giáo dục rất cao. Nhưng trong thực tế, điều

này chưa thực sự có sự quan tâm thích đáng trong dạy học địa lí. Bởi thực tế cho
thấy, có những di tích hay địa danh ngay trên địa bàn mà học sinh đang theo học,
đang sinh sống nhưng bản thân các em chỉ có sự hiểu biết rất hạn chế, hoặc có
nhiều em khơng biết gì. Thậm chí mới chỉ nghe tên chứ chưa được đến tham quan
thực tế.
Tiến hành hoạt động trải nghiệm tại các di tích văn hóa, các danh lam thắng
cảnh gắn liền với khơng gian sinh sống, học tập của học sinh cũng chính là định
hướng học sinh vào tìm hiểu những di sản văn hóa ở địa phương, sẽ giúp các em
cảm thấy bài học địa lí gắn bó hơn với cuộc sống xung quanh của các em, sẽ bồi
dưỡng cho học sinh tình cảm tự hào với những giá trị văn hóa truyền thống do cha
ông để lại, càng thêm yêu quê hương đất nước mình hơn và có một cái nhìn rộng
mở cho sự phát triển kinh tế của địa phương. Tuy vậy, vấn đề này chưa được chú ý
để khai thác nhiều hoặc chỉ mới khai thác cầm chừng. Đó chính là thực trạng trong
dạy học ở huyện Hưng Nguyên chúng tơi. Đây cũng chính là lí do khiến tơi trăn trở
và thực hiện đề tài này.
2.2.2. Thực tiễn về dạy học địa lí gắn với tham quan trải nghiệm ở các
trường THPT trên địa huyện Hưng Nguyên.
Hiện nay, trong quá trình thực hiện phong trào “Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực”, các trường THPT đã có nhiều hoạt động tập thể được
đông đảo giáo viên và học sinh nhiệt tình hưởng ứng. Là một vùng đất có lịch sử
phát triển lâu đời, văn hóa phong phú, địa hình đa dạng nên việc khảo sát thực tế,
sưu tầm tư liệu và tổ chức cho học sinh tiến hành hoạt động trải nghiệm rất thuận
lợi.
Khi triển khai dạy học tại các di tích trên địa bàn, thuận lợi nhất đối với nhà
trường là sự ủng hộ nhiệt tình của Đảng ủy và chính quyền, nhân dân các xóm, các
xã trên huyện nhà. Đây là một yếu tố hết sức quan trọng quyết định đến chất lượng
của hoạt động trải nghiệm.
Trong quá trình giảng dạy tại trường, bản thân giáo viên đã được tổ chuyên
môn tổ chức học tập bài bản, khoa học, có chất lượng các nội dung tập huấn
chuyên đề đổi mới phương pháp của Sở GD&ĐT Nghệ An. Các thành viên trong

tổ góp ý, đánh giá giờ dạy thẳng thắn, chân thành, cầu tiến. Đồng nghiệp ln có
những trao đổi bổ ích về chun mơn trực tiếp hoặc trên e-mail, trên trang
Facebook riêng của tổ. Ban chuyên môn của nhà trường cũng đã tổ chức thao
giảng, hội thảo đổi mới phương pháp dạy học.
Không chỉ thế, kể từ năm học 2014 – 2015 đến nay, hoạt động dạy học trải
nghiệm sáng tạo được sở Giáo dục & Đào tạo Nghệ An chú trọng triển khai. Ở các
14
document, khoa luan14 of 98.


tai lieu, luan van15 of 98.

trường THPT, hoạt động này được thực hiện rộng rãi ở tất cả các tổ chun mơn
với nhiều hình thức như tổ chức học sinh tham quan, dã ngoại, thành lập các câu
lạc bộ như: Câu lạc bộ Tiếng Anh, câu lạc bộ Lịch sử, tổ chức các buổi ngoại
khóa,...
Hiện nay, trên địa bàn huyện Hưng Ngun và ở trường chúng tơi nói riêng cũng
đã có những hoạt động dạy học trải nghiệm sáng tạo như tham quan các di tích lịch
sử cách mạng, trang trại kinh tế vườn cam Xã Đồi …
Khơng chỉ thế, trên mạng Internet, nhiều nhà nghiên cứu cũng đã có bài viết
sâu sắc về hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Đó là những tài liệu q báu để chúng
tơi học hỏi, tham khảo.
Hưng nguyên là một vùng quê có truyền thống lịch sử lâu đời, gắn liền với
quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, là vùng quê giàu truyền
thống văn hóa và giàu tài nguyên du lịch,mơ hình kinh tế,… kể cả tài ngun du
lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn. Trên khắp địa bàn Hưng Nguyên ,
hầu hết xã nào cũng có di tích, danh thắng, mơ hình trang trại ,địa danh tiêu biểu,
hầu như trên địa phận các trường học đóng, địa điểm thu hút sự quan tâm của
nhiều du khách. Đó là kho tài nguyên phong phú để giáo viên địa lí khai thác trong
q trình giảng dạy. Đối với các em học sinh, được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất

giàu truyền thống văn hóa, mơ hình kinh tế với những địa danh nổi tiếng, tiềm ẩn
giá trị du lịch vô cùng lớn lao các em đang có một điều kiện thuận lợi để khám
phá, trải nghiệm vốn địa lí – văn hóa của q hương, tăng thêm tình u, niềm
hứng thú với bộ mơn địa lí, nhất là để hình thành những năng lực cơ bản cho bản
thân.
Các hoạt động thực tiễn này là cơ sở để chúng tôi rút kinh nghiệm, đưa ra
những giải pháp phù hợp với đặc thù đề tài của mình.
Bên cạnh những thuận lợi, khi thực hiện đề tài này chúng tơi cũng đã gặp
một số khó khăn mà trước hết là tình trạng học sinh hiện nay trở nên ngại, khơng
chọn mơn địa lí để học, coi là mơn phụ. Những giờ học địa lí vì thế mà nhiều lúc
trở nên khiên cưỡng: học trò uể oải, thụ động, giáo viên độc thoại trên bục giảng.
Giờ học trở nên khô khan. Các em tiếp xúc với những đối tượng, hiện tượng trên
những trang giấy như tiếp xúc với những câu chữ vơ hồn.
Mặc dù huyện Hưng Ngun có nhiều tiềm năng về du lịch, nhiều di tích
lịch sử đã được cơng nhận di tích lịch sử Quốc gia, nhưng việc tun truyền về di
tích, mơ hình trại cam xã đồi trong nhân dân và học sinh lại chưa nhiều. Cơ sở hạ
tầng chưa được đầu tư nên đường đi vào nhiều di tích cịn gặp khó khăn.
Thời gian, điều kiện, kinh phí để tổ chức các hoạt động trải nghiệm các di
tích trong năm học rất khó bố trí. Vì thế chúng tôi phải đầu tư thời gian, công sức
để sưu tầm tư liệu, tổ chức tuyên truyền về di tích, mơ hình kinh tế trại cam xã đồi
trong giáo viên và học sinh, phối hợp với các bộ phận chức năng của nhà trường
15
document, khoa luan15 of 98.


tai lieu, luan van16 of 98.

xây dựng kế hoạch để tổ chức hoạt động trải nghiệm tại di tích, trại cam xã đồi có
hiệu quả.
Những năm qua đời sống của nhân dân đã có nhiều khởi sắc, các hoạt động

giáo dục cũng đã được các bậc phụ huynh chú ý nhiều hơn nhất là những hoạt
động nhằm tăng tính trải nghiệm cho con trẻ. Tuy vậy đa số học sinh THPT trên
địa bàn Hưng Nguyên sinh sống trong gia đình cịn nhiều khó khăn, ngồi giờ học
ở trường ít khi các em được tham gia những hoạt động trải nghiệm khác ở các câu
lạc bộ, các trung tâm vui chơi hay đơn giản là những chuyến tham quan dã ngoại.
Các em có thể tiếp thu nhanh những tri thức từ sách vở nhưng những kĩ năng mềm
để xử lí tình huống trong cuộc sống vẫn còn thiếu hụt, nhiều học sinh hiện nay chịu
sự tác động mặt trái của xã hội hiện đại. Thực tế đó nhắc nhở chúng tơi cần có
những giải pháp để kết nối các em với đời sống xã hội, nhất là cuộc sống xung
quanh, xây dựng lối sống lành mạnh bồi dưỡng tình yêu với di tích lịch sử - văn
hóa dân tộc.
Khơng chỉ thế, về phần tài liệu tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế cho
học sinh THPT chưa tập hợp thành hệ thống như đối với THCS (trung học cơ sở).
Với đặc điểm tâm lí, lứa tuổi, yêu cầu chuẩn về phẩm chất năng lực đầu ra, chúng
tôi không thể áp dụng máy móc những gì đã có trong tài liệu THCS. Hơn nữa, mặc
dù hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một hoạt động không mới trong dạy học trong
những năm gần đây, nhưng nội dung đề tài chúng tôi đặt ra là khá mới mẻ, đó
chính là nội dung và đối tượng trải nghiệm, khai thác cũng như cách thức khai thác
và giải pháp tiếp cận với các di tích, danh lam, thắng cảnh tịa địa phương trong khi
nguồn tư liệu tham khảo về lịch sử, địa lý địa phương khơng có nhiều trong q
trình trải nghiệm.
Từ những thuận lợi và khó khăn đặt ra trong thực tiễn chúng tơi đã đề xuất cách
thức và một số nội dung, giải pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại
cơ sở giáo dục của mình.
Chương 2. Quy trình tiến hành hoạt động trải nghiệm tích hợp trên quê
hương Hưng Nguyên- Nghệ An.
Để hoạt động trải nghiệm trong dạy học địa lí ở trường Trung học phổ thơng
để hoạt động trải nghiệm trong dạy học địa lí đạt hiệu quả tốt, giáo viên cần phải
lựa chọn nội dung, cần xác định địa điểm và thời gian tổ chức phù hợp (tốt nhất là
những địa điểm gần với trường học), cần có sự chuẩn bị chu đáo về nội dung, hình

thức, cách thức tổ chức tiến hành, chủ động, linh hoạt, vận dụng nhuần nhuyễn các
phương pháp dạy học, biện pháp sư phạm phù hợp, đồng thời theo dõi, đánh giá
kết quả hoạt động trải nghiệm của học sinh có thể bằng nhiều hình thức khác nhau.
Bước 1 : Xây dựng chủ đề.
Chủ đề trải nghiệm nên thực hiện vào đầu năm học mới hoặc đầu học kì.
Căn cứ vào mục tiêu của môn học, nội dung của sách giáo khoa, phân phối chương
16
document, khoa luan16 of 98.


tai lieu, luan van17 of 98.

trình, ưu thế của từng địa phương, nhu cầu, hứng thú của học sinh mà giáo viên
xác định chủ đề trải nghiệm cho phù hợp với đối tượng và khả năng nhận thức.
Trong quá trình lập kế hoạch, giáo viên có thể định hướng thành các “tour” tham
quan trải nghiệm để thuận tiện trong việc tích hợp kiến thức trong các mơn học
khác nhau.
Bước 2 : Xác định mục tiêu của chủ đề trải nghiệm tích hợp.
Để xác định mục tiêu HS cần đạt được sau HĐTN, GV cần trả lời được các
câu hỏi: HS sẽ đạt được những gì sau khi tham gia chủ đề này? HS sẽ có khả năng
làm được gì? Tạo được niềm tin vào giá trị nào? Các mục tiêu cần rơ ràng, cụ thể
và có thể đánh giá được.
Bước 3 : Xác định các nội dung hoạt động trải nghiệm
Căn cứ vào mục tiêu của chủ đề đã được xác định ở bước 2, từ đó xác định
các nội dung hoạt động cần có trong chủ đề. Thể hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa
mục tiêu, nôi dung và hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động. Trong mỗi hoạt
động cũng cần xác định mục tiêu và cách thực hiện.
1. Thiết kế các hoạt động trải nghiệm
* Giai đoạn 1: Trải nghiệm cụ thể
Trong hoạt động này, vai trò của giáo viên và học sinh được thể hiện rõ

ràng. Cụ thể giáo viên là người khởi xướng cũng là người kết thúc hoạt động, có
nghĩa giáo viên là người đề xuất nhiệm vụ dựa trên mục tiêu và thực tiễn đối tượng
học sinh cũng là người sẽ đánh giá về các mặt kiến thức, năng lực, kĩ năng mà
người học đạt được thông qua hoạt động. Với chủ đề ‘‘nâng cao hiệu quả dạy học
tích hợp thơng qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo thực tế địa phương ”, giáo viên
yêu cầu học sinh thực hiện nhiệm vụ: Thuyết minh, giới thiệu về các di tích, danh
thắng, vườn trại .Để thực hiện nhiệm vụ đó, giáo viên lập kế hoạch cụ thể như sau:
Trước buổi trải nghiệm một tuần, giáo viên liên hệ với lãnh đạo địa phương,
trình bày mục đích dạy học của mình, đề xuất được tạo điều kiện giúp đỡ trong quá
trình triển khai hoạt động trải nghiệm sáng tạo như mở cửa các di tích lịch sử, cử
người thuyết minh về di tích, danh thắng... Đồng thời, giới thiệu một số bậc cao
niên có thời gian sinh sống ở gần với di tích và có nhiều kỷ niệm gắn với địa danh
đó của địa phương để các em gặp gỡ; giới thiệu nguồn tài liệu về di tích, danh
thắng, vườn trại …
Giao nhiệm vụ cho học sinh: Giáo viên nêu rõ nhiệm vụ, phân nhóm thực
hiện. Cùng với điều đó, giáo viên yêu cầu thời gian hồn thành (sau 2 tuần trải
nghiệm), cơng bố địa điểm, thời gian dự kiến báo cáo sản phẩm. Để thực hiện có
hiệu quả nhiệm vụ, giáo viên cũng đề ra những phương tiện mà các em cần chuẩn
bị. Về phần mình, giáo viên chuẩn bị mẫu phiếu thu thập thông tin và bài tập thu
hoạch sau khi kết thúc hoạt động.
* Giai đoạn 2: Quan sát, đối chiếu, phản hồi
17
document, khoa luan17 of 98.


tai lieu, luan van18 of 98.

Thơng qua q trình quan sát, cảm nhận và đối chiếu, phân tích đánh giá các
sự vật hiện tượng, kết nối với vốn kinh nghiệm đã có của bản thân để tìm hiểu về
sự vật, hiện tượng. Sau khi trải nghệm cụ thể, HS sẽ tự mình suy nghĩ hoặc tranh

luận với các HS khác về tính đúng đắn, tính hợp lý của sự việc. Trong mỗi bản
thân HS sẽ xuất hiện các ý tưởng, dự định về sự vật hiện tượng. GV cần bao quát
lớp, tạo điều kiện cho các cá nhân/ nhóm tự do trình bày các ý tưởng, kịp thời điều
chỉnh, hướng HS vào hoạt động tập, giúp đỡ các em có khó khăn thơng qua các
phiếu nhiệm vụ, sử dụng các câu hỏi gợi ý...
* Giai đoạn 3: Hình thành khái niệm
Bằng việc sử dụng kết hợp nhiều phương pháp và kỹ thuật dạy học khác
nhau, GV hỗ trợ HS tìm kiếm và làm sáng tỏ các kiến thức liên quan đến lộ trình
hoặc kết quả buổi tham quan, trải nghiệm. Thơng qua đó HS tiếp thu kiến thức mới
và xây dựng quy trình học tập.
* Giai đoạn 4: Trải nghiệm tích cực
Từ những hiểu biết về kiến thức liên quan, những khái niệm mới đã được
làm sáng tỏ và quy trình thực hành đã được xây dựng ở giai đoạn 3, HS tiến hành
tham quan chủ động dưới sự hướng dẫn của GV. Kết thúc quá trình trải nghiệm,
HS được củng cố kiến thức và phát triển kỹ năng mới, qua đó hình thành kiến thức
mới cho bản thân và kiến thức này trở thành kiến thức ban đầu cho tiến trình học
tập tiếp theo
2. Thiết kế các tiêu chí và bộ công cụ kiểm tra, đánh giá HS:
Đây làm cơ sở để rút ra bài học kinh nghiệm cho những lần tổ chức sau tốt
hơn.
3. Giáo án trải nghiệm.
QUY TRÌNH THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM
TRONG MƠN ĐỊA LÍ THPT
Giáo án minh họa
3.1. Xác định chủ đề: HIỆU QUẢ TÍCH HỢP LIÊN MƠN TRONG TRẢI
NGIỆM
Địa lí

Lịch sử


GDCD

Bài 31 : phát triển
thương mại và du lịch (
địa lí 12 )
- Hiểu được vai trị của
thương mại trong nền
kinh tế thị trường
- Phân tích được các tài

Tìm hiểu về lịch sử địa
phương – tìm hiểu về
nhà canh tân yêu nước
nguyễn trường tộ.

Bài 14 : sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ tổ quốc
(GDCD 10 )

( lịch sử 11 )
- Nêu được một số nhân
vật lịch sử của địa

- Nêu được thế nào là
lòng yêu nước và các
biểu hiện cụ thể của
lòng yêu nước Việt
18

document, khoa luan18 of 98.



tai lieu, luan van19 of 98.

nguyên du lịch ở nước ta:
tài nguyên tự nhiên, tài
nguyên nhân văn.
- Hiểu và trình bày được
tình hình phát triển ngành
du lịch, sự phân bố của
các trung tâm du lịch
chính ; mối quan hệ giữa
phát triển du lịch và bảo
vệ môi trường
Bài 14 : sử dụng và bảo
vệ tài nguyên thiên
nhiên ( Địa lí 12 )
- Hiểu rõ tình hình suy
giảm tài nguyên rừng và
đa dạng sinh vật ở nước
ta, tình trạng suy thối và
hiện trang sử dụng tài
nguyên đất ở nước ta.
Phân tích được nguyên
nhân và hậu quả của sự
suy giảm tài nguyên sinh
vật, sự suy thoái tài
nguyên đất.
-Biết dược các biện pháp
của nhà nước nhằm bảo

vệ tài nguyên rừng và tài
nguyên sinh vật và các
biện pháp bảo vê tài
nguyên đất.
-Có kĩ năng liên hệ thực
tế về các biểu hiện suy
thoái tài nguyên đất địa
phương em.
-Có ý thức bảo vệ rừng,
sơng ngịi ,bảo vệ đất...

phương

Nam.

-Khái quát về con người - Biết tham gia vào các
và sự nghiệp
hoạt động xây dựng,
bảo vệ quê hương, đất
-Chính sách canh tân
nước phù hợp với khả
của Nguyễn trường tộ
năng của bản thân.
-Giúp học sinh biết ghi
-Yêu quý, tự hào về q
nhớ cơng lao to lớn và
hương, đất nước, dân
có thái độ trân quý.
tộc
- Có ý thức học tập, rèn

luyện để góp phần vào
sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ quê hương đất
nước.
Bài 1: công dân với sự
phát triển kinh tế (
GDCD 11 )
- Biết tham gia xây
dựng kinh tế gia đình
phù hợp với khả năng
của bản thân.
- Phân biệt được giá trị
với giá cả hàng hóa.
- Biết nhận xét tình hình
sản xuất và tiêu thụ một
số sản phẩm hàng hóa ở
địa phương.
- Tích cực tham gia xây
dựng kinh tế địa phương
và gia đình.
- Tích cực học tập để
nâng cao chất lượng lao
động của bản thân, góp
phần xây dựng kinh tế
đất nước.

Căn cứ vào mục tiêu giáo dục: Thông qua chủ đề, HS có cách nhìn tổng
qt, tồn diện hơn về các tài ngun sẵn có của địa phương mình sinh sống , từ
đó vận dụng kiến thức của các mơn học để giải quyết các tình huống thực tiễn,
đề ra các biện pháp sử dụng, cải tạo và bảo vệ môi trường xung quanh như: đất,

19
document, khoa luan19 of 98.


tai lieu, luan van20 of 98.

nước... và bảo vệ sức khỏe.Phát triển khả năng tự tìm kiếm, quan sát, nghiên cứu,
sáng tạo và kiểm chứng, áp dụng chúng vào thực tế cuộc sống.
Căn cứ vào đặc điểm HS: Chủ đề này được lựa chọn sau khi HS đã học
xong bài 14 : sử dụng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên ; bài 31 : vấn đề phát
triển thương mại và du lịch - chương trình địa lí 12 . Đối tượng HS được lựa
chọn học trải nghiệm chủ đề này là HS lớp 12.
Đặc điểm tình hình địa phương: Nghệ An là một vùng quê có truyền thống
lịch sử lâu đời, gắn liền với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt
Nam, là vùng quê giàu truyền thống văn hóa và giàu tài ngun du lịch,mơ hình
kinh tế,…. Trên khắp địa bàn, hầu hết xã nào cũng có di tích, danh thắng, mơ hình
trang trại ,địa danh tiêu biểu, hầu như trên địa phận các trường học đóng,. Đối với
các em học sinh, được sinh ra và lớn lên trên chính mảnh đất ấy , gần gũi với cuộc
sống hằng ngày của các em, nên địa phương nào cũng có thể sử dụng chủ đề này
để tổ chức dạy học trải nghiệm cho HS.
Ý tưởng của chủ đề : thông qua buổi trải nghiệm học sinh sẽ tự rút ra và khắc
sâu kiến thức liên môn đặc biệt là tổ hợp xã hội để nâng cao hiệu quả cho kì thi
THPTQG.
3.2. Mục tiêu của chủ đề.
* Kiến thức : Học sinh vận dụng kiến thức của các môn học để giải quyết vấn đề
đặt ra.
- Học sinh biết về : tài ngun du lịch, mơ hình kinh tế , tình u q hương
đất nước để có ý thức phát triển và bảo vệ , quảng bá đồng thời khắc sâu kiến thức
bài học để vận dụng vào thực tế cuộc sống,
- Học sinh vận dụng: vào phát triển kinh tế gia đình, vào các bài kiểm tra, vào

các kì thi quan trọng để đạt điểm cao nhất.
* Kĩ năng : Rèn luyện các năng lực, kỹ năng trong q trình thực hiện dự án,
Rèn luyện tính tỉ mỉ cẩn thận khi trực tiếp tham gia các hoạt động thực tiễn
* Thái độ : Có thói quen làm việc theo quy trình, cẩn thận, kiên trì. , bảo vệ môi
trường. Say mê, hứng thú trong học tập, mang kiến thức và sự hiểu biết của mình
giúp ích cho xã hội. Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, phát triển xã hội.
3.3. Nội dung của hoạt động trải nghiệm.
* Bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt.
Vận dụng cao
Nội dung
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
- Là học
1.Sử
- Nêu được biểu
- Phân tích các
- Liên hệ thực tế
sinh
các
em
dụng và
hiện của sự suy
ngun nhân và
địa phương về
cần
làm
gì
bảo vệ tài thối tài nguyên
hậu qủa của suy

ảnh hưởng của
để
giảm
nguyên
rừng, đa dạng sinh giảm tài nguyên
biển đối khí hậu
nhẹ
tác
hại
tài
học, đất ; một số
rừng đối với môi
với các mặt tự
do
thiên
tai
nguyên
nguyên nhân dẫn
trường và vấn đề
nhiên, tài nguyên
20
document, khoa luan20 of 98.


tai lieu, luan van21 of 98.

thiên
nhiên

đến sự suy giảm,

cạn kiệt tài ngun
và ơ nhiễm mơi
trường.
- Trình bày được
chiến lược, chính
sách về tài ngun
và mơi trường

phát triển KTXH.
- Phân tích hậu
quả của việc
khai thác, sử
dụng đất và rừng
khơng hợp lí

5.lịch sử
địa
phương
tìm hiểu
về lăng
mộ
Nguyễn
Trường

Tích cực học tập
Phân biệt được
để nâng cao chất
giá trị với giá cả
lượng lao động của hàng hóa.
bản thân, góp phần

xây dựng kinh tế
đất nước

- biết được các
chính sánh và vai
trị của ơng trong
thời kỳ xây dựng
và phát triển đất
nước.

thiên nhiên và
thiên tai.

nhận thấy
được sự
phong phú,
đa dạng của
TN du lịch
địa phương

- Liên hệ được tình
hình phát triển cá
ngành dịch vụ ở địa
phương.

- Hiểu được các
vấn đề quan
trọng về bảo vệ
môi trường ở
nước ta


- Nêu thời gian
hoạt động và hậu
quả của các thiên
tai chủ yếu ở nước
ta và biện pháp
phòng chống.
Phân tích được
2.vấn đề - Trình bày được
phát triển tình hình phát triển mối quan hệ
ngành du lịch
giữa du lịch với
du lịch
bảo vệ môi
và
trường
thương
mại
Thấy được ý nghĩa Hiểu được vai
3. xây
dựng và về cơng lao to lớn trị và trách
nhiệm của mỗi
bảo vệ tổ của các anh hùng
dân tộc
học sinh
quốc
4.Công
dân đối
với sự
phát triển

kinh tế.

và ơ nhiễm
mơi trường
đem lại

- lịng u nước
và thiết tha
muốn thay đổi

- Vận dụng được
một số biện pháp
bảo vệ tự nhiên
và phòng chống
thiên tai ở địa
phương.

Để bảo vệ
được em
cần phải
làm gì

Liên hệ địa
phương em từ đó
rút ra vai trò và
trách nghiệm của
bản thân.
- Biết nhận Biết tham gia xây
xét tình
dựng kinh tế gia

hình sản
đình phù hợp với
xuất và tiêu khả năng của bản
thụ một số thân
sản phẩm
- Tích cực tham
hàng hóa ở gia xây dựng kinh
địa
tế địa phương và
gia đình
phương..
- bảo vệ ,
xây dựng
và giữ gìn
quê hương
đất nước..

- cố gắng học thật
tốt để xứng danh
là học sinh Nguyễn Trường
Tộ

21
document, khoa luan21 of 98.


tai lieu, luan van22 of 98.

Tộ
* Nội dụng hoạt động.

Nhiệm vụ

Nội dung

Tìm hiểu các di tích lịch sử , mơ hình
kinh tế , tài nguyên thiên nhiên của địa
phương .

- Tìm hiểu về tài nguyên du lịch tự
nhiên, nhân văn của vùng
- Quảng bá nâng cao thương hiệu
cho sản phẩm của địa phương
- Có ý thức giữ gìn và bảo vệ tốt các
tài nguyên.
- Đề xuất biện pháp bảo vệ và hướng
phát triển.

* Phương pháp dạy học: dạy học theo dự án
* Thiết kế các hoạt động trải nghiệm.
Hoạt
động

Kết quả mong
đợi/ mục tiêu
hoạt động

Trải
nghiệm cụ
thể


-Học sinh hào
hứng cho buổi
trải nghiện tại :
lăng mộ nguyễn
trường tộ, mơ
hình kinh tế vườn
cam xã đồi, đập
thạch tiền

Quan sát
phân tích,
đối chiếu

- Học sinh xây
dựng phiếu điều
tra, thực trạng,
quay video phỏng
vấn người dân

Chi tiết hoạt động

Nội dung
kiến thức

Ghi chú

-Lần lượt cho học
sinh di chuyển đến
từng địa điểm


- Dựa vào
kiến thức
địa lý, lịch
-HS thảo luận , chia sử, GDCD,
sinh học...
sẻ với các bạn
trong nhóm về
những vấn đề mình
quan sát được

- Quay video
,phỏng vấn
về di tích,
mơ hình và
các tài
địa phương, phát ngun.
triển kỹ năng làm -Tìm hiểu
việc nhóm, hình nguyên nhân
thành ý thức bảo dẫn đến các
vệ, tài nguyên taaif nguyên
thiên nhiên, môi chưa được

-Điều tra thực
trạng, phân
chia cơng
việc

cho

từng cá nhân

trong nhóm.
- Xây dựng
phiếu đánh
giá

hoạt
22

document, khoa luan22 of 98.


tai lieu, luan van23 of 98.

trường, phát triển khai thác
kinh tế vùng .
hợp lý ,
đồng thời
tìm ra cách
bảo vệ

động nhóm,
tạo

sản

phẩm video.

- Tìm hướng
giới thiệu và
quảng bá sẩn

phẩm cam
xã đồi cho
địa phương
- Ý thức giữ
gìn, bảo vệ
và phát triển
Hình
thành khái
niệm

HS trình bày báo
cáo kết quả điều
tra, đề xuất biện
pháp khắc phục.

Trình bày được vai
trị, tầm quan trọng
trong tích hợp liên
mơn từ hoạt động
trải nghiệm
- Về lịch sử, địa lý,
GDCD

Thử
nghiệm
tích cực

Cho học sinh tự
hồn thành các
phiếu điều tra, bài

thu hoạch để
trình bày trước
lớp

- Quảng bá tài
nguyên du lịch
của vùng,
- Quảng bá nâng
cao giá trị sản
phẩm cam Xã
Đồi
- Từ đó xây
dựng các mơ
hình phát triển
kinh tế phù
hợp
- GV cung cấp
tài liệu, định
hướng cho học
sinh thực hiện
-

- GV kết
luận,
nhận
xét và
đánh
giá sản
phẩm
của HS


23
document, khoa luan23 of 98.


tai lieu, luan van24 of 98.

Hoàn thành vào phiếu học tập sau:
Chủ đề: Tài nguyên du lịch trên quê hương Hưng Nguyên
Học sinh: .......
Tên địa danh

Lớp:.........
Những hiểu biết về địa danh

4. Tổ chức triển khai hoạt động.
Được sự thống nhất cao của ban chuyên môn nhà trường, chúng tôi tổ chức
hoạt động trải nghiệm cho học sinh bằng hình thức ngoài giờ lên lớp với sự hướng
dẫn cụ thể của giáo viên bộ môn trực tiếp phụ trách lớp học.
Quy trình thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học địa lí ở trường
Trung học phổ thơng để hoạt động trải nghiệm trong dạy học địa lí đạt hiệu quả
tốt, giáo viên cần phải lựa chọn nội dung, cần xác định địa điểm và thời gian tổ
chức phù hợp (tốt nhất là những địa điểm gần với trường học), cần có sự chuẩn bị
chu đáo về nội dung, hình thức, cách thức tổ chức tiến hành, chủ động, linh hoạt,
vận dụng nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học, biện pháp sư phạm phù hợp,
đồng thời theo dõi, đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm của học sinh có thể
bằng nhiều hình thức khác nhau. Vì vậy, quy trình thiết kế hoạt động trải nghiệm
trong dạy học địa lí cần thực hiện các bước sau:
- Bước 1: Lập kế hoạch trải nghiệm. Công việc này thường thực hiện vào
đầu năm học mới hoặc đầu học kì. Căn cứ vào mục tiêu của môn học, nội dung

của sách giáo khoa, phân phối chương trình, ưu thế của từng địa phương, nhu cầu,
hứng thú của học sinh mà giáo viên xác định chủ đề trải nghiệm cho phù hợp với
đối tượng và khả năng nhận thức.
- Bước 2: Thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm (xác định chủ đề, mục
tiêu, địa điểm, thời gian, công tác chuẩn bị, các hoạt động...).
- Bước 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm. Đây là việc biến ý tưởng trải
nghiệm trên văn bản, giáo án thành hiện thực, nhằm kiểm nghiệm tính hiệu quả và
khả thi của kế hoạch trải nghiệm do giáo viên đề xuất. Để thực hiện thành cơng
buổi trải nghiệm cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên trực tiếp phụ trách
với học sinh và lực lượng tham gia hỗ trợ (ở đây chúng tôi chỉ đề cập đến cán bộ
quản lí di tích). Trước khi tiến hành hoạt động trải nghiệm, giáo viên cần nêu rõ
nhiệm vụ học tập cho học sinh và hướng dẫn học sinh cách hoàn thành nhiệm vụ
theo “kịch bản” đã chuẩn bị từ trước.
- Bước 4: Đánh giá hoạt động trải nghiệm. Đây làm cơ sở để rút ra bài học
kinh nghiệm cho những lần tổ chức sau tốt hơn.
4.1. Vai trò, nhiệm vụ của giáo viên
Trong hoạt động này, vai trò của giáo viên và học sinh được thể hiện rõ
ràng. Cụ thể giáo viên là người khởi xướng cũng là người kết thúc hoạt động, có
nghĩa giáo viên là người đề xuất nhiệm vụ dựa trên mục tiêu và thực tiễn đối
24
document, khoa luan24 of 98.


tai lieu, luan van25 of 98.

tượng học sinh cũng là người sẽ đánh giá về các mặt kiến thức, năng lực, kĩ năng
mà người học đạt được thông qua hoạt động. Với chủ đề ‘‘nâng cao hiệu quả
dạy học tích hợp thông qua hoạt động trải nghiệm cho HS THPT ”, giáo viên
yêu cầu học sinh thực hiện nhiệm vụ: Thuyết minh, giới thiệu về các di tích, danh
thắng, vườn trại .Để thực hiện nhiệm vụ đó, giáo viên lập kế hoạch cụ thể như

sau:
- Trước buổi trải nghiệm một tuần, giáo viên liên hệ với lãnh đạo địa
phương, trình bày mục đích dạy học của mình, đề xuất được tạo điều kiện giúp đỡ
trong quá trình triển khai hoạt động trải nghiệm sáng tạo như mở cửa các di tích
lịch sử, cử người thuyết minh về di tích, danh thắng... Đồng thời, giới thiệu một
số bậc cao niên có thời gian sinh sống ở gần với di tích và có nhiều kỷ niệm gắn
với địa danh đó của địa phương để các em gặp gỡ; giới thiệu nguồn tài liệu về di
tích, danh thắng, vườn trại …
- Giao nhiệm vụ cho học sinh: Giáo viên nêu rõ nhiệm vụ, phân nhóm thực
hiện. Thường sĩ số lớp học 37 đến 43 học sinh, giáo viên chia làm ba nhóm, đặt
tên nhóm, chú ý sự cân bằng giữa các nhóm về giới tính, năng lực, đặc biệt là
những hạt nhân văn nghệ nổi bật. Cùng với điều đó, giáo viên yêu cầu thời gian
hồn thành (sau 2 tuần trải nghiệm), cơng bố địa điểm, thời gian dự kiến báo cáo
sản phẩm. Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, giáo viên cũng đề ra những
phương tiện mà các em cần chuẩn bị. Về phần mình, giáo viên chuẩn bị mẫu
phiếu thu thập thông tin và bài tập thu hoạch sau khi kết thúc hoạt động.
Bài tập thu hoạch: cảm nhận của em về chuyến trải nghiệm ?
- Hướng dẫn các em thực hiện nhiệm vụ học tập: Theo dõi các em trong quá
trình thực hiện hoạt động nhằm điều chỉnh kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng thu
thập và xử lí thông tin, xây dựng đề cương để thực hiện sản phẩm. Đặc biệt, trước
khi các em báo cáo sản phẩm trước tập thể, giáo viên xem xét, có thể giúp các em
chỉnh sửa để sản phẩm có chất lượng hồn thiện hơn.
- Thực hiện nhiệm vụ đánh giá: Đây là khâu thẩm định sản phẩm của các
em. Từ đó, giáo viên đưa ta những nhận xét về các phương diện kiến thức, kĩ
năng và năng lực các em thu nhận được trong q trình trải nghiệm. Giáo viên cần
có tiêu chí rõ ràng phù hợp. Với chủ đề này, bài thuyết trình cần trình bày rõ ràng,
mạch lạc, có sơ đồ tư duy kèm theo, phong thái của người thuyết trình lịch sự, gây
ấn tượng tốt đẹp với người nghe. Khi đánh giá cần chú ý đánh giá cả quá trình học
sinh tham gia hoạt động.
4.2. Vai trị, nhiệm vụ của học sinh

Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập. Các em phải tự trải nghiệm trong
thực tiễn bằng nhiều hình thức khác nhau (khám phá các di tích, thắng cảnh, gặp
gỡ với các cán bộ quản lí, người quản lí di tích, danh thắng...) thu thập thơng tin
từ nhiều kênh (từ đời sống, sách vở, báo chí, mạng internet...) kết hợp với kinh
25
document, khoa luan25 of 98.