Ứng xử của nhà báo với DLXH trong truyền thông xã hội

I.

Mở Đầu

Từ những thời kì đầu tiên dưới sự dìu dắt của Bác Hồ, cho đến ngày nay,
Báo chí luôn là công cụ sắc bén của sự nghiệp cách mạng, của Đảng và nhà nước,
là diễn đàn của nhân dân. Mỗi tác phẩm báo chí là sản phẩm của văn hóa tinh thần,
là thơng tin, định hướng và đấu tranh trên mọi bình diện của cuộc sống: chính trị,
kinh tế, văn hóa – xã hội,…. Mỗi nhà báo phải “ mắt sáng, lòng trong và bút sắc”,
là sự tin tưởng của công chúng trong sự nghiệp chung phát triển đất nước. Trong
sự phát triển của báo chí, DLXH là hiện tượng xã hội có vai trị quan trọng với báo
chí. Dư luận xã hội là sự phản ánh tâm trạng xã hội, phản ánh sự đánh giá của các
cá nhân hay các nhóm xã hội về các sự kiện hiện tượng xã hội. DLXH chính là đối
tác của hoạt động báo chí. Dư luận xã hội là cầu nối, là kênh thơng tin để báo chí
có cái nhìn sâu sát hơn với các sự kiện, hiện tượng xã hội và ngồi ra báo chí có
thể biết cơng chúng cần gì, muốn gì để từ đó thơng tin và định hướng tốt nhất cho
sự phát triển chung. Ở báo chí và DLXH có mối quan hệ tương hỗ. Báo chí thơng
qua các sản phẩm báo chí giúp khơi nguồn, truyền dẫn, phản ánh, định hướng và
điều hòa dư luận xã hội. Dư luận xã hội là hiện tượng xã hội phức tạp và có sức
mạnh xã hội to lớn. Sức mạnh ấy thực sự tạo điều kiện cho báo chí phát triển nếu
báo chí phát khai thác tối đa nguồn sức mạnh ấy. DLXH có thể làm bùng nổ xã hội
theo nhiều chiều hướng và đó cũng là lúc báo chí thực hiện hết mọi chức năng to
lớn của mình như định hướng và điều hịa. Như vậy, báo chí và DLXH có mối
quan hệ đặc biệt chặt chẽ và một trong những câu hỏi lớn được đặt ra là nhà báo
ứng xử như thế nào với DLXH trong truyền thông xã hội.


Hoạt động báo chí

II.

Phân tích cách ứng xử của nhà báo với DLXH trong truyền

thông xã hội
Cách ứng xử nhà báo với dư luận xã hội có thể chia trong hai giai đoạn: khi
truyền thông xã hội chưa phát triển và trong thời kì phát triển hiện nay.
1.

Thời kì truyền thơng xã hội cịn yếu và thiếu

Trong cuốn “ Báo chí và dư luận xã hội” của PGS.TS Nguyễn Văn Dững,
cụm từ “ Truyền thông xã hội” không được tác giả nói đến trong mối quan hệ giữa
nhà báo và DLXH nên xin chưa đề cập đến cụm từ này. Thơng qua các nghiên cứu
về thăm dị ý kiến xã hội trong cuốn sách thì thấy rằng báo chí và nhà báo đánh giá
về DLXH 1 cách bình thản và là 1 mối quan hệ lấp lửng một chiều trong thời kì


chưa phát triển của truyền thông xã hội. Một chiều ở đây không hẳn là tuyệt đối,
nhà báo vẫn cố gắng tạo nên những tác phẩm báo chí tốt nhất, định hướng thông
tin tốt nhất cho người đọc. Công chúng tiếp nhận và nhà báo coi như hồn thành
xong cơng việc. Sự trao đổi giữa công chúng, DLXH với nhà báo là q ít, nhà báo
khơng biết cách nào để trao đổi với cơng chúng dù nhà báo có muốn hay không
muốn. Các cách tạo dựng mối quan hệ giữa báo chí, nhà báo như mục gửi thư bạn
đọc, hay tiệp cận thực tế đời sống người dân nhưng những điều này rất khó khăn
và khơng được lâu dài. Nhà báo không thể tiếp cận ý kiến DLXH trong thời gian
ngắn với số lượng ý kiến lớn và thư phản hồi cơng chúng đến ít ỏi và cá nhân nên
nhà báo không đủ kiện để phản hồi lại. Do vậy, mối quan hệ ấy dần trở nên 1
chiều, dù không biết cách ứng xử của nhà báo là như thế nào nhưng hàng ngày
công chúng vẫn tiếp cận những sản phẩm báo chí mà trong đó cái nhìn chỉ là 1

chiều đến từ phía người làm báo. Dẫu bài viết có hay, hay đúng đắn như thế nào thì
hiệu quả của tác phẩm đến với DLXH không thể đạt được tốt đa.

T
hường

Đơ
i khi

Ít
khi

8/6

ơng
giờ

Ủng hộ những nhận định
của dư luận xã hội
62

2/

Thảo luận những vấn đề
được DLXH quan tâm
0

2

4


8

30

Trả lời các câu hỏi của
DLXH
4

2

16

2

18

Tranh luận với những nhận
định của DLXH
0

1

30

14

8

Thông báo cho DLXH

những tin tức quan trọng, phù 8

4

2

8

4

2

16/6

Kh
bao

2

36/
62


hợp với quan điểm thơng tin của
tịa soạn

Đây là điều tra về các nhà báo về cách ửng xử như thế nào với DLXH trong
hoạt động báo chí trong những năm 90 của thế kỉ trước. Như vậy, có thể đánh giá
cách ứng xử của nhà báo với DLXH là cịn bình thản, thiếu sự quan tâm. Nhìn
chung mơi trường và sự phát triển kinh tế xã hội của thời kì này cũng chưa phát

triển, cho nên cách ứng xử của nhà báo trong thời kì này với DLXH cịn hạn chế.
2.

Thời kì truyền thơng xã hội phát triển

+ Xã hội luôn luôn phát triển và mối quan hệ giữa báo chí và DLXH cũng
khơng ngừng thay đổi theo thời đại. Và kết thức thời kì 1 chiều chính là sự bắt đầu
của thời kì mới, thời kì lên ngơi của mạng Internet, mạng xã hội đã giúp cho mối
quan hệ giữa nhà báo và DLXH là mối quan hệ 2 chiều. Tính tương tác cao trong
sự phát triển của truyền thơng xã hội đã giúp cho nhà báo có những cách ứng xử
mới với DLXH để từ đó trợ giúp đắc lực cho sự phát triển.
+ Khái niệm “ truyền thông xã hội” được xem là khái niệm mới của thời đại
ngày nay. Truyền thông xã hội (social media) là một thuật ngữ hiện nay được nói
đến rất nhiều, nhưng định nghĩa thì hơi phức tạp. Cách tốt nhất để định nghĩa là
tách biệt nhóm từ này ra để tìm nghĩa từng phần. Media là một dụng cụ để truyền
đạt, để thông tin, chẳng hạn như tờ báo hoặc chiếc radio. Vậy social media sẽ là
dụng cụ, là phương tiện xã hội dùng để truyền đạt. Một số trang mạng khơng chỉ
thơng báo tin tức cho bạn mà cịn “tương tác” với bạn khi đưa tin đó, hay nói cách
khác là còn cho bạn “đối thoại”. Sự tương tác này có thể đơn giản như yêu cầu bạn
đưa ra nhận xét, hoặc để bạn bầu chọn về một đề tài, nhưng cũng có thể phức tạp
như giới thiệu các phim bạn nên coi dựa theo sự đánh giá của những người khác có
cùng chung sở thích. Để cho dễ hiểu, có thể ví truyền thơng thường (regular media)


như con đường một chiều; trên đó bạn có thể đọc một tờ báo, nghe một bản tin
loan trên đài phát thanh hoặc đài truyền hình, nhưng rất ít có cơ hội bày tỏ ý nghĩ
của bạn về vấn đề đó. Cịn truyền thơng xã hội (social media) thì khác, đó là con
đường hai chiều để cho bạn cũng có khả năng truyền đạt, đối thoại về vấn đề đó
nữa.


+ Truyền thông xã hội và đặc biệt hiện nay là sự bùng nổ của mạng xã hội
như: Facebook, Twitter, Instagram, skype,… đã kéo cho mối quan hệ giữa báo chí,
nhà báo với DLXH trở nên gần nhau hơn. Giờ đây, cơng chúng có thể trở thành
nhà truyền dẫn thơng tin trên mạng xã hội khơng khác gì một nhà báo. Nhờ mạng
xã hội, sự kết nối của công chúng trở nên mạnh mẽ hơn và những điều này có
những ảnh hưởng nhất định tới cách ứng xử của nhà báo với DLXH.
+ Đầu tiên, cách ứng xử của nhà báo với DLXH trong truyền thông xã hội
( mạng xã hội ) thông qua sự tương tác 2 chiều. Đối với báo mạng, người đọc được


trực tiếp gửi lời bình luận ở cuối mỗi tác phẩm, ngồi ra, nếu thấy thích và muốn
nhiều người cùng đọc thì bạn cũng có thể like và share bài viết đó dễ dàng. Với
báo mạng đó là lợi thế, cịn nhìn chung, với các thể loại báo chí, nhà báo đã biết
cách tương tác với DLXH bằng việc tạo các fanpage của kênh trên facebook, tạo
dựng các cuộc thăm dò ý kiến dư luận để thu hút sự quan tâm và những đóng góp
của dư luận. Khơng chỉ vậy, mỗi chương trình trên sóng truyền hình hay phát thanh
giờ đây đều có kết nối trực tiếp với khán giả qua các kênh livestream trên facebook
hay youtube. Đội ngũ nhà báo sẽ trực tiếp đọc và trả lời bình luận của khán giả. Và
ngồi ra, các cơ quan báo chí đều tạo các đường dây nóng để nhận thơng tin trực
tiếp từ phía cơng chúng. Như vậy, nhà báo ngày nay đang có rất nhiều điều kiện để
gần gũi hơn với công chúng, DLXH. Một cách tiếp cận khác với DLXH của báo
chí là các nhà báo đã xây dựng nên các chương trình bình luận và mời một bộ phận
của DLXH tham gia tương tác. Đó chính là các chính khác, nhà quản lí, cán bộ
cơng chức. Điều này đã tạo nên sự đánh giá và định hướng có chiều sâu hơn về các
vấn đề mà DLXH quan tâm.


VD: Dân hỏi bộ trưởng trả lời, Văn hóa – sự kiện – nhân vật, thế giới bảy
ngày của VOV,….
Một số ví dụ khác nữa như trong chương trình “ Báo chí tồn cảnh” của

VTV, các BTV đã trích dẫn những lời bình luận đa dạng của các cán bộ, trí thức;
đưa những status hay bình luận đa chiều từ phía DLXH để tạo nên cái nhìn đa dạng
cho các vấn đề thời sự

+ Thứ 2, một cách ứng xử đặc biệt chú ý của nhà báo với DLXH là việc quy
định trong luật báo chí về chuẩn mực và trách nhiệm của nhà báo khi tham gia
mạng xã hội và tiếp cận sâu hơn với DLXH. Trong 10 điều Quy định đạo đức nghề
nghiệp người làm báo Việt Nam được triển khai thực hiện từ 1/1/2017 cùng với
việc thực hiện Luật Báo chí 2016, có Điều 5: “Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham
gia mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác”.


TS. Trần Bá Dung, Trưởng Ban nghiệp vụ, Hội nhà báo Việt Nam đã chia sẻ
quy định này là quy định mới, chưa có trong các quy định đạo đức trước đây của
Người làm báo Việt Nam. Điều này theo sát sự phát triển CNTT-TT, mạng xã hội
tại buổi tọa đàm “Làm báo trong môi trường cạnh tranh với mạng xã hội” với các
hội viên nhà báo Liên chi hội nhà báo TT&TT ngày 29/3/2017. “Mạng xã hội là
một hiện thực rất vui và đau đầu đối với mỗi nhà báo, liên quan đến cả chuyên môn
và đạo đức của người làm báo", ông nhấn mạnh.Theo ông, mạng mạng xã hội vừa
là đối tác vừa là đối thủ. Có thể nói nhà báo ứng xử như thế nào với mạng xã hội
chính là việc nhà báo tương tác và trao đổi như thế nào với DLXH. Khẳng định
chắc chắn là hiếm khơng có nhà báo nào lại khơng dùng mạng xã hội với khơng chỉ
với mục đích riêng tư mà nó cịn giúp cho nhà báo quan tâm hơn tới DLXH. Nhà
báo chia sẻ các bài viết của mình hay đồng nghiệp lên facebook hay các video lên
youtube để tăng lượng tương tác với cơng chúng. Nhìn nhà báo lập các trang blog
để cùng DLXH bình luận về các sự kiện vấn đề. Việc tạo các trang blog là không
nhiều vì suy cho cùng nhà báo chỉ thực sự là nhà báo khi họ đăng tải các tác phẩm
trên các cơ quan báo chí, cịn với mạng xã hội chỉ là một phương tiện để thăm dị
dư luận. Ngồi ra, nhà báo cũng chính là 1 cá nhân trong DLXH để cùng trao đổi
đóng góp những ý kiến của mình về các vấn đề trong xã hội.


VD: Về báo bóng đá, nhà báo bóng đá Minh Hải đã tạo kênh blog Minh Hải
trên youtube để bình luận sâu hơn các vấn đề trong đời sống thể thao và bóng đá.
Đây được xem là hướng đi mới mẻ của các nhà báo và cũng nhận được sự quan
tâm lớn từ phía Dư luận.


Thứ 3, đây là cách ứng xử tốt nhất của nhà báo với DLXH trong truyền
thông xã hội là với các vấn đề nổi cộm trong xã hội được dư luận chú trọng quan
tâm, nhà báo đã biết lắng nghe và hiểu cơng chúng cần gì, và từ đó các bài báo về
vấn đề ấy trở nên phong phú hợp, nhiều kì, nhiều góc độ hơn và thơng tin có hiệu
quả cao. Với các vấn đề nhân đạo như giúp đỡ trẻ em, người nghèo, vùng lũ,….,
nhà báo đã tạo nên những diễn đàn, những chương trình từ thiện để kêu gọi toàn
dân cùng tham gia giúp đỡ những cảnh đời khó khăn.
VD: chương trình “ Việc tử tế”, “ lục lạc vàng”, quỹ tấm lòng việt của VTV

3.

Mặt trái trong cách ứng xử của nhà báo với DLXH trên truyền

thơng xã hội
Đạo đức của mỗi nhà báo cũng chính là cách ứng xử với DLXH, nhất là
trong thời đại truyền thông xã hội phát triển bên cạnh chất lượng, ý thức định
hướng và thông tin đúng đắn tới công chúng. Mặc dù vậy, mạng xã hội ln có 2
mặt, nhà báo cũng vậy, một số ít nhà báo cũng chỉ vì tư lợi, hay sai lầm cá nhân mà


quên đi trách nhiệm và đạo đức trong cách ứng xử với DLXH. Việc giật tít “ sốc”
để câu view hay bịa đặt ra thơng tin đang là một góc tối của hoạt động báo chí; Bộ
thơng tin và truyền thông, các cơ quan báo đài là phải xử phạt, hủy thẻ nhà báo với

một số bộ phận người làm báo quên đi lương tâm người làm báo mà đặt điều, định
hướng lệch lạc DLXH
Nhiều nhà báo tự cao, tự ý áp đặt định hướng cá nhân cho dư luận trong các
bài báo, viết sai sự thật, che giấu sự thật và đặc biệt trong việc vòi vĩnh, đặt điều
với các cá nhân, tổ chức và với DLXH. Một bộ phận người làm báo chỉ vì áp lực
thời gian, kinh tế mà đăng tin khi chưa qua khâu kiểm chứng thông tin, lấy thông
tin bịa đặt trên mạng xã hội rồi sửa soạn lại đăng lên báo. Mạng xã hội ngày nay
như con dao hai lưỡi, thông tin giả quá nhiều và tốc độ lan truyền quá nhanh, làm
nhiều nhà báo bị mê hoặc, xao nhãng nghiệp vụ. Nhiều nhà báo coi mạng xã hội là
phương tiện cho phát ngôn lệch lạc của mình. Dẫu đây chỉ là 1 bộ phận nhỏ nhưng
ảnh hưởng đối với DLXH là rất lớn và hậu quả với các nhà báo là rất xấu.
VD: - Bộ trưởng TT&TT Trương Minh Tuấn vừa ra Quyết định thu hồi thẻ
nhà báo của bà Vũ Thị Thành Huế và bà Lê Thị Xuyến công tác tại báo Cơng
thương. Theo đó, bà Vũ Thị Thành Huế, Trưởng VP đại diện báo Cơng thương tại
Hải Phịng và bà Lê Thị Xuyến, phóng viên thường trú của báo Cơng thương tại
địa bàn này, sau khi tìm hiểu một số sai phạm trong xây dựng tại huyện Vĩnh Bảo,
đã đề nghị "ký hợp đồng quảng cáo, tuyên truyền trên báo, cần thì xuất hóa đơn
khơng cần thì khơng xuất, khơng cần đăng tải gì cả, coi như hỗ trợ báo".
-

Ngồi ra trên các trang báo cịn có những bài viết sai sự thật với

những dịng tít sốc, câu view
+ Bài báo có tiêu đề: "Chánh Thanh tra Sở Y tế Hà Nội Nguyễn Việt
Cường: "Ơng Ngọc có quyền khởi kiện, tơi sẵn sàng hầu tòa" đăng ngày
22/5/2013


+ Một bài viết khác: "Trường THPT Trần Hưng Đạo, Thanh Xuân, Hà
Nội thu quỹ chồng quỹ nhiều năm, nhà trường đổ cho phụ huynh tự nguyện"

đăng ngày 29/5/2013, trong đó có đoạn: "Điều đáng nói, những sai phạm đó lại
được Thanh tra Sở GD&ĐT thành phố Hà Nội bao che".

Sai phạm của báo người cao tuổi

Ngoài ra, một thực trạng khác trên các trang báo mạng là việc đánh giá
DLXH còn chưa ổn định, việc phản hồi lại các bình luận của DLXH là khơng có.
III.

Cách thức và hướng đi đúng cho nhà báo trong cách ứng xử với

DLXH trên truyền thông xã hội
Mạng xã hội phát triển đã và đang tạo nên những hiệu quả 2 mặt cho báo chí
với mối quan hệ giữa báo chí và DLXH. Thật khó để đưa ra con số khi trong thâm
tâm nhà quan có thực sự đặt DLXH là một đối tác thực sự quan trọng của mình. Đa
phần với đạo đức và trách nhiệm của người làm báo, các nhà báo đều tạo dựng
cách ứng xử phù hợp với DLXH, các nhà báo luôn mong muốn được hiểu và thu


thập thơng tin nhiều hơn từ phía DLXH để phục vụ đắc lực cho tác phẩm báo chí
của mình. Mặc dù có một số ít nhà báo có những việc ứng xử sai với DLXH nhưng
nói chung báo chí và DLXH đang tạo dựng mối quan hệ chặt chẽ trong sự phát
triển của truyền thông xã hội.
Sau đây là những cách thức mà nhà báo cần để tạo dựng mối quan hệ tốt
nhất với DLXH. Ngẫm cho cùng, báo là nghề đặc thù. Nhà báo phải luôn giữ tâm
nghề, tự đổi mới chính mình nhằm đáp ứng nhu cầu thơng tin nhanh, trung thực,
khách quan phục vụ kịp thời quyền lợi của cơng chúng. Duy trì “mắt sáng, lịng
trong, bút sắc” để làm được những điều này cần sự vào cuộc và rèn luyện đạo đức
từ gốc. Hay nói cách khác, nền móng đạo đức muốn được xây vững chắc phải bắt
đầu bằng việc trau dồi từ các cơ sở đào tạo báo chí. Nghiệp vụ và đạo đức của nhà

báo phải ln song hành và đặt lợi ích cơng chúng, xã hội lên hàng đầu.
Để sâu sát hơn với DLXH, nhà báo cần tạo dựng nhiều hơn nữa các diễn
đàn, các kênh chia sẻ thông tin, để cùng trao đổi, bình luận với DLXH. Với Mạng
xã hội, nhà báo phải thực sự vững vàng trước tầng tầng lớp lớp thông tin sai lệch,
sử dụng thông tin trên mạng xã hội như một phương tiện phục vụ báo chí sẽ tăng
tính hấp dẫn hơn, nhưng khâu kiểm chứng thơng tin là đặc biệt quan trọng với nhà
báo. Nhìn chung, nhà báo nên hạn chế sử dụng mạng xã hội với mục đích định
hướng dư luận mà chỉ với mục đích cá nhân bình thường mà thơi.
IV.

Tổng kết

Tóm lại, ứng xử của nhà báo với DLXH trên truyền thông xã hội đang ngày
một được quan tâm và phù hợp với sự phát triển của thời đại. Báo chí và DLXH là
những đối tác không thể tách rời của nhau. Để phát triển và phục vụ đắc lực cho
Đảng, nhà nước, báo chí cần hiểu sâu, biết nhiều hơn về DLXH cần gì mà qua đó
định hướng và điều hịa một cách đúng đắn. Các nhà báo hãy thực sự cố gắng để
đưa tới cơng chúng thơng tin chính xác và đúng đắn nhất như đã làm khi đóng góp


đắc lực phanh phui tội trạng của ông Trịnh Xuân Thanh, dự án Formusa, sai phạm
trong dự án Cai Lậy và ngoài ra là đấu tranh với thực phẩm bẩn. Bất cứ thời điểm
nào, niềm tin của công chúng đối với nghề báo, nhà báo cũng hết sức quan trọng.
Bởi vậy, đạo đức luôn là vấn đề cốt lõi, sống còn của người làm báo. Thế nên, khi
làm nghề, bất cứ ai cũng phải nêu cao được đạo đức nghề nghiệp. Duy trì điều này
cũng là thực hiện trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân, bảo đảm thông tin cho
nhân dân, đáp ứng nhu cầu thời sự, nhân văn.