Từ thực tiễn hoạt động của báo chí. Anh chị đánh giá như
thế nào về vấn đề đạo đức nghề nghiệp của nhà báo
Kết cấu 2 phần
+ Suy ngẫm về cơ chế thị trường ảnh hưởng tới đạo đức
làm báo
+ Suy ngẫm về 1 câu nói của Bác đối với vấn đề đạo đức
nghề nghiệp nhà báo
Bài làm

Báo chí vốn được coi như là thứ quyền lực thứ tư của
nhà nước. Báo chí ln có sức ảnh hưởng to lớn tới đời sống
chính trí, kinh tế, văn hóa xã hội ở các quốc gia trên thế giới. Ở
Việt Nam, Báo chí là cơ quan ngơn luận của Đảng, Nhà nước.
Nhà báo là chiến sĩ trên mặt trận văn hóa – tư tưởng. Nó có vai
trị quan trọng trong việc tạo dựng, định hướng dư luận và tác
động mạnh mẽ tới tư tưởng, tinh thần và đạo đức của công
chúng. Với ảnh hưởng to lớn tới đất nước, tới người dân, vậy
nên, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo luôn được Đảng, Nhà


nước và các cơ quan báo chí đề cao và quan tâm tới việc trau
dồi, tu dưỡng và phát huy đạo đức nhà báo trong hoạt động báo
chí. Song từ cơ sở lý luận tới thực tiễn xã hội và thực tiễn báo
chí thì những sai số, những con sâu làm giàu nồi canh đang làm
xấu đi những giá trị vốn có và ý nghĩa của báo chí. Và theo nhà
báo Đức Lượng, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân thì
cho rằng báo chí ngày nay khác ngày xưa ở chỗ “Báo chí trước
kia đơn thuần vì mục đích chính trị. Tuy nhiên, trong xu thế phát
triển hiện nay, mơi trường hoạt động báo chí thay đổi. Từ chỗ
chỉ làm nhiệm vụ chính trị, thơng tin tun truyền thì nay, báo
chí cũng phải hoạt động theo cơ chế thị trường ”. Cơ chế thị

trường liệu có phải là vấn đề cốt lõi ảnh hưởng và tạo nên những
vấn đề trong đạo đức nghề nghiệp của nhà báo?

Thực tiễn hiện nay, xã hội Việt Nam có quá nhiều vấn đề
đáng bàn và với báo chí – cơ quan ngơn luận của Đảng, Nhà
nước, kênh thông tin, định hướng công chúng cũng khơng ít vẫn
đề cần xem xét. Theo thống kê, Năm 2016, Bộ Thông tin và
Truyền thông (TT&TT) đã thu hồi Thẻ nhà báo đối với 13 nhà
báo do có sai phạm và bị xử lý kỷ luật, Hội Nhà báo Việt Nam


đã xóa tên 313 hội viên và khai trừ 2 hội viên vi phạm đạo đức
nghề nghiệp, pháp luật. Những vụ việc nổi bật liên quan tới việc
vi phạm đạo đức nghề nghiệp nhà báo như “lợi dụng quyền tự
do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp
pháp của tổ chức, cơng dân” tại báo Người Cao Tuổi, với việc
làm trái với đạo đức của nguyên TBT báo Người cao tuổi Kim
Quốc Hoa, nhiều cơ quan báo chí đăng tin sai sự thật về nước
mắm nhiễm Arsen, và nhiều vụ việc liên quan tới nhà báo khác,
…. Những sai phạm trong đạo đức nghề nghiệp nhà báo chủ yếu
xoay quanh việc đưa sai thông tin sự thật, lợi dụng chức vụ, địa
vị của mình để thao túng trục lợi và đặc biệt là những hành vi
xâm hại tới quốc gia. Đây có thể được coi là những hành vi sai
trái không chỉ với đạo đức nghề nghiệp nhà báo mà nó cịn là sai
trái trong pháp luật. Ngồi ra, những vấn đề khác, mang tính
chất nhẹ hơn nhưng cũng làm ảnh hưởng tới đạo đức nghề báo
như việc đưa thơng tin thiếu tính định hướng, nhà báo làm tin
đen, đăng hình ảnh phản cảm, thiếu tinh nhân văn và đăng tin
bài quảng cáo lộ liễu đều tạo nên những hậu quả tiêu cực tới xã
hội. Những hệ lụy của nó thì chúng ta đều thấy: nhà báo bị kiểm

điểm, nặng có thể bị cách chức, tước thẻ nhà báo và cả việc bị
xử lí hình sự. Và đây thực sự là những bài học đắt giá cho người


làm báo và cả cho những sinh viên theo đuổi nghề báo như
chúng em.
Hãy nhìn vào những trường hợp vi phạm đạo đức kể trên,
có những vụ việc nhà báo nói xấu, bơi nhọ quốc gia. Đó có thể
là những ảnh hưởng đặc biệt trong nhận thức của họ. Nhưng liệu
có sợi dây nào đó lơi kéo, thúc đẩy họ làm những hành động như
vậy hay không? Họ làm như vậy, liệu có phải họ khơng chỉ
mang tư tưởng phản động mà hơn hết là họ được trả những
khoản tiền lớn, đủ mê hoặc họ có thể làm ra những hành vi xâm
hại tới quốc gia như vậy?
Tiếp theo, là vấn đề nói sai sự thật, đưa thơng tin thiếu tính
định hướng, nhà báo làm tin đen, đăng hình ảnh phản cảm, thiếu
tinh nhân văn và đăng tin bài quảng cáo. Đây có lẽ là vấn đề phổ
biến nhất trong việc vi phạm đạo đức nghề báo. Liệu một số nhà
báo làm như vậy vì do năng lực của họ cịn kém, việc cấp thẻ
nhà báo có sai sót hay sao mà lại có một số nhà báo thiếu năng
lực như vậy? Có lẽ ảnh hưởng của cơ chế thị trường buộc họ
làm như vậy. Tại sao hàng loạt cơ quan báo chí lại đồng loạt nói
về việc nước mắm nhiễm arsen mà khi cơ quan điều tra vào
cuộc thì tất cả đều là thông tin sai lệch. Tại sao việc kiểm chứng


thông tin lại bị buông lỏng như vậy, hay chỉ vì đây là thơng tin
có sức ảnh hưởng lớn tới xã hội nên nhà báo quyết giật tít sốc để
tăng sự quan tâm của công chúng, hoặc đây là chiêu trò thao
túng thị trường mà nhà báo là nhân vật cầu nối?

Cơ chế thị trường, đặc biệt là sự phát triển quá mạnh của
mạng xã hội đã tạo nên sức ép lớn hơn cho trong việc sản xuất
và đưa tin bài đến công chúng một cách nhanh nhất. Một cuộc
chiến giành công chúng và thị trường quảng cáo đã tạo nên sự
hỗn loạn trong báo chí và với nhà báo. Và như vậy với những
nhà báo thiếu kinh nghiệm, họ có thể bị chính thơng tin lừa lại,
một số nhà báo viết thêm phần nội dung quảng cáo để kiếm
thêm tiền, làm những tin bài thông tin đen để thu hút công chúng
hơn. Và đặc biệt nguy hiểm nếu như để hút lượt xem và quảng
cáo, nhà báo bất chấp đưa những hình ảnh phản cảm, thiếu nhân
văn thì quả thật là hành vi tồi tệ vi phạm đạo đức nhà báo.
Được thực tập 1 tháng tại cơ quan Báo Nhân dân và đơn vị
Trung tâm truyền hình Nhân dân, em có thấy một số vấn đề
trong đạo đức làm việc của các tiền bối. Liệu đó có phải là cơ
chế thị trường hay là cách tiếp cận thông minh của báo chí? Đó
là lần em đi cùng 1 chị đến phịng của cục trưởng nào đó ở Bộ


Văn hóa và chị đã ngỏ ý với vị cục trưởng ấy là khi vị cục
trưởng ấy đi công tác ở bất kì địa phương nào cũng đều có thể
cử người về làm tin liên quan đến sự kiện ấy. Ngồi ra, cịn việc
1 chị nhận tin bài mình làm nhưng lại không đi quay với quay
phim mà lại xin file từ các phóng viên đài khác. Em khơng chắc
là việc đó có thực sự là như vậy hay khơng, nhưng đó là những
sự hình dung và bài học cho em sau này.
Còn rất nhiều vấn đề khác, với nhiều góc nhìn đặt ra rằng
liệu có phải là cơ chế thị trường đang tác động quá lớn vào nghề
báo và làm cho nhiều nhà báo có những hướng đi lệch lạc và gây
nên những vấn đề trong đạo đức nhà báo. Nhưng quả thật hiện
nay mọi vấn đề không nằm ngoài cái được gọi là cơ chế thị

trường ấy. Dù nhà báo vi phạm đạo đức làm báo là không nhiều,
một số người là những con sâu làm giàu nồi canh. Tại sao nhiều
người có năng lực, nhận thức, tư tưởng chính trị kém lại vẫn
được vào làm tại các cơ quan báo chí, có phải 1 số hành vi sai
trái ấy là do lỗi của những cộng tác viên, phóng viên đang học
việc và liệu nhà báo có đủ tỉnh táo để thay đổi khi xã hội thay
đổi, dòng chảy thông tin mãnh liệt hơn và các cơ quan báo chí
ngày một phải tự chủ một cách khơng phụ thuộc quá nhiều vào


ngân sách nhà nước. Dù có xảy ra những vi phạm đạo đức nghề
báo nhưng em ln cho rằng đó chỉ là những nốt trầm rất nhỏ
trong hoạt động báo chí ở nước ta. Báo chí vẫn ln là trợ thủ
đắc lực cho Nhà nước tuyên truyền tới người dân, là kênh thơng
tin định hướng chính xác nhất và điều quan trọng, báo chí ln
mang tới những thơng điệp tốt đẹp và ý nghĩa tới cuộc sống.
Nhà báo sẽ thật sự phải thông minh và tỉnh táo để thay đổi
và thích ứng tốt với cơ chế thị trường hiện nay. Đầu tiên và quan
trọng nhất chính là việc trau dồi, rèn luyện nghiệp vụ cũng như
đạo đức nghề nghiệp của mỗi nhà báo. Muốn làm báo tốt phải
rèn luyện, muốn vững vàng tư tưởng cũng phải rèn luyện tu
dưỡng. Thứ hai, để đem đến công chúng những thông tin chân
thật, ý nghĩa nhất thì việc kiểm chứng thơng tin và trách nhiệm
làm việc và phối hợp giữa nhà báo và lãnh đạo phải luôn được
cũng cố, kiểm tra và giám sát. Đây là những đánh giá và phương
hướng của cá nhân em, ngồi ra nhà báo cịn phải học tập tiếp
thu nhiều hơn nữa những phương hướng của cơ quản quản lý và
Nhà nước. Để tránh những hành vi vi phạm đạo đức nghề báo
thì ý thức của mỗi nhà báo phải ln đặt lên hàng đầu và có lẽ 1
câu nói của Bác Hồ thực sự có ý nghĩa sâu sắc đối với việc nhìn



nhận về vấn đề đạo đức nghề nghiệp nhà báo : “ Chớ tự ái….Tự
ái là tự phụ, mà tự phụ là kẻ địch dữ tợn, nó ngăn chặn con
đường tiến bộ của chúng ta. Việc báo chí, nhà báo tự phê bình và
nhận phê bình từ quần chúng nên là công việc thường xuyên, lâu
dài ”.
Tự ái trong những trường hợp nào? Có thể nhà báo tự ái khi
bài viết, tác phẩm của mình khơng được duyệt, khơng được đưa
tới cơng chúng. Chớ tự ái…chớ tự ái vì tác phẩm của mình
khơng được đăng. Hãy nhìn nhận lại về bài viết của mình, có
chỗ nào sai khơng, câu văn có chỗ nào chưa hay, chưa hợp lí
khơng, dẫn chứng, lí lẽ đã đủ và thuyết phục chưa? Đó là nhiều
điều mà nhà báo phải tự suy ngẫm để thay đổi cho tác phẩm và
cho những lần viết tiếp theo. Hay có thể chớ tự ái vì cấp trên phê
bình. Liệu mọi thứ trong công việc bạn đều thực hiện hoàn
chỉnh. Hãy thử nghĩ xem tác phong, lề lối là việc của mình ra
sao, trách nhiệm cơng việc như thế nào? Và cũng có thể chớ tự
ái vì khơng nhận điều nhiều sự đón đọc của cơng chúng, nhận
được nhiều phản hồi phê bình từ cơng chúng. Cơng chúng khơng
phải ai cũng giống ai, hãy nghĩ làm sao có thể làm vừa lịng đến
cả những cơng chúng khó tính nhất. Nghĩ lại về cách làm tác


phẩm của mình, thiếu cái gì, điểm nào sai hay liệu mình đã đặt
hết cái tâm của mình vào bài báo đó chưa? Cịn rất nhiều điều tự
ái khác nữa của nhà báo và Bác luôn muốn nhà báo tự phê bình,
tự nhìn nhận ra những cái thiếu của mình. Vậy nên Bác nói “
Chớ”, bởi vì nếu nhà báo tự ái thì đâu cịn biết tự phê bình mình
nữa. Các nhà báo tự ái và chỉ nghĩ ra những cái tiêu cực và dần

dẫn đến tự phụ.
Thật không sai khi Bác nói “ tự phụ là kẻ địch dữ tợn ngăn
chặn đường tiến bộ của nhà báo. Sự tự phụ của nhà báo có thể là
cho rằng cơng chúng cần thơng tin của mình, đề cao tài năng và
giá trị của mình trong mỗi tác phẩm đưa đến người đọc. Vậy nên
chỉ cần nhận những lời chỉ trích, phê phán từ công chúng, từ
lãnh đạo là ắt hẳn sẽ dẫn đến sự tự ái. Đó là sự khó chịu, đó là
việc nhà báo chưa đặt cơng chúng vào trung tâm của tác phẩm
của mình. Viết với ý thức cá nhân, viết tác phẩm và ăn lương
nhà nước. Vậy tiến bộ làm sao khi những tác phẩm của nhà báo
ấy khơng được cơng chúng đón nhận, khơng để lại nhiều giá trị
cho xã hội và trong thời buổi thị trường hiện nay, họ sẽ nhanh
chóng bị gạt bỏ và sự nghiệp làm báo sẽ dần suy tàn. Nhưng tự
phụ nó còn dữ tợn đến mức là việc nhà báo quá đề cao giá trị cá


nhân. Nhà báo cho rằng mình là nhà báo thì có quyền áp đặt
thơng tin, định hướng dư luận theo ý thức cá nhân và lỗi nghiêm
trọng nhất chính là bịa đặt thông tin và lạm dụng 1 số đặc quyền
của nhà báo để vụ lợi, đặt điều. Như vậy, nó khơng chỉ làm suy
thối đi đạo đức nghề báo, gây tiếng xấu cho báo chí và hậu quả
xấu tới nhà báo là họ có thể bị tước bảo thẻ nhà báo, uy tín cá
nhân, danh dự và luật pháp. Đây là điều Bác khơng muốn, nền
báo chí khơng muốn nhưng đâu đó gần đây vẫn cịn nhiều vụ
việc nổi cộm về vấn đề đạo đức nhà báo. Nó một phần xuất phát
từ sự tự phụ, tự ái của nhà báo và hơn nữa là sự suy thoái trong
đạo đức người làm báo.
Bác dùng từ “ chớ” cũng muốn ám chỉ là bác nhắc nhở trên
tinh thần chung trong sự nghiệp hoạt động báo chí để phục vụ
nhân dân, đất nước. Bác luôn mong mỏi và hi vọng những vấn

nạn đó ít xảy ra và khi các nhà báo ý thức được việc đó thì sẽ tạo
dựng nên nền báo chí trong sạch và hiệu quả. Tư tưởng của Bác
thực sự nhân văn, vừa mềm mỏng, vừa cứng rắn. Nhà báo phải
thường xuyên nhận phê bình từ quần chúng vì báo chí là phục
vụ nhân dân. Đưa ra rồi để đấy là vô trách nhiệm, nhà báo phải
biết nhận ra những điểm hạn chế, thiếu xót từ những sự phê bình


cũng công chúng để thay đổi, trau dồi hơn nữa kiến thức, nghiệp
vụ để sáng tạo nên những tác phẩm báo chí hay hơn tới cơng
chúng. Và như thế cũng giúp nhà báo rèn luyện đạo đức nghề
nghiệp, đạo đức con người để tiến bộ và đóng góp có ích cho xã
hội.