ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LỊCH SỬ

Bài tập kết thúc học phần “LỊCH SỬ QUAN HỆ QUỐC TẾ”
Giảng viên phụ trách: TS. Lê Phụng Hoàng

Đề tài:
TỪ TRẬN CHIẾN STALINGRAD (1942- 1943)
ĐẾN KHÁT VỌNG HỊA BÌNH CỦA NHÂN LOẠI

Năm học 2017–2018


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………………………….
CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ TRẬN CHIẾN STALINGRAD (1942-1943)……………..
I.1 Hoàn cảnh dẫn đến trận đánh Stalingrad………………………………………………...
I.2 Lực lượng tham chiến……………………………………………………………………
I.3 Diễn biến của trận đánh
Stalingrad………………………………………………………
I.3.1 Cuộc tấn công và vây hãm của người Đức (hay cơng cuộc phịng thủ của Liên Xơ)…
I.3.2 Trận phản công Stalingrad……………………………………………………..............
I.4 Thương vong và nhận xét về trận chiến Stalingrad……………………………………...
CHƯƠNG II: Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của
nhân loại
II.1 Trận chiến Starlingrad nhìn từ góc cạnh con người…………………………………….
II.2 Từ trận chiến Stalingrad, nhân loại cần chung tay vì mục tiêu hịa bình Quốc tế……...
Tài liệu tham khảo…………………………………………………………………..............

LỜI MỞ ĐẦU

3
5
5
6
7
7
9
13
15
15
20
23


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Chiến tranh là một hiện tượng xuất hiện s ớm trong quá trình hình thành và phát
triển Quan hệ Quốc tế. Lịch sử Quan hệ Quốc tế đã chứng ki ến nhiều cuộc chiến, trong
đó Chiến tranh thế giới thứ II được xem là khốc liệt nhất. Stalingrad là nơi diễn ra sự
đối đầu lớn nhất trong Chiến tranh Thế giới thứ II, nơi Đức và các đồng minh chi ến đ ấu
với Liên Xô để giành quyền kiểm soát thành phố Stalingrad. Từ trước đến nay, các
nguồn thông tin về trận đánh này thường mô tả trận chi ến như một bản anh hùng ca,
luôn tập trung kết quả cuối cùng, về sự l ật ngược th ế c ờ trong cu ộc đ ấu gi ữa phe Phát
xít và phe Đồng minh. Nhưng trận chiến Stalingrad, cũng nh ư bao tr ận chi ến khác,
không chỉ có những khía cạnh bề nổi mà cịn có những nốt trầm đặc bi ệt. M ột cu ộc
chiến tranh đâu đơn thuần ở những con số: những thống kê về các quân đoàn, s ố xe
tăng tham gia, số máy bay tấn công, các mũi ti ến công hay s ố lính th ương vong... m ặc dù
đó là những con số làm người ta phải ám ảnh. “K hoảng 1 triệu quân Đức và chư hầu
thương vong, trong đó riêng quân Đức là 285.000 chết, 300.0 00 thương vong cịn chư

hầu có khoảng 413.000 thương vong; đi kèm với đó là hơn 1.000 xe tăng, 1.500 máy bay
và hàng nghìn súng pháo bị phá hủy. Hồng quân Liên Xô tất nhiên cũng ch ịu thi ệt h ại
ghê gớm khi có tới 1.12 triệu thương vong, gồm 478.471 binh sĩ hi sinh, 40.000 dân
thường thiệt mạng, 4.341 xe tăng bị phá hủy cùng 15.728 súng pháo, 2.769 máy bay các
loại”1. Nhìn một cách tổng thể, thiệt hại trong trận chiến ấy, không phải là phe Đức
Quốc xã, cũng không phải là phe Hồng quân Liên Xô, mà chính là con người. Hàng v ạn
phụ nữ, trẻ em, hàng vạn người lính trẻ vơ danh đã ngã xu ống trên c ả hai chi ến tuy ến.
Những thanh niên trẻ trung, giàu mơ ước, những người dân vô tình vướng vào giấc vĩ
cuồng của những kẻ độc tài, để rồi bị đẩy vào cảnh địa ngục gi ết chóc lẫn nhau .
Trận chiến Stalingrad gây nên một nỗi đau không biên gi ới, m ột n ỗi đau nhức
nhối và với lớp nghĩa nào: dù là cuộc chiến giành lợi ích, phơ trương sức mạnh chiến
tranh của Đức, hay mang danh “vệ quốc” chính nghĩa của Liên Xơ, đ ều có m ột đi ểm

1 Daniel L. Davis. (18/11/2018). Why Stalingrad Was the Bloodiest Battle of World War II (and
Perhaps of All Time), />

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
chung không thể khác: đẩy nhân loại tiệm cận với màu tr ời bê b ết máu, ch ặt đ ứt gãy
sợi dây nối kết yêu thương giữa người với người. Nếu để diễn giải trận chi ến này trong
một cụm từ ngắn gọn thì hẳn có thể gọi là manh mối dẫn nguồn của tất th ảy s ự m ất
mát, đớn đau. Trận chiến đã xé toạc bầu tr ời yên bình của một mái nhà, m ột ngôi làng,
một đất nước, đưa chúng qua thế giới của đau đ ớn và cô đ ộc. Người ta ch ỉ m ất vài giây
để giết chết một người, nhưng người nhà của nạn nhân phải mất cả đ ời đ ể lấp đ ầy
khoảng trống người ra đi để lại. Trận chiến làm thay đổi lịch sử nhân loại ấy đã viết lên
bằng máu, bằng nước mắt, bằng sự hi sinh của triệu triệu lớp người cả hữu danh và vơ
danh. Từ góc nhìn số phận của những người lính và người thân của họ hai bên chi ến
tuyến Đức và Liên Xô, ta không thấy anh hùng cũng chẳng thấy chiến công không tưởng,
mà chỉ đơn giản là một cuộc chiến tranh tàn khốc và vô nhân đạo cùng nh ững cá nhân
vô tội bị cuốn vào công việc phi nhân đạo. Và trong ấy, khơng chỉ có con người phải ch ịu
đau đớn vì chiến tranh , cùng với con người là đất đai, chim chóc, cây c ỏ. Tồn b ộ thiên

nhiên cũng bị hủy diệt. Chúng chịu đau đớn mà chẳng nói được một lời.
Đó là lý do tơi chọn đề tài: “Từ trận chiến Stalingrad (1941-1943) đến khát
vọng hịa bình của nhân loại”. Từ việc chọn trận đánh có vị trí đặc biệt này, tơi muốn
mang đến một điểm nhìn chung về Thế chiến thứ hai- cuộc chiến tranh toàn diện, kể
cả dân thường không ở mặt trận cũng bị đánh bom hàng loạt. Chiến tranh chưa bao giờ
là lựa chọn tốt nhất trong lịch sử Quan hệ Quốc tế. Hiểu một cách chân th ực và th ảm
khốc về cuộc chiến Stalingrad, đồng thời cũng là một cách đặt v ấn đ ề nghiêm túc v ề
hịa bình cho con người và sự cần thiết để mỗi quốc gia xây dựng được những thiết chế
kìm hãm xung đột xảy ra và giải quyết các mâu thu ẫn thông qua c ơ ch ế t ự nguy ện, các
nhà chính trị nên hướng đến các giá trị toàn cầu, thúc đẩy hịa bình, tự do và bình đẳng
trước pháp luật thay vì những lợi ích ích kỷ của bản thân.


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại

CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT TRẬN CHIẾN STALINGRAD (19421943)
Trận Stalingrad (1942-1943) là trận đánh lớn của Chi ến tranh Xô- Đ ức x ảy ra
trong thời gian Thế chiến thứ hai giữa quân đội Đức và Hồng quân Liên Xơ vì thành ph ố
Stalingrad (nay là Volgograd) ở miền Nam nước Nga.
Đây là trận đánh đẫm máu nhất, có quy mơ cực kỳ to lớn mà đến nay v ẫn là k ỷ
lục cho mọi cuộc chiến. Cả phát xít Đức và Hồng qn Liên Xơ đều huy động nhi ều tri ệu
quân và có số binh sĩ chết rất lớn, chưa kể số bị th ương và m ất tích. Tr ận đánh di ễn ra
trong khoảng hơn nửa năm và là hai giai đoạn nối tiếp nhau:
• Giai đoạn đầu là cuộc tiến cơng của qn đội Đức trong chi ến c ục mùa hè năm
1942 và kết thúc bằng việc quân Đức tiến được tới bờ sông Volga, tấn công và bao vây
thành phố Stalingrad mà không chiếm được (từ giữa tháng 7 đến 18 tháng 11 năm
1942), hay còn gọi là trận phòng thủ Stalingrad.
• Giai đoạn hai là cuộc phản cơng của qn đội Soviet bao vây và tiêu di ệt quân
Đức (từ 19 tháng 11 năm 1942 đến 2 tháng 2 năm 1943).


I.1 Hoàn cảnh dẫn đến trận đánh Stalingrad:
Sau thất bại trong việc đánh chiếm Moskva và bị đẩy lui trong mùa đông năm
1941, Bộ chỉ huy Đức, đứng đầu là Adolf Hitler, nhận thấy rằng không th ể đánh th ắng
Liên bang Soviet bằng cuộc chiến tranh ch ớp nhoáng. Để thắng, Đức phải tính cách
đánh tiêu hao: thủ tiêu nguồn lực vật chất để Liên Xô suy ki ệt tr ước khi b ị đánh b ại
hoàn toàn. Chiến cuộc mùa hè năm 1942 diễn ra với mục tiêu chi ếm nh ững ngu ồn cung
cấp chiến lược hàng đầu của Liên Xô- đặc biệt là dầu mỏ tại Kavkaz, lúa mì và ngun
liệu cơng nghiệp sống cịn là điện và than. Tất cả những th ứ đó nằm ở phía Nam n ước
Nga.
Mục tiêu chiến lược là hướng dãy núi Kavkaz mà Baku- trung tâm công nghi ệp
khai thác dầu mỏ lớn nhất của Liên Xô- là mục tiêu tối thượng. Mùa hè năm 1942, B ộ
chỉ huy Đức phát động chiến dịch Kavkaz và thành lập hai cụm tập đoàn quân: 2

2 Raymond Limbach. (22/11/2018). Battle of Stalingrad,

/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
• Cụm A (Tư lệnh: Thống chế Wilhelm List) có nhi ệm vụ trực ti ếp đánh Kavkaz.
Cụm quân này gồm tập đoàn quân xe tăng s ố 1 và 4, các tập đoàn quân dã chi ến s ố 11,
17 của Đức và số 8 của Ý
• Cụm B (Tư lệnh: Thống chế Fedor von Bock) có nhiệm vụ phát tri ển ti ến cơng
theo hướng đơng về phía sơng Don để chiếm các nguồn đất đai trù phú c ủa mi ền nam
nước Nga, nhưng nhiệm vụ chính vẫn là bảo đảm an ninh cho s ườn trái c ủa c ụm quân
của List. Cụm quân này gồm tập đoàn quân xe tăng số 4, các tập đoàn quân s ố 2, 6 c ủa
Đức, số 2 của Hungary và số 8 của Ý.
Cả hai cụm đều được yểm trợ bằng tập đồn khơng qn s ố 4 của th ống ch ế không
quân Wolfram von Richthofen.
Chiến dịch Kavkaz của Đức đã diễn ra không suôn s ẻ. Bộ tổng chỉ huy quân đ ội
Đức đã đánh giá sai về tình hình của quân mình và của đ ối phương; h ọ cũng không th ấy

hết những khó khăn của việc tác chiến vùng núi- nơi chỉ một lượng nhỏ qn phịng th ủ
có thể chống lại rất đông quân tấn công và các lực lượng cơ động của Đức không th ể
phát huy hết tác dụng. Quân Đức, sau những thắng l ợi ban đ ầu t ại vùng đ ồng b ằng, khi
bắt đầu tiếp cận dãy núi lớn Kavkaz đã mất đà tiến cơng, dần dần bế tắc trên hướng
chính và bị chặn lại tại tuyến sông Terech và các đèo ngang của dãy Kavkaz.
Ngược lại, tại hướng tấn công thứ yếu của cụm quân B thì tình hình l ại thu ận l ợi
cho quân Đức. Trên địa hình đồng bằng quân Đức r ất gi ỏi trong ti ến công c ơ đ ộng, phá
tan các tuyến phòng thủ của quân đội Soviet, đánh bại các phương di ện quân Bryansk,
Nam và Tây nam và tạo nên một cuộc tiến như vũ bão v ề phía đơng. Qn phịng th ủ
Soviet hoảng loạn rối trí, mất tuyến phịng thủ của mặt trận sông Don r ồi b ị đuổi dài
về phía đơng. Dường như khơng gì cản nổi cuộc tiến cơng của phía Đức v ề phía sơng
Volga. Bộ chỉ huy Đức liền chuyển hướng tiến công: lấy cụm B làm h ướng t ấn cơng
chính và điều các đơn vị từ cụm A sang để phát tri ển thành qu ả ti ến cơng. M ục tiêu
chính bây giờ là thành phố Stalingrad trên sông Volga

I.2 Lực Lượng tham chiến hai bên:


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Hồng quân Liên Xô tham chiến trong chi ến dịch phòng ngự là phương di ện quân
Stalingrad, gồm 160.000 người, 400 xe tăng, 454 máy bay và 2.200 pháo, c ối; tham chi ến
trong chiến dịch phản công gồm bộ đội các phương diện quân Stalingrad, Sông Đông,
Tây Nam và Voronezh; tổng cộng 1.106.000 quân, 1.463 xe tăng, 15.500 pháo, c ối, 1.350
máy bay.3
Khối phát xít Đức tham chiến tiến công trên hướng vào Stalingrad là T ập đoàn
quân số 6 và Tập đoàn quân T4 của Đức, gồm 270.000 người, 500 xe tăng và 3.000 pháo
cối, dưới sự chi viện của 1.200 máy bay chiến đấu; tham chiến trong giai đo ạn H ồng
quân Liên Xô tiến cơng là cụm tập đồn qn “B” gồm 1.011.000 quân, 675 xe tăng,
10.290 pháo cối và 126 máy bay.4


I.3 Diễn biến trận chiến Starlingrad
I.3.1 Cuộc tấn công và vây hãm của người Đ ức (hay cơng cuộc phịng th ủ c ủa Liên
Xô):
Từ 22 tháng 6 đến 6 tháng 7 năm 1942, quân Đức mở đầu bằng cuộc tấn cơng l ớn
tại phía nam chiến trường bằng trận Voronezh. Sau khi chiếm được Voronezh, quân Đức
đánh tan phòng tuyến sông Don của quân đội Soviet, ti ến đ ến b ờ sông Don, lo ại b ỏ
được mối nguy hiểm bị Hồng quân đánh vào sườn.
Từ đầu tháng 7/ 1942, quân Đức với lực lượng chủ lực là tập đoàn quân dã chi ến
số 6 của Friedrich Paulus phát triển tấn công ào ạt tại vùng trung l ưu sông Don v ề sông
Volga. Ngày 17/7/1942 các đơn vị tiên phong đã giao chi ến v ới đ ơn v ị phịng th ủ
Stalingrad tại phịng tuyến sơng Chir và sông Shimla. Trận đánh l ớn nh ất trong l ịch s ử
các cuộc chiến bắt đầu.
Bộ chỉ huy Đức nhận thấy chỉ tập đoàn quân Paulus chưa đủ sức để chi ếm
Stalingrad nên điều thêm tập đoàn quân xe tăng số 4. Tr ọng tâm c ủa Đ ức d ồn cho chi ến
3 C N Trueman. (15/11/2018). The Battle Of Stalingrad, />
4 C N Trueman. (15/11/2018). The Battle Of Stalingrad, />

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
trường Stalingrad. Điều này càng thu hút nhiều binh lực của Đức từ các chi ến tr ường
khác: từ ban đầu chỉ có 13 sư đồn với khoảng 27 vạn quân đ ến cu ối tháng 9/1942 t ại
hướng Stalingrad đã có 80 sư đồn qn Đức và đồng minh Hungary, Ý và Romania. Phía
Đức có 1260 xe tăng, 17000 pháo và cối, 1640 máy bay. Còn phía Liên Xơ cũng đưa các
lực lượng dự bị chiến lược tham chiến.5
Theo kế hoạch tấn cơng, tập đồn qn số 6 tấn cơng phía b ắc và tây b ắc
Stalingrad; tập đoàn quân xe tăng s ố 4 tại phía nam và tây nam. Sau khi đ ột phá đ ến b ờ
sông Volga, hai cánh quân này sẽ đánh dọc theo b ờ sông và h ợp vây quân đ ội Soviet
phòng thủ thành phố.
Để chống lại Đức, Hồng quân thành lập phương diện quân Đông Nam (sau đổi
tên là phương diện quân Stalingrad). Phương diện quân này phòng ng ự t ại hướng nam
và tây nam Stalingrad. Sau phòng thủ thắng lợi ngày 9 và 10/8, quân Đơng Nam ph ản

cơng mãnh liệt. Đến 17/8, tập đồn quân xe tăng s ố 4 của Đức đã b ị ch ặn tại tuy ến
phòng ngự vành đai thành phố và cuối cùng không thể đột phá được tới sông Volga.
Chiến sự diễn ra quyết liệt nhất là tại cánh bắc và tây bắc. Để phịng thủ, Liên Xơ
thành lập phương diện quân Stalingrad (sau này đổi thành phương di ện quân sông
Don). Tại đây, quân đội Soviet dưới áp lực quá l ớn của đối ph ương bu ộc ph ải lui d ần v ề
phía thành phố. Để chặn sự rút lui, Stalin ra lệnh “không lùi m ột b ước” và nghiêm c ấm
rút quân qua sơng Don. Các cơng tác đảng, chính tr ị được ti ến hành tại chi ến hào đ ể
nâng cao tinh thần binh sỹ, mặt khác biện pháp kỷ luật kh ắt khe nh ất đ ược thi hành:
mọi sỹ quan và binh sỹ rút lui khơng có mệnh lệnh bằng văn bản đều bị bắn bỏ tại ch ỗ.
Ngày 19 tháng 8 quân Đức tổ chức tổng tấn công thành phố.
Một địa ngục đã xảy ra với những người dân Stalingrad vào ngày 23/08/1942.
Lực lượng không quân Đức ném xuống hàng tấn bom và hầu như xóa sạch thành ph ố.
Trận bão lửa này đã đi vào lịch sử ngang hàng v ới Drezden và Hirosima, nh ư nh ững tr ận

5 History.com Editors. (15/11/2018). Soviet counterattack at Stalingrad,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
bom có sức tàn phá kinh khủng nhất. Chỉ trong một ngày, có gần 2.000 l ượt bay th ả bom
xuống các khu nhà ở trong thành phố, gần 40.000 người bị giết hại.
Tình hình quân Soviet tưởng chừng tuyệt vọng nhưng họ vẫn kháng cự ngoan
cường. Pháo binh Soviet từ bên kia sông bắn phá mãnh li ệt vào các v ị trí quân Đ ức.
Chiến sự dần chuyển vào trong thành phố, hai bên đánh nhau ác li ệt v ới s ố th ương vong
lớn. Công nhân, người dân đã tham chiến trực tiếp. Xe tăng được s ản xu ất từ công
xưởng lăn thẳng ra chiến tuyến mà chưa được quét sơn và lắp ráp thiết bị phụ
Bà Zoya Kabanova- cứu thương trong trận Stalingrad- hồi tưởng về việc v ận
chuyển thương binh qua sông Volga trong lúc máy bay Đức đang b ắn phá không ng ừng:
“Nỗi lo khủng khiếp ấy ám ảnh tôi suốt đời. Đêm đêm, tôi vẫn th ường ch ợt rùng mình
tỉnh giấc, hoảng sợ khi lại nhớ về những ngày ấy.”6
Chiến sự đẫm máu cả trên mặt đất và trên không. Quân Đức theo l ệnh của Hitler

phải chiếm thành phố mang tên Stalin- biểu tượng của quân thù và h ọ cũng hi ểu t ầm
quan trọng phải có chỗ trú cho mùa đơng đang đến. Quân Đức ti ến công mãnh liệt .
Quân đội Soviet cũng tử thủ kiên cường. Mặc dù, bị bao vây tất cả các phía, nh ưng
những người bảo vệ thành phố đã đứng vững đến cùng. Họ hiểu rằng, sẽ là tai h ọa
khủng khiếp với đất nước nếu mất Stalingrad. Trận chi ến quyết liệt di ễn ra trên từng
đường phố, từng căn nhà, từng tầng hầm.
Tuy nhiên càng ngày quân Đức càng xa nguồn ti ếp ứng của mình, mùa đơng kh ắc
nghiệt đến và việc đánh nhau trong thành phố không phải là l ợi th ế của quân t ấn công:
quân Đức mất dần lợi thế hoả lực và tấn công cơ động. Người Đức đã tập trung m ọi n ỗ
lực cao nhất để đánh chiếm thành phố nhưng bị tổn thất quá nhiều, dần kiệt sức.
I.3.2 Trận phản công Stalingrad:

6 History.com Editors. (15/11/2018). Soviet counterattack at Stalingrad,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Trong khi Đức sa lầy trong việc chiếm thành phố thì quân đội Soviet đã tập trung
một lực lượng lớn sẵn sàng phản công. Kế hoạch tấn công được soạn th ảo kỹ l ưỡng t ừ
kinh nghiệm hơn một năm thất thế của quân đội Soviet.
Ngày 19/11/1942, tại cánh bắc mặt trận Stalingrad, lúc 7g30, quân Tây Nam c ủa
Liên Xô đánh vào sườn trái của tập đoàn quân số 6 Đức. Ngày 20 tại cánh nam
Stalingrad, phương diện quân Stalingrad tấn công vào s ườn ph ải tập đoàn quân xe tăng
số 4 Đức. Tuyến phòng ngự của đối phương đã bị chọc thủng. 7
Từ đây quyền chủ động chiến lược trên cánh Nam mặt trận Xô- Đức chuy ển vào
tay quân đội Soviet.
Sau cuộc bao vây của Liên Xô, Hitler tin rằng không quân Đ ức có th ể ti ếp t ế cho
tập đồn qn số 6 bằng một cầu hàng khơng và nhắc lại mệnh lệnh rằng nh ững t ập
đoàn quân đang mắc kẹt không được phép đầu hàng.
Tuy nhiên, sự tiếp thất bại ngay lập tức. Hỏa lực phịng khơng h ạng n ặng và các
máy bay tiêm kích của Liên Xô đã khiến không quân Đức tổn th ất n ặng: g ần 1.000 phi

đoàn ném bom nhiều kinh nghiệm bị phá hủy. Thời tiết mùa đông làm giảm hi ệu qu ả
của cuộc tiếp tế.
Đầu tháng 12/1942, những đơn vị giải cứu quân Đức ở Stalingrad dù c ố h ết s ức
nhưng đều bị quân Nga đẩy lùi ra xa. Các đơn vị tấn công Starlinggrad cũng g ặp s ự
kháng cự ác liệt của quân Liên Xơ. Qn Đức trước địn phủ đầu gần như bị chặn đứng.
Liên Xô quyết định mở chiến dịch Saturn (Sao Thổ) vào ngày 11/12 nh ằm tiêu
diệt các lực lượng Ý, Hungary, Romania và Đức dọc sông Don. Giai đo ạn đ ầu là Chi ến
dịch Little Saturn (Sao Thổ nhỏ) nhằm vào tập đoàn quân s ố 8 của Ý ở vùng trung l ưu
sông Don. Sau 11 ngày giao tranh, quân Ý bị áp đảo về s ố l ượng, b ị bao vây và sau cùng
đã bị đánh bại. Tổng chỉ huy các lực lượng thiết giáp Ý cũng chết tr ận. 8

7 C. Peter Chen. (24/11/2018). Battle of Stalingrad (17 Jul 1942 - 2 Feb 1943),
/>
8
History.com Editors. (15/11/2018). Soviet counterattack at Stalingrad,


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Tập đoàn quân số 8 Ý bị xóa sổ tạo lỗ hổng lớn trên tuyến phịng th ủ của người
Đức và là điều kiện cho Liên Xô tiến về hướng Rostov. Nếu chi ếm được Rostov, H ồng
qn sẽ kiểm sốt tồn bộ miền Nam nước Nga, chia cắt các l ực l ượng c ủa quân Đ ức.
Trước việc Rostov bị đe doạ, lực lượng hậu bị của Đức được đi ều lên h ướng Tây B ắc
cản địn tấn cơng của Liên Xơ. Quyết định này ảnh hưởng nhiều đến nỗ lực giải vây.
Tuy không cịn lực lượng hậu bị, qn Đức tiến về phía trước đ ể giải c ứu Paulus
và tập đoàn quân số 6. Sáng 17/12, lực lượng bộ binh Liên Xô v ới s ự y ểm tr ợ c ủa xe
tăng đã tấn công mạnh vào các căn cứ của quân Đức t ại nhà ga Krugliakovo. Đ ức t ổ ch ức
tấn công thành công bên cánh phải và tiếp tục tấn công về h ướng Stalingrad. Nh ưng
hỏa lực cực mạnh của quân Nga ngăn không cho quân Đức ti ến v ề phía tr ước. Hai ngày
tiếp theo đó, ở khu vực dọc tuyến đường sắt đã diễn ra những trận đánh vô cùng ác li ệt,
cả hai bên đều chịu những tổn thất nặng nề. Tuy nhiên, sau mỗi tổn th ất, ng ười Nga l ại

được bổ sung lực lượng kịp thời trong khi quân Đức thì khơng th ể. Đi ều này khi ến quân
Đức dần dần bị tiêu hao sinh lực.
Ngay trước đêm Giáng sinh, phái Nga đã tập trung một lực lượng lớn và tổ chức
tấn công. Quân Đức bị đẩy lùi đến tận bờ sơng. Bên cánh trái, trung đồn c ủa Đ ức b ị
thiệt hại nặng, phải rút lui vào hậu tuyến. Một cuộc đấu pháo ác li ệt đã di ễn ra. Xe tăng
Liên Xô ào ạt vượt sông, đè bẹp mọi kháng cự của quân Đức. Nhiều qn đồn Đức b ị
xóa sổ hồn tồn. Như vậy, kế hoạch đột phá vòng vây, giải vây cho Paulus phá s ản.
Số phận tập đoàn quân số 6 xem như đã an bài. Gần 20,000 lính Đức lang thang
giữa những đống gạch vụn và 20,000 thương binh phải nằm trong các tịa nhà đổ nát.
Sau chiến dịch tấn cơng quy mô lớn ở khu vực sông Don, quân Nga chiếm đ ược
hai sân bay dã chiến của quân Đức nằm gần Stalingrad. T ừ sân bay dã chi ến g ần nh ất
đến Stalingrad, quân Đức giờ đây phải mất 2 đến 3 ti ếng đ ồng h ồ, tốn r ất nhi ều nhiên
liệu và khả năng bị phịng khơng Liên Xơ bắn hạ rất cao. Ngồi ra, do th ời ti ết kh ắc
nghiệt của mùa đông nên không phải lúc nào máy bay cũng cất cánh được. Do đó, từ đ ầu
tháng 1/1943, mỗi ngày quân Đức chỉ thực hiện được một chuyến không vận ti ếp tế.

/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Tình hình thương binh Đức tại Stalingrad ngày càng tồi t ệ. Thu ốc men, ph ương
tiện y tế và cả phương tiện vận chuyển thiếu thốn.
Nhiệm vụ tiêu diệt lực lượng Đức bị vây được giao cho phương diện quân sông
Don. Sáng 8/1/1943, sĩ quan của Hồng quân, với một lá c ờ tr ắng, đi vào phòng tuy ến
của quân Đức, trao cho tướng Paulus tối hậu thư: “Xét hồn cảnh khơng l ối thốt c ủa các
người, để tránh đổ máu vơ ích, chúng tơi đề nghị ơng bng vũ khí ch ấp nh ận nh ững
điều kiện đầu hàng dưới đây: Chúng tôi sẽ bảo đảm sự oan tồn tính mạng và s ức kh ỏe
cho hàng binh, cả sĩ quan lẫn binh lính; sau chi ến tranh hàng binh sẽ đ ược tr ả v ề Đ ức
hoặc bất kì nước nào theo nguyện vọng bản thân. Ngay sau khi đ ầu hàng, hàng binh sẽ
được cung cấp khẩu phần đầy đủ; những người bị thương, bị bệnh, bị cóng sẽ được cứu
chữa kịp thời.”9 Paulus gọi cho Hitler về nội dung tối hậu thư và yêu cầu được tự do

hành động nhưng bị bác bỏ.
Sau khi quân Đức tại Stalingrad từ chối đầu hàng, Hồng quân đã giáng cho quân
Đức mũi tấn công hùng hậu từ hướng Tây và hướng Nam. Mũi tấn công ở hướng Nam
gặp phải sự kháng cự quyết liệt nhưng ở mũi hướng tây quân Nga tiến như chẻ tre. Ở
hướng Tây, họ tiếp tục thắng lớn. Sư đoàn cơ gi ới số 29 và s ư đoàn b ộ binh s ố 376 c ủa
Đức bị tiêu diệt hoàn toàn. Các đơn vị khác bị đẩy sâu vào trong, lính Đức b ị ch ết cóng
rất nhiều. Quân Nga tấn công và tiến gần đến sân bay dã chi ến duy nhất cịn sót l ại c ủa
Đức. Chiến thuật của người Nga có sự thay đổi: hễ gặp kháng cự m ạnh là h ọ chuy ển
sang tấn cơng vị trí khác. Paulus tri ệu tập cu ộc h ọp cấp ch ỉ huy, đ ưa đ ề ngh ị li ều ch ết
phá vòng vây. Nhưng các chỉ huy từ chối vì cho rằng hành động đó là tự sát.
Chiều ngày 19/1, các sĩ quan Đức được lệnh rời bỏ đơn v ị để di t ản b ằng máy
bay. Xác lính Đức ngổn ngang trong khu vực sân bay. Vì b ị pháo kích liên t ục, ngày 22/1,
chiếc máy bay với 19 thương binh là chuyến di tản cuối cùng của tập đoàn quân 6.
Ngày 23/1, quân Nga chiếm được sân bay. Hi vọng gi ải thoát cho cho các sĩ quan
Đức cũng chấm dứt. Việc tiếp tế cho quân Đức gi ờ đây chỉ có th ể th ực hi ện b ằng cách

9
History.com Editors. (15/11/2018). Soviet counterattack at Stalingrad,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
thả dù. Đại diện Nga đi đến phòng tuyến của Đức ngày 24/1 v ới những yêu c ầu và l ời
hứa như cũ nhưng Paulus, nhận lệnh của Adolf Hitler không đầu hàng, đã không h ồi âm.
Ngày 30/1/1943, nhân kỷ niệm 10 năm Đảng Quốc xã lên cầm quy ền, Hitler
phong cho Paulus quân hàm thống chế. Từ trước đến nay, ch ưa m ột th ống ch ế Đ ức nào
bị bắt làm tù binh nên Hitler hi vọng Paulus sẽ chi ến đ ấu đ ến ch ết. Tuy nhiên b ất ch ấp
điều đó, ngày 31/01, Paulus cùng tồn bộ các sĩ quan dưới quy ền đã quy ết đ ịnh đầu
hàng. Ngày 02/02/1943, các lực lượng quân Đức còn ở Stalingrad cũng đã đ ầu hàng.
91.000 lính Đức- kể cả 24 tướng lĩnh- đói khát, cóng l ạnh, nhi ều người mang th ương
tích, tất cả đều mê mụ, đau khổ, níu lấy tấm chăn l ấm máu phủ lên đ ầu ch ống l ại giá

lạnh ở -24 °C, đi khập khiễng trên lớp băng tuyết hướng đến các trại tù binh ở Siberi . 10
Trận Stalingrad kết thúc với thắng lợi hồn tồn của Hồng qn Liên Xơ.

I.4 Thương vong và nhận xét về trận chiến Stalingrad

Cái đói trong chiến tranh.11

Những người lính bỏ mạng ở Stalingrad 11

Phe Trục thua với tổng số quân Đức, Hungary và Ý thi ệt hại g ần 1 tri ệu ng ười.
Trong đó, tổng số quân Đức trong thành phố có 285.000 chết, bị b ắt, m ất tích và b ị
thương, 300.000 thương vong khác bởi các Tập đoàn quân A, B và Sông Don đ ến gi ải

10
C. Peter Chen. (02/12/2018). Battle of Stalingrad (17 Jul 1942 - 2 Feb 1943),
/>11
Trung Hiếu. (03/12/2018). Loạt ảnh tư liệu về trận đánh lịch sử Stalingrad trong Thế chiến thứ II,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
vây. Quân Ý thương vong 110 nghìn người, quân Rumani thiệt hại 160 nghìn, và quân
Hungary là 143 nghìn. Trong thời gian bị vây hãm cuối chi ến dịch, có kho ảng 5000
thương binh Đức được di tản khỏi trận địa bằng máy bay, khoảng 140,000 chết tại trận,
91,000 bị bắt làm tù binh. Trong số 91,000 tù binh Đức tại Stalingrad, 27,000 người đã
chết chỉ trong 1 tuần và chỉ còn 5,000 người trở về Đức năm 1955. Những tù binh còn
lại đều chết trong các trại tù của Liên Xơ. Tính ra trong s ố 91,000 tù binh ch ỉ cịn
khoảng 6% sống sót. Nếu không kể 5000 người được di tản bằng đường hàng khơng,
trong số 280.000 người tham chiến chỉ có khoảng 2% cịn sống sót. Cịn H ồng qn tuy
chiến thắng nhưng cũng chịu thiệt hại tới 1,1 triệu người. 12
Tính chung thiệt hại của cả 2 bên lên tới 2 tri ệu người, khi ến tr ận Stalingrad tr ở

thành trận đánh đẫm máu nhất trong lịch sử thế giới 1942– 1943
Đại thắng Stalingrad của Liên Xô đã đe dọa đến cả cụm T ập đoàn quân Nam c ủa
Đức. Đây được xem là bước ngoặt quyết định về chính trị, quân sự và tâm lý c ủa Chiến
tranh thế giới thứ hai vì đây là lần đầu tiên quân đội vô địch của nước Đức bị đánh bại.
Không chỉ vậy, rất nhiều trong số những đơn vị Đức bị tiêu diệt là những đ ơn v ị tinh
nhuệ, dày dạn kinh nghiệm chiến đấu. Số tổn thất về lực lượng và phương ti ện ấy đã
ảnh hưởng đến tình hình chiến lược chung và làm rung chuy ển tận g ốc toàn b ộ b ộ máy
chiến tranh của nước Đức. Vì cả quân Đức, Ý, Hungary, Rumani đều bị tiêu di ệt trên sông
Volga và sông Don nên uy tín của Đức với các nước đồng minh đã giảm đi rõ rệt. Bắt đầu
có bất đồng, tranh cãi vì mất lòng tin vào b ộ máy th ống tr ị c ủa Hitler, các n ước b ắt đ ầu
mong làm thế nào thoát khỏi mạng lưới chiến tranh mà Hitler đã đẩy họ vào.
Thảm bại ở Stalingrad- một điểm ngoặt khiến cho Liên Xô n ắm ch ắc l ợi th ế c ủa
mình- đã trở thành tin dữ nhất của nước Đức đang lúc thất thế. Thậm chí, th ắng l ợi này
cịn được xem là một trong những bước ngoặt quyết định hơn cả của n ền quân s ử thế
giới trong thế kỷ XX. Cùng với những chiến thắng của quân lực Đồng Minh tại Tunisia,

12
History.com Editors. (15/11/2018). Soviet counterattack at Stalingrad,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
chiến thắng Stalingrad đã mang lại lợi thế và củng cố ni ềm tin th ắng l ợi cho toàn kh ối
Đồng Minh.

CHƯƠNG II: TỪ TRẬN CHIẾN STALINGRAD (1942- 1943) ĐẾN
KHÁT VỌNG HỊA BÌNH CỦA NHÂN LOẠI


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại


II.1 Trận chiến Stalingrad nhìn từ góc cạnh con người
Vào trưa ngày 22/6/1941, những người công dân Liên Xô được nghe qua radio:
“Hôm nay, vào 4 giờ sáng, qn đội Đức đã bất thình lình tấn cơng đ ất n ước ta mà không
hề khai chiến (...) Lý tưởng của chúng ta là đúng, quân thù sẽ b ị đánh b ại, chúng ta sẽ
chiến thắng!”13 Đó là cách cuộc chiến Stalingrad bắt đầu.
Quân Đức mở màn bằng những trận bom dữ dội biến Stalingrad thành đ ống đ ổ
nát, gây thiệt hại lớn về người và của cho cả quân và dân Stalingrad. Sau đó là nh ững
loạt pháo kích dọn đường cho lục quân tiến lên. Dường như khơng có s ự phân bi ệt gi ữa
cách lính Đức đối xử với Hồng quân Soviet và người dân bình thường. Đ ồng minh của
Đức, người Romania, người Ý, người Áo.. cũng bị lôi vào cuộc chi ến này dưới danh nghĩa
hỗ trợ. Mức độ của cuộc chiến nhanh chóng vượt khỏi mức xâm lăng và lên thành m ột
cuộc chiến giữa nhiều dân tộc với mục tiêu tiêu diệt càng nhi ều người của phe đ ối đ ịch.
Những quả bom cháy dội cuốn những ngơi nhà gỗ ở rìa tây nam thành phố. Chúng
đã cháy rụi, hàng trăm gia đình bị chơn vùi dưới các đống đổ nát.
Người Nga đáp trả lại Hitler bằng mọi biện pháp kháng cự. C ả Đức và Liên bang
Soviet đều không ngừng làm mọi cách để khơi dậy lòng yêu n ước và nh ấn m ạnh s ự vơ
nhân tính của kẻ thù. Việc làm này vừa kích thích tinh thần của nh ững người lính trên
chiến trường, vừa khiến họ nhẫn tâm trong cách đối xử với kẻ thù như một bi ện pháp
trả đũa. Tù binh của cả hai phe bị đối xử tồi tệ, phần lớn b ị b ỏ mặc cho đói khát và
bệnh tật, một số phải lao động khổ sai ở các cơng trình và đi ền trang.
Trên bầu trời Stalingrad, pháo nổ hằng đêm. Không quân Đức liên tục tr ải th ảm
bom xuống vùng đất này. Quân Phát xít và Hồng quân giành gi ật từng ngôi nhà ở
Stalingrad, mọi loại xe tăng và pháo phịng khơng đều được huy đ ộng. Chi ến tranh
không chỉ là nỗi đau thống khổ về thân xác, mà còn là n ỗi đau c ủa s ự xóa l ở cơng lý c ủa
con người. Một kẻ mắc tội giết người sẽ bị xử trảm, trong khi đó những chi ến sĩ càng
tiêu diệt được nhiều đối phương thì càng được lãnh thưởng nhiều huân chương. Những
13
Antony Beevor (2008). Stalingrad- Trận chiến định mệnh, Nxb Văn nghệ TP Hồ Chí Minh, tr 16



Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
tướng lĩnh đẩy hàng triệu người vào trận chiến tranh đang hoan h ỉ hào hùng đ ầy khí
phách khi bước lên khán đài giăng đèn kết hoa đ ể tôn vinh th ắng l ợi . Theo thống kê, gần
2 triệu người đã mất mạng vì cuộc chiến, con s ố thương vong ở mức cao hàng đ ầu
trong các cuộc chiến tranh trong lịch sử.
Tuy nhiên, điều khiến Stalingrad trở thành một chi ến trường đẫm máu không ch ỉ
phát sinh trực tiếp từ những cuộc giao tranh, mà còn là từ nh ững vi ệc x ảy ra hàng ngày.
Stalingrad có nhiệt độ ban đêm ở mức -20oC, cả hai phe Đức và Liên Xơ đ ều lâm vào
hồn cảnh thiếu thốn do khơng có đủ cơ s ở vật chất để duy trì l ợi th ế lâu dài trên m ột
chiến trường có diện tích trải rộng. Lực lượng y bác sĩ khơng đủ đ ể chăm sóc tồn b ộ
thương binh, những người bị thương quá nặng gần như bị bỏ mặc. Mọi trạm xá đều đ ối
mặt với chấy rận và kiết lỵ. Thuốc men, thức ăn và n ước u ống th ường xuyên r ơi vào
tình trạng túng thiếu.
Giữa cảnh tàn nhẫn của chiến tranh đó, thật may vẫn có những tình người thu ần
khiết khơng vị kỷ giữa ranh giới sự sống và cái chết: những người nông dân mang n ước
cho tù binh và giúp họ khuân vác vật nặng, những bác sĩ c ố gắng không b ỏ m ặc b ệnh
nhân, những lời nguyện cầu vào đêm Giáng sinh và thềm năm m ới. N hững người chiến
sĩ yêu nước lại học được cách quan tâm, cách m ở r ộng trái tim chia s ẻ nh ững yêu
thương cho nhau. Những người lính chia nhau điếu thuốc cuối cùng và cả bánh mì, th ứ
mà chính họ cũng rất cần. Những người khác thì bỏ cơng chạm khắc vật dụng cho nhau.
Một đám tang được tổ chức bởi các bác sĩ Nga với lịng kính tr ọng dành cho m ột v ị bác sĩ
Đức đã nỗ lực không ngừng để giúp đỡ bệnh nhân, sau đó tr ở thành m ột bu ổi l ễ c ầu
siêu cho những linh hồn đã ngã xuống.


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại

Những
người lính đang chăm sóc
một cậu bé bị đói 14


Người ngh ệ sĩ ch ơi nh ạc giao h ưởng
ở Stalingrad năm 1942. 14

Thế nhưng những tâm hồn tốt đẹp ấy chẳng thể làm chiến tranh chấm dứt. C ứ
thế, bom đạn trận chiến như đang từng ngày, từng gi ờ, từng phút ập xu ống gieo tan v ỡ
và chết chóc. Chiến tranh cũng giống như một trận cuồng phong, l ạnh lùng cu ốn phăng
tất cả những gì xuất hiện trên đường đi của nó. Tuổi trẻ, hạnh phúc, m ơ ước hay hoài
bão… bỗng chốc chỉ hóa thành hư vơ. Chiến tranh chỉ vụt thống qua mà đã cu ốn đi
những gì q báu nhất của những người dân vô tội ở cả Đức và Liên Xơ: tương lai b ản
thân, gia đình và đất nước hịa bình. Tất cả đều tuột khỏi tầm tay.
Tàn khốc và dữ dội, trận chiến Stalingrad đôi khi gi ết chết con người ta trong suy
nghĩ. Đâu chỉ có máu và thuốc súng, những tâm hồn rệu rã trong tuy ệt v ọng cũng là m ột
phần trong bức tranh hiện thực về những tháng ngày đen tối c ủa n ỗi đau và ch ết chóc.
Như lá thư của những người lính Đức gửi chỉ huy: “Tơi đã khóc rất nhiều vào đêm hơm
qua, tơi thực sự khơng thể chấp nhận được những gì đã, đang và sẽ xảy ra đ ối v ới mình.
Tơi sẽ chết ở nơi đây... Giấy báo tử sẽ sớm được gửi về cho bố mẹ. Tôi từng tin tất c ả
mọi thứ mấy người nói, nhưng bây giờ thì chẳng cịn nữa. Những đi ều tôi đã ph ải tr ải
qua là quá đủ để chứng minh rồi. Mấy người nghĩ tơi sẽ tin đồng đội của tơi hi sinh vì Tổ
Quốc, hi sinh vì Hitler á? Khi họ sắp chết, họ gọi tên mẹ, g ọi tên người yêu, hay đ ơn gi ản
là cứu thương. Tôi đã viết thư cho ngài 26 lần ở cái thành phố chết ti ệt này và ngài đã
trả lời thư 17 lần. Đây sẽ là lần cuối tơi làm điều đó, nên tơi cũng đã nghĩ kĩ nh ững gì
mình muốn nói, sao cho vừa rõ ràng, vừa súc tích nhất. Chúng ta khơng thể thắng, thưa
Tướng qn! Ở đây chẳng có gì ngoài những lá cờ và những con ng ười đã bị xé tan tác.
14
Trung Hiếu. (03/12/2018). Loạt ảnh tư liệu về trận đánh lịch sử Stalingrad trong Thế chiến thứ II,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Và, rất sớm thơi, sẽ chẳng cịn lá cờ hay người nào nữa c ả. Stalingrad làm gì có giá tr ị

qn sự nào đâu, chỉ có chính trị mà thơi. Có lẽ vì con trai Tướng quân không tham chi ến
nên ngài chẳng để tâm quá nhiều. Nhưng, nếu đặt mình vào vị trí của anh ta, ngài sẽ
hiểu anh ta cũng sẽ chọn con đường hướng tới sự sống chứ không phải hướng tới cái
mặt trận này giống chúng tôi mà thôi. ” 15. Hay như của người con trai gửi về gia đình:
“Ba à, sư đoàn của con chuẩn bị đánh trận cuối cùng rồi, tất cả chỉ còn là vấn đề th ời
gian thôi. Ba chắc sẽ tự hỏi sao con lại viết lá thư này cho ba, gửi đến cơ quan ba ch ứ
khơng phải cho mọi người ở nhà. Bởi vì, những đi ều con s ắp nói sau đây ch ỉ có đàn ơng
với nhau mới hiểu được. Cịn má, ba nghĩ thế nào thì ba cứ truyền đạt l ại. Hôm nay
người ta cho bọn con viết thư lần cuối, tức là mọi vi ệc cũng s ắp k ết thúc r ồi. Ch ắc cùng
lắm là 8 ngày nữa thôi. Ba làm Đại tá bên Bộ chỉ huy, ba hi ểu chuy ện gì đang x ảy ra ở
đây, nên con khơng phải giải thích thêm nhiều nữa. Con mu ốn ba cảnh giác, đ ể m ột
thảm họa như thế này không bao giờ xảy ra với Tổ qu ốc ta l ần n ữa. Hãy đ ể đ ịa ng ục ở
sông Volga này sẽ là lời cảnh tỉnh cho tất cả. Xin ba đừng đ ể ng ười ta l ặp l ại sai l ầm ấy.
Cịn về hiện tại, sư đồn chỉ cịn 69 người. Bleyer cịn sống, cả Hartlieb nữa. Nhóc Degen
bị cưa mất hai tay nhưng nó sắp về Đức rồi. Bọn con còn 1 kh ẩu súng máy và 400 viên
đạn, 1 khẩu súng phóng lựu và 10 quả lựu đạn. Cịn lại thì chả có gì ngồi c ơn đói và s ự
kiệt sức. Berg cùng 20 người khác tự ý đi phá vây. Thơi thì, thà bi ết s ố mình ra sao trong
3 ngày cịn hơn là 3 tuần. Còn về phần con, ba yên tâm con sẽ ra đi trong sự thanh th ản.
30 là còn hơi trẻ, con biết, nhưng con cũng không hối ti ếc điều gì. G ửi l ời đ ến Helene và
Lydia hộ con, cả một cái hôn cho má và Greda nữa (Ba nh ớ l ựa l ời không má l ại lên c ơn
đau tim thì chết). Xin lỗi ba, thi ếu úy này không th ể ti ếp t ục ph ục vu ba đ ược n ữa. Vĩnh
biệt mọi người, con đi đây.”16
Những nỗi đau của cuộc chiến đã tràn bờ khỏi ý nghĩa của từ đau đ ớn, b ởi đó là
nỗi đau chết người, nỗi đau máu, nỗi đau mẹ mất con, v ợ mất ch ồng, … nỗi đau khắc
khoải của lương tri lịch sử và nỗi đau chua xót của m ột nụ cười m ỉa mai tr ước tâm th ức
nhân bản nghịch lý của con người.

15
Daniel L. Davis. (02/12/2018). Why Stalingrad Was the Bloodiest Battle of World War II (and
Perhaps of All Time), />


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Cảnh cuối cùng của trận đánh được miêu tả như sau: “Giờ đây Stalingrad trơng
chẳng khác gì một nắm xương đen bị cháy trụi. Thứ duy nhất cịn tồn tại là chi ếc đài
phun nước có tượng các em bé nhảy múa xung quanh. Có vẻ nh ư đây là m ột kỳ tích sau
khi hàng nghìn trẻ em đã bỏ mạng trong các đống đổ nát quanh thành ph ố này.” 17
Thật sự cái kết cục của cuộc chiến đã ám ảnh tâm trí tơi, khơng có phe nào, khơng
có nước nào giành chiến thắng cả. Tất cả chỉ còn lại cảnh đổ nát hoang tàn sau m ột
trận đánh, những cái chết của những người lính trẻ ở cả hai chi ến tuy ến, những cái
chết dần trong đau đớn vì bệnh tật, vì chấy rận, vì đói rét, những ng ười th ương binh b ị
buộc bỏ lại trong băng tuyết để chờ đợi cái chết thảm khốc và địa ng ục là nh ững b ệnh
viện dã chiến quân y. Tất cả những điều này chỉ đ ể phục v ụ cho những m ưu đ ồ chi ến
tranh, những sự đối chọi, những tham vọng điên rồ của một nhóm người và cu ối cùng
đều trở thành vô nghĩa. “Anh thường tự hỏi”, một trung úy Đức vi ết cho v ợ, “T ất c ả vi ệc
này là vì cái gì. Loài người điên dại cả rồi hay sao?”18

16
Daniel L. Davis. (02/12/2018). Why Stalingrad Was the Bloodiest Battle of World War II (and
Perhaps of All Time), />17
Antony Beevor (2008). Stalingrad- Trận chiến định mênh, Nxb Văn nghệ TP Hồ Chí Minh, tr 626636

18
Praveen Duddu. ( 02/12/2018). The 20th century’s 10 deadliest battles, />

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại

Vòi phun nước Barmaley bị hư hại ở Stalingrad, cạnh một bức tượng trẻ em chơi đùa cũng bị
tàn phá bởi chiến tranh19
Trận chiến Stalingrad kết thúc với sự chiến thắng của Liên Xô và th ường đ ược
nhắc đến là một cuộc chiến Vệ quốc vĩ đại của Hồng quân nhưng th ật khó đ ể ph ủ đ ịnh

sự tàn khốc mà nó mang lại cho vùng đất này. Liên Xô đã chịu thi ệt h ại g ấp 5 l ần Đ ức
Quốc xã. Sự kinh khủng của Stalingrad chính ở việc đẩy con người đến mức cu ối cùng
của sự chịu đựng.
Trận chiến Stalingrad gây nên một nỗi đau không biên gi ới, m ột n ỗi đau n ặng n ề
niềm luyến tiếc nhức nhối và đau xót. Từ góc nhìn s ố phận của những người lính và
người thân của họ hai bên chiến tuyến, ta không thấy anh hùng cũng ch ẳng th ấy chi ến
công không tưởng tượng nổi, mà chỉ đơn giản là một trận chi ến tàn kh ốc và vô nhân
đạo.

II.2 Từ trận chiến Stalingrad, nhân loại cần chung tay vì mục tiêu
hịa bình Quốc tế
Chiến tranh khiến con người thù hận, chết chóc, đói nghèo, bệnh tật. Hịa bình
cho phép chúng ta u thương. Biến thù thành bạn, bi ến xung đột thành hợp tác, biến
căm ghét thành tình yêu và tình bạn.
Vậy cái gì thúc đẩy hịa bình? Câu trả lời nằm ở tự do. Cái gì xói mịn tự do? Câu
trả lời nằm ở chiến tranh.

19
Trung Hiếu. (03/12/2018). Loạt ảnh tư liệu về trận đánh lịch sử Stalingrad trong Thế chiến thứ II,
/>

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Cái nhìn tổng quan về trận chiến Stalingrad trong quá khứ đem đ ến s ự th ấu hi ểu
bản chất của chiến tranh và để hình thành thái độ đúng đ ắn v ới chi ến tranh. Lịch sử
ln có một sức mạnh! Từ Stalingrad hay bất cứ trận chi ến nào, chúng ta có th ể th ấy
“Lịch sử các cuộc chiến tranh thế giới cho thấy các cu ộc xung đột quân s ự khơng tự
nhiên sinh ra- chúng được châm ngịi lên bởi những người vô trách nhi ệm và tham v ọng
của họ được đặt lên trên quyền lợi của cả một quốc gia, cả một lục địa và hàng tri ệu
nhân dân. Vì thế, chúng ta phải làm tất cả những gì có th ể đ ể đảm b ảo r ằng nh ững
thảm kịch như thế sẽ không bao giờ tái diễn”20 (Tổng thống Nga Medvedev).

Hiện nay cho dù hòa bình, hợp tác, phát triển là xu thế chủ đạo, nh ưng nguy c ơ
chiến tranh vẫn chưa được loại bỏ. Trong một thế giới mà tồn cầu hố đang di ễn ra
mạnh mẽ và ồ ạt như hiện nay khơng tồn tại một quốc gia nào mà khơng có chút quan
hệ phụ thuộc với quốc gia khác. Và như vậy khi chiến tranh xảy ra ở n ước này thì h ệ
quả của nó như một móc xích ảnh hưởng lần lượt tới các nước khá. Nên dù có tham gia
cuộc chiến hay khơng thì các quốc gia khác vẫn bị ảnh hưởng..
Lựa chọn hịa bình hay chiến tranh hình thành từ những lý lẽ và kỳ v ọng c ủa con
người. Nếu con người vẫn tin rằng bạo lực là phương thức hi ệu quả đ ể đạt đ ược m ục
tiêu, chiến tranh sẽ được lựa chọn thay vì hịa bình. Đ ể đ ấu tranh cho hịa bình, ch ỉ tình
u thơi là chưa đủ, mà song hành cùng nó cần phải có s ự n ỗ l ực c ủa trí tu ệ đ ể đ ưa ra
những lập luận, chứng cứ giúp con người nhận ra những giá trị của hịa bình.
Các nhà hoạt động vì hịa bình cho rằng họ chỉ cần kêu gọi hịa bình và ph ản đ ối
chiến tranh thế là đủ. Tuy nhiên, họ quên mất việc xem xét g ốc r ễ c ủa v ấn đ ề: nh ững
thiết chế nào thúc đẩy hịa bình, những thiết chế nào đẩy lùi chi ến tranh, đâu là đi ều
kiện kinh tế, xã hội, chính trị và tâm lý thúc đẩy hịa bình. Họ có th ể phản đ ối hết cu ộc
chiến tranh này đến cuộc chiến tranh khác nhưng lại khơng tìm hi ểu ngun nhân cốt
lõi gây ra vấn đề cùng với cách thức giải quyết những ngun nhân ấy. Hịa bình khơng
phải là một ảo tưởng phi thực tế, nó khơng bắt chúng ta phải hy sinh, đánh đổi t ất c ả
của cải, tiến bộ và tự do. Trên thực tế, hịa bình, tự do, thịnh vượng và ti ến bộ luôn song
hành với nhau.

20
Nguyễn Hữu Huy. (01/12/2018). Cùng chung ý tưởng, />

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
Để giải quyết chiến tranh phải giải quyết từ vấn đề gốc rễ của nó. Hịa bình vĩnh
cửu là một mục tiêu khả thi nếu chúng ta xây dựng được những thi ết ch ế kìm hãm xung
đột xảy ra và giải quyết các mâu thuẫn thông qua cơ chế tự nguyện.
Xét trên góc độ kinh tế, trao đổi tự nguyện (nền tảng của thị trường tự do) và đặt
nhà nước dưới sự điều hành của nhân dân (nền tảng của chế độ dân ch ủ) là hai thi ết

chế đóng vai trị quan trọng để duy trì nền hịa bình th ế gi ới. Trong xã h ội, các nhu c ầu
cá nhân là vô cùng đa dạng, khơng tương thích và th ường xun mâu thu ẫn l ẫn nhau,
mỗi cá nhân luôn muốn những nhu cầu của mình được đáp ứng một cách tối đa. Các nhu
cầu trên có thể được đáp ứng một cách hịa bình thơng qua trao đ ổi tự nguy ện. Bên
cạnh đó, cũng có những tư tưởng khác thúc đẩy khuynh hướng bạo lực để đạt được
mục tiêu kinh tế như chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa trọng thương…
Các học thuyết trên đều bắt nguồn từ việc ngộ nhận những l ợi ích ng ắn h ạn c ủa chi ến
tranh mà không xem xét đầy đủ những chi phí dài hạn mà chi ến tranh gây ra cho c ả
người dân ở nước đi xâm chiếm cũng như nước bị xâm chiếm. Trong đó, l ợi ích ch ỉ tập
trung vào một số nhóm đặc quyền đặc lợi như công nghiệp sản xuất vũ khí, ng ười c ầm
đầu quân đội và bộ máy nhà nước cịn chi phí trải đều cho tất cả người dân
Bài học quan trọng nhất là ở chỗ chúng ta phải cùng các nước khác, các thành
viên khác của cộng đồng thế giới cố gắng loại bỏ những nguy cơ chi ến tranh. Ý t ưởng
thuyết phục kẻ xâm lược, nhà độc tài từ bỏ dã tâm không bao gi ờ mang l ại k ết qu ả tích
cực, đặc biệt là khi tên độc tài này đã có đủ sức mạnh và đang say men hi ếu chi ến.
Vì thế nhiệm vụ của chúng ta hơm nay là xây dựng một hệ th ống an ninh qu ốc t ế
ổn định, tiếp xúc thường xuyên với thế giới và xây dựng những khuôn khổ qu ốc t ế cho
việc giải quyết những vấn đề như thế.
Loài người đã rút ra những bài học đầy thích đáng sau Chiến tranh th ế gi ới th ứ II
và chúng ta có một cơng cụ quốc tế rất quan tr ọng đó là tổ ch ức Liên h ợp Qu ốc. Chúng
ta có các tịa án quốc tế, có nhiều cơng ước quốc tế nh ằm mục đích tr ừng ph ạt t ội
chống nhân loại gây nên bởi tội phạm quốc tế.
Tiếp nhận quan điểm của thiền sư Thích Nhất Hạnh: “ Hoa sen không thể mọc và
tỏa hương trên đá quý hay kim cương. Sen chỉ nở và tỏa ngát trên bùn. H ạnh phúc và
khổ đau cũng vậy, chúng nương vào nhau. Chúng ta không th ể th ấy được h ạnh phúc


Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại
ngọt ngào nếu như chưa nếm trải vị cay đắng của khổ đau. Nếu chưa bao gi ờ b ị đói, ta
sẽ khơng biết trân q món ăn. Nếu chưa bao giờ thấy chi ến tranh, ta sẽ khơng th ấy

được giá trị lớn lao của hịa bình. Vì thế, nếu có được những kinh nghiệm đau bu ồn là
điều rất tốt, nhờ thế mà trên nền tảng ấy ta nhận diện được hạnh phúc.” 21
Trận chiến lớn nhất trong lịch sử- Stalingrad từ góc nhìn con người có th ể ch ứng
minh rằng chiến tranh thật sự tàn khốc, gây chết chóc, đau th ương cho nh ững con
người vơ tội. Và hịa bình trong Quan hệ Quốc tế không ch ỉ là m ột lý t ưởng đạo đức hay
một ao ước cháy bỏng mà trở thành là một mục tiêu thực tế, rõ ràng. Chính từ cách nhìn
nhận chân thật về những trận chiến như Stalingrad, thế giới cần hướng đến vấn đề phi
bạo lực. Chúng ta không thể thay đổi lịch sử nhưng chúng ta có th ể h ọc h ỏi từ l ịch s ử,
tránh những sai lầm để cùng xây dựng một cuộc sống trong hi ện tại và t ương lai t ốt
đẹp hơn. Từ kinh nghiệm có được và sự tỉnh thức bằng cách s ọi rọi việc làm c ủa cha
anh trong quá khứ, thế hệ trẻ cần đem tiếng nói của mình tham gia vào bản đồng ca
của những người địi hỏi một thế giới khơng có vũ khí và một cu ộc s ống hịa bình, cơng
bằng. Một thế giới tự do hợp tác. Một thế giới mà người trẻ được nuôi dưỡng và lớn lên
trong mơi trường hịa bình và tự do.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
(1) Tiếng Việt
• Sách:

Antony Beevor (2008). Stalingrad- Trận chiến định mệnh. Nxb Văn nghệ TP Hồ Chí Minh
• Website:
- Làng Mai. (03/12/2018). Sen nở vườn tâm, />- Nguyễn Hữu Huy. (01/12/2018). Cùng chung ý tưởng,
/>- Trung Hiếu. (03/12/2018). Loạt ảnh tư liệu về trận đánh lịch sử Stalingrad trong Thế
chiến thứ II, />(2) Tiếng Anh
- C N Trueman. (15/11/2018). The Battle Of Stalingrad,
/>- C. Peter Chen. (24/11/2018). Battle of Stalingrad (17 Jul 1942 - 2 Feb 1943),
/>21
Làng Mai. (03/12/2018). Sen nở vườn tâm, />

Từ trận chiến Stalingrad (1942-1943) đến khát vọng hịa bình của nhân lo ại

- Daniel L. Davis. (18/11/2018). Why Stalingrad Was the Bloodiest Battle of World War
II (and Perhaps of All Time), />- History.com Editors. (15/11/2018). Soviet counterattack at Stalingrad,
/>- Praveen Duddu. ( 02/12/2018). The 20th century’s 10 deadliest battles,
/>- Raymond Limbach. (22/11/2018). Battle of Stalingrad,
/>